SLO ● nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling

Formatief evalueren bij economie:

vak- en schooltaal op een hoger

niveau.

Mirjam Arnold (Bureau ICE)

Gerdineke van Silfhout (SLO)

Roos Köhler (Bureau ICE)

Doelen werkwinkel

• U verkent en geeft het concept 'formatieve evaluatie' gezamenlijk vorm;

• U kent belangrijke aspecten van formuleervaardigheden bij het vak economie;

• U neemt minimaal 1 concreet voorbeeld van formatieve evaluatie in een lessenserie Economie mee naar huis;

• U weet hoe u strategieën van formatieve evaluatie in kunt zetten om formuleervaardigheden van leerlingen te versterken;

• U vertaalt voorbeelden van strategieën van formatieve evaluatie naar uw eigen lespraktijk.

Aan de slag: wat is formatieve evaluatie?

• Vorm groepjes van 5 of 6 personen (niet van dezelfde organisatie)

• Bekijk de 30 kaartjes met begrippen rondom formatieve evaluatie

• Aan de hand van welke 4 kaartjes kunnen jullie het concept FE het beste weergeven?

• Plenair: gezamenlijk concept FE op poster

Formuleervaardigheden bij economie

• Talig vak, zowel receptief (lezen) als productief (schrijven)

• Leerlingen veel productieve leertaken aanbieden

– Reflectie: in hoeverre zijn de leertaken (opdrachten) die je aanbiedt, gesloten, half gesloten (invuloefeningen bijv.) of open en lokken ze daadwerkelijk (vak)taal uit?

– Reflectie 2: in hoeverre staat formuleervaardigheid centraal a.d.h.v. expliciete instructie, modelling, begeleid oefenen, zelf oefenen, feedback en revisie?

Formuleervaardigheden bij economie

• Belangrijk bij productieve leertaken: – Ruimte en instructie voor formuleervaardigheden inbouwen (oftewel:

leren formuleren) • Wat moet in een goed antwoord, wat niet? • Leerlingen analyseren elkaars gegeven antwoorden. Wie heeft het meest volledige

antwoord en waarom? • Leerlingen voegen alle antwoorden bij elkaar en maken daar samen het beste

antwoord van. • Andere groepjes feedback op laten geven

– Tijd nemen voor reflectie op formuleringen + (peer) feedback geven daarop

Voorbeeld

Economische verschijnselen

Verklaringen kunnen herkennen en zelf geven

Havo 4 - Montessori Lyceum Zeist

Doel lessenserie

• Leerlingen herkennen economische concepten en passen deze toe in een bepaalde context

• Leerlingen schrijven een verklarende tekst over een economisch concept in de vorm van een krantenartikel

Probleem in havo 4 en vwo 5 bij verklarende teksten

• Onvoldoende eenduidig formuleren van verklarende vraag

• Onvoldoende beschrijven van samenhang tussen oorzaak en gevolg

• Daardoor is de leerlingtekst vaak niet meer dan een samenvatting van de bron

• Waardoor leerlingen hun economische kennis onvoldoende kunnen inzetten om economische berichten te duiden = onvoldoende transfer (betekenisvolle) context - concept

Voorkennis en verbindingswoorden

ik kan niet naar mijn werk ik ben ziek Ik kan niet naar mijn werk, omdat ik ziek ben. het gas is niet detecteerbaar er is ethanol aan toegevoegd Het gas is niet detecteerbaar, hoewel er ethanol aan toe is gevoegd.

Beschrijving 4 lessen

• Les 1: klassikale uitleg structuur journalistiek artikel (kop, lead, intro) + zoeken 3 economische berichten die worden geanalyseerd: wat staat er in de kop, intro en lead en hoe staat dat er.

• Les 2: opstap naar verklarende vraag: overeenkomsten verklaring en inleiding journalistiek artikel: beide opgebouwd aan de 5W-vragen.

leerlingen herschrijven de inleiding van een van de gezochte artikelen a.d.h.v. 5W-principe en beoordelen elkaars inleiding a.d.h.v. een rubric rond deze principes.

Beschrijving 4 lessen (2)

• Les 3: uitleg en analyse economische verklaringen = complex – 1 oorzaak – 1 gevolg én 1 oorzaak – meerdere gevolgen

– Meerdere oorzaken – 1 gevolg én meerdere oorzaken – meerdere gevolgen

Leerlingen analyseren de gezochte teksten op verklaringen, en welke verbindingswoorden daarbij worden gebruikt (doordat, daardoor, waardoor)

• Les 4: naast inleiding (5W vragen) ook middenstuk (met verklarende zinnen) en samenvattend slot oefenen. Leerlingen krijgen een bron en schrijven zelf met een gegeven concept (kostensoorten) een korte verklarende tekst, geven elkaar feedback en reviseren de tekst. Publicatie op www.nieuwstool.nl)

Tips

• Zorg voor goede voorbeelden – Model als docent: denk hardop na over de opbouw van een tekst /

doe hardop voor hoe jij als ervaren lezer een economische tekst (leertaak, opgave) aanpakt (hier: journalistieke tekst)

– Uitleggen met voorbeelden: wat is een verklaring van economische verschijnselen

• Zorg voor productieve taken die in fases zijn opgedeeld – Pre-writing: analyseren van voorbeeldteksten op herkennen en

gebruiken van opbouw/structuur verklarende tekst, kernzinnen en signaalwoorden

Tips (2)

• Organiseer interactie

– Peer feedback: laat leerlingen elkaars teksten beoordelen aan de hand van samen geanalyseerde en opgestelde succescriteria/ een rubric

– Laat leerlingen die feedback gebruiken door te herschrijven

• Gebruik authentieke taken in betekenisvolle contexten

– Lezen: recente artikelen van economische verschijnselen (bijv. olieprijsstijging na verbreken banden Qatar door Arabische landen, 5-6-17)

– Schrijven: een krantenartikel dat wordt gepubliceerd en gedeeld via een digitale nieuwstool

Aan de slag met een voorbeeld gs op Calvijncollege

Vertaald naar economie

• Lesbrieven / methode

• Leerdoelkaarten SLO economie: http://leerplaninbeeld.slo.nl/

Voorbeeld 2

• Leerdoelen verder geconcretiseerd en in kleinere doelen opgesplitst en in context gezet (m.b.h. lesmateriaal/lesboek)

Opdracht

• We hebben een concept van FE opgesteld – Welke elementen van FE zie je hierin terug?

– Welke mate van eigenaarschap (vanuit inzicht leerdoelen + eigen keuzes) hebben leerlingen hierbij?

– Bedenk hoe je als docent wilt nagaan of en in welke mate de leerlingen de leerdoelen beheersen • een summatieve toets

• gemaakte opdrachten inleveren

• een presentatie

• ...

In groepjes aan de slag

• Twee voorbeelden: 1 economie, 1 geschiedenis

– Hoe zet je strategieën van formatieve evaluatie in om formuleervaardigheden te versterken?

• In groepjes: presenteer een voorbeeld uit jouw eigen praktijk of probeer een van de twee gepresenteerde voorbeelden te vertalen naar jouw eigen praktijk

– Noteer een voorbeeld / good practice uit jullie groepje op een flap

– Plenair: enkele groepjes presenteren hun voorbeeld ter inspiratie

Vragen/opmerkingen:

Mirjam Arnold marnold@bureau-ice.nl

Gerdineke van Silfhout g.vansilfhout@slo.nl

Verder lezen: http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/projecten/formatieve-evaluatie

http://nederlands.slo.nl/themas/formatief-evalueren