Gender

Opdracht Gender - Noëlla Minnee Praktijkresearch 2

Wat is gender?

Gender is het sociaal geslacht van de mens en heeft be-

trekking op beelden over mannelijkheid en vrouwelijkheid.

Deze beelden liggen aan de basis van machtsverhoudin-

gen en relatiepatronen tussen mannen en vrouwen. Op

hun beurt vloeien hier weer verwachtingen uit voort over

hoe een ‘echte’ vrouw of man zich hoort te gedragen.

Welke rollen, functies en taken mannen of vrouwen horen

te vervullen kan verschillen van cultuur tot (sub)cultuur en

verandert door de tijd heen.

Geef het belang van ‘gen-der ’ voor jouw vakstudie aan (illustreer dit met 2 treffende beelden)

Gender is voor mijn vakstudie van belang, omdat wij later

producten en/of diensten aan gaan bieden. Die producten

en/of diensten zullen moeten aanspreken bij een bepaalde

doelgroep. Gender is bij het bepalen van een doelgroep

een belangrijk gegeven. Moet het product/dienst voldoen

aan doorgaans vrouwelijke of juist mannelijke interesses?

Een roze vaas zal bijvoorbeeld eerder aanslaan bij vrou-

wen dan bij mannen. Dit, omdat roze een kleur is die van-

zelfsprekend gekoppeld wordt aan vrouwen en blauw aan

mannen.

Op figuur 1 zie je twee baby’s. Aan een baby kun je vaak

het geslacht niet meteen zien. Maar door de kleuren roze

en blauw van de simpele rompertjes die deze baby’s aan

hebben, wordt de baby met het blauwe rompertje als jon-

getje gezien en de baby met de roze romper als meisje. De

kleur van de kleding die een baby draagt (roze of blauw),

wordt vrijwel meteen gekoppeld aan het geslacht van de

baby, zonder dat men dit van te voren wist. Als stylist hoef

ik later dus niet aan te komen met een roze truitje voor een

baby jongetje, want dan zal iedereen denken dat het een

meisje is.

Op figuur 2 zijn drie personen te zien waarvan je het ge-

slacht niet zo op het eerste gezicht vast kan stellen. Som-

mige elementen worden als vrouwelijk gezien, zoals de

glimmende blouse, de lippenstift en de poses. Maar som-

mige elementen worden ook als mannelijk beschouwd,

zoals het korte haar, de volle wenkbrauwen en de platte

borst. De gezichtsuitdrukkingen van de tweede en derde

persoon zijn overigens heel mannelijk door de strakke blik-

ken, terwijl die van de eerste persoon heel vrouwelijk en

zacht oogt.

figuur 1

figuur 2

Omschrijf (en geef voor-beeld) van het stereotype vrouwbeeld

Het stereotype beeld van de vrouw in reclame en media

hangt sterk samen met het vrouwelijke lichaam. Zolang

dit vrouwelijke lichaam de hoofdrol blijft spelen in tekst en

beeld, komt de vrouw zélf nauwelijks aan bod. Vrouwen

worden in de maatschappij en in de media vooral als een

lustobject zonder persoonlijkheid gezien. Daarom is het

moeilijk om als vrouw serieus genomen te worden en om

als vrouw je gezag te laten gelden.

We worden gebombardeerd met afbeeldingen van ongelo-

felijk lange modellen, met platte buiken, duidelijk zichtbare

heup-botten en lange, slanke benen. Voor sommige recla-

memakers, kunnen vrouwen zelfs nooit té dun zijn... Hoe

kan de alledaagse vrouw aan dit ideaal voldoen, zonder

risicovolle diëten, sportverslavingen of liposuctie te onder-

gaan?

Reclamemakers beelden de vrouw ook vaak uit als sek-

suele lustobjecten, omdat mannen dat prettig vinden om

naar te kijken. Vrouwelijke lichamen worden op een seksu-

ele manier gebruikt om mannelijke producten te verkopen,

zoals auto’s en motoren tot aan douchegels.

De beauty en fashion industrieën houden er ook van om

‘edgy’ thema’s aan te snijden binnen de reclamewereld,

zoals bijvoorbeeld drank- en drugsmisbruik. Ook vrouwen

die in gevaar lijken te zijn op een foto, is een grote trend

binnen mode advertenties. Gewelddadigheid wordt geïde-

aliseerd, want de zogenaamde ‘misbruikte’ vrouwen wor-

den als prachtig en sexy gepresenteerd. Ook is het niet

geheel ongewoon om advertenties te zien waarin de vrouw

onderdanig aan de man is afgebeeld. Een vrouw wordt als

het ware een passief accessoire van de man.

Door een vrouw model te laten staan in bepaalde, veel-

gebruikte posities, wordt zij vaak afgebeeld als zwak, af-

hankelijk, teder, zorgzaam, kwetsbaar, onderdanig, speels,

gehoorzaam en erotisch.

Op figuur 3 zie je een stereotype vrouwbeeld. De dame is

schaars gekleed, wat lustgevoelens opwekt bij veel man-

nen. Het lichaam staat centraal in deze foto en wordt ‘sexy’

afgebeeld. Ze heeft een ideaal lichaam met de perfecte ver-

houdingen, waardoor onzekere vrouwen bij het zien van

deze foto alleen maar nóg onzekerder worden.

De vrouw op de foto kijkt weg, wat onderdanigheid en ge-

hoorzaamheid betekent. Ook heeft ze haar gewicht van 1

been af gehaald, waardoor ze niet goed in balans staat. Dit

geeft ‘zwakheid’ aan. Verder zie je dat ze aan haar eigen

kleding zit, wat ook veel voorkomt bij het uitbeelden van

vrouwen in de reclame wereld.


figuur 3

Stereotype vrouwbeeld: Zoek een afbeelding uit de kunstgeschiedenis

De vrouw is in de beeldende kunst altijd al een intrigere-

rend onderwerp geweest. Veel kunstenaars hebben zich

gewaagd aan de voorstelling van vrouwen. Zo kennen we

veel verschillende verschijningen van de vrouw als moeder,

godin, engel, koningin, of bijvoorbeeld feeks.

Deze ‘kuise Venus’ op een schelp heeft één hand op haar

schaamstreek gelegd, terwijl de andere arm haar borsten

gedeeltelijk bedekt. Schaamte speelt dus een grote rol

binnen dit schilderij, wat haar dus kwetsbaar maakt. Haar

naaktheid maakt haar kwetsbaar, maar ook heel teder en

erotisch. Deze venus kijkt, net als de vrouw op figuur 3, ook

weg. Ze mag dan wel een godin zijn, maar toch is er een

vleugje onderdanigheid en zwakheid zichtbaar. De manier

waarop ze zichzelf aanraakt is behoorlijk zacht en liefelijk

door de manier waarop haar handen zijn gepositioneerd.

Verder speelt afhankelijkheid ook een rol binnen dit schilde-

rij. Ze staat wel centraal, maar wordt als het ware ‘onder-

steund’ door de figuren om haar heen.

De oude godin Venus is één van de beroemdste en aan-

trekkelijkste figuren uit de klassieke mythologie. Haar naam

alleen al roept een beeld op van ideale vrouwelijke schoon-

heid, vruchtbaarheid en liefde.

Van iedere mooie vrouw kon men zeggen dat zij ‘een Ve-

nus’ was en elke mooie vrouw kon ook de houding aan-

nemen die speciaal “ontworpen” was voor godinnen uit

de klassieke Oudheid. Omdat lange tijd het uitbeelden van

het vrouwelijk naakt taboe was, werden afgebeelde naakte

vrouwen heel vaak tot de mythologische Venus-figuur be-

stempeld.


figuur 4“De geboorte van Venus”

Maker: Sandro BotticelliJaartal: 1483

Afmetingen: 172,5 x 278,5 cm

Stereotype vrouwbeeld: Zoek een afbeelding uit de eigentijdse visuele cultuur

Deze afbeelding laat een heel duidelijk beeld zien van het

stereotype vrouwbeeld in de hedendaagse cultuur. Er is hier

sprake van een ‘feminine touch’ en dan met name de ‘self-

touch’. De vrouw raakt zichzelf op een hele tedere manier

aan in haar nek. Hiedoor lijkt het alsof haar lichaam heel

kostbaar, teer en breekbaar is. Of het nu de schouder, het

gezicht of de nek is die wordt aangeraakt, het symboliseert

openheid en kwetsbaarheid. In de commerciele wereld lijkt

het alsof er geen eind aankomt aan de afbeeldingen van

vrouwen die zichzelf aanraken.

Ook staat de vrouw in een gekantelde positie. Dit heeft als

gevolg dat zij niet meer geheel in balans staat, wat inhoudt

dat zij zich nu in een kwetsbare en onderdanige houding

bevindt. Zo kan zij niet snel genoeg reageren wanneer zij

bijvoorbeeld in een gevaarlijke situatie terecht komt. Het


komt heel veel voor dat vrouwen uit balans op de foto wor-

den gezet. Zo is de stabiliteit verdwenen en als dat ge-

beurt, krijgen afhankelijkheid, kwetsbaarheid en zwakheid

de overhand.

Wat overigens ook opvalt op deze foto, is dat de vrouw het

strikje van haar broek vast houdt. Dit is iets wat kinderen

ook vaak doen, frunniken aan hun eigen kleding. Dat komt

vaak omdat ze verlegen, onzeker of nerveus zijn. Zelfs dit

kleine gegeven uit deze foto linkt naar onderwerpen als

onafhankelijkheid en zwakheid, want dat zijn kinderen im-

mers.

“Foto voor Vogue China”Maker: Kendra Spears

Jaartal: OnbekendTechniek: Fotografie

figuur 5

Stereotype vrouwbeeld: Zoek een tegenbeeld

Bovenstaande foto’s van Francesca Woodman laten totaal

het tegenovergestelde zien van het stereotype vrouwbeeld.

Woodman maakte voornamelijk naakte zelfportretten in

zwart/wit. Doel was om haar zelfkennis uit te breiden en

haar eigen identiteit vinden door haar eigen lichaam in haar

foto’s te gebruiken. Wat een ander ervan vond, kon haar

weinig schelen.

Francesca Woodman was voornamelijk bezig met experi-

menteren en totaal niet met verleiden. Ze geeft haar eigen

lichaam in al haar natuurlijkheid weer en het is niet geide-

aliseerd of bewerkt. Het is geheel zoals het is. Ze gebruikt

haar lijf om interessante, experimentele foto’s te laten zien

aan de wereld. Dit is ook precies de reden waarom dit een

antitype is.

Hoewel op bijna al haar foto’s naakte vrouwenlichamen te

zien zijn, is dit totaal niet lust opwekkend of ‘typisch vrou-

welijk’ bedoeld. Wat je hier ziet is puur experimentele kunst.

Hoewel haar lijf wel vaak het middelpunt is van de foto, is

dit niet waar het om gaat. Het gaat om de foto. De techniek

en artistieke waarde staan in haar werk centraal.


Maker: Francesca WoodmanJaartal: Onbekend

Techniek: Analoge fotografie

figuur 6

figuur 7

Omschrijf (en geef voor-beeld) van het stereotype manbeeld

Mannen en jongens worden meestal gepresenteerd als

trots en alsof ze alles onder controle hebben. Mannen zijn

overigens ook vaker ‘aangekleed’ dan vrouwen in de re-

clamewereld. Ze zijn krachtig, sterk en avontuurlijk, niets of

niemand staat ze in de weg. Mannen zijn op zo’n manier

gestyled om de indruk te wekken dat ze heel veel macht

en status hebben.

Mannelijkheid gaat niet over zwakheid of afhankelijkheid.

Het gaat om kracht, onafhankelijkheid en macht! Mannen

zijn altijd voorbereid op wat er komen gaat en staan altijd

in balans. Ze zijn volwassen en totaal niet kinderachtig, ze

gedragen zich verstandig. Een man toont nooit zijn zwak-

heid, maar beschikt over emotionele controle.

Ze staan vaak rechtop met hun handen in hun zakken,

wat zelfverzekerdheid en kracht uitstraalt. Het suggereert

comfort en controle over de wereld om zich heen. Een wat

‘agressievere houding’ is die met de armen over elkaar, kij-

kend met een strenge blik naar het publiek. Dit geeft een

intimiderend beeld, bijna bedreigend. Mannen staan vrijwel

altijd in zelfverzekerde posities afgebeeld. En wanneer ze

niet krachtig overkomen of als ze de situatie niet duidelijk

onder controle hebben, heerst er altijd een relaxte kalmte

over hen. Mannen zijn dan heel nuchter en zitten dan vaak

in een comfortabele positie.

Wanneer een man samen met een vrouw staat afgebeeld,

straalt de man altijd een soort gezag uit over de vrouw.

Soms gaat het in de reclamewereld zó ver, dat de vrouw

zelf knielt voor de man, alsof ze zijn hondje is. Een man is

de rots van de hele afbeelding. De vrouw hangt dan maar

een beetje achter of onder hem, de man is tenslotte de

gezaghebbende baas met een heel hoop status.

Ook als een man bijvoorbeeld iets vast pakt, is dit altijd

heel krachtig. Hij grijpt het vast en het lijkt alsof hij het nooit

meer los laat. Een vrouw daarintegen streelt hetgeen wat

ze vastpakt altijd. Haar handen dragen het voorwerp bijna,

het voorwerp controleert de vrouw. Bij een man is dat juist

andersom. Een man heeft het voorwerp onder controle.


De man op de afbeelding hierboven (figuur 8) straalt gezag,

macht en onafhankelijkheid uit. Hij staat kaarsrecht, wat

suggereert dat hij zelfverzekerd is. Het ziet er krachtig uit

door zijn balans, want hij staat standvast op twee benen.

De blik in zijn ogen is heel intimiderend, omdat hij het pu-

bliek strak aankijkt. Hierdoor lijkt het ook alsof hij controle

heeft over de hele situatie en controle over ons. Verder

houdt hij zijn riem heel mannelijk vast. Hoewel het maar

een dun riempje is, grijpt hij het toch vast alsof het een

voorwerp is dat hij in bedwang moet houden.

figuur 8

Stereotype manbeeld: Zoek een afbeelding uit de kunstgeschiedenis


“David”Maker: Michelangelo

Jaartal: 1504Afmetingen: 5,17 meter

Techniek: Beeldhouwkunst

Dit beeld is zo langzamerhand het beroemdste beeld ter

wereld. Het beeld op het Piazza della Signoria is een ko-

pie; het origineel staat in de Galleria dell’ Accademia in Flo-

rence.

Michelangelo toont David op het moment voorafgaande

aan het gevecht met de reus Goliath. David ziet er zelfver-

zerd uit. Hij lijkt te suggereren dat hij gaat winnen bij het

voeren van de strijd. Michelangelo’s versie van de David is

sterk en gespierd. Dit is het mannelijk schoonheidsideaal

zoals de klassieken dat zagen.

David was een held. Hij is het symbool van de vrijheids-

drang. Als je naar het beeld kijkt, zul je zien dat hij heel

mannelijk is. Hij ziet eruit als een jonge, knappe god. Hij

is een sterke jongeman die geen angst lijkt te hebben. De

slinger, waarmee hij later zijn heldendaad zal verrichten,

door de reus Goliath een steen naar zijn hoofd te slingeren,

rust nu nog ontspannen over zijn schouder. Hij lijkt kalm

door de manier waarop hij staat, en door de blik in zijn ogen

lijkt hij de situatie onder controle te hebben.

David staat daar heel rustig en letterlijk gezien kan hij geen

kant op, maar in zijn ogen is duidelijk te zien dat hij klaar is

om de strijd aan te gaan. Ondanks dat hij er heel ontspan-

nen bij staat, straalt hij toch een hoop kracht uit. Dit komt

natuurlijk mede door de bouw van zijn lichaam, maar ook

het feit dat hij heel gericht en geconcentreerd is draagt hier-

aan bij.

De David van Michelangelo vind ik dus een heel geschikt

beeld om het stereotype manbeeld weer te geven uit de

oudheid. Zijn geidealiseerde lichaam, de kalmte die over

hem heerst, de strakke en zelfverzekerde blik in zijn ogen

en die strijdlust die hij uitstraat hebben mijn beslissing voor

dit beeld gevormd.

figuur 9

Stereotype manbeeld: Zoek een afbeelding uit de ei-gentijdse visuele cultuur

Deze advertentie van Dolce & Gabbana laat een zoge-

naamde ‘groepsverkachting’ zien, waarin de mannen dui-

delijk de overhand hebben. De vrouw wordt hier gezien als

een seksueel lustobject. De mannen hebben hier de macht

en de vrouw kan er niets tegen doen. De mannen lijken de

situatie onder controle te hebben doordat ze er krachtig bij

staan. Ze staan kaarsrecht, met beide benen op de grond.

De man rechts heeft zijn handen in zijn zij, waardoor hij nog

zelfverzekerder overkomt. Ook tonen de mannen allemaal

geen emotie, maar stralen ze heel veel macht uit. Zij bepa-

len wat er gebeurt en hoe het gebeurt. Ze zijn dominant,

bedreigend en intimiderend.

De man die de vrouw vastheeft lijkt ook heel erg sterk. Dat


komt, omdat hij haar hand heel stevig tegen de grond lijkt

te drukken. De aangespannen spieren in zijn armen die

heel erg zichtbaar zijn, versterken dit idee alleen maar.

Dit is trouwens typisch zo’n ‘edgy’ thema uit de mode-

wereld die hier wordt aangesneden. Ze zijn er dol op. De

vrouw hier is weerloos en toch wordt dat op de één of an-

dere manier heel sexy gevonden.

“Dolce & Gabbana”Maker: Steven Meisel

Jaartal: 2007Techniek: Fotografie

figuur 10

Stereotype manbeeld: Zoek een tegenbeeld

John Coplans was een fotograaf die bekend is geworden

door zijn zwart/wit naakt portretten.

In zijn zelfportretserie laat hij zijn eigen, steeds ouder wor-

dende, lichaam zien. Hij accentueert elke rimpel, elk haar-

tje, elk kleurverschil, elke oneffenheid en elke vetrol van

zijn aftakelende lichaam. Op geen enkele foto laat hij zijn

gezicht zien, wat het effect van de foto’s alleen maar ver-

sterkt. De kijker is namelijk niet gefocust op een bepaald

persoon, maar puur op het lichaam met al zijn minpunten.

Ook wordt de aandacht gevestigd op het algemeen geac-

cepteerde idee dat ‘oude’ lijven niet aantrekkelijk meer zijn

en dat jeugd gelijk staat aan schoonheid.

Er blijft hier weinig over van het stereotype mannelijke li-

chaam. Het is verre van goddelijk en krachtig. Door de af-

takeling wordt het ‘vege’ lijf duidelijk zichtbaar. Het is ster-

felijk, kwetsbaar en uitgelubberd. Alles wat het stereotype

manbeeld dus niet is. In zijn foto’s is niets terug te zien van

een zelfverzekerde, krachtige, stoere vent. Vrouwen zullen

hem vast niet ‘aanbidden’ en status zal hij ook niet uitstra-

len. Wat hij ook doet, is het tonen van zijn ‘zwakheid’. Zijn

portretten bevatten veel emotionele waarden en een ste-

reotype man heeft zijn emoties altijd onder controle.

Wat opvalt, is dat John Coplans veel waarde hecht aan

kleine details van het lichaam en hoe deze in beeld moeten

worden gebracht. Het zijn namelijk niet zomaar wat zelfpor-

tretjes, maar hij heeft goed uitgedacht hoe hij precies zijn

foto’s wilde hebben en op welke manier de aftakeling van

het lichaam het best zichtbaar is.


Maker: John CoplansJaartal: Onbekend

Techniek: Analoge fotografie

figuur 11 & 12

The Codes of GenderPraktijkresearch 2

Noëlla Minnee0819893Lifestyle & Design, V2BDocent: Caroline Lamens

Gender

Documents

Transcript of Gender