Fruitteelt nr 7...Fruitteelt op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld en aanvaarden...

C O L O F O N

Fruitteelt is het verenigings-orgaan van de NederlandseFruittelers Organisatie.Abonnementen zijn alleen teverkrijgen door leden van deorganisatie.O p z e g g i n g:schriftelijk, minstens driemaanden voor het einde vanhet kalenderjaar.Wijziging bedrijfsgegevens:schriftelijk, voor 1 januari.AdresgegevensPostbus 3442700 AH ZoetermeerLouis Pasteurlaan 62719 EE ZoetermeerTelefoon: (079) 368 13 00Fax: (079) 368 13 55E-mail NFO-secretariaat enledenadministratie: [email protected] redactie: [email protected] Website: www.nfofruit.nlRedactieHerman Bus (hoofdredacteur)Caroline van AsscheIneke de GraaffDebora HavenaarMarijke van SchaikRedactiecommissieVoorzitter: J. ElenbaasL e d e n :H. BalkhovenA. GoesG. JeukensL. van LieropA. OostveenM. RaveslootB.J. van WestreenenAdvertentie-acquisitieRuud van [email protected]: (023) 571 47 45Fax: (023) 571 76 80DrukkerijDen Haag Offset, RijswijkVormgevingMirella Colauto

Uitgever en auteurs verklaren datFruitteelt op zorgvuldige wijze ennaar beste weten is samengestelden aanvaarden dan ook geen en-kele aansprakelijkheid voor scha-de, van welke aard ook, welke hetgevolg is van handelingen en/ofbeslissingen die gebaseerd zijn opbedoelde informatie. Gebruikersvan Fruitteelt wordt met nadrukaangeraden deze informatie nietgeïsoleerd te gebruiken, maar af tegaan op hun professionele kennisen ervaring. Niets uit deze uitgavemag op enige wijze worden ver-veelvoudigd, opgeslagen in eengeautomatiseerd gegevensbe-stand, of openbaar gemaakt zon-der voorafgaande schriftelijketoestemming van de uitgever.

Op de internationale handels-

beurs Fruit Logistica in Berlijn

waren 2.110 standhouders uit

68 landen aanwezig.

Foto: NFO

A R T I K E L E N

. ‘Areaal nieuwe rassenmoet nog doorgroeien’ 9Een interview met Karel van der Linden over de hui-dige stand van zaken rondde Inova-Fruitrassen.

. Fruit Logistica wordt elk jaar groter 1 0

. Themabijeenkomst bewaring biedt compleet programma 1 1

.Ozon biedt fruitteelt diverse mogelijkheden 1 2Ozon elimineert op milieu-vriendelijke wijze diverseorganische verontreinigin-gen, maar ook anorganische,zoals gewasbeschermings-m i d d e l e n .

. Fruittelers moeten verantwoording nemen in afzet 1 4Ondernemerschap stond cen-traal op de klantendag vanAgrifirm in Emmeloord.

R U B R I E K E N

NFO uit het hoofdbestuur 5Van week tot week 6M a r k t z i c h t 8W e r k w i j z e r 1 6A g e n d a 1 8

I n h o u d

o m s l a g

PPO Fruit werkt aan vraagstukken in de hele keten van groot en kleinfruit.Veel van dit onderzoek vraagt om daadwerkelijke proeven in de boomgaard.De proeven betreffen zowel teelt als gewasbeschermingsonderzoek en hetwerk omvat veel praktische, vakgerichte uitvoerende taken aan proeven(organiseren, uitvoeren, meten, registreren en verwerken). De onderzoeks-proeven worden altijd in nauwe samenwerking met onderzoekers en medewerkers van het proefbedrijf uitgevoerd. Kijk ook op ons internetadres: www.ppo.wur.nl

Voor vervanging zoeken we tijdelijk een:

Onderzoeksassistent F ruit m/v 36 uur per week

De Onderzoeksassistent:Zorgt voor de voorbereiding en uitvoering van proeven in overleg met decollega’s in de verschillede projectteams. Verricht waarnemingen in de proeven.Zorgt voor gegevensverwerking en verslaglegging zowel mondeling alsschriftelijk.Is breed inzetbaar in zowel teelt als gewasbeschermings-onderzoek.

Wij vragen:MBO werken denkniveau (fruitteeltrichting heeft voorkeur) Praktische fruitteeltkennisGeldige spuitlicentie NauwkeurigheidFlexibele collega

Standplaats: Randwijk Aard dienstverband: tijdelijk tot eind 2008Max. maandsalaris: e 2414 (schaal 6, bruto per maand bij volledige werk-week).

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Marianne Groot, teamleider, telefoon 0488-473712. Email: [email protected]

Sollicitaties o.v.v. vacaturenummer 08.BBF.01 vóór 1 maart 2008 richten aan:Praktijkonderzoek Plant en Omgevingt.a.v. mevr. A.M.D. BikkerPostbus 16, 6700 AA Wageningen, e-mail: [email protected]

5

M a x C e l

Het hoofdbestuur van deNFO maakt zich zorgen

over de vruchtdunning in 2008omdat het Ctgb nog geen be-sluit heeft genomen over detoelating van MaxCel. Het Ctgb stelde deze beslissing uitomdat er nog niet voldoendegegevens beschikbaar warenom een oordeel te vellen. DeNFO tracht de toelating alsnogop tijd te realiseren. Het Ctgbheeft toegezegd om de nieu-we gegevens van de fabrikantin de aanvraag te betrekken.Naar verwachting is er eindmaart meer duidelijkheid.Voor de houtigkleinfruitsectoris het van belang dat Vertimecdit jaar een toelating krijgt.De NFO zet zich hiervoor in.

Fonds KleineT o e p a s s i n g e n

Het fonds dat is bedoeldom kleine toelatingen be-

schikbaar te krijgen, heeft deafgelopen zes jaar zijn nut be-wezen. Het is belangrijk dathet Fonds Kleine Toepassingenook in de komende jaren blijftbestaan. De fruitteeltsectorheeft aan dit fonds bijgedra-gen via de hectareheffing vanhet Productschap Tuinbouw.Door de investering van desector was het ministerie van

LNV bereid ook een zelfde be-drag in het fonds te stoppen.Het is daarom belangrijk datde fruitteeltsector over eenheffingsinstrument kan be-schikken.

G e l e g e n h e i d s w e r k

De NFO vindt dat er metbetrekking tot het dossier

Gelegenheidswerk te weinigvoortgang wordt gemaakt. DeNFO wil dat er zo snel moge-lijk een nieuwe regeling voorgelegenheidswerk komt. Ookwil zij dat de verhouding tus-sen het hoge en lage WW-tarief gebaseerd wordt op gedegen cijfers.

K e n t e k e n b e w i j s

In de Tweede Kamer is op-nieuw discussie ontstaan

over de invoering van het ken-tekenbewijs voor tractoren.Na een motie van het CDA in2007 leek deze invoering vande baan. De discussie is echterteruggekeerd uit het oogpuntvan verkeersveiligheid. DeNFO vindt dat de verkeersvei-ligheid op andere manierenkan worden geborgd en zetzich in om het verplichte ken-teken voor tractoren zo langmogelijk tegen te houden

Het NFO-hoofdbestuur heeft inzijn afgelopen vergadering stil-

gestaan bij de huidige prijsvormingvan het fruit. De perenprijzen zijngoed, stabiel en stijgen. Van een aan-tal appelrassen is de prijsvorming re-delijk tot goed door het tekort aanfruit in Polen. Ook blijven de indus-trieprijzen hierdoor op een veel ho-ger niveau dan in het afgelopen jaar.De prijzen van het hoofdras Elstarzijn veel te laag. Een belangrijke oorzaak hiervan is dat de Elstar-productie in Duitsland - de voornaamste afzetmarkt voor dit ras -veel groter was dan de ramingscijfers die bij Prognosfruit 2007waren gepresenteerd. De prijzen voor de bessen vallen eveneenstegen. Het wegvallen van gewasbeschermingsmiddelen heeft inverschillende teelten de kwaliteit van het fruit ongunstig beïn-vloed.De afzet van de clubrassen verloopt goed. Het is van belang dathet huidige seizoen goed wordt geëvalueerd om goede marktenop te bouwen voor deze rassen en om te komen tot een optimaleprijs voor de ondernemers in de sector. Clubrassen zijn een be-langrijk instrument om te komen tot een betere afzetstructuur.Bovendien geldt voor deze rassen een duidelijk plant- en kwali-teitsbeleid. In de clubconcepten zitten in feite alle elementen diebelangrijk zijn voor een deugdelijke marktbenadering.De komende jaren zijn van groot belang voor het perspectief vande rassen die de afgelopen jaren zijn geïntroduceerd. Het is daar-om belangrijk dat de sector er gezamenlijk de schouders onderzet. Ook moeten alle partijen elkaar scherp houden om te komentot een optimale invulling van het concept. De adviescommissiesbinnen Inova Fruit spelen hierin een belangrijke rol.Ook bij de afzet van de vrije rassen kan de sector leren van deaanpak die voor de clubrassen geldt. Meer aanbodstructuur enmeer aandacht voor kwaliteit zijn daarbij belangrijke elementen.De NFO ondersteunt dit proces graag.

Siep Konings k o n i n g @ n f o f r u i t . n l

U i t g e l i c h t

FR U I T T E E L T 7, 15 F E B R U A R I 2008, J A A R G A N G 9 8

De NFO zet zich in om het ver-plichte kenteken voor tractorenzo lang mogelijk tegen te houden.

Foto: Mariska van der Hulst

n f ouit het hoofdbestuurAandacht voor aanbodstructuur


Duitsers en agfDe consumptie van groen-ten en fruit was in 1996 inDuitsland 84 kilo per jaarper hoofd van de bevol-king, tegen 122 kilo in2006. Sinds de jaren ne-gentig consumeren Duit-sers meer groenten enfruit en kopen ze vakermineraalwater en sport-drankjes. Aardappelendaarentegen komensteeds minder vaak op ta-fel. Dat meldt het Duitsem a r k t o n d e r z o e k b u r e a uZMP, dat onderzoek deednaar de consumptie perhoofd van de Duitse bevol-king tussen 1996 en 2006.

SuperunieDe vijftien supermarkt-ketens in inkooporganisa-tie Superunie voeren geenextra bovenwettelijke resi-dueisen voor groenten enfruit in. Dat meldt Paul Eisenburger, versmanagervan Superunie voor groen-ten en fruit in Nederland.Eisenburger geeft aan datzijn organisatie staat voorde inkoop van veilige pro-ducten en het respecterenvan de wetgeving, ook watde residuen van bestrij-dingsmiddelen voor groen-ten en fruit betreft. Enkeleketens van Superunie zijnJan Linders, Jumbo, Hoog-vliet, Coop en Spar.

FlevosapOver 2007 behaalde Flevo-sap uit Biddinghuizen op-nieuw een forse omzetstij-ging. In 2006 nam de omzetmet 60% toe van 1 tot 1,6miljoen liter sap. Vorig jaarsteeg de omzet nog eensmet 40% en kwam de pro-ductie van de verschillendesmaken Flevosap uit op on-geveer 2,2 miljoen liter.Volgens de directie van Fle-vosap neemt de verkoopnog steeds toe, omdatmeer consumenten bewustkiezen voor gezonde voe-ding. Ook de introductievan nieuwe verpakkingenen nieuwe smaken, zoalsappel-perensap, zorgenvoor meer omzet.

Het Amerikaanse bedrijf NatureSeal presenteerdeop de Freshconex-beurs, een onderdeel van FruitLogistica, diverse gesneden fruitsoorten. Doorgroente of fruit te dompelen in een bad dat rijk isaan vitaminen en mineralen, wordt een natuurlijkelaag om het product gevormd. Deze laag gaatbruinkleuring en uitdroging van het vruchtvlees te-gen. De verhoudingen van de vitaminen en minera-len verschillen per productgroep en zijn al voor ve-le producten beschikbaar. NatureSeal werkt nuzo’n zeven jaar met deze methode.Op de beurs Fruit Logistica zijn steeds meer bedrij-ven aanwezig die zich gaan toeleggen op het ge-mak van vers verpakte producten. Dit jaar is deFreshconex-beurs op het beursterrein van Fruit Logistica van start gegaan. Deze beurs legt zich toeop kant-en-klaarproducten op het gebied vangroenten en fruit. De zogenoemde versgesnedenen gemaksproducten zijn een sterk groeiendemarkt, mede door een stijging van het aantal een-persoonshuishoudens en veranderende eetge-woonten. Ook het feit dat deze producten gemak-kelijk en snel te bereiden zijn, draagt bij aan hetsucces. De Freshconex-beurs telde in totaal 65 stands, waarvan 13 Nederlandse.

The Greenery gaat het Fresh-Tapasconcept dit jaar op groteschaal testen. De afzetorganisatieoverweegt met de kant-en-klaresnackgroenten, fruitmixen en fruit-salades een proef te houden opdrie locaties van het Koning Wil-lem I College in ‘s-Hertogenbosch.Naast het plaatsen van een auto-maat zal er extra ruimte voor verse

producten in de kantine van deschool worden gemaakt. Op hetministerie van Onderwijs Cultuuren Wetenschap (OCW) zal een éénjaar durende pilot worden gehou-den. Daarnaast wordt bij vijf tottien tankstations van benzinemaat-schappij Total een pilot gereali-seerd. Bij supermarktketen C1000in Leusden zal The Greenery ko-

mende zomer beginnen met hetaanbod van diverse fruitmixen.De groente- en fruitproducten vanThe Greenery worden bij HessingSupervers in Uden gesneden, ver-werkt en verpakt tot Fresh Tapas.In de beker met cupdeksel gaat100 tot 120 gram product, afhan-kelijk van de productsoort, dat isbestemd voor de automaat.

The Gre e n e ry breidt concept Fresh Tapas uit

Havenbedrijf Rotterdam heeft plannen bekendgemaakt om een nieuw centrum voor fruitoverslag opde zuidoever van het havengebied te ontwikkelen.Het nieuwe centrum moet de groei van containerver-keer in de versproductie ondervangen. HavenbedrijfRotterdam heeft onlangs een overeenkomst getekendmet de overslagbedrijven Seabrex en Kloosterboer. Debedrijven worden de spil van een nieuwe Fruitport.Rotterdam is samen met Antwerpen de belangrijksteNoord-Europese fruithaven.De mogelijkheid om de bestaande Fruitport in de

noordelijke Merwehaven, waar jaarlijks 1 miljoen tonfruit wordt overgeslagen, uit te breiden is beperkt.Het Havenbedrijf Rotterdam zocht daarom naar eennieuw gebied voor een snelle verbinding tussen dezee, het binnenland en de spoorwegen. Het aantalvrachtwagenkilometers zal door de verhuizing van hetfruitcluster sowieso flink teruglopen door de kleinereafstand naar de belangrijkste bestemming: het groen-te- en fruitdistributiecentrum Fresh World Baren-drecht. De daadwerkelijke verhuizing zal pas over en-kele jaren plaatsvinden.

R o t t e rdam Fru i t p o rt gaat verh u i z e n

7van week tot week

Nederlandse Conference behandeld met NatureSeal.Foto: NFO

Verse kant-en-klaarpro d u c t e n

SpuitkeuringOver niet al te lange tijdgaat het spuitseizoenweer van start. Het is daar-om belangrijk om tijdig nate gaan of de spuit dit jaargekeurd moet worden. Per1 juli 2006 is de keurings-frequentie gewijzigd vantwee naar drie jaar. VolgensStichting KwaliteitseisenLandbouwtechniek (SKL)zullen dit jaar tussen de 525en 575 fruitteeltspuiten ge-keurd moeten worden. E e noverzicht van keuringssta-tions is te vinden op:w w w . s k l k e u r i n g . c o m .

WeggooienVerse groenten en versfruit vormen de product-groep waarvan in Groot-Brittannië het meestewordt weggegooid. Mo-gelijke redenen zijn dat erte veel wordt gekocht –door bijvoorbeeld aanbie-dingen – of gekookt, ofdat producten niet voorde houdbaarheidsdatumworden gebruikt. Datmeldt Brownwen James-on, marketingmanagervan de campagne ‘LoveFood Hate Waste’. EenBrits huishouden gooitjaarlijks gemiddeld voormeer dan ? 500,- aanvoedsel weg. Mensen diefulltime werken en jongegezinnen zijn de grootsteverspillers.

UitbreidingThe Greenery wil drie loca-ties gaan opzetten in Duits-land, Groot-Brittannië enZuid-Europa. Uitbreidingvan het aantal vestigingenis volgens The Greenery no-dig om aan de hogere ei-sen van de afnemers te vol-doen. De lostijden op hetdistributiecentrum in Zuid-Duitsland bijvoorbeeld,worden steeds korter enbovendien worden klantensteeds vaker meerdere ke-ren per dag beleverd. Uit-gangspunten van het planzijn verlaging van de trans-porten tussen locaties enmeer afstemming tussenverkoop en uitvoering.

FR U I T T E E L T 7, 15 F E B R U A R I 2008, J A A R G A N G 9 8 7

Tijdens Fruit Logistica pro-mootte Miss Greenstar in destand van afzetorganisatieFruitmasters de Greenstar-appel. Greenstar is uiterma-te geschikt voor saladesomdat hij niet bruin kleurt.

Foto: NFO

De fenologische ont-wikkeling loopt opdit moment drie we-ken voor op een nor-maal jaar. Dat meld-de Jef Vercammen,directeur van PCFruit-Proeftuin Pit- en Steenfruit, vo-rige week vrijdag tij-dens de studieavondover de onderzoeks-resultaten van 2007.Het warme weer vanbegin deze weekzorgde ervoor dat deknopschubben bijpeer al beginnen tevallen.

Foto: NFO

Inova Fruit concentreert de teeltadvisering van denieuwe rassen vanaf dit jaar op de onderwerpen dun-nen en plukmoment. Een goed dunresultaat en hetjuiste plukmoment zijn belangrijk omdat daarmeevoor telers betere middenprijzen in de afzet te realise-ren zijn, maar vooral ook omdat ze bepalend zijn voorde uiteindelijke smaak van de appels. Dat meldt Karelvan der Linden, directeur van Inova Fruit.

Enkele teeltadviseurs gaan de dunresultaten op teelt-bedrijven controleren en zonodig extra handdunningadviseren. Ook voor de pluk kunnen teeltbedrijvenaansturing van Inova Fruit verwachten. “Vorig jaarzijn met deze manier van werken bij Rubens goede er-varingen opgedaan en daarom gaan we dit nu op alleteeltbedrijven doen voor alle rassen”, aldus Van derLinden.

Dun- en plukadvies voor betere smaak

Miss Greenstar aanwezig op Fruit Logistica

Drie weken vroeger dan norm a a l


Recordverkoop inD u i t s l a n d

De eerste maand van hetnieuwe jaar is voor de afzet

prima verlopen, zo blijkt uit devoorraadcijfers op 1 februari.Drijvende kracht daarachter is degroeiende vraag vanuit Oost-Europa naar appels. VolgensZMP kunnen de Duitse afzetor-ganisaties nauwelijks aan dezevraag voldoen, zonder hun vasteafnemers in het binnenland tekort te doen. Daardoor zoudende prijzen van Jonagored al zohoog zijn opgedreven dat dis-counters als Aldi en Lidl afhaken.De appelverkopen lagen in janu-ari dan ook een kwart hoger danvorig jaar, toen al meer was ver-kocht dan in de januarimaandenvan de jaren daarvoor. Van Jona-gold en Jonagored is zelfs ander-half maal zoveel afgezet, waar-door de voorraden nu kleinerzijn dan in de laatste twee jaar.De grote vraag uit Oost-Europablijkt ook bijvoorbeeld uit deprijzen van het ras Shampion, diein Duitsland niet onderdoen voorJonagold.Wellicht biedt de grote afzet vanJonagold en Jonagored ruimtevoor de afzet van Elstar. Wanthoewel de Duitse afzetorganisa-ties ook daar meer van hebbenverkocht in janu-ari, zijn de voor-raden hiervannog groter daneen jaar geleden.Maar met dittempo zou dat indrie tot viermaanden ge-ruimd kunnenzijn.Terwijl Elstar zichenigszins hersteltten opzichte vande prijsvormingbij Jonagold enGolden Delicious,lijkt het dit jaarmet Royal Galaniet te willen luk-ken. Ondanks ex-

tra inspanningen van de afzetor-ganisaties in Südtirol is het ver-schil in voorraad ten opzichtevan vorig jaar opgelopen tot57%. Terwijl de import van over-zee niet lang meer op zich zal la-ten wachten.

Veel Elstar afgezet

In Nederland is de omvang vande voorraad Conference het

meest afgenomen van alle ras-sen. Daardoor lag begin februari77 miljoen kilo in de cellen (ta-bel). Dat is 2 miljoen kilo meerdan vorig jaar. De voorraad Jo-nagold en Jonagored was zowelop 1 januari als op 1 februari10% groter dan vorig jaar. VanBoskoop, Cox’s O.P., Doyenné duComice en de overige appel- enperenrassen ligt nu minder invoorraad.Gezien de matige prijsvorming isbij Elstar de afname van de voor-raad met 15 miljoen kilo opmer-kelijk. De hoeveelheid opgesla-gen Elstar is nu nog 12 miljoenkilo groter dan vorig jaar. Op 1 januari was dat nog 17 miljoen.Net als in Duitsland zou met ditafzettempo de Elstar over viermaanden zijn verkocht Anton Oostveen,freelance journalist

marktzicht

50

40

30

20

Figuur 1. Red Elstar, 70-75 mm, Balance, GlobalGap

max. prijs

min. prijs

4 5 6 7 (week)19.635 32.175 9.284 13.035 (aanvoer in kg)

Klokprijzen van Fruitmasters op maandag

80

70

60

50

Figuur 2. Conference, 65-75 mm, Balance, GlobalGap

max. prijs

min. prijs


250

200

150

Figuur 4. Rode bes, Rovada, Prestige, grof, 150 g

max. prijs

min. prijs

4 5 6 7 (week)486 558 522 666 (aanvoer in kg)

80

70

60

50

Figuur 3. Doyenné du Comice, 75-85 mm, Balance, GlobalGap

max. prijs

min. prijs


Tabel. Appel- en perenvoorraad op 1 februari in Nederland (x 1.000 ton)

Ras 2006 2007 2008

AppelsJonagold en Jonagored 8 80 88Elstar 53 50 62Golden Delicious 22 17 15Boskoop 9 11 5Cox’s Orange Pippin 2 2 0Overige rassen 3 7 5Totaal appels 178 167 175

PerenConference 65 75 77Doyenné du Comice 3 4 4Overige peren 1 1 1Totaal peren 69 80 82

Bron: Productschap Tuinbouw

Het gaat goed met de rassen vanInova Fruit”, steekt directeurKarel van der Linden van wal.

De verkoop van Rubens is al achter de rug.Vorig jaar liet de afzet van dit nieuwe rasop punten te wensen over, maar iedereenheeft ervan geleerd. “Dit verkoopseizoenis heel goed verlopen”, verzekert hij, “wehebben het vertrouwen van onze afnemersteruggekregen en de consumenten hebbenenthousiast gereageerd op proeverijen tij-dens de Week van de Smaak en de demon-stratie tijdens de Margriet Winter Fair. Wehebben ook een deel in Engeland kunnenverkopen en er zijn ook proefzendingennaar andere landen gestuurd.” Nadere uit-leg daarover inclusief de gerealiseerde prij-zen houdt hij de telers nog te goed. “Wezijn net begonnen met het evalueren.”

Eerste exportlijnenDe verkoop van Junami is 2 januari vanstart gegaan. “Op 12 januari verscheen eengrote advertentie in de Telegraaf, vlak on-der de rubriek van het weer, een van demeest gelezen onderdelen van de krant”,aldus Van der Linden. “Junami moet geas-socieerd worden met jong, sportief, gezond en buiten. Daarom worden op‘outdoor-events’ zoals de halve marathon

van Egmond aan Zee en de City-pier-city-loop in Scheveningen Junami-appels uitge-deeld. Het publiek waardeert de appel heelerg goed en ook de verkoop loopt goed”,weet Van der Linden.Net als voor Rubens is ook al voor Junamieen exportlijn naar Groot-Brittannië uitge-zet. “Voor Junami vindt dat op iets grotereschaal plaats. Bijna de helft van alle Juna-mi-appels vindt nu zijn weg naar Enge-land, met name naar de supermarktketenASDA.”

Snel gecontroleerd groeien“Het areaal van de nieuwe rassen moet nusnel blijven doorgroeien”, stelt Van derLinden. Op dit moment staan in Neder-land één miljoen bomen van Junami (hetlopende plantseizoen meegerekend), van

Rubens zijn dat 700.000bomen. Buiten Nederlandstaan nog 200.000 Junami-en 600.000 Rubens-bomen(tabel). “Deze moeten uit-groeien tot hoofdrassen.De markt neemt ze goedop, dus nu moet uitbrei-ding van het areaal volgensplan blijven plaatsvinden.”In 2003, vlak voordat deeerste bomen op de pilot-bedrijven de grond in gin-

gen, deed Van der Linden in een interviewmet Fruitteelt de uitspraak: “In 2010 be-staat 15% van het appelareaal uit Inova-Fruitrassen.” Daarover zegt hij nu: “Diedoelstelling heb ik nog steeds voor ogen.Die gaan we halen ook. De komende jarengaan er volgens plan in Europa elk jaar nog500.000 bomen van Junami de grond in en200.000 van Rubens, waarvan het grootstedeel in Nederland.”Momenteel is het aandeel Inova-Fruitras-sen 6,4% van het totale appelareaal, datvolgens het CBS 9.562 ha bedraagt. Eensnel rekensommetje leert dat in 2010 hetaantal Inova-Fruitbomen in Nederlandhooguit 3.650.000 zal bedragen. Bij een gelijkblijvend appelareaal zal hun aandeeldan uitkomen op net geen 13%. Van derLinden: “Dat een clubras de manier is omeen nieuw ras in de markt te zetten, be-wijst het feit dat ons initiatief navolgingkreeg in de introductie van andere appel-rassen. Ons hoofddoel bij de rassen vanInova Fruit blijft perspectief en rendementvoor de fruitteler. De keuze om wel of nietvoor onze rassen te kiezen ligt bij de fruit-teler ”

Caroline van Asschef r u i t t e e l t @ n f o f r u i t . n l

“Het gaat goed met Inova

Fruit”, stelt directeur Karel

van der Linden. De verkoop

van de appels loopt goed, de

promotieactiviteiten slaan

goed aan en het areaal

breidt uit volgens het uitge-

stippelde schema.


A P P E L

‘ A reaal nieuwe rassen moet

nog doorg ro e i e n ’

9

Tabel. Aantal geplante bomen (incl. plantseizoen2007/’08) van Junami, Rubens en Wellant binnen enbuiten Nederland, en het aantal bomen dat de komen-de jaren per jaar in Europa geplant zal worden; bron: Inova Fruit

Ras Aanplant Groei per jaarNederland buiten Nederland in Europa

Junami 1.000.000 200.000 500.000Rubens 700.000 600.000 200.000Wellant 150.000 50.000 200.000

Op 12 januari verscheen een grote advertentie in de Telegraaf, vlak onder de veelgelezen w e e r r u b r i e k .

“

De afgelopen Fruit-Logisticabeurs - met een oppervlakte van maarliefst 81.000 m2 - had als insteek

innovatie. De Innovation Award 2008,waarvoor tien genomineerden waren ge-kozen, ging naar Nunhems Zaden met deIntense-tomaat. Deze tomaat onderscheidtzich door haar hoge dichtheid van hetvruchtvlees waardoor ze geen vruchtsapverliest. Fresh Tapas van The Greenerywas eveneens genomineerd voor de Inno-vation Award, maar viel niet in de prijzen.Nieuw dit jaar was de Freshconex-beurs,een onderdeel van Fruit Logistica datvooral is gericht op gesneden versproduc-ten.

Verwerkt fruitReady Fruit, een tak van afzetor-ganisatie Fruitmasters, focustzich met haar snackfruit veel opde ‘out of home market’. Andriesvan de Bogert, commercieel di-recteur van Ready Fruit noemdehierbij kant-en-klare fruitpro-ducten op stations en tanksta-tions, en schoolfruit als voor-beelden.Ready Fruit heeft onlangs eenananasstick geïntroduceerd. Hetidee op zich is niet nieuw, maarde aanbodvorm is dat wel. “Destick neemt weinig ruimte in hetwinkelschap in omdat dezerechtop gezet kan worden. Hetlosse kartonlabel waarin de ananasstickstaat, kan voor elk bedrijf naar zijn eigenwensen aangepast worden.” Volgens Vande Bogert richt Ready Fruit zich deze zo-

mer op zachtfruit. Inde periode waarin hetaanbod groot is, kun-nen er producten ge-maakt worden met bra-men, frambozen enbijvoorbeeld bosbes-sen, gaf hij aan.

De ‘fruiture’ vanf r u i tSorteermachinefabri-kant Greefa speelde tij-dens de beurs in op demogelijkheden vanfruit in de toekomst,oftewel ‘fruiture’. Harro Jansen, managermarketing en sales:

“Tijden veranderen. Vroeger had-den we ook niet gedacht dat wenu mango en kiwi zouden eten.”Het bedrijf heeft naar de toe-komst gekeken en presenteerdeeen futuristische sorteermachine,die bijvoorbeeld met behulp vanlucht het product over de machinekan transporteren waardoor erminder productschade is. Ookstemherkenning en touchscreenszijn toekomstige mogelijkheden.Op www.futureofsorting.com

zijn filmpjes te zien over fruit van de toe-komst.

Jazz blijft groeienEnza Fruit was op Fruit Logistica aanwe-zig om onder andere haar clubras Jazz tepromoten. Wereldwijd is de productie vandat ras ten opzichte van vorig seizoen ver-dubbeld naar 800.000 dozen à 18 kilo. Datkomt neer op 14.400.000 kilo appels. InNieuw-Zeeland werd dit jaar 4.500.000 ki-lo geproduceerd, tegen 2.250.000 kilo vo-rig jaar. Marleen Brouns van Enza Fruit:“Een algemeen beeld is dat de klassiekevariëteiten in Nieuw-Zeeland, zoals Brae-burn, Gala en Cox’s, in areaal iets afnemenen dat Jazz daarvoor in de plaats komt.”Rond 2010-2011 zal de aanplant van Jazzworden stopgezet om zo een hoge ver-koopprijs te kunnen blijven realiseren

Marijke van Schaikm v s c h a i k @ n f o f r u i t . n l

F ruit Logistica wordt elk jaar gro t e r

Van 7 tot en met 9 februari

werd de zestiende editie van

Fruit Logistica gehouden in

Berlijn. Deze jaarlijks groei-

ende beurs bood dit jaar

plaats aan 2.110 standhouders

uit 68 landen. Het aantal

bezoekers bereikte een

recordhoogte met 50.000 per-

sonen, afkomstig uit 125 lan-

den. Nederland was ver-

tegenwoordigd met 202 stands.

B E U R S


Fruit Logistica bood een zeer ruim aanbod aan stands.Foto’s: NFO

Kant-en-klare fruitproducten van Ready Fruit.

Harro Jansen toont de futuristische sorteermachine vanG r e e f a .

De bijeenkomst begon met een mid-dagexcursie naar het nieuwbouw-koelcomplex van Oskam Neerij-

nen in Neerijnen. Daar gaven WimSchmitz van Schmitz Koeladvies, bedrijfs-leider Peter van Maurik, de leveranciers ende installateur een toelichting. Het koel-complex bestaat uit zeven grote cellen meteen koelgang, de capaciteit is rond de 2.000ton. De cellen zijn ruim 18 meter diep endrie kisten breed. Naast de gewone koel-cellen is het complex uitgerust met tweegrote handelscellen met een capaciteit vancirca 450 ton per stuk.

Scherfijs en SmartFreshHet avondprogramma in de kantine vanFruitmasters in Geldermalsen begon meteen inleiding van Frank van de Geijn overscherfijs en de bewaring van Conference.De onderzoeker van AFSG presenteerdede resultaten van de afgelopen twee jaarvan het door het Productschap Tuinbouwgefinancierde project. Aansluitend melddehij dat de trend van de substantiële afnamevan vochtverlies tijdens de bewaring doorhet gebruik van scherfijs ook dit bewaar-seizoen wordt bevestigd.Jan Vernooij van AgroFresh kreeg tijdensde bijeenkomst de mogelijkheid omSmartFresh nog eens onder de aandacht tebrengen. Hij benadrukte dat de meerwaar-de van SmartFresh bij Elstar blijkt uit on-derzoeksresultaten in diverse Europeselanden. Voordelen van een betere rijpheidbij de oogst, hardere vruchten uit de bewa-ring en een langer uitstalleven wordenoveral waargenomen. In de smaaktest tij-dens de klantendagen van Fruitconsult, af-gelopen januari, scoorden Jonagold-appels

die behandeld warenmet SmartFresh, ge-middeld twee pun-ten hoger dan onbe-handelde Jonagold-appels. In een testvan Tesco in Polen -uitgevoerd nadat devruchten tien dagenwaren uitgestald -kozen consumentenmassaal voor behan-delde Jonagold.

B e w a a r -a c t u a l i t e i t e nBewaringsonderzoeker Alex van Schaikvan AFSG liet de hele problematiek rondschilvlekjes bij Elstar de revue passeren.Ook dit seizoen zijn er al problemen ge-constateerd. Onderzoek toont een relatieaan met onder meer de bewaartempera-tuur, het zuurstofgehalte en het ethyleen-gehalte. Bij oplopende bewaartemperatu-ren neemt het percentage aangetastevruchten toe. Verder geeft DCS-bewaringmet O2-gehaltes van 0,3 tot 0,4% een flin-ke reductie van de aantasting. Bij hogereethyleengehaltes in de koelcel is de aantas-ting van schilvlekjes duidelijk minder. VanSchaik vertelde tot slot dat hij zich in hetlopende onderzoek vooral wil richten oppraktische maatregelen om problemen metschilvlekjes beter beheersbaar te houden.Koelspecialist Schmitz verzorgde de afslui-ting van de bewaarbijeenkomst. Hij ging in

op de actualiteiten van het bewaarseizoen2007/’08. Schmitz gaf aan dat hij in depraktijk sterk wisselende bewaarresultatenbij Conference tegenkomt. Hij adviseerdede aanwezige telers om zeker ook dit sei-zoen niet op het scherp van de snede te be-waren. Als vuistregel voor vochtverlieshanteert Schmitz een norm van 0,5 literwater per ton te bewaren product perweek; bijvoorbeeld 50 liter per 100 tonproduct per week. Hij pleitte voor snellerinkoelen in de praktijk. Volgens hem kandat door de koelcellen voor inslag al mini-maal een dag te laten voorkoelen. Partijenzijn dan eerder op regime en dat voorkomtonnodig vochtverlies

Haijo Dodde, N F Oh d o d d e @ n f o f r u i t . n l

NFO-afdeling West-Betuwe

hield op 30 januari een

themabijeenkomst over

bewaring. Op die dag werd

een bezoek gebracht aan het

moderne koelcomplex van

het bedrijf Oskam Neerij-

nen. Vervolgens kwamen in

diverse lezingen de bewaar-

actualiteiten aan bod.


B E W A R I N G

Themabijeenkomst bewaring biedt

compleet pro g r a m m a

1 1

Scherfijs (links) zorgtvoor minder vocht-verlies tijdens debewaring vanC o n f e r e n c e .

Wim Schmitz (rechts)geeft tekst en uitlegin het nieuwebewaarcomplex vanOskam Neerijnen.Foto’s: NFO

Welke toepassing met ozonmoet of kan het eerst wordenopgepakt?”, vroeg adviseur

Marcel Kers na een toelichting op de mo-gelijkheden van deze stof. De fruittelersuit Flevoland, waarvoor hij de toelichtingvorige week in Kraggenburg gaf, wisten erdirect enkele te noemen. Wat Kers betreft,neemt ozon alle praktische bezwaren tegen voorsorteren weg. De stof ruimt im-mers schimmelsporen en residuen op uithet water. Maar een deel van de aanwezigetelers ziet meer in een ruimtebehandelingvan bewaarcellen tegen vruchtrot.Kers is ongeveer tien jaar geleden - in fi-guurlijke zin - in aanraking gekomen metozontoepassingen in de landbouw. In deVerenigde Staten wordt deze stof ook infruitbewaring toegepast. Maar de grootsteopgang maakt ozon als desinfectiemiddel,ter vervanging van chloor. Het is dan ookniet belastend voor het milieu.De mogelijkheden in Amerika gelden ookin Europa. Dat bracht Kers er uiteindelijktoe om naast zijn werk voor adviesbureauCroppings aan de slag te gaan met ozon.Samen met Excellent Ozon Systems uitEerbeek, een bedrijf dat ervaring heeft methet gebruik van ozon, probeert hij de toe-passing van deze stof ook in de landbouwvan de grond te krijgen.De voordelen van ozon zijn de NFO nietontgaan. Inmiddels heeft die het Product-schap Tuinbouw gevraagd welke toepas-singen het meeste perspectief bieden en op

korte termijn nader kunnen worden ge-test. Ook Kers is hier groot voorstandervan. “In principe werkt ozon bijvoorbeeldtegen bewaarschimmels. Maar ik weet ookniet precies hoelang en in welke mate fruiteraan moet worden blootgesteld. Dat isiets wat het onderzoek verder moet uit-zoeken, niet jullie individueel met je eigenfruit.”

Alleen ArbowetScheikundig zit ozon eenvoudig in elkaar.Het is als het ware een molecuul zuurstofmet een extra atoom, wat resulteert in destof O3. Van nature ontstaat het bijvoor-beeld bij blikseminslag. Ozon is dan ookte produceren met elektrolyse in water ofmet de zogenoemde Corona-discharge,waarbij bliksem wordt nagebootst. Hetontstaat bovendien als lucht wordt bloot-gesteld aan ultraviolet licht.Zo makkelijk als het is te maken, zo snelvalt het ook uit elkaar. Het derde atoomzuurstof splitst er dan met een negatievelading van af. Dat negatieve atoom kan di-verse stoffen oxideren, zoals organischmateriaal en resten van gewasbescher-mingsmiddelen. Dat is overigens ook dereden dat Eupareen is verdwenen. Sindsdrinkwater met ozon wordt gezuiverd,

ontstaat onder in-vloed daarvan eenschadelijk afbraak-product. Als er nietsmeer is te oxiderenvoor de negatievezuurstofatomen, reageren ze met el-kaar tot O2.Dat laatste klinktonschuldig, maarozon kan ookschadelijk zijn.Daarom staan opsommige kantorenkopieermachines inafgesloten ruimten; de concentraties ozondie zulke machines produceren, zijn tehoog. Wie ozon inademt, stelt daarmeezijn luchtwegen bloot aan de oxiderendewerking ervan. Gelukkig is het wel duide-lijk merkbaar aan de prikkeling in de lon-gen. Ozon is voor de wet dan ook geengewasbeschermingsmiddel, maar de toe-passer heeft nadrukkelijk te maken met deArbowet. Het is bekend aan welk percen-tage ozon in de lucht iemand zonder pro-blemen acht uur lang kan worden blootge-steld. Daarboven neemt die termijn afnaarmate de concentratie toeneemt.

Ozon biedt fruitteelt

diverse mogelijkhedenDe toepassingen van ozon

nemen in snel tempo toe.

Het elimineert op milieu-

vriendelijke wijze allerlei

organische verontreinigin-

gen, maar ook anorganische

als gewasbeschermingsmid-

delen. Dat maakt het ook

interessant voor de fruit-

teelt, bijvoorbeeld toegepast

om sorteerwater te reinigen

of bewaarrot in ULO-cellen

te bestrijden.

G E W A S B E S C H E R M I N G


“

De toepassingen van ozon nemen toe. Op de foto’s een ozongeneratormet de bijbehorende aansturing. Foto’s: Agrozone

Effect bij rode bessenOmdat ozon zo snel uit elkaar valt, moethet ter plekke bij de toepassing wordenaangemaakt. Dat is bij een statische situatieals in een gebouw het makkelijkst te reali-seren. Kers noemde daarvoor diverse toe-passingen, zoals bij koeltorens om legio-nella te bestrijden, in zwembaden om hetwater schoon te houden, bij de zuiveringvan drinkwater, en bij het voorkomen vanhet zogenoemde ‘sick building syndroom’als gevolg van slechte airconditioning.In de Verenigde Staten gaf de toepassingvan ozon in een mechanische bewaarcelmet peren een duidelijk effect. Maar dat isminder relevant voor de situatie in Europa.In een ULO-cel voegde ozon weinig toeaan het kwaliteitsbehoud van de peren,maar in een mechanische cel breekt hetmeteen het geproduceerde ethyleen af.Daardoor behouden de vruchten ook inzo’n cel hun hardheid en groene grond-kleur, verklaarde Kers.In Nederland is binnen de plantaardigesectoren de meeste ervaring opgedaan metaardappels, vooral bij pootgoed. Daaruit

blijkt dat de sporenvan zilverschurftworden gedood,maar de schimmelzelf niet. Die zit na-melijk onder deschil en is onbereik-baar voor ozon.Maar het doden vande sporen voorkomtnestrot, zodat deuitval beperkt blijfttot individuelevruchten.Uit metingen van deluchtsamenstellingblijkt dat ozon involdoende matedoordringt tot hetmidden van de groteaardappelkisten.Dan zal het zekerhet midden van dekleinere fruitkisten

bereiken. Dit maakt het in principe moge-lijk om ook bewaarrot in appels en perente bestrijden door ozon toe te dienen in decel, bijvoorbeeld via verstuivers voor deverdampers. Vooral Botrytis zou goed tebestrijden zijn met ozon.Kers heeft zelf al onderzoek uitgevoerd bijrode en blauwe bessen bij Fruitmasters.Door in een bewaarhoes voor rode bessengecontroleerd ozon te produceren, nam deuitval met 40% tot 50% af, vertelde hij.Als het toedienen van ozon gebruiksvrien-delijk wordt gemaakt, zouden diverse bes-sentelers het willen toepassen. Behalve bij

bessen, deed Kers onderzoek naar ozonbe-handeling bij aardbeien bij The Greeneryen Fruitmasters, en bij peren bij VogelaarVredehof en Fruitbedrijf Pronk.

Ozon met UV-lichtBij de toepassing van ozon in de aardap-pelbewaring wordt dit aangevuld met eenbehandeling met ultraviolet licht (UV-licht). De aanvoerband is daarbij van bo-ven afgedekt, zodat de aardappels als hetware door een tunnel gaan. Aan het begindaarvan wordt ozon toegediend. Vervol-gens worden de aardappels blootgesteldaan het UV-licht. Dat werkt ook tegen be-waarziekten, maar het versnelt ook de af-braak van de overtollige ozon. Deze instal-latie kost ongeveer e 60.000,-, vertelde eenmedewerker van Excellent Ozon Systemsuit Eerbeek. Maar de onderdelen daarvanom ozon te produceren zijn ook te gebrui-ken om de stof in een bewaarcel toe te die-nen.Kers toonde een gecombineerde toepas-sing op een veldspuit in een Amerikaanssojaveld. De ozon wordt toegediend metwater, dat door speciale doppen een nega-tieve lading meekrijgt. Daardoor is de be-dekking van het gewas bijzonder goed. Dekappen met ultraviolet licht maken de be-handeling compleet, die volgens Kers zeker zo efficiënt is als het toepassen vangewasbeschermingsmiddelen. Een grootdeel van de apparatuur zit in de fronthefvan de trekker, waardoor de spuitcombina-tie geenszins een grote indruk maakte. Hetzou ook op een boomgaardspuit kunnen.

Afspuiten geen probleem meerDe meeste belangstelling tijdens de bijeen-komst in Kraggenburg ging uit naar moge-

lijke toepassingen van ozon na de oogst.Vooral het reinigen van water uit sorteer-machines zou veel voordelen brengen. Zo-als Kers al zei, neemt het risico van be-smetting met bewaarrot tijdens hetvoorsorteren af. Maar voor individuele be-drijven zou het schoonhouden van het wa-ter uit de dumper ook al een groot voor-deel zijn. Na grove filtratie breekt ozonniet alleen het fijnere organische stof af,maar ook resten van gewasbeschermings-middelen.De afbraak van gewasbeschermingsmidde-len bracht een interessante discussie opgang. Met ozon in de ULO-cel is het wel-licht mogelijk het afspuiten te verminde-ren, en daarmee ook het residu op hetfruit. Maar als ozon ook gewasbescher-mingsmiddelen afbreekt, is het misschienmogelijk het fruit tijdens het sorteren alshet ware te reinigen van deze middelen.Dan zou afspuiten helemaal geen pro-bleem meer zijn.Ervaringen uit andere sectoren leren dathet tien tot vijftien jaar duurt voor eenozontoepassing rijp is voor de praktijk.Daarbij moeten niet alleen technische,maar ook commerciële hindernissen wor-den genomen. “De toepassing van ozongaat ten koste van een grote omzet aan bij-voorbeeld reinigingsmiddelen. Dat gaatniet zonder slag of stoot”, vertelde de me-dewerker van Excellent Ozon System

Anton Oostveen,freelance journalistd e p r u i m e n p o t @ s o l c o n . n l

FR U I T T E E L T 7, 15 F E B R U A R I 2008, J A A R G A N G 9 8 1 3

Vooral Botrytis zou goed te bestrijden zijn met ozon. Links onbehandelde aardbeien, rechts metozon behandelde aardbeien.

Jassen zijn er in alle soorten en ma-ten. Niet elke jas zit even goed,maar er is altijd wel een jas die past.

Zo is het ook met ondernemerschap. On-dernemer kun je zijn op allerlei manierenen er is altijd een manier die het beste bijjou en jouw bedrijf past.” Met deze meta-foor gaf dagvoorzitter Wim Kijk in deVegte het startschot voor de fruitteeltklan-tendag van Agrifirm op 29 januari. Deklantendag stond dit jaar in het teken vanondernemerschap en daarvoor presenteer-de Agrifirm een aansprekend programma.Ongeveer 120 fruittelers en andere belang-stellenden uit Utrecht, Noord-Holland,Groningen en Flevoland kwamen naar ’t Voorhuijs in Emmeloord. In de eerste inleiding zette Joris Wisse vande CAF de toon. Net als verschillende an-dere teeltvoorlichters de laatste tijd al deden, waagde ook hij zich aan een kost-prijsberekening. Wisse vergeleek ondermeer Jonagold en Elstar met de nieuwerassen Kanzi, Rubens en Junami. Zijn con-clusie was dat in 2007 alleen de nieuwerassen gemiddeld meer opbrachten dan dekostprijs. “Zoals de situatie nu is, kunnenwe met Jonagold en Elstar de kost nietverdienen. Als we alles in de berekening

meenemen, dus ook de stichtingskosten ende duurzame productiemiddelen, dan ko-men we bij Jonagold per kilo 7 cent tekorten bij Elstar zelfs 10 cent. Clubrassendoen het ondanks een hogere kostprijs nunog beter. Maar het is maar afwachten ofdat zo blijft”, aldus Wisse.

De wereld van JipJorrit Dekkers, sectormanager tuinbouwvan de Rabobank, presenteerde een ver-haal over de wereld van Jip ofwel de Ne-derlandse fruitteler van de toekomst. Dek-kers schetste een beeld van vier generatiesfruittelers. De overgrootvader van Jip hadnog een hoogstamboomgaard en voor hemwas fruitteelt een neventak. Opa speciali-seerde zich, plantte spillen en investeerdein mechanische en CA-koelcellen. De va-der van Jip is de moderne fruitteler van tegenwoordig met intensieve plantsyste-men, ULO-bewaring en veel mechanisatie.Hij richt zijn pijlen in de bedrijfsvoeringvooral op efficiëntie. De vraag is nu: hoe moet het verder metJip, hoe kan hij het bedrijf verder ontwik-kelen? In de visie van de Rabobank is al-leen focussen op groter, beter en intensie-ver niet per definitie de juiste weg. “Wij

Agrifirm koos dit jaar voor

zijn fruitteeltklantendag

voor een verrassende

insteek. Geen gewasbescher-

ming of teelt, maar onder-

nemerschap stond centraal

op de bijeenkomst vorige

maand in Emmeloord. De

inleidingen draaiden vooral

om thema’s als kostprijs,

afzet, trends, en de positie

van de Nederlandse fruit-

teeltsector op de wereld-

markt.

B I J E E N K O M S T


“

Schaalvergroting is volgens de Rabobank geen noodzaak. Foto’s: NFO

F ruittelers moeten verantwoording

nemen in afzet

zijn van mening dat Jip zich meer moetrichten op productbeleving en trends in desamenleving”, vertelde Dekkers. In eensoort denktank heeft de Rabobank detrends geanalyseerd die invloed hebben opde toekomst van de tuinbouw. Uit dietrends heeft de Rabobank drie kernbewe-gingen gedestilleerd die kansen biedenvoor de tuinbouwondernemer.

Verhaal achter productAllereerst is er volgens Dekkers de ver-schuiving van productveiligheid naar pro-ductmogelijkheden. “Een reactie op deglobalisering van de samenleving is juistregionalisering. Dat biedt kansen voor on-der meer streekproducten. Ook is er meerbehoefte aan variatie en blijven gezond-heid en biologische productie belangrijkeitems. Samenvattend kunnen we stellen dathet verhaal achter het product meer aan-dacht moet krijgen. Telers zullen daaromnadrukkelijk het contact met de consu-ment moeten zoeken”, legde Dekkers uit. De tweede kernbeweging is het verdwij-nen van vaste ketenstructuren en de be-hoefte aan dynamische organisaties. Dek-kers erkende dat dit gezien debedrijfsstructuren voor de fruitteelt lastigzal zijn. “Dat neemt niet weg dat ookfruittelers zich erop kunnen instellen datze in hun bedrijfsvoering vaker met wisse-lende partners te maken krijgen.”De laatste kernbeweging die de Rabobanksignaleert voor de tuinbouw, heeft betrek-king op de brede maatschappelijke verant-woordelijkheid. De verantwoording be-treft niet alleen meer het milieu, maar gaatvolgens Dekkers verder. “We leven nueenmaal in een glazen huis, iedereen kijktmee. Dat geldt ook voor de bedrijfsvoe-ring in de tuinbouw. Er is behoefte aantransparantie en de ondernemers zullen

nog vaker verantwoording af moeten leg-gen voor hun bedrijfsvoering.” De trends en kernbewegingen op een rijzettend, concludeerde Dekkers dat er zeker perspectief is voor Jip en de rest vande fruitteeltsector in Nederland. Dat geldtvolgens de sectormanager tuinbouw overi-gens voor zowel grote als kleine bedrijven.Schaalvergroting is wat hem betreft geennoodzaak. “Maak in je bedrijfsvoering be-wuste keuzes”, luidde zijn advies. “Alssector moeten we ons realiseren dat de restvan de wereld niet stilstaat. De eisen vande markt veranderen snel en we moetenons daar steeds op instellen.”

Keerpunt 2008‘Alles op orde, behalve de afzet’ was deveelzeggende titel van de inleiding vanThijs Jasperse. Hij is voormalig medewer-ker van The Greenery en tegenwoordig di-recteur van Vanderzande Florpartners, eenstrategisch adviesbureau dat zich ondermeer bezighoudt met marketingvraagstuk-

ken in de glastuinbouw. Jaspers haakte inop het verhaal van Joris Wisse over dekostprijs. Het verbaasde hem dat de mees-te fruittelers niet weten wat hun kostprijsis. “Zeker als je dan hoort dat meer dan dehelft van het fruit onder de kostprijs wordtverkocht.” Wat Jasperse betreft, is het in de Neder-landse fruitteelt tijd voor Keerpunt 2008.Als hij de sector analyseert, dan stelt hijvast dat Conference, Elstar, Jonagold ende nieuwe rassen topproducten zijn. “Ver-der produceren de Nederlandse fruittelersook nog eens het schoonste product vande wereld en zijn we logistiek sterker danonze concurrenten. Het betekent ondermeer dat de discussie rondom maximaleresidulimieten, CO2 en bijvoorbeeldFoodmiles meer kansen biedt dan dat heteen bedreiging is”, aldus Jasperse.

Onbalans in afzetketenDat de problemen liggen in de afzet, isgeen verrassende conclusie. Jasperse sina-leerde dat in de winkelschappen de Ne-derlandse appels en peren uitgestald liggenals bulkproduct. Het duurste fruit is vaakafkomstig uit het buitenland. Jasperseweet de problemen aan verdeeldheid enconcurrentie tussen de afzetorganisatiesen de vrije handel. Volgens de strateeg is

er sprake van onbalans in de afzetketen.De retail is dominant en de verkooporga-nisaties neigen eerder naar de retail dannaar de telers. “Fruittelers zullen zelf meergewicht in de schaal moeten leggen. Zijmoeten hun verantwoording nemen voorhet fruit dat in het winkelschap ligt”, stel-de Jasperse. Hij haalde daarbij het voor-beeld aan van de tomatentelers die TastyTom op de markt brengen. “Zij zullennooit accepteren dat onder deze merk-naam slechte tomaten in de winkel liggen.”Als oplossing opteerde Jasperse ook in defruitteelt voor grote telersverenigingen.Het liefst per ras. Alleen dan is het moge-lijk om tegenwicht te bieden aan de retail.“Let wel dat de huidige structuur van deafzet in het nadeel van de telers werkt. Datgeldt ook voor de nieuwe rassen, ook daarligt het risico bij de telers”, hield Jaspersede fruittelers voor. “Niemand ligt daarverder wakker van, alleen uzelf. Als u wiltdat er wat verandert, dan moet u actie on-dernemen en niet afwachten wat uw afzet-organisatie gaat doen.”

Nieuwe omgevingTussen de inleidingen van adviseurs enmanagers was het verhaal van Jan vanWoudenberg op de fruitteeltklantendagvan Agrifirm een welkom intermezzo. Hijvertelde hoe hij, bijna veertig jaar geleden,als negentienjarige verhuisde van Vleutennaar het Groningse Niehove om daar eennieuw fruitbedrijf te starten. De reden vanhet ondernemen in een geheel nieuwe om-geving was aanvankelijk vooral de relatiefgoedkope goede grond. Later bleek ook demogelijkheid tot afzet een groot voordeel.Van Woudenberg verkocht al vanaf hetbegin veel fruit aan huis en kocht in de ja-ren zeventig een winkelpand voor fruitver-koop in de stad Groningen. De eigen afzet bepaalt voor een groot deelhet ondernemerschap van Van Wouden-berg. Hij teelt veel verschillende appelras-sen, waaronder zelfs oude rassen als Gro-ninger Kroon, Bramley’s Seedling enNotarisappel. Verder teelt hij vanaf 2002kersen en zijn op het Groningse bedrijf in2006 ook pruimenbomen geplant. “Smaaken kwaliteit zijn belangrijk”, sprak VanWoudenberg. “In de teelt probeer ik medaarop te richten door goed te bemesten,op tijd te dunnen en niet te vroeg te oog-sten. Wij hebben op ons bedrijf veel recht-streeks contact met de consumenten en hetmag duidelijk zijn dat we ons niet willenschamen voor onze producten ”

Haijo Dodde,N F Oh d o d d e @ n f o f r u i t . n l


____________

‘Als sector moeten we onsre a l i s e ren dat de rest vande wereld niet stilstaat’

*

Nederlands fruit ligt in de binnenlandsesupermarkten vaak uitgestald als bulkproduct.


Te e l t

Grootfruit

Bomen van de kuilhoekOndanks de vrij hoge temperatu-ren van de afgelopen weken valtde activiteit van bomen die opeen goed gesitueerde kuilhoekstaan, nog wel mee. Vanaf halffebruari moet u voor de plantbo-men op de kuilhoek wel een dui-delijke keuze maken. Deze bo-men moeten dan binnenafzienbare tijd geplant kunnenworden. Ziet het er naar uit datdit niet gaat lukken, dan moetenze vanaf nu in een koelcel wor-den bewaard. De laatste jaren iser veel ervaring opgedaan methet ‘opslaan’ en bewaren van bo-men in koelcellen. Blijf voorzich-tig met de bomen want elke ex-tra handeling kan weer makkelijktakbreuk veroorzaken. Met goedpalletmateriaal is het een stuk ef-ficiënter werken. De belangrijk-ste fouten die elk jaar toch weerop enkele plaatsen opduiken,zijn ethyleenschade en uitdro-gen. Doordat er ergens contactontstaat met fruit in een afge-sloten of slecht geventileerderuimte, kan vrij snel ethyleen-schade ontstaan. Ook het te veruitdrogen van de wortels van debomen komt helaas elk jaar welergens voor. Blijf dus alert opdeze zaken want met routine-matig handelen kan er onge-merkt nonchalance in sluipen enkunnen fouten optreden als erniet regelmatig wordt gecontro-leerd. Dat gebeurt bij fruit koe-len ook elk jaar weer op eenaantal plaatsen.

P e r e n k n o p p e nBij de perenbomen zijn vooralde gemengde knoppen al aanhet schuiven. Op zich is dat eenheel mooi moment om te snoei-en want de gemengde knoppenzijn dan goed zichtbaar. Vooralop percelen waar gericht naar

bloemknoppen moet worden ge-keken om er zo veel mogelijk tesparen is dat een mooi snoeimo-ment. Bij het verwijderen van en-kele grote takken uit de boom,bij het werken met een ladder oftrapje, maar ook bij het rijden ensnoeien vanaf een stelling kun-nen er echter veel gemengdeknoppen sneuvelen. Zorg danook dat dit soort snoeiwerk zosnel mogelijk is afgerond.Het doorknippen van takken ach-ter bloemknoppen doet diebloemknoppen op dit momentnog niet wegspringen. Dat is pasaan de orde als de bloemen te-gen het witteknopstadium zitten.Puur door waarnemingen op deboom is de situatie ten aanzienvan de aantasting van dodeknoppen per perceel ook al aar-dig in te schatten. De gemengdeknoppen die werking vertonen,kunnen in elk geval bloemen geven. Bij het openmaken is tezien dat ze soms wel eens ge-deeltelijk aangetast zijn. Dezeaantasting kan nog toenemen ineen winter met afwisselend hogeen lage temperaturen en nattig-heid. Zitten er gemengde knop-pen die op dit moment totaal

niet werken, dan zijn deze knop-pen zwaar aangetast en zullen zegeen of nauwelijks bloemen gaangeven. De algemene situatie lijktmee te vallen, maar het zijn tochvaak weer dezelfde percelen metproblemen. Ook op jonge perce-len kan het percentage dodeknoppen heel erg hoog zijn.Zolang het aantal goede bloem-knoppen per boom nog binnende perken blijft, moet er niet teveel worden aangepast aan desnoei. Tel en bedenk steeds dater bij Conference maar heel wei-nig knoppen nodig zijn voor eengoede oogst.

Snoei ontledenBij het aanleren én uitvoeren vande snoei is het makkelijk om eenvast patroon te hanteren. Ditgeeft ook de mogelijkheid omde snoei in een aantal handelin-gen te ontleden en door minderervaren snoeiers te laten uitvoe-ren. Dat kan dan in verschillendewerkgangen of na elkaar meteen speciale opdracht.Bij het snoeien met minder erva-ren mensen wordt er meer geke-ken hoe een perceel gesnoeidmoet worden dan hoe één boom

gesnoeid zou moeten worden.Van boven naar beneden werkenheeft de voorkeur omdat datvoor een belangrijk gedeelte deboomopbouw van een spil be-paalt. Eerst de kop behandelen isdan ook het meest logisch maardat kan bij het inzetten van eensnoeistelling weer anders zijn. Vervolgens wordt er van bovenafgekeken of er zwaar hout in zijngeheel bij de harttak moet wor-den weggenomen. Meestal vol-staan twee tot drie takken perkant van de boom. Per perceelen leeftijd zijn het vaak wel ver-gelijkbare takken die weg moe-ten: net onder de kop, boven hetframe om ruimte te creëren, eenenkele tak uit het frame of eenenkele te lage tak. In principegaat het eerst om de takken mette veel groei. Daarna komen tak-ken aan de beurt die weg kun-nen of moeten omdat er een ge-wenste takafstand nodig istussen het vruchthout.Vervolgens is het belangrijk er-voor te zorgen dat er in principegeen vruchten op de grond kun-nen zakken. Hiertoe moeten deuiteinden zo beknipt worden datze de grond niet raken.

werkwijzer

Bij het aanleren én uitvoeren van de snoei is het makkelijk om een vast patroon te hanteren. Foto: NFO


Als laatste kan het nog zijn dat ertoch nog te veel mooi vruchthoutin een boom zit. Afhankelijk vanhet ras, de groeikracht en hetvertrouwen dat men heeft in demogelijkheden van chemischdunnen kan er dan nog een ech-te ‘vruchthoutsnoei’ worden uit-gevoerd. Deze bestaat dan vooraluit het wegnemen van te zwakvruchthout, het verenkelen vande uiteinden, of het wegnemenvan een van de overhangendegedeelten. Ook het wegsnoeienvan vruchthout, vooral aan deonderkanten van de takken enbinnenin de boom, kan bij zwak-groeiende kleinvruchtige rassennodig zijn. In deze laatste situ-aties kan het zelfs nodig zijn dater enkele takken worden in g e-knipt en omgezet.Tonnie van Kessel,AgroBuren/Van WesemaelG r o e pa v a n k e s s e l @ t i s c a l i . n l

Te e l tKlein- en steenfruit

W o r t e l s n o e iDe groei bij pruim en kers kan zosterk zijn dat groeiremmingnoodzakelijk is. Wortelsnoei iseen goede mogelijkheid maar deomstandigheden zijn bepalendvoor de manier waarop.Omdat de periode voor de wor-tels om te herstellen kort is, kanhet beste vroeg gewortelsnoeidworden. Wortelsnoei is niet zon-der risico. De opname van voe-ding en vocht wordt hierdoorveel minder, de groei kan zelfs tezwak worden met als gevolg klei-nere vruchten. Dit is vooral een ri-sico op droogtegevoelige gronden daar waar geen water gege-ven kan worden. Er kan gesnedenworden met een recht of met eenschuin mes. Met een schuin mes isde groeiremming sterker maarzijn ook de risico’s groter.Bij kers op Gisela 5 moet u voor-zichtiger zijn dan bij bomen op

sterkere onderstammen. Vaak isbij Gisela 5 eenzijdig snijden op40 cm van de stam voldoende. Bijbomen op Colt en LimburgseBoskriek waaraan water gegevenkan worden, kan tweezijdig opcirca 40 cm gesneden worden.Als geen water beschikbaar is,wordt gekozen voor eenzijdigsnijden of voor wat verder vande stam.Bij pruim op VVA-1 zult u erg te-rughoudend moeten zijn. Als deingreep te sterk is, kan de vitali-teit uit de boom verdwijnen. Hetis maar de vraag of die ooit weerterugkomt. Dat kost dan enkelejaren veel productie.Op percelen met fertigatie geeftwortelsnoei duidelijk minder risi-co’s. Vooral op droogtegevoeligegronden en zwakke onderstam-men is fertigatie heel belangrijk.Vooral bij pruim maar ook bijkers kan wat extra wortelopslagontstaan door wortelsnoei.Jan van Mourik, CentraleAdviesdienst Fruitteeltj v m o u r i k @ c a f . n l

Ge w a s b e -s c h e rm i n g

Klein- en steenfruit

B e s s e n g l a s v l i n d e rDe bessenglasvlinder is een heellastig insect om te bestrijden om-dat de rupsen verscholen leven inhet merg van de takken. Bij bui-tenteelten vliegt de bessenglas-vlinder meestal van half juni tothalf juli maar in tunnels en kassenvroeger. De eieren worden afzon-derlijk op het hout gelegd. Er zijngeen middelen op dat momentbruikbaar die de eieren doden.De rups boort zich kort na hetuitkomen in het hout. In die kor-te periode van uitkomen en in-boren zal een insecticide zoalsDecis zijn werk moeten doen.Zodra de rups is ingeboord, heb-ben bespuitingen geen zin meer.In die periode (eind juni/juli) zijnalleen middelen bruikbaar waar-

van de veiligheidstermijn op datmoment geen probleem vormt.De schade van de bessenglasvlin-der kan groot zijn, maar niet el-ke aangetaste struik gaat dood.Vooral oudere struiken met somsmeerdere rupsen overleven vaak.Sommige telers hebben de in-druk dat struiken die door bes-senglasvlinders zijn aangetast,vatbaarder zijn voor Eutypa, eenziekte waaraan deze struikenuiteindelijk doodgaan.Bestrijding van de bessenglas-vlinder kan op meerdere manie-ren. Van alle methoden valt dewerking echter meestal tegen.Het wegvangen van mannetjesmet feromoonvallen lukt welmaar de effectiviteit hiervan valtvaak tegen. Bij andere soorten isvastgesteld dat mannetjes vaakal gepaard hebben voordat ze inde val komen. Het ‘kwaad’ is danal geschied. In tunnels en kassenkan dit wel zin hebben omdatbespuitingen vanwege biologi-sche bestrijding moeilijk liggen.Bespuitingen met Decis kunnengoed werken mits de veiligheids-termijn het gebruik toelaat. Om-dat de eieren over een langeretijd uitkomen, is één bespuitingmeestal onvoldoende. Groot na-deel van Decis is de doding vande nuttige soorten. Met namespint kan daardoor explosief toe-nemen. Vooral dit jaar kan dateen probleem zijn omdat geenspintbestrijdingsmiddel is toege-laten.De aantasting wegknippen bij desnoei lukt eigenlijk alleen bij hetdunne hout. Rupsen in de dikkerestammen zijn moeilijk te vinden. Jan van Mourik, CentraleAdviesdienst Fruitteeltj v m o u r i k @ c a f . n l

Be w a r i n g

Afwijkende conditiesOm allerlei duidelijke en ondui-delijke redenen wijken de be-waarcondities in CA- of ULO-cel-

len regelmatig af van de ge-wenste waarden. De gevolgenvoor de productkwaliteit zijnniet altijd direct duidelijk. Geluk-kig maar. Uiteraard is de eersteverantwoordelijkheid van de be-waarder om de gewenste condi-ties te realiseren, zeker als erproduct van derden wordt opge-slagen. Lukt dit niet op korte ter-mijn (binnen een week), dan ad-viseert AFSG om contact op tenemen met de partijeigenaar.Die heeft immers vaak het bestebeeld van de gevoeligheden vaneen specifieke partij en kan dezepartij mogelijk een ander afzet-doel geven. Zonder deze com-municatie denkt iedereen dat debewaring feilloos verloopt en lei-den de kwaliteitsproblemen ach-teraf tot allerlei discussies.

B o s k o o pOp verschillende plaatsen is hetbelangrijk om Boskoop aandachtte geven in de productcontrole.Veel partijen zijn al getypeerdals minder bewaarbaar en toneninmiddels allerlei verschijnselenvan fysiologisch bederf. Hierbijzijn vormen van vruchtvlees-bruin, kurkstip en klokhuisbruinhet meest duidelijk. Zorg dat inde productcontrole voldoendemonsters beschikbaar zijn ensnijd zeker tien tot vijftien vruch-ten. De grotere maten verdienenlogischerwijs de meesteaandacht .

Water op de vloerCellen die problemen met dezuurstofconditie hebben, vrageneen gerichte zoekactie. Nu hetproduct in de cel staat, kan meteen flinke laag water op de vloersnel worden vastgesteld of hetlek in de vloer of in de vloer-wandverbinding zit. Afhankelijkvan de vlakheid van de vloer isuit te rekenen hoelang de water-slang in de cel moet hangen omeen laag van enkele centimeterste realiseren. Reken er wel opdat de gemeten condenswater-liters door deze actie flink gaan

1 8

TE KOOP2-jarige Conference-bomen waarvan

750 viertakkers en 500 drietakkers;

Renault Super-5 trekker.

Tel: (06) 22 42 22 29

TE KOOPLandini REX 60 V, 250 uur, e 15.000,-

marge; diverse gebruikte fruitteeltmachi-

nes.

Tel: (06) 53 39 97 34

TE KOOPWoonunit, 9 x 12 meter (28 personen),

6 slaapkamers, keuken en verblijfsruimte,

gebruikt als huisvesting voor Poolse

medewerkers.

Fruitkwekerij Vermeulen, Biddinghuizen

Tel: (06) 22 91 01 00

vangbandjeVangbandjes dienen uiter-

lijk maandagochtend 12.00 uur schriftelijk in het bezit te zijn van

het NFO-secretariaat. Kosten:e 26,- incl. btw voor vijf regels;

elke regel meer kost e 2,50. Alleen voor fruittelers die lid zijnvan de NFO en als het geen han-

delsdoeleinden betreft.

A d v e r t e r e n ?

B e l

0 2 3 -

5 7 1 4 7 4 5

n f oa g e n d a

M i d d e n - N e d e r l a n dZ u i d - G e l d e r l a n dDinsdag 26 februariBijeenkomst over geïntegreerde ge-wasbescherming, o.l.v. Han Weus-tenraad en Arie van Horssen (bei-den van Alliance), in Gasterij DeArend, Notaris Roesstraat 28 inWinssen; 19.30 uur. Deze bijeen-komst telt mee voor de verlengingvan uw spuitlicentie; neem uw li-centiepas mee.B e t u w e l a n dMaandag 18 februariJaarvergadering van de afdeling,met aansluitend een lezing vanGerard Poldervaart (NFO/PT) overnieuws uit het fruitteeltkundig on-derzoek, in De Oude Duikenburg inEchteld; 19.30 uur.

N o o rd - H o l l a n dDonderdag 28 februariBijeenkomst over geïntegreerde ge-wasbescherming, o.l.v. Jan vanMourik (CAF) en Siep Fennema (Agrifirm). Locatie: Dorpshuis DeSchalm, Dr. Nuijensstraat 14b inWestwoud; 19.30 uur. Deze bijeen-komst telt mee voor de verlengingvan uw spuitlicentie; neem uw licentiepas mee. Kosten NFO-leden? 25,-, niet-leden ? 1 0 0 , - .

Z e e l a n d / N o o rd -B r a b a n tM i d d e n - B r a b a n tDonderdag 21 februariJaarvergadering van de afdeling.

Aansluitend zullen kingvoorzitterAd Slabbekoorn, Gerard Polder-vaart (NFO/PT) en Jaco van Bruchem(NFO) interessante onderwerpenvan de NFO en het fruitteeltkundigonderzoek behandelen. Locatie:Zaal ’t Karrewiel, Vaartweg 112 inDongen-Vaart; 19.30 uur.

L i m b u rgNoord- en Midden-LimburgDonderdag 21 februariVierde groepsbijeenkomst voor hetdemoproject Geïntegreerde Gewas-bescherming in de Fruitteelt in Lim-burg. Hierin staat de gewasbescher-ming in de appel- en perenteelt in2008 centraal. Extra aandacht is ervoor fruitmot, perenbladvlo en ap-pelbloedluis. Locatie: Café Restau-rant Boszicht, Provincialeweg 2 inMaasbree; 19.30 uur.Telers die hun spuit nog willen la-ten keuren, kunnen contact opne-men met Harald van den Boogaard,(06) 10 91 77 47.

N F O - c o m m i s s i eS t e e n f ru i tDonderdag 28 februariSnoeidemonstratie bij pruim enkers op de bedrijven van HermanHalm en Willem Budding in Lien-den, o.l.v. Tonnie van Kessel (Agro-Buren/Van Wesemael Groep). Loca-tie: Burg. Houtkoperweg 48 inLienden; 13.00 uur (snoei pruim) en15.00 uur (snoei kers).

oplopen. In veel gevallen metzeker 50% ten opzichte van eer-dere waarden. Bij cellen meteen grote schilvlekjesgevoelig-heid moet het risico van hetvochtigere klimaat op schilvlek-jes worden afgewogen.

C o n d e n s o r d r u kBij veel installaties wordt depers- en zuigdruk nauwelijksgecontroleerd door bewaarders.Dat moet worden gedaan doorde installateur en in veel geval-len is dit ook terecht. Toch blijkthet belangrijk hier aandachtaan te besteden. Vooral in dewinterperiode zien we nog regelmatig installaties die welis-waar energiezuinig zijn ontwor-pen, maar waar condensatie-drukken (of temperaturen)worden gemeten van meer dan40°C. Juist in de winter kan decondensor zijn warmte primakwijt en is bij veel installatieseen lagere druk prima mogelijk.Uiteraard moet de installateurwel voldoende zorg bestedenaan het ‘op druk’ houden vande vloeistof voor het expansie-ventiel. Vaak zal door een lage-re condensatiedruk de vloeistofal deels gasbellen vormen waar-door het inspuitventiel (expan-sieventiel) problemen krijgt metregelen. Een minder optimaleverdeling van het koudemiddelover de verdamper is het ge-volg. Omdat dit direct tot eenverslechtering van de capaciteitleidt, zien veel bewaarders dekoeluren toenemen. Conclusie isdus dat persdrukverlaging mo-gelijk is op voorwaarde dat devloeistofkwaliteit wordt ge-borgd. Als bewaarder kunt uaan de hand van koeluren degevolgen van lagere buitentem-peraturen beoordelen. Kouderweer en een toenemend aantalkoeluren betekenen in veel ge-vallen een probleem met te la-ge persdruk Frank van de Geijn, A F S Gf r a n k . v a n d e g e i j n @ w u r . n l

Foto: NFO


Regio: Zeeuws Vlaanderen - Zeeland

BENT U AAN ROOIEN TOE?Wegfrezen fruitbomenUitfrezen stobben (groot en klein)Windschut wegfrezen

De Keersmaeker Raf BVBA - Beveren (België)Tel. 0032 - 37798524 (vraag vrijblijvend inlichtingen)w w w . d e k e e r s m a e k e r r a f . b e

Da’s pas sap!

In de vernieuwde appeltap of in flessen.Heerlijke sappen van uweigen fruit.

Meer omzet door de appeltap.Vraag naar onze referenties.

Fruit- en verwerkingsbedrijfVan AppevenGroeneweg 16049 CE Herten (L)Tel.: 0475-334810www.appeven.nl

TE KOOP GEVRAAGD:

- SCHILAPPELEN

- INDUSTRIE-

A P P E L E NBlokzijlerdwarsweg 12, MarknesseTel 0527-203917, Fax 0527-203944Mob. 06-53294479

Boomkwekerijen “DE BATTERIJEN”

Appels M9: Breaburn, Boskoop Bielaar, Discovery, Elshof, Fuji, Gala Must, Golden Reinders, Idared, Mondial Gala, Red Elstar.Peren Kw. MC: Bonne louise, ConferenceBessen, Pruimen, Frambozen, Bramen, enz.

TE KOOP GEVRAAGD UIT DE CEL Job van Iterson

Conference Comice Lucas Elstar Golden Jonagold Smalle Haven 185 Tel 06 - 224430165211 TK ‘s-Hertogenbosch Email: [email protected]

Goeseelsstraat 25 tel. 076 - 5720586 internet: www.javeko.nl4817 MV Breda fax 076 - 5729936 e-mail: [email protected] k o e l c e l l e n

v r i e s c e l l e n

KOELCELLEN VOOR FRUITBEWARINGPerfect gebouwd met polyurethaan of polystyreen isolatiepanelen

van topkwaliteit. Hermetisch afsluitbaar met hef-/schuifdeuren.Te koop gevraagd:

Gebruikte oogstmachine PLUK-O-TRAK Uw reactie en/of aanbieding uitsluitend per fax of e-mail in

het Duits of Engels.Tel/Fax: +39 /0473660527 Mobiel: +39 /3494313247

Email: [email protected]

www.meeuwse-goes.com E-mail: [email protected]

Voor al uw

voorkomende

werkzaamheden o.a.:

Voor inlichtingen kunt u contact opnemen met:Marcel van DamTelefoon: 0344 - 604442 / 06 - 20018886, Fax: 0344 - 604548

Wortelsnoeien metschuinsnijframe Grasbanen ophogen eninzaaien Strokenspitten Betonpalen intrillen

Paal- en plantgatenmaken Het leveren en uitrijdenvan Champost/Kippenmest en GFT-compost

Winjewaweg 24031 KH Ingen

Te koop: Snoeicompressor 1000 ltr.

voorraadtank met 2 haspels eneventueel scharen

Plukmanden, plukkarren,onkruidspuit en palletdrager.Te bevragen: 06 - 220 11 979

A d v e r t e r e n d o e t v e r k o p e n !

B e l 0 2 3 - 5 7 1 4 7 4 5

Fruitteelt nr 7...Fruitteelt op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld en aanvaarden...

Documents

Transcript of Fruitteelt nr 7...Fruitteelt op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld en aanvaarden...