Fonds1818

Magazine#1 2015

Waardig afscheid nemen

thema

In het bijzonder:Levenseindekliniek

Deze winter:Bloembakken en een boomhut voor De Sleutelbloem

In gesprek met: Broeders Lemmer en Flijders

2

Filmproject Slaaghwijk wereldwijk In de Leidse Slaaghwijk gaat een bijzonder filmproject

van start. Geïnspireerd door het tv- programma

‘Metropolis’ willen bewoners een reportageserie maken

over hun eigen wijk. Bewoners in Slaaghwijk werven

andere bewoners en gaan op zoek naar onderwerpen

die alle bewoners met elkaar verbinden zoals opvoeding

en zorg. Onder begeleiding van een professionele film-

maker gaan ze zelf de wijk in voor interviews en opnamen.

Er worden drie afleveringen gemaakt.

www.libertasleiden.nl

Actueel

High Tech Centre DelftUitdagend techniekonderwijs met de modernste appara-

tuur. Dat wordt het nieuwe High Tech Centre Delft dat in

januari 2015 van start gaat. Het High Tech Centre is een

werkplaats met hoogwaardige apparatuur waar studenten

van diverse opleidingsniveaus ervaring kunnen opdoen

in het werken voor innovatieve hightechbedrijven uit de

regio. Het is een samenwerking van ROC Mondriaan

uit Delft, bedrijven uit de technische sector, onderwijs-

instellingen en de gemeente Delft. De komende jaren

wordt circa 1,4 miljoen euro geïnvesteerd. Jongeren

komen nu niet met de juiste startkwalificaties op de

arbeidsmarkt. Het gat tussen theorie en praktijk moet

worden gedicht. Daarin gaat het High Tech Centre Delft

een cruciale rol spelen.

www.techniekeducatiedelft.nl

Sociaal Digitaal Platform Welzijn Scheveningen komt begin 2015 met een Sociaal

Digitaal Platform. Dit platform zal bestaan uit crowd-

funding, advertenties op Facebook en een socialemedia-

strategie. “We zouden eind oktober al de lucht ingaan,

maar dat is helaas niet gelukt”, vertelt Mechteld van

Roosmalen, van Welzijn Scheveningen. Een Sociaal

Digitaal Platform is nodig omdat steeds meer inwoners

van Scheveningen zich melden met complexe problemen

op het gebied van financiën, gezondheid, eenzaamheid,

huisvesting en relaties. “We verwachten dat we met

dat platform veel nieuwe vrijwilligers kunnen werven

en vraag en aanbod beter op elkaar kunnen laten

aansluiten.”

www.welzijnscheveningen.nl

2

3

Het Fonds 1818 Magazine heeft een nieuw uiterlijk.

Zowel in vorm als in inhoud zijn veranderingen

doorgevoerd. Op die manier hopen we de inhoud

en de foto’s nog beter tot hun recht te laten komen.

Graag horen wij uw mening.

beste lezer,

Vitrine

Diverse projecten in het kort Pagina 12

Deze winter

Bloembakken en een boomhut voor De Sleutelbloem Pagina 14

Terugblik

Een brug tussen de cultuursector en de stad Pagina 15

Waardig afscheid nemen

De weg naar het einde is niet altijd een prettige. Zeker

wanneer thuiswonen niet langer mogelijk is en het

verblijf in een verpleeghuis of ziekenhuis niet wenselijk

is. Gelukkig ontstonden eind jaren negentig de eerste

huizen waar mensen in hun laatste levensfase terecht-

konden. Toen was het een fenomeen dat gemeenten,

zorgverzekeraars en financiers met argusogen bekeken.

Het leek eng om geld te steken in een huis waar mensen

doodgaan. Begin 2001 kwamen de eerste aanvragen

voor donaties bij Fonds 1818 binnen. Een aantal daarvan

kwam op mijn bureau. Ik ben heel blij dat we als fonds

toen de moed hadden er in te stappen. Door de steun van

verschillende fondsen hebben de hospices zich kunnen

ontwikkelen tot een fenomeen dat niet meer weg te

denken is uit onze samenleving.

In 2012 kwam een verzoek van de levenseindekliniek voor

steun aan ambulante teams die mensen helpen op een

waardige wijze te sterven. Ook dit was een beladen

onder werp. Projecten op het gebied van terminale zorg

horen tot het terrein van Fonds 1818. Daarom is met grote

zorgvuldigheid én volle overtuiging steun gegeven aan

deze kliniek.

Rien van der VeldenFonds 1818

Inhoud

thema

voorwoord

gerelateerd

en meer

Anneke Baron (79) en Eveliene Brouwer (27)

zijn ernstig ziek. In een hospice kunnen zij op

een waardige manier hun laatste levensfase

doormaken. Fonds 1818 steunt negen van

dergelijke huizen in de regio. Pagina 4

Levenseindekliniek Ambulante teams helpen mensen die het liefst

in hun eigen huis overlijden in het bijzijn van

hun dierbaren. Pagina 9

Afleggersvereniging Trouw Iedere cultuur heeft haar eigen rituelen die

horen bij rouw en begraven. Pagina 10

3

‘ Ik kan me concentreren op de dingen die ik in deze fase belangrijk vind’

Anneke Baron

Thema

5

Thema

Waardig afscheid nemen

Dood gaan we allemaal, dat is zeker. Maar verder is er vooral veel onzeker. Dat is lastig, want we willen de regie graag in eigen hand

houden. Waardig afscheid nemen, dat is het belangrijkste. Het liefst thuis, te midden van onze dierbaren.

Maar als dat niet kan, zijn er tal van alternatieven.

Sterven zoals je hebt geleefd

“Als ik er ben, is de dood er niet. En als de

dood er is, ben ik er niet”, stelt René Gude

bijna triomfantelijk vast. De Denker des

Vaderlands (terminale kanker) werd over

het naderende einde en hoe hij daarmee

omgaat, geïnterviewd door Wim Brands.

Dat resulteerde in het boek ‘Sterven is dood-

eenvoudig, iedereen kan het’, dat afgelopen

najaar uitkwam. “We leven niet alleen langer,

we sterven ook langer”, concludeert Gude.

Door sterk verbeterde palliatieve zorg houdt

het leven in blessuretijd meer kwaliteit.

Dat geldt zeker voor Anneke Baron (79).

Zij is enorm opgeknapt sinds ze in het

Jacobshospice in Den Haag verblijft. “Ik was

graatmager toen ik hier eind juli binnenkwam.

Ik heb een maagtumor en daardoor bleef ik

maar overgeven. Sinds ik hier woon, ben ik

weer wat aangekomen.”

Ze kan in het Jacobshospice waardig afscheid

nemen van het leven. “Voor alles wordt

gezorgd, ik kan me concentreren op de

dingen die ik in deze fase belangrijk vind.

Als ik me goed voel, ga ik nog even naar

mijn eigen huis, de post doornemen. Of ik

ga wandelen in Meijendel. Je wordt niet

betutteld, dat is heel fijn.”

Waar iemand overlijdt, zijn er nabestaanden.

Voor hen begint na de uitvaart het lange

en grillige pad van het rouwproces. Bij het

Jacobshospice besteden ze daar veel aan-

dacht aan. “We hebben twee herdenkings-

bijeenkomsten per jaar voor de nabestaanden.

Een in het voorjaar en een in het najaar.

Er zijn mensen die blijven komen, ook al is

hun dierbare al jaren dood. Het doet ze goed

om hier te zijn”, vertelt Annemarie van

Veldhuizen, algemeen coördinator bij het

Jacobshospice.

Fonds 1818 is vanaf de oprichting in 1998

betrokken bij het hospice. “Niet iedereen

heeft een thuis om te sterven”, zegt

Rien van der Velden, adviseur bij het fonds.

“Daarom vonden wij het belangrijk om het

hospice te steunen. Iets wat destijds niet

direct voor de hand lag.” Toen er in 2013

een aanvraag van de Levenseindekliniek

binnenkwam bij het fonds, werd er even

geslikt. “Er was veel ophef in de media rond

deze kliniek. Dan kun je beslissen dat je

zo’n omstreden initiatief niet gaat steunen.

Maar als fonds vinden we zorgvernieuwing

belangrijk. Het past binnen onze visie dat

mensen ook in hun laatste levensfase de

regie in handen kunnen houden. We hebben

zorgvuldig onze afweging gemaakt en staan

er volledig achter.”

AfscheidsrituelenMensen verzinnen steeds vaker zelf hun

afscheidsrituelen. Van Veldhuizen: “We

hebben een keer een trambestuurster

als gastbewoner gehad. Hier voor de deur

rijdt de tram en ze tingelden als ze langs-

reden speciaal even voor haar. Om te laten

6

Santiago de Compostella Rob Soeters is vrijwilliger aan het bed bij

het Jacobshospice. Hij is deze morgen om

zeven uur begonnen en ondersteunt de

verpleegkundige. “Ik help bij het wassen en

de persoonlijke verzorging. Ik breng eten en

drinken op bed als mensen niet meer naar

de huiskamer kunnen.” Hij doet zijn best.

Verse bloemen sieren het dienblad met de

lunch dat hij naar de kamer van Anneke

Baron brengt. Zij eet liever op haar kamer

omdat het niet meer zo gemakkelijk gaat.

“Ik vind het een fijn huis, een heel prettige

sfeer en een fantastisch team. Ze hebben

het onderling ook leuk, dat is belangrijk

om dit werk vol te houden.”

Zeven jaar geleden overleed de vrouw van

vrijwilliger Rob Soeters in het Jacobshospice.

“Toen mijn vrouw was overleden, heb ik mij

weten dat ze aan haar dachten.” Het valt

Rien van der Velden op dat de laatste levens-

fase en de uitvaart steeds persoonlijker

worden vormgegeven. “We leven in een

geïndivi dualiseerde maatschappij. Mensen

willen tijdens hun leven laten zien wie ze

zijn, dan is het logisch dat ze dat met hun

uitvaart ook willen. We hebben in Den Haag

een multiculturele samenleving. Dat zie je

ook terug in de rituelen rond de uitvaart.

Wij vinden het als fonds belangrijk om

die ontwikkeling in de maatschappij te

steunen.”

In het Jacobshospice – vernoemd naar

Jacobus, de patroonheilige van Den Haag

– is plaats voor zes gastbewoners. Op het

moment van dit interview zijn vijf van de

kamers bezet. De jongste bewoner heeft

twee opgroeiende kinderen. “Ze komen hier

vaak en draaien dan gewoon mee tijdens het

ontbijt of avondeten. We proberen de sfeer

van thuis zo dicht mogelijk te benaderen.

Daarom worden we ook wel het Bijna-Thuis-

Huis genoemd. De meeste mensen willen hun

dierbaren tot op het laatst thuis verzorgen.

Maar dat lukt niet altijd en dan zijn wij een

goede optie”, vertelt Van Veldhuizen.

De zorg is in handen van gespecialiseerde

vrijwilligers en professionals. “We hebben

vrijwilligers die werken als gastvrouw en

gastheer, vrijwilligers die de zorg aan het

bed verlenen, vrijwilligers die koken en

mensen die op vrijwillige basis klusjes

komen doen.”

Thema

meteen als vrijwilliger aangemeld. Maar ik

ben pas een halfjaar later begonnen. Ik ben

eerst vanuit Noord-Frankrijk naar Santiago

de Compostella gelopen. Toen was ik door

de ergste rouw heen.” Het werk geeft hem

veel voldoening. “Het is heel bijzonder dat je

in de laatste levensfase zó dicht bij iemand

mag zijn. Ik doe er alles aan om de dagelijkse

dingen zo prettig mogelijk te laten verlopen.

Een glimlach op het gezicht, dáár gaat

het om.”

De sint-jacobsschelp, hét symbool van de

Camino de Santiago, is op de deur van een

van de kamers in het hospice geschilderd.

“Je zou de laatste levensfase ook als een

pelgrimstocht kunnen zien, een reis en een

beproeving”, filosofeert Annemarie van

Veldhuizen. Dat betekent niet dat het allemaal

alleen maar zwaar is. “Het leven wordt hier

Negentig gastbewoners

overleden het afgelopen jaar

in het Jacobshospice.

De gemiddelde verblijfsduur

is drie weken. Ook biedt het

hospice respijtzorg; mensen

kunnen drie tot zes weken in

het hospice verblijven om de

mantelzorg op adem te laten

komen.

Vrijwilliger Rob Soeters

7

gevierd, er wordt juist veel gelachen.

Gastbewoners kunnen onderling inktzwarte

humor hebben. Het zijn echt ‘partners

in crime’.”

Maltezers Gisteren had Eveliene Brouwer een slechte

dag. “Ik heb de hele dag op bed gelegen, was

slap en misselijk. Ik kon helemaal niets.”

Toch wist ze ’s avonds voordat ze ging slapen

nog een lichtpuntje te noemen. “De drie

maltezers die ik heb gegeten én binnen heb

gehouden. Daar heb ik bewust enorm van

genoten. Ik krijg sondevoeding, maar probeer

ook nog gewoon te eten om mijn maag

gaande te houden. Want als die ermee stopt

en ik alleen nog maar sondevoeding kan

hebben, dan kan ik niet meer lunchen met

mijn vriendinnen. Dat is echt een van de

hoogtepunten van mijn week.” Eveliene is

27 jaar en is sinds oktober 2014 gastbewoner

bij het Xenia Hospice in Leiden. Dit is een

hospice speciaal voor jonge mensen.

Uniek in Nederland en sinds mei 2014 open.

Oprichter en manager is Jacqueline Bouts.

“Ik ben vijf jaar geleden begonnen met de

plannen voor dit bijzondere hospice. Ik heb

een achtergrond als verpleegkundige voor

ernstig zieke kinderen en jongeren. Mijn zus

is jong overleden op de Intensive Care,

misschien dat die ervaring ook meespeelde

in het besluit om dit huis op te richten.

Voor jonge kinderen zijn er acht hospices

in Nederland, maar jonge mensen van

16 tot 35 jaar vallen tussen wal en schip.”

Dat er aanvragen uit heel Nederland komen,

bewijst dat er behoefte is aan een instelling

als Xenia. “Dat is Latijn voor gastvrijheid.

We zijn een huis met een hart. Vrienden

en familieleden kunnen hier altijd blijven

logeren.”

Respijtzorg Zorgvernieuwing staat voorop bij Xenia.

“Bewoners hoeven niet meer naar het

ziekenhuis voor hun chemo, die kunnen ze

hier krijgen. Dat is een pilotproject in samen-

werking met het Leids Universitair Medisch

Centrum (LUMC). We verlenen hier niet

alleen terminale zorg, maar ook respijtzorg.

Daarmee ontlasten wij de mantelzorgers.

Als je kind chronisch ernstig ziek is, trekt

Thema

dat een enorme wissel op de thuissituatie,

waar vaak nog andere kinderen zijn.

“Een jongen van 21 komt hier elke twee weken

een weekend logeren. Hij heeft een ernstige

huidziekte waarvoor hij veel zorg nodig heeft.

Zijn vader is heel plotseling overleden en zijn

moeder staat er alleen voor. Zij kan zo een ‘ Je zou de laatste levensfase ook als een pelgrimstocht kunnen zien’

Hospicegroep Zoetermeer

Hospice Wassenaar

Hospice Duin – en Bollenstreek Katwijk

Hospice Issoria Leiden

Xenia Hospice Leiden

Hospice Het Vliethuys Voorbrug

Jacobshospice Den Haag

Hospice Delft

Hospice Westland ook gericht op Midden-Delfland

Fonds 1818 gaf deze hospices

donaties voor verbouwingen,

verhuizingen, duurzame

aanpassingen en het

ondersteunen van

vrijwilligers.

Totaal gedoneerd

bedrag sinds 2001

is ruim € 800.000,-

8

weekendje bijtanken en haar zoon heeft het

gevoel dat hij op kamers is.”

Xenia is gevestigd in een prachtig nieuw pand

op de binnenplaats van een oud ziekenhuis

aan de rand van het centrum. De kroegen zijn

op loopafstand, maar in huis is het daardoor

wel rustig. “Bewoners gaan regelmatig met

vrijwilligers naar de kroeg of ze nodigen hun

vrienden hier in de woonkamer uit. Laatst

zat hier nog een hele groep te jammen. Op

dat soort momenten weet ik waar ik al die

tijd voor heb gevochten. En nog steeds moet

vechten, want de logeerzorg wordt door

zorgverzekeraars maar voor een klein

deel vergoed.”

Ook de zorgvrijwilligers bij Xenia zijn bijna

allemaal jong. Jelle (22) is sinds de opening

in mei actief als vrijwilliger. “Ik las een artikel

over Xenia op Facebook en heb me meteen

aangemeld. Ik studeer geneeskunde en heb

een tussenjaar. Ik denk dat het heel goed

voor me is om hier aan de slag te zijn. Tijdens

je studie lees je over zeldzame ziektebeelden,

hier word je geconfronteerd met de mensen

die erdoor zijn getroffen. Het is best heftig

om leeftijdgenoten te zien worstelen met

hun ziekte. Ik besef des te meer hoeveel

geluk ik heb dat ik gezond ben en mijn

toekomst nog voor me heb. Ik hoop dat ik

door mijn ervaringen hier straks een betere

dokter word. Een die altijd eerst de mens

ziet, en daarna pas de ziekte.”

LevenslustigEveliene hockeyde en turnde op hoog niveau.

Toen een blessure maar niet wilde overgaan,

belandde ze in de medische molen. Vier jaar

geleden werd het EDS-syndroom vastgesteld.

Thema

Dat is een zeldzame, erfelijke ziekte waarbij

het bindweefsel langzaam verdwijnt.

Haar wereld stortte in. “Ik heb me eerst een

halfjaar teruggetrokken, ik was voor niemand

bereikbaar. Tot ik besefte dat ik daar niets

mee opschoot en ik er veel mensen pijn mee

deed. Ik ben het leven weer gaan omarmen

en haal eruit wat er in zit. Gelukkig heb ik

mijn vrienden nog, ze steunen me en we

ondernemen vaak leuke dingen. Ik zit in een

rolstoel, dus ik ben afhankelijk van hun hulp.

Ik ga graag naar concerten, in muziek kan ik

mijn emoties goed kwijt. En ik zou nog heel

graag naar Eurodisney gaan.” Bij Xenia voelt

ze zich thuis. “De zorg werd te zwaar voor

mijn ouders.” Het is onduidelijk hoe lang ze

nog te leven heeft. “Ik ben daar ook niet zo

mee bezig, ik leef bij de dag en geniet zoveel

ik kan.” Maar één ding is voor Eveliene

duidelijk: als ze bedlegerig wordt, wil ze niet

meer. “Dan heeft het leven voor mij geen zin

meer. Ik denk dat ik dan een zeurderig mens

ga worden en ik wil niet dat mijn familie en

vrienden mij zo zien. Ik wil dat ze zich mij

herinneren als een vrolijke, levenslustige

jonge vrouw. Want dat ben ik ook.”

www.xeniahospice.nl

www.jacobshospice.nl

‘ Ik zou nog heel graag naar Eurodisney gaan’

Bij het ter perse gaan van dit

Magazine wonen Anneke Baron

en Eveliene Brouwer beide nog

in het hospice.

Eveliene Brouwer

In het pand aan de Eisenhowerlaan in Den Haag zat eerst

een abortuskliniek. “Puur toeval”, zegt Steven Pleiter,

directeur van de Levenseindekliniek. “Er is hier in het

verleden regelmatig gedemonstreerd door mensen die

tegen abortus zijn. Wij hebben geen demonstraties

gehad, maar wel veel pers.” Ingrijpen aan het begin en

het einde van het leven blijft veel reacties losmaken.

Pleiter heeft er wel begrip voor. “Het is goed dat er

kritisch naar gekeken wordt.” Eén misverstand over de

Levenseindekliniek wil hij meteen uit de weg ruimen.

“Er wordt hier in huis geen euthanasie gepleegd. We

werken met ambulante teams. Mensen willen het liefst

in hun eigen huis overlijden in bijzijn van hun dierbaren.

Dat is het mooie van ons werk. Dat het precies zo gaat

als de overledene het wilde.”

Steven Pleiter was directeur ICT toen hij in 2011 de

uitzending van ‘Nieuwsuur’ zag waarin de oprichting

van de Levenseindekliniek werd aangekondigd. “Ik was

meteen geïnteresseerd en heb mijn hulp aangeboden.”

Zijn betrokkenheid kwam voort uit de lijdensweg die zijn

moeder na haar hersenbloeding moest afleggen, omdat

haar arts niet aan haar euthanasieverzoek wilde voldoen.

“Ze had al jaren een wilsverklaring, maar toen puntje

bij paaltje kwam, wilde de arts geen actie ondernemen.

‘U in de hemel en ik in de cel, dat gaat niet gebeuren’,

zei hij letterlijk. Hij had mijn moeder drie jaar uitzicht-

loos lijden kunnen besparen.

Landelijk blijven er jaarlijks zo’n drieduizend mensen

met hun vraag voor een vrijwillig levenseinde in de kou

staan, omdat artsen niet bereid of in staat zijn om aan

Levenseindekliniek

hun verzoek te voldoen. Dat is de reden dat de Levens-

eindekliniek met haar ambulante teams is gestart.

Het initiatief voor de Levenseindekliniek is genomen door

de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde

(NVVE). De kliniek wordt sinds maart 2012 geleid door de

Stichting Levenseindekliniek. De kliniek werkt landelijk.

“We begonnen met zes ambulante teams en we hebben

er nu zesendertig.” De teams bestaan uit een zorgvuldig

geselecteerde arts en een gespecialiseerde verpleeg-

kundige. Zij onderzoeken het euthanasieverzoek van de

patiënt en nemen contact op met de arts die het verzoek

niet heeft kunnen inwilligen. Als het team van de

Levenseindekliniek overtuigd is dat aan de zorgvuldig-

heidscriteria van de euthanasiewet is voldaan, zal dit de

euthanasie uitvoeren. Hierbij worden uitgebreide proto-

collen gebruikt waarbinnen onder meer huisbezoeken en

overleg met artsen/specialisten vallen. De organisatie

vraagt geen eigen bijdrage aan de patiënten. “Wij vinden

dat iedereen ongeacht zijn of haar financiële status recht

heeft op een waardig levenseinde”, aldus Pleiter. In het

begin viel de Levenseindekliniek nog buiten het zorg-

stelsel, zorgverzekeraars wilden niet vergoeden.

Inmiddels vergoeden de meeste verzekeraars wel. “Dat

zegt iets over de acceptatie van euthanasie en hulp bij

zelfdoding. Er zullen altijd mensen tegen blijven en dat

is hun goed recht. Maar in rouwadvertenties wordt steeds

vaker vermeld dat het om een zelfgekozen dood gaat.

Het taboe is eraf en dat is goed.”

www.levenseindekliniek.nl

‘ Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde’

9

In het bijzonder

‘ We maken de overledene klaar voor zijn laatste reis’

Thema

11

Uitvaartondernemers moeten steeds meer inspelen op nieuwe wensen bij begrafenissen en crematies. Moslims, Hindoes en Afro-Surinamers willen dat hun laatste gang ook in Nederland van de passende rituelen vergezeld gaat.

Afleggersvereniging Trouw doet dat sinds 1997 voor

Surinaamse Hagenaars. “Maar ook voor ieder ander die

ons wil inschakelen. Wij maken geen onderscheid, dat

doet de dood ook niet”, grapt René Flijders (op de foto in

het midden), de Kamerbaas bij Trouw. “Wij noemen het

mortuarium de Kamer en daar gelden strikte regels.

Uit eerbied voor de overledene en de nabestaanden.”

Bij de aflegging mogen alleen broeders en/of zusters

aanwezig zijn. “De aflegging van een man wordt door

mannen gedaan, die van een vrouw door vrouwen”, meldt

Flijders. Veel kan hij niet vertellen over wat er zich precies

in de Kamer afspeelt. “We hebben onze geheimen.

Iedereen legt de eed af dat ze nooit verklappen wat er in

de Kamer gebeurt. Het is niet fijn voor de nabestaanden

als wij aan iedereen zouden doorvertellen dat de over-

ledene een tatoeage had of een liesbreuk. Wij zien alles,

maar vertellen nooit iets.” De Kamer is heilige grond.

“We maken niet alleen het lichaam van de overledene

mooi voor de laatste reis, maar ook de geest. Het is

spiritueel werk.” De rituelen worden grotendeels in stilte

uitgevoerd. “Wij werken al zo lang met elkaar samen,

we begrijpen elkaar woordeloos. Je ego moet je buiten

laten, in de Kamer zijn we één”, vertelt Ricardo Lemmer,

Broeders Lemmer en Flijdersvan afleggersvereniging Trouw

voorzitter van de vereniging. René Flijders en Ricardo

Lemmer zingen spontaan het lied ‘Masra kali, yu mi

brada’. Een lied dat de overledene moet overhalen om de

aarde te verlaten en de overtocht te maken. “Wij geloven

dat iedereen teruggaat naar de Schepper. Daar helpen

onze rituelen bij. Maar ze zijn er ook om de nabestaanden

te helpen bij de rouwverwerking. Buiten de Kamer wordt

veel gezongen en gedanst, dat werkt helend voor hart

en ziel.” In tijden van rouw is het ook belangrijk om de

inwendige mens goed te verzorgen. Er is altijd voldoende

te eten en een borrel hoort er ook bij. “Wij drinken zelf

ook een glaasje jenever voordat wij in de Kamer aan het

werk gaan. We vragen dan de Santa Jeje – de heilige

geest – om bijstand”, vertelt Kamerbaas Flijders.

Zijn mobieltje gaat, er is een sterfgeval. Als Kamerbaas

moet hij dag en nacht bereikbaar zijn. Het is liefdewerk

oud papier. “We zijn een vereniging en doen dit werk

allemaal op vrijwillige basis. Het is een roeping.

Gelukkig ben ik sinds kort met pensioen. In combinatie

met mijn reguliere baan was het soms wel wat veel.”

Voordat de broeders en zusters van Trouw mogen beginnen

met de rituele aflegging, moet het lichaam eerst zijn

vrijgegeven door een arts. Als de rituelen zijn gedaan,

wordt de dode overgedragen aan de uitvaartondernemer

die voor de begrafenis of crematie zorgt. “We hebben

een goede samenwerking met de meeste uitvaartonder-

nemers. Dat is in de afgelopen jaren enorm verbeterd.

Dat moet ook haast wel in een multiculturele stad als

Den Haag”, vindt Ricardo Lemmer. Wat vinden zij van

een typisch Hollandse uitvaart? “Dat is ook mooi, maar

ánders mooi”, zegt Kamerbaas René Flijders diplomatiek.

“We leren van elkaar. Je ziet dat de Hollandse uitvaart

ook steeds persoonlijker wordt. De tijd van alleen een

kop koffie en een plak cake is voorbij.”

Thema

In gesprek met…

12

1

TEDx LeidenDe TEDtalks zijn een wereldwijd

begrip. Miljoenen mensen

deelden de afgelopen 25 jaar

online en offline video’s over

oplossingen voor grotere en

kleinere maatschappelijke

vraagstukken. Op 7 november

had de derde editie van TEDx

Leiden plaats in de Meelfabriek.

Onderwerp was ‘Abundance’.

Hoe kunnen we de overvloed

aan kennis, creativiteit, energie,

water en geluk beter benutten?

Twaalf inspirerende sprekers

presenteerden kernachtige

oplossingen die vaak schitteren

in eenvoud.

www.tedx-leiden.nl

Natuurspeelplaats SchenkstrookKinderen in de Haagse wijk

Mariahoeve kunnen sinds dit

jaar spelenderwijs kennismaken

met de natuur. Ze doen dit in de

natuurspeelplaats Mariahoeve

bij stadsboerderij Reigershof.

De stichting Schenkstrook won

eerder een van de Lenteprijzen

van Fonds 1818 en AD Haagsche

Courant. Op de speelplaats zijn

een waterspeeltuin, beekjes

met stepstones en bruggen van

boomstammen plus touw en

klimbomen, en in de zomer-

vakantie wordt er een bouw-

speelplaats georganiseerd.

www.schenkstrook.nl

Taalpunt Midden-DelflandEen goede beheersing van het

Nederlands in zowel woord als

geschrift vergroot de kans op

succesvolle deelname aan de

maatschappij. Er komen steeds

meer taalpleinen en taalpunten

in de regio. In januari opent

Bibliotheek Maassluis/Midden-

Delfland een taalpunt in de

bibliotheek van Den Hoorn.

Goed getrainde vrijwilligers

helpen bezoekers met vragen

op het gebied van taal en geven

informatie over de mogelijk-

heden die er zijn om hun taal-

vaardigheid te verbeteren.

www.bibliotheekmaassluis.nl

Tentoonstelling Stadse Dieren Dieren spelen een belangrijke

rol in ons leven en onze steden:

als maatje, als bedreigde dier-

soort en soms als bron van

overlast. In de tentoonstelling

‘Stadse Dieren’ wordt het

dierenleven in de stad door

de eeuwen heen belicht.

Van honden kar tot halsband,

van 17de-eeuwse schilderijen

tot hedendaags kinderspeel-

goed, van hoeden met veren tot

schoenen van slangenleer, van

hondenpoep tot discussie over

bont. Een veelzijdige tentoon-

stelling voor het hele gezin,

t/m 22 maart te bezoeken in het

Stadsmuseum Zoetermeer.

www.stadsmuseum

zoetermeer.nl

Vitrine

3

2

4 Foto

graa

f: B

en T

rach

sler

Foto

graa

f: Ri

enke

Wie

rsm

a

13

Theatervoorstelling Crisis Het omgaan met geld door

jongeren is een actueel maat-

schappelijk thema. Scholen,

Centrum Jeugd en Gezin, de

sociale dienst en de Rotaryclub

in Hillegom en Lisse sloegen de

handen ineen om dit onderwerp

op de kaart te zetten. Dit deden

zij door theatergroep Playback in

het najaar tien keer de theater-

voorstelling ‘Crisis’ te laten

spelen voor zowel jongeren

als hun ouders. De interactieve

voorstelling liet het publiek

nadenken over hoe het omgaat

met geld en hoe het daar

verantwoordelijkheid voor neemt.

www.tgplayback.nl

Meidenbeurs Ruim vijfhonderd meiden tussen

de 11 en 23 jaar kwamen naar

de alweer vierde editie van de

Meidenbeurs in Ypenburg op

12 oktober. Doel van de beurs is

de meiden te informeren over

onderwerpen die hen aangaan.

Zoals seksualiteit, gezonde

leefstijl, alcohol, drugs, uiterlijke

verzorging, mode, kunst en

cultuur. De voorlichting werd

verzorgd door de lokale organi-

saties en ondernemers.

www.voorwelzijn.nl

‘Nachtbrakers, wat het daglicht niet verdragen kan’In de Leidse Pieterswijk wonen

veel studenten. Onder bewoners

leven veel (voor)oordelen over

deze groep medebewoners.

Met de voorstelling ‘Nacht-

brakers, wat het daglicht niet

verdragen kan’ maakt het

Augustijns Theater van de

studenten vereniging Augustinus

de weder zijdse ervaringen

zichtbaar. Op basis van interviews

met buurtbewoners schrijven de

studenten verschillende scènes,

die ze op 17, 18 en 19 april op

locatie in de wijk opvoeren.

www.augustijnstheater.nl

Twee fietsen De ruim dertig vrijwilligers van

het Buurt Preventie Team (BPT)

– Bezuidenhout zetten zich

dagelijks in om de buurt veilig en

leefbaar te houden. Ze melden

bijvoorbeeld grofvuil, vernield

straatmeubilair en graffiti, doen

mee aan leefbaarheids- en

veiligheidsacties en zijn burger-

hulpverlener. Het team werkt

nauw samen met de hulp-

verlenende instanties en de

gemeente. Om de buurt nog

beter te kunnen bedienen,

hebben ze met een donatie van

Fonds 1818 twee dienstfietsen

aangeschaft.

www.bptbezuidenhout.nl

Vitrine

5

6

7 8

Totale donatie aan deze projecten€ 108.180,-

14

Stichting Move legt verbindingen tussen studenten en

kinderen uit aandachtswijken. In Leiden Zuidwest is

weinig speelgelegenheid, maar er is wel behoefte aan.

“De kinderen willen graag een avontuurlijkere wijk,

een omgeving waarin iets te beleven valt”, vertelt

Daphne Zaalberg, projectcoördinator van Move Leiden.

Leerlingen van basisschool De Sleutelbloem willen graag

een groener schoolplein. Studenten van de vereniging

SSR gingen met de leerlingen aan de slag. Want dat is de

kern van alle projecten van Move: studenten, leerlingen

van scholen in aandachtswijken en partners werken

samen om hun buurt te verbeteren. “Wij noemen dat de

Move-driehoek. Studenten maken kennis met kinderen

uit wijken waar ze normaal gesproken misschien niet

snel zouden komen. Voor die kinderen gaat een wereld

open. Studeren is lang niet voor iedereen een voor de

hand liggende optie. Onze partners zijn vaak fondsen

zoals Fonds 1818 die het belangrijk vinden om te

investeren in maatschappelijke projecten, maar ook

de Rabobank en Albert Heijn doen mee. Onze projecten

werken op individueel niveau én wijkniveau. Mensen

ontwikkelen hun talenten en door nieuwe samenwerkings-

verbanden ontstaat er meer sociale cohesie in de wijk”,

legt Zaalberg de meerwaarde van Move uit.

Stichting Move ontstond in 2008 in Utrecht. In 2010 werden

de eerste pilots gedraaid in Leiden. Move is ook actief in

Amsterdam, Rotterdam en Delft. Groningen en Maastricht

staan nog op het wensenlijstje. Daphne Zaalberg: “Ons

doel is in elke grote studentenstad actief te zijn.”

Bij basisschool De Sleutelbloem werden onlangs bloem-

bakken op het schoolplein geplaatst. “Daar hebben de

leerlingen zelf bloembollen in gedaan zodat het er dit

voorjaar gezellig uitziet. We gaan nu aan de slag met

de liefste wens van de leerlingen: een boomhut.”

De studenten van Move proberen de hele school bij het

project te betrekken. “Een breed draagvlak is belangrijk

voor het voortbestaan van het project.” Om dat draagvlak

te creëren, gaan de studenten met alle mensen op school

in gesprek. “We willen van iedereen weten wat zijn of

haar wensen zijn. Van de directeur tot de conciërge.”

In het voorjaar wordt op het schoolplein ook een groente-

tuin aangelegd. “Kinderen vinden het prachtig om te zien

hoe wortels in de grond groeien. Ze leren zo spelenderwijs

waar hun eten vandaan komt.”

www.stichtingmove.com

‘Ons doel is in elke grote studentenstad actief te zijn’

Bloembakken en een boomhut voor De Sleutelbloem

Stichting Move Leiden

Deze winter

Eerst zelf lekker creatief bezig zijn en daarna

borrelen of een hapje eten, dat kan in Galerie

Café Leidse Lente. “Wij zijn een ontmoetings-

plaats en willen graag verbindingen leggen

tussen de culturele sector en de rest van de

stad. Iedereen is welkom in ons café, zoals

Truus Hoek, Jeanne de Best en Willeke van

der Gugten, die in het complex workshops

volgen. Je hoeft zelf geen kunstenaar te zijn.

Het café loopt goed, makers en liefhebbers

ontmoeten elkaar. Dat geeft heel leuke

kruis bestuivingen”, vertelt Diana Lepelaar.

Zij is een van de initiatiefneemsters én is

galeriehouder bij Leidse Lente.

“Mijn collega runt het café en zorgt dat er

leuke programmering is.” Elke zes weken

wordt er van tentoonstelling gewisseld,

elke keer met een ander thema. Rond het

gekozen thema wordt een programmering

gebouwd, zoals lezingen, films, workshops

en muziek. “Na een flinke verbouwing en

andere opstartwerkzaam heden is het nu

tijd om te oogsten.”

De galerie en het café zijn de voor het bredere

publiek zichtbare onderdelen van Stichting

Cultureel Servicebureau Centraal. “Onze

kerntaak is belangenbehartiging van Leidse

kunstenaars”, vertelt Diana Lepelaar.

De stichting heeft nu zeventig leden – dat

aantal is groeiende – en valt weer binnen de

Vereniging Kunstcentrum Haagweg 4, een

multidisciplinair Kunstcentrum. Dat is een

bedrijvencollectief waar kunstenaars en

ondernemers innovatief kunst maken.

“Wij willen onze kennis, exposities en andere

activiteiten delen met de stad Leiden.

Galerie Café Leidse Lente is de plek waar

alles gebeurt”, legt Lepelaar de constructie

uit. “Kunstenaars zijn vaak individualisten,

ze zitten in hun atelier in hun eentje het wiel

uit te vinden. Dat wordt steeds lastiger,

want er wordt fors bezuinigd op cultuur.

Wij stimuleren kunstenaars om dingen

samen te doen. Het aanvragen van een

subsidie of een collectieve verzekering

bijvoorbeeld. Wij ondersteunen ze daarbij.”

Stichting Cultureel Servicebureau Centraal

is op zoek naar synergie. “We werken nu

samen met het Japanmuseum Sieboldhuis.

In dat soort samenwerkingsverbanden zit

onze kracht.”

www.galeriecafeleidselente.nl/

servicebureau-centraal

Een brug tussen de cultuursector en de stad

Hoe is het verder

gegaan met projecten

die Fonds 1818

steunde? Werd het

een succes, zijn de

doelen gehaald of is

het nog steeds hard

werken? We kijken

terug naar…

Toegezegde donatie € 60.000,- voor een

periode van 3 jaar

15

Truus Hoeken, Jeanne de Best en Willeke van der Gugten

Terugblik

Stichting Cultureel Servicebureau Centraal

Algemene informatie

Aanvraagprocedure

Aanvragen voor een donatie kunnen

ruim voor aanvang van het project

schriftelijk bij Fonds 1818 worden

ingediend. Kijk voor meer informatie

op fonds1818.nl. Voor jongeren tot

24 jaar geldt een speciale, eenvoudige

procedure. www.fonds1818-24.nl

Meer informatie

Heeft u vragen over de criteria voor een

donatie, over het opstellen en indienen

van een aanvraag bij Fonds 1818 of

over fondsenwerving in het algemeen?

Kijk op www.fonds1818.nl of neem

contact op met onze afdeling

Communicatie op 070 375 49 57 of

info@fonds1818.nl

Colofon

Fonds 1818 Magazine is een uitgave

van Fonds 1818 en verschijnt vier maal

per jaar.

Redactie: Corien Bosch

Redactionele ondersteuning:

Martine Vinkesteyn en Marieke van ’t Hul

Interviews: Floor de Booys

Fotografie: Eva Hofman, Inge Stolwijk

en diverse fotografen en bruikleen-

gevers van de beschreven projecten

Concept en vormgeving: Ontwerpwerk

Lithografie en druk: ANDO Graphic

Ook het Fonds 1818 Magazine ieder

kwartaal ont vangen? Stuur een email

naar info@fonds1818.nl of meld u aan

via de website. Een abonnement

is gratis.

Noordwijk Hillegom

Noordwijker -hout

Lisse

Oegst-gees t

W assenaar

Leiden Leider-dorp

Voor -schoten Zoeter-

woude

Den Haag

Leidschendam-Voorburg

Zoetermeer

Rijswijk

Pijnacker-Nootdorp

Delft

Midden -Delfland

Katwijk

Den Haag

Teylingen

Fonds 1818 steunt maatschappelijke en culturele projecten in de regio Den Haag, Delft, Zoetermeer, Leiden en de Bollenstreek.

U kent uw buurt, wijk, stad of regio het beste

en weet wat nodig is. Dankzij u worden

woonwijken weer leefbaar, leren allochtone

vrouwen fietsen, worden monumenten

gerestaureerd, worden er theater -

voor stellingen gemaakt, leren jongeren

met elkaar discussiëren en kunnen

met olie besmeurde vogels

weer vliegen. Wij nodigen u

van harte uit om uw ideeën

en projecten met ons

te delen. U het project,

wij het geld.

Om de deskundigheid van vrijwilligers te bevorderen, biedt Fonds 1818 diverse work-shops, cursussen en kennisbijeen komsten aan. Alle cursussen zijn gratis.

Workshop fondsenwervingU leert de fondsenwereld in het algemeen en Fonds 1818 in

het bijzonder kennen. Na afloop weet u aan welke eisen uw

aanvraag moet voldoen en wat fondsen van u willen weten.

Workshop crowdfundingCrowdfunding biedt vele mogelijkheden, maar is geen

‘easy money’: het vereist een slimme campagne. Aan de

hand van aansprekende voorbeelden leert u alle ins and

outs van deze methode.

Cursus projectplan schrijvenVoor elk project is een SMART projectplan onmisbaar.

U leert hoe u uw ideeën omzet in duidelijke doelen,

afspraken en acties.

Basiscursus penningmeesterU leert onder andere een begroting en een balans te maken,

de financiën van uw organisatie goed te beheren en doelen

voor de toekomst te stellen.

Cursus bestuur en managementWat zijn precies de taken en verantwoordelijkheden van

bestuursleden? Deze cursus biedt theoretische kennis over

goed bestuur en veel ruimte om ervaringen uit te wisselen.

Cursus sponsoringSponsoring is al lang niet meer het plaatsen van een logo op

een sponsorbord of in een krantje. U krijgt concrete hand-

vatten om ondernemende partners te vinden en effectief bij

uw stichting te betrekken.

Cursus vrijwilligers werven U onderzoekt wat uw organisatie nodig heeft, maakt een

wervings- en beleidsplan en gaat onder professionele bege-

leiding actief aan de slag met het werven van vrijwilligers

voor uw organisatie.

Ga voor meer informatie, data, tijden, locatie en aanmelden naar www.fonds1818.nl > cursussen.

Cursussen 2015

RIVIERVISMARKT 4 2513 AM DEN HAAG

POSTBUS 895 2501 CW DEN HAAG

070 364 11 41 - INFO@FONDS1818.NL fonds1818.nl