Weekblad voor de Universiteit van AmsterdamJaargang 6311-12-2009

Nummer 15

Sander BaisOpvoeder in wetenschap

Weekgast Op de fiets naar Kopenhagen

KlimaatHoe groen ben jij?

Poetry SlamVoordrachtskunst

De gruwelijke schoonheid van Vrolik

Elk jaar wordt hij keurig opgemaakt: de staatsbalans. Het huishoudboekje van ons land. Maar wat zeggen die cijfers nu? Om hier antwoord op te geven werkte ons team van consultants en auditors in opdracht van het NIVRA nauw samen met het ministerie van Financiën. Ze plaatsten de cijfers in een breder perspectief van actuele maatschappelijke thema’s, zoals energie, klimaat, mobiliteit, infrastructuur, vergrijzing, economie en onderwijs. Onze specialisten analyseerden, deduceerden, interpreteerden. En verschaften zo helderheid over de financiële positie van ons land. Ook het talent en de ambitie om dit soort projecten aan te pakken? Kom dan ’ns met ons praten. Lees meer over deze en andere cases op werkenbijdeloitte.nl/cases

Laat niemand je tegenhouden.

Ben jij straks de accountant die openbaart hoe de Staat er werkelijk voor staat?

© 2009 Deloitte, Member of Deloitte Touche Tohmatsu

folia 091211.indd 2 04-12-2009 10:54:23

Folia 15 | 3

inhoud

DoctorOp de ic kun je beter korter dan 48 uur liggen ........................................... blz. 4

Niet acceptabelAcademici, hup, de klas in! .............................. blz. 4

Halsema en VerdonkDeden een duit in het zakje van de minarettendiscussie ....................................... blz. 5

Opinie: MediabeleidSolange Leibovici zal zich eraan houden ........... blz. 8

Klimaat Zoeken naar groene studenten ........................blz. 14

PoëzieslagNK Poetry Slam .............................................blz. 17

Een schitterend gebrekDe anatomische collectie van Museum Vrolik ............................................ blz. 20

En verder: Nieuws 4-7, Opinie/Scriptie 8-9, Film/Het beste 12, Fen is uit/Eten 13, Weekgast 19, Annonces 22, Roem 23, Dijkgraaf & Fresco/Puzzel/Spekkie Big 24

WaarheidsmanTheoretisch fysicus Sander Bais (1945)

heeft weer een boek geschreven, want

hij mag de mensen wetenschappelijk

gezien graag een beetje opvoeden: ‘In

een talkshow wil men niet met zo’n

vervelende bèta-man zitten.’ Blz.10

Weekblad voor de Universiteit van AmsterdamJaargang 6311-12-2009

Nummer 15

Sander BaisOpvoeder in wetenschap

Weekgast Op de fiets naar Kopenhagen

KlimaatHoe groen ben jij?

Poetry SlamVoordrachtskunst

De gruwelijke schoonheid van Vrolik

Mooie momentenEr wordt veel geklaagd over de UvA, maar deze week had ik een verza-meling mooie momen-ten binnen vierentwintig uur. De dag begon slecht toen ik afgelopen woens-dag voor zeven uur de redactie betrad. Doordat er door iemand een zeer groot bestand naar een enorme hoeveelheid UvA-accounts was gestuurd, was het UvA-mailverkeer volledig verstopt geraakt. Ik belde mijn account-manager van de ICT-afdeling en de persoon nam niet alleen meteen de telefoon op; hij vertelde wat er aan de hand was, waar het aan lag, en wanneer het probleem zou worden opgelost. Dit is pret-tig en ik heb het idee dat verschillende stafafde-lingen binnen de universiteit hier grote stappen vooruit aan het zetten zijn. ’s Middag had ik een

afspraak in het Singelgracht-gebouw van de HvA en in de ultramoderne koffiecorner bleek het auto-matische beta-lingssysteem niet te wer-ken. Studenten en personeel moesten con-tant betalen en de persoon

voor me had geen cash bij zich. De persoon in kwestie kreeg zonder problemen zijn consump-ties mee toen hij beloofde het bedrag later te beta-len. Ik vond het mooi dat mensen elkaar anno 2009 nog gewoon blind vertrouwen. Krap zes-tien uur eerder presenteerde ik op het Roeters-eiland een bijeenkomst over opvoeding met een aantal topwetenschappers uit de pedagogiek en de psychologie. Dat er op de UvA vaak goed col-lege wordt gegeven, wist ik al lang. Alleen blijft het publiek vaak beperkt tot studenten van een bepaalde faculteit. Sinds vorig jaar wordt de col-legereeks ‘Opvoeden, wat kun je?’ gegeven en die colleges zijn in meerdere opzichten revolutionair. Er komen niet alleen studenten pedagogiek, maar studenten van alle faculteiten. Daarnaast wordt de reeks ook bijgewoond door ouders en mensen uit het werkveld. Een goede zet, waar de UvA niet alleen multidisciplinair bezig is, maar ook naar buiten treedt. Een van de conclusies van een van de wetenschappers over opvoeden was trouwens treffend: het is gissen en vergissen.

Jim Jansen, jfj@folia.uva.nl

‘ Mooi dat mensen elkaar nog gewoon blind vertrouwen’

nie

uw

s

Foto

: Bob

Bro

nsho

ff

Foto

: Bob

Bro

nsho

ff

ColofonFolia: Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam, Vendelstraat 2, 1012 XX Amsterdam, Tel. 020-5253981, Fax 020-5253980, redactie@folia.uva.nl, Website: www.folia.nl, Uitgever: Stichting Folia Civitatis, Redactie: Floor Boon, Mirna van Dijk (eindredacteur), Jim Jansen (hoofdredacteur), Anne Koeleman, Harmen van der Meulen, Margot Riedstra (secretariaat), Henk Thomas, Dirk Wolthekker, Medewerkers aan dit nummer: Jaron Beekes, Bram Belloni, Martien Bos (correctie), Bob Bronshoff, Niels Carels, Robbert Dijkgraaf, Julie de Graaf, Cees Heuvel, Marc van der Holst, Arjan Roodink, Won Tuinema, Tjebbe Venema, Fen Verstappen, Hans van Vinkeveen. Folia is aangesloten bij het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP) en werkt samen met Havana, het weekblad van de Hogeschool van Amsterdam, Havana redactie: Sanne van Baar (stagiair), Jobien Groen, Wim de Jong, Thijs den Otter, Annemarie Vissers, Paul van de Water (hoofdredacteur), Redactieraad: Wouter Breebaart, Simon Dikker Hupkes, Albert Goutbeek, Lief Keteleer (voorzitter), Jaap Kooijman, Bert Vuijsje, Bladmanagement: Impressum, Zoetermeer, Lay-out: Carl Zevenboom, Amsterdam, Druk: Dijkman Offset, Diemen, Advertentiewerving: Bureau van Vliet bv, Zandvoort, Tel. 023-5714745, Fax 023-5717680, zandvoort@bureauvanvliet.com, Abonnement: E46,90 per jaargang. Opgave: 020-525 3981, mededelingen@folia.uva.nl of www.folia.nl. Het is niet altijd mogelijk de rechthebbenden van de foto’s op de prikbordpagina te achterhalen. Rechthebbenden van het beeldmateriaal kunnen zich bij Folia melden via: redactie@folia.uva.nl.

Cover: Hans van den Bogaard, uit: Verzamelaars van vorm, AUP, 2009.

WWW.BEATTHEHEATNOW.NL

Nationaal Klimaat Evenement

Kaartverkoop gestart!

Kom ook!

DEBAT, MUZIEK, CABARETzaterdag 12 december • Jaarbeurs Utrecht

Start 17.00 uur • € 5,-

ingezonden mededeling

4 | Folia 15

Discussie over mediabeleid UvA

nieuws

>College van Bestuur heeft officieel mediabeleid vastgesteld.

>‘Dit heet censuur. Ik ben niet van plan mij aan het beleid te houden.’

‘Als ik spreek of schrijf doe ik dat niet na-mens de UvA, maar namens mijzelf en er staat niet in mijn contract dat ik dat niet mag doen. Dit heet censuur en ik ben niet van plan om mij eraan te houden.’ Dat zegt literatuurwetenschapper Solange Leibovici naar aanleiding van de door het College van Bestuur (CvB) geformuleerde ‘Notitie Me-diabeleid’, die ‘bindend’ is voor alle mede-werkers. Aanleiding voor de notitie is dat het CvB ‘alle mediacontacten van de UvA optimaal wil benutten’. Met name over paragraaf 2.2. van de notitie is onduidelijkheid en commotie ontstaan. Daarin staat namelijk dat ‘alleen CvB-leden en de woordvoerder van de UvA’ standpun-ten vertolken van de UvA. Daarbij gaat het om zaken als ‘bestuur en beleid of zaken die anderszins de reputatie van de organi-satie raken’: ‘Alle mediavragen daarover dienen door alle andere medewerkers van de UvA te worden doorverwezen naar de woordvoerder’. Dat er sprake zou zijn van censuur wordt bestreden door UvA-perswoordvoerder Ro-gier Boogers. Die zegt dat het inderdaad ‘alleen het bestuur of diens woordvoerder is die journalisten vertelt wat de koers van het bestuur van de UvA is en/of wat het be-stuur ergens van vindt’. Boogers voegt er echter aan toe dat ‘iedere medewerker aan

iedere journalist kan laten weten of hij/zij het daar mee eens is of niet’. CvB-woord-voerder Paul Helbing zegt: ‘Het is eigenlijk overbodig te zeggen, maar uiteraard staan de academische vrijheid en de vrijheid van meningsuiting niet ter discussie bij de UvA. Dat zou een gekke toestand zijn.’Jan Bergstra, voorzitter van de Centrale On-dernemingsraad (COR) laat weten dat pa-ragraaf 2.2., met name de passage waarin staat dat medewerkers ‘alle mediavragen’ over bestuur en beleid moeten doorver-wijzen naar de woordvoerder, ‘minder ge-

lukkig is geformuleerd, maar dat er geen sprake is van een intentie om het personeel van de UvA de toegang tot de pers te ont-zeggen’. Wel laat hij weten het mediabeleid van de UvA aan de orde te stellen binnen de COR. Leibovici gelooft helemaal niet in goede intenties. ‘Over anderhalf jaar stop ik met werken en ik ben van plan dan een flink boekje open te doen over de UvA, me-diabeleid of niet.’ (DW)

Zie ook de opiniebijdrage van Solange Lei-bovici op pagina 8

Marike van der Schaaf promoveert bij genees-kunde op een onderzoek naar functioneel her-stel van ernstig zieke patiënten die langer dan 48 uur op de intensive care (ic) verblijven.

Hoe lang blijven patiënten normaal op de ic?‘Als het goed gaat met een patiënt wordt hij binnen 24 uur van de ic ontslagen. Op het moment dat er zich een complicatie voordoet moet hij langer blijven. Afhankelijk van de ziekte en de complicaties die daarna nog op-treden, kan een patiënt langdurig op ic behan-deld worden.’Wat heeft u precies onderzocht?‘In ons onderzoek hebben we het functioneel herstel van patiënten die langer dan twee da-gen op ic zijn geweest in kaart gebracht. We hebben gekeken naar functionele problemen, dus problemen bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten. Het gaat om klachten die patiënten hebben na het ontslag van de ic, en die rede-lijkerwijs gerelateerd zijn aan het verblijf en de behandeling op de ic. Critical Iillness Poly-neuropathie (CIP) of Critical Illness Polyneu-romyopatie (CIM) zijn de meest voorkomende complicaties. Die treden op in periodes dat een patiënt echt heel ziek is: dat hij septisch is, beademing nodig heeft en vaak ook ondersteu-ning voor het hart. Dan raken met name de pe-rifere zenuwen van de ledematen aangedaan. Op het moment dat die zenuwen uitvallen vervalt ook de aansturing van de spieren, waar-door de patiënt gedeeltelijk verlamd raakt. Het is wel zo dat op het moment dat hij weer stabiel is de zenuw het vermogen heeft te herstellen.’Wat zijn uw belangrijkste bevindingen?‘De belangrijkste is dat het met de meerder-heid van de patiënten heel slecht gaat. Ze hebben ernstige beperkingen in het dagelijks functioneren. Problemen met lopen en ver-mindering van kracht, waardoor ze niet goed kunnen deelnemen aan sociale activiteiten, en niet in staat zijn hun werk weer goed uit te voeren. De gemiddelde leeftijd van deze groep is nog geen zestig, dus de meeste mensen zit-ten eigenlijk nog in het arbeidsproces. Psychi-sche problemen waarvan we hebben gezien dat ze nog spelen na een jaar zijn angst- en de-pressieklachten, en posttraumatische stress-stoornissen.’ Wat moet er veranderen?‘Op grond van onze conclusies hebben we concrete aanbevelingen gedaan om syste-matische nazorg voor deze patiëntengroep op te zetten. Patiënten moeten bij of vroeg na ontslag uit het ziekenhuis gescreend worden om te kijken of er gecompliceerde functionele problemen te verwachten zijn, zodat je mensen al in een vroeg stadium kunt doorverwijzen naar de relevante disciplines. Psychologen, fysiotherapeuten, revalidatie-artsen, ergotherapeuten, diëtisten die kunnen allemaal nodig zijn. Dan is het belangrijk dat behandelingen goed op elkaar afgestemd worden. Wat wij willen is dat de patiënt de juiste zorg, op het juiste moment, op de juiste plaats en van de juiste hulpverlener krijgt.’ (AK)

Marike van der Schaaf, Functional Recovery After Critical Illness, promotie: vrijdag 11 december

do

cto

r

Check www.folia.nl voor een dagelijkse update van al het UvA-nieuws

Jaron Beekes

Veel wegen leiden naar het leraarschap>Staatssecretaris Van Bijsterveldt (OCW)

bezoekt ILO in kader van Krachtig Meesterschap.

>‘Het is niet acceptabel dat slechts twee procent van de universitaire jongeren kiest voor het leraarschap.’

Lichamelijk en mentaal zwaar, moeite met orde houden in de klas, en geen tijd meer voor bijbaantjes. Dat zijn de proble-men waarmee bachelorstudenten van de minor educatie worstelen tijdens hun sta-ges in het voortgezet onderwijs. De pro-blemen kwamen op 30 november aan de orde tijdens een lunchbijeenkomst met staatssecretaris Van Bijsterveldt van OCW op het Instituut voor de Lerarenopleiding (ILO).Van Bijsterveldt toerde vorige week door

Nederland in het kader van de Kwaliteits-agenda Krachtig Meesterschap. Om deze agendapunten – betere leerkrachten en meer studenten voor de onderwijsoplei-dingen – te verwezenlijken, is honderd miljoen euro uitgetrokken. ‘We willen drie vliegen in één klap slaan. Het versterken van de kwaliteit van de huidige lerarenop-leidingen, meer academici winnen voor de klas en meer differentiatie in de opleiding en het leraarsvak,’ aldus Van Bijsterveldt.Het is een mooi plan, was de teneur van de bijeenkomst, maar er zitten ook haken en ogen aan. Zo zijn er inmiddels dermate veel lerarenopleidingen dat men door de bomen het bos niet meer ziet: er zijn ba-chelorleraren, masterleraren, leraren met alleen pabo, leraren met alleen een minor, enzovoort. ‘Het is binnen de school lastig uit te leggen, met zo veel varianten,’ zei een van de deelnemers.Ook zitten er nogal wat juridische voet-angels aan het aantrekkelijker maken van het leraarschap, zei ILO-rector Geert ten Dam. ‘Wie tijdens de bachelor een minor educatie volgt, moet de verworven compe-tenties en punten kunnen meenemen naar de masteropleiding tot leraar. Daar drei-gen juristen een stokje voor te steken. Ook mogen master- en bachelorstudenten ei-genlijk niet in dezelfde groep les krijgen,

wat nu wel gebeurt. We dreigen tegen onze grenzen aan te lopen.’ Van Bijsterveldt had verschillende secondanten meegenomen die alles nauwkeurig noteerden. ‘Want het is niet acceptabel dat slechts twee procent van de universitaire jongeren kiest voor het leraarschap.’ (DW)

Greenpeace is een onafh an-kelijke internati onale milieu-organisati e die door onderzoek, overleg en acti es werkt aan een duurzaam evenwicht tussen mens en milieu.

Greenpeace zoekt voor een eigen promoti eteam in Groot-Amsterdam

Donateurwervers & Teamleiders m/v 12-16 uur per week

Wij bieden persoonlijke begeleiding vanuit ons kantoor, een goed salaris en aantrekkelijke secundaire arbeidsvoorwaarden.

Voor meer informati e: www.greenpeace.nl/vacatures of neem contact op met Sandra Janssen 020 524 93 21, sjanssen@greenpeace.nl w

ww

.gre

enp

eace

.nl

studentenprij

s*

Alle kennis rond de oudheid is gebundeld in een speciale afdeling, waar onderzoek en opleidingen samenkomen.

Kijk voor meer informatie over het onderzoek en de (unieke) masteropleidingen Archeologie, Griekse en Latijnse taal en cultuur, Erfgoedstudies, Oudheidkunde en Oudheidstudies op www.let.vu.nl/oudheid.

Heb je een bachelor in Archeologie, Geschiedenis, Assyriologie of Griekse en Latijnse taal en cultuur en wil je je onderscheiden? Kom dan voor een master naar de Vrije Universiteit Amsterdam.

De VU biedt voor Nederland een aantal unieke masters op het gebied van de oudheid: onderzoeksmaster Oudheidstudies, Oudheidkunde en Erfgoedstudies*.

* Betreft ook het meer recente erfgoed. Tevens toegankelijk voor kunsthistorici en sociaal-geografen.

“Do tolls reduce traffi c jams?”

“Is youth unemployment a scar for life?”

“How much is an extra year of

education worth on the labor market?”

Come to the Social Economics Introduction

at June 18 in Maastricht.

With a master in “Social Economics”

at Maastricht University you will be able to

answer important social questions.

Visit www.socialeconomics.nl for

more information.

SPAANSLEER JE BIJ ANIMO

ACADEMIA DE ESPAÑOL

Cursussen in Amsterdam en SpanjeBel 020-6752293 of kijk op www.spaans-bij-animo.nl

voor alle informatie.

folia 090605.indd 1 04-06-2009 16:03:50

Naamloos-1 1 04-12-2009 10:49:45

WWW.BEATTHEHEATNOW.NL

Nationaal Klimaat Evenement

zaterdag 12 december • Jaarbeurs UtrechtStart 17.00 uur • € 5,-

Met o.a.: Kasper van Kooten, Boris, Do, Jeroen van Koningsbrugge & Dennis van de Ven,

Candy Dulfer, Ruud de Wild, Gijs Staverman, 3J’s, Alderliefste.

DEBAT, MUZIEK, CABARETingezonden mededeling

ingezonden mededeling

>Vijf docenten zijn doorgedrongen tot de shortlist voor de verkiezing van Docent van het Jaar.

De shortlist voor de UvA-verkiezing Docent van het Jaar 2009 is bekend. De kanshebbers zijn vier mannen en een vrouw: Bart van Hee-rikhuizen (sociologie) genomineerd door studievereniging SEC, Hugo Heymans (ge-neeskunde) genomineerd door studiever-eniging MFAS, Jit Peters (rechtsgeleerdheid) genomineerd door studievereniging JFAS, Peter Starreveld (psychologie) genomineerd door studievereniging VSPA en Carmen Lie-Lahuerta (Spaanse taal en cultuur) genomi-neerd door studievereniging Los Guiris. Van Heerikhuizen wordt door zijn studie-

vereniging vooral geroemd omdat hij ‘het abstracte koppelt aan het concrete, waar-door theorieën voor iedereen inzichte-lijk worden’. Hugo Heymans, kinderarts, weet volgens studievereniging MFAS inge-wikkelde, droge stof begrijpelijk, en zelfs spannend, te maken. ‘We dachten dat we geen kinderarts wilden worden, maar nu zijn we ineens helemaal om.’ Jit Peters heeft studenten de praktijk ingetrokken, zegt studievereniging JFAS. ‘Hij pleitte na-melijk samen met Femke Halsema voor een grondwetswijziging. Het wetsvoorstel is in de Tweede Kamer met grote meerder-heid aangenomen en de Eerste Kamer had een lawine aan vragen.’ De studievereni-ging VSPA omschrijft Peter Starreveld als

‘het gezicht van de studie psychologie. Hij geeft zo vol overtuiging college, dat iedere student vanaf dag één enthousiast wordt gemaakt’. Carmen Lie-Lahuerta gebruikt volgens studievereniging Los Guiris ‘inspi-rerende methoden van kennisoverdracht’ en ‘heeft passie voor het vak’.Op de longlist stonden dit jaar twee docen-ten die het in 2008 tot de shortlist schopten, Bernard Kruithof en Dan Hassler-Forest. Beiden werden dit jaar niet goed genoeg bevonden. Bioloog Jan van Maarseveen, voorgedragen door maar liefst twee stu-dieverenigingen, kon de jury evenmin vol-doende bekoren. Op 10 december zullen de studieverenigingen in het Comedy Theater hun voordracht verdedigen. (AK)

Folia 15 | 5

Verdonk wil referendum over minaretten>Verdonk en Halsema in debat aan de UvA Op 30 november organiseerde het Cen-ter of Politics and Communication (CPC) een debat tussen Rita Verdonk (Trots op Nederland) en Femke Halsema (Groen-Links). Ze gingen in discussie met Xandra Schutte en Arendo Joustra, hoofdredacteu-ren van respectievelijk De Groene Amsterdam-mer en Elsevier. Centraal stond de vraag hoe de media de politieke agenda en de publie-ke opinie beïnvloeden als het gaat om het immigratiebeleid. Volgens Halsema wordt immigratie pas als probleem gezien na de aanslagen van 2001. ‘Toen werd het opeens gezien als een cultureel probleem.’ Na een vraag van een journalist over het Zwitserse minarettenreferendum haastte Verdonk zich te zeggen dat ze ook in Nederland zo’n referendum zou willen hebben. ‘Daar ben ik voorstander van.’ (Julie de Graaf )

U-Blad verdwijntVanaf volgende maand zal de universi-teitskrant van Utrecht – het U-blad – niet meer verschijnen. De universiteit heft het papieren blad op en lanceert een nieuwe website. Met instemming van de hoofdre-dacteur. De onafhankelijke journalistiek dreigt van de universiteit te verdwijnen, waarschuwt de Universiteitsraad. Hoofd-redacteur Armand Heijnen van het U-blad maakt zich geen zorgen over de journa-listieke onafhankelijkheid, ook al vallen zijn redacteuren rechtstreeks onder de af-deling communicatie & marketing. ‘Dat is al jaren zo. De hoofdredacteur bepaalt straks nog altijd de koers en moet verant-woording afleggen aan een redactieraad. We hebben een redactiestatuut waar de onafhankelijkheid in geregeld is. De web-site wordt misschien wel onafhankelijker dan ooit.’ Op de nieuwe openbare web-site kunnen bezoekers vrijelijk met elkaar debatteren. Het besluit is genomen om te bezuinigen, zegt Heijnen. Er valt op de redactie één gedwongen ontslag. (HOP) Wie tegen de opheffing is kan een petitie tekenen: www.redhetublad.nl

WetenschapsquizWie is de ultieme ‘homo universalis’ van Nederland? Dat wordt bepaald tijdens de voorrondes en de finale van de Nationale Wetenschapsquiz 2009. De Nederlandse organisatie voor wetenschappelijk on-derzoek (NWO) organiseert de quiz voor de zestiende keer, in samenwerking met de VPRO. Vier kunstenaars met een pas-sie voor wetenschap gaan het opnemen tegen vier wetenschappers. De voorron-des zijn inmiddels begonnen. In de finale op 27 december zullen dit jaar vijftien vragen de revue passeren. De voorrondes zijn nog te zien op 13 en 20 december op Nederland 2. (DW) Zie ook www.nwo.nl/quiz en http://weblogs.vpro.nl/nwq/

FamilienaamHet Meertens Instituut (KNAW) heeft afgelopen week de Nederlandse fami-lienamenbank gelanceerd. Alle 314.000 familienamen die in 2007 in de gemeen-telijke basisadministratie waren opge-nomen staan erin, inclusief het aantal naamdragers en een verspreidingskaart als een naam vijf of meer keer voorkomt. Daarnaast is ter vergelijking ook de verza-meling namen opgenomen uit de volks-telling van 1947. Tussen 1947 en 2007 nam de bevolking van Nederland toe van 9,5 tot 16 miljoen inwoners en van veel namen is het aantal naamdragers nave-nant gegroeid. Maar er zijn ook familie-namen die in aantal meer dan verdubbeld zijn en er zijn namen die in aantal zijn afgenomen of zelfs zijn verdwenen. En er zijn heel veel nieuwe familienamen van immigranten bijgekomen. (DW) Zie: http://www.meertens.knaw.nl/nfb/

kort

nieuws

Vier mannen en een vrouw op shortlist

‘Spectaculaire’ promotie>Canadese kunstcelebrity promoveert

aan de UvA op innovatieve manier van tentoonstelling maken.

Cultuurdiagnostisch een tentoonstelling inrichten: kijken naar culturen, zien wat zich afspeelt en daar een tentoonstelling over maken. Op deze innovatieve manier van tentoonstelling maken promoveerde Ydessa Hendeles, curator en oprichter van de Ydessa Hendeles Art Foundation in Toronto, op 8 december. Haar promotie bestaat voor het grootste deel uit een con-temporaine kunsttentoonstelling die zij in 2003 maakte. Partners (The Teddy Bear Project) was te bezichtigen in het Haus der Kunst in München.‘Een spectaculaire promotie,’ zegt promotor Mieke Bal, hoogleraar theoretische litera-tuurwetenschap. ‘Hendeles kijkt wat kunst kan doen voor een cultuur, zij zoekt ambiva-lentie op.’ Het Haus der Kunst, waar Partners stond, werd gebouwd in het epicentrum van Nazi-Duitsland. Bal: ‘Hendeles komt zelf

uit een joods-Duitse familie. De plek van de tentoonstelling staat daarmee ook sym-bool voor de relatie tussen het Duitse en het joodse volk.’ Kenmerkend voor Hendeles, die in de afgelopen dertig jaar zelf ruim hon-derd contemporaine kunsttentoonstellin-gen samenstelde, is de betekenisgeving van contemporaine kunst, archivale fotografie, fotojournalistiek en populaire objecten door hen te plaatsen in specifieke relaties tot een specifieke plaats en tijd.De promotie van Hendeles bevindt zich op het snijvlak tussen kunst en wetenschap. Om onderzoek naar en reflectie op kunste-naars en kunst te bevorderen en om recht te doen aan opkomende, innovatieve onder-zoeks- en kunstpraktijken in een verande-rend artistiek en academisch landschap stellen het Fonds voor de Beeldende Kun-sten, Vormgeving en Bouwkunst (BKVB) en NWO vanaf 2010 twee promotieplekken beschikbaar. Hiermee willen zij de theoreti-sche bezinning op kunst en kunstproductie stimuleren. (FB)

De poll op folia.nl van afgelopen week luidde: Staatssecretaris Van Bijsterveldt van OCW vindt het ‘niet acceptabel’ dat slechts 2 procent van de ‘universitaire jongeren’ kiest voor het leraarschap. Wat vindt u daarvan? • Niet acceptabel? Enorme werkdruk in

ruil voor weinig beloning is niet accep-tabel, zal ze bedoelen – 50,3%

• ‘Universitaire jongeren’? Misschien moet ze zelf terug naar school om het woord ‘studenten’ toe te voegen aan haar vocabulaire – 49,5%

• Als er nu snel iets gedaan wordt aan de problemen van de lerarenopleidingen, dan komen de studenten vanzelf – 0,2%

• Gelijk heeft ze, een vaste baan met veel vakantie, waarbij je ook nog iets goeds doet voor de maatschappij, wat willen studenten nog meer? - 0%

Totaal aantal respondenten: 3098

Foto

: Arj

an R

oodi

nk

V.l.n.r. : Xandra Schutte, Rita Verdonk en Femke Halsema

in beeld

In de Koningszaal van het gebouw De Bazel in de Vijzelstraat – het oude hoofdkantoor van ABN Amro en tegenwoordig Stadsarchief – vond op 4 december de honderdste overlegvergadering plaats van de Centrale Ondernemingsraad (COR) met het College van Bestuur. De overlegvergadering – die normaal gesproken in het Maagdenhuis plaatsvindt – is een maande-lijks terugkerende vergadering waarin de COR-leden brandende kwesties bespreken met het College van Bestuur. Voor deze speciale vergadering waren niet alleen de zittende leden van de COR aanwezig, maar ook oudgedienden. (DW)

Foto

: Bra

m B

ello

ni

Folia 15 | 7

DINSDAG 15/1210.00 uur: Michael Franke - Logica/TaalwetenschapSignal to Act: Game Theory in Pragmatics. Promotor: Prof.dr. M.J.B. Stokhof. (Agnietenkapel)12.00 uur: Tikitu de Jager - Taal- en letterkundeAwareness, Attention, Assumption. Promotor: Prof.dr.ir. R.J.H. Scha. (Agnietenkapel)14.00 uur: Astrid van Beelen - GeneeskundeDendritic Cell-Derived Il-12 Cytokine Family Members. Promotor: Prof.dr. M.L. Kapsenberg. (Agnietenkapel)16.00 uur: Tobias Tiecke - NatuurkundeFeshbach Resonances in Ultracold Mixtures of 6li and 40k. Promotor: Prof.dr. J.T.M. Walraven. (Agnietenkapel)

WOENSDAG 16/1210.00 uur: Frans Slebus - GeneeskundeWork Ability Assessment in Social Insurance Medicine. Promotoren: Mw. prof.dr. M.H.W. Frings-Dresen en prof.dr. J.H.B.M. Willems. (Aula)12.00 uur: Peter Horsman - ArchiefwetenschapArchiefvorming en archivering in Dordrecht, 1200-1920. Promotor: Prof.dr. F.C.J. Ketelaar. (Aula)13.30 uur: Theo Thomassen - ArchiefwetenschapDe Staten-Generaal en hun archieven 1576-1796. Promotor: Prof.dr. F.C.J. Ketelaar. (Aula)

DONDERDAG 17/1210.00 uur: Tse-Chun Lin - EconomieThree Essays on Emperical Finance. Promotor: Prof.dr. J.J.A.G. Driessen.(Agnietenkapel)12.00 uur: Dima Mohammed - Taalbeheersing‘The honourable Gentleman should make up his mind.’ Promotoren: Prof.dr. F.H. van Eemeren en prof.dr. E.C.W. Krabbe (RUG). (Agnietenkapel)14.00 uur: Annette Groenendijk - GeneeskundeSelecting Diagnostic Strategies in Pelvic Organ Prolapse. Promotoren: Prof.dr. G.J. Bonsel en prof.dr. M.J. Heineman. (Agnietenkapel)

VRIJDAG 18/1210.00 uur: Karen Koldewijn - GeneeskundeSupporting Resilience in Very Preterm Infants. Promotoren: Mw. prof.dr. J.H. Kok en prof.dr. F. Nollet. (Agnietenkapel)12.00 uur: Kirsten Douma - Klinische psychologieThe Impact of Familial Adenomatous Polyposis. Promotoren: Prof.dr. N.K. Aaronson en prof.dr. H.F.A. Vasen (UL). (Agnietenkapel)14.00 uur: Ingmar Kanitscheider - Theoretische natuurkundePrecision Holography and its Applications to Black Holes. Promotor: Prof.dr. J. de Boer. (Agnietenkapel)16.00 uur: Loredana Afanasiev - InformaticaQuerying XML: Benchmarking and Recursion. Promotor: Prof.dr. M. de Rijke. (Agnietenkapel)

AFSCHEIDSCOLLEGE /ORATIE

DONDERDAG 17/1215.00 uur: Afscheidscollege prof.mr. N.S.J. Koeman, hoogleraar Milieurecht en recht der ruimtelijke ordening Een wereld te winnen. (Aula)

VRIJDAG 18/1214.30 uur: Oratie prof.dr. J.C.M. Meijers, hoogleraar Experimentele vasculaire geneeskundeBloedstollend. (Aula)

Promoties, oraties en afscheidscolleges vinden in de regel plaats in of de Aula van de UvA, Lutherse Kerk, Singel 411 of de Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231. Voor uitgebreide informatie zie www.uva.nl/agenda

pro

mo

tie

s

FNWIJUNIOR BèTACANON Met een speciaal kindercollege op

3 december hebben Robbert Dijkgraaf (president KNAW en universiteitshoogleraar UvA), Louise Fresco (universiteits-hoogleraar UvA) en Bas Haring (Universiteit Leiden) in weten-schapscentrum Nemo de cd De junior bètacanon. De belangrijk-ste onderwerpen uit de wetenschap voor kinderen gepresenteerd. Op vijf cd’s bespreken de drie we-tenschappers de vijftig onder-

werpen die in de in 2008 verschenen bètacanon aan bod komen. De onderwerpen zijn speciaal voor kinderen bewerkt. De cd gaat in op beroemde uitvindingen als de computer en de telefoon en over belangrijke wetenschappers als Newton en Einstein. Andere onderwerpen die aan bod komen zijn schuivende continenten, het ontstaan van de mens, en bijzondere krachten op de allerkleinste schaal en allergrootste schaal. Zie ook: www.luisterwijs.nl

AMSTEL INSTITUUT Bij de voorgenomen reorganisatie van de faculteit verdwijnt het Amstel Instituut, maar ook andere aan de faculteit gelieerde instituten zullen last van de reorganisa-tie krijgen. ‘Alle instituten hebben een last te dragen,’ zegt decaan Noordam. De komende maanden zal het reorganisatieplan ver-der worden uitgewerkt. De komende vier weken is er een ‘beden-kingstraject’ ingelast waarin medewerkers hun bedenkingen over de reorganisatie kunnen uiten bij reorganisator Deniz van Heijns-bergen. Afspraken kunnen worden gemaakt via het secretariaat op nummer 020 525 7678.

STATION SCIENCE PARK Vanaf 13 december stopt de trein op het Science Park. Dan opent namelijk het nieuwe treinsta-tion Amsterdam Science Park. Door de concentratie van alle bètastudenten (2500) op het Science Park (plus nog eens 1500 medewerkers), is het sta-tion volgens NS en Prorail ren-dabel te exploiteren. Ook het

Amsterdam University College en het Universitair Sportcentrum (USC) zullen worden gevestigd in het Science Park. Vanaf het stati-on zal twee keer per uur een trein gaan rijden naar Amsterdam Cen-traal en naar Almere. Het station bestaat uit twee perrons met een overkapping. Aan de westkant van de Kruislaan komt een stations-plein. De bestaande tunnel onder het spoor wordt opgeknapt.

FMGBEREIKBAARHEID Een postdoc en een promovendus van de FMG werken mee aan interuniversitaire NWO-onderzoekspro-gramma’s die gericht zijn op de duurzame bereikbaarheid van de Randstad. Het gaat om drie programma’s: Klimaatverandering en ruimtelijke ontwikkeling, Integrale duurzame bereikbaarheidsstra-tegiëen en Innovatief prijsbeleid voor duurzame mobiliteit. Voor het tweede project, waarin de mogelijkheden voor het verkleinen van au-toafhankelijkheid in de Randstad worden bestudeerd, mag de FMG een promovendus aanleveren. Een FMG-postdoc gaat daarnaast aan de slag voor het onderzoeksproject Klimaatverandering en ruimtelij-ke ontwikkeling. Naar alle waarschijnlijkheid is dat Marco te Bröm-melstroet van de afdeling geografie, planologie en internationale ontwikkelingsstudies. Eind maart verdedigt hij zijn proefschrift.

MaagdenhuisDUURZAAMHEID De UvA zet in op duurzaamheid. Alle UvA-initiatieven op het gebied van duurzaamheid zijn nu te vinden op

één website: www.uva.nl/duurzaamheid. Op deze website is onder meer informatie te vinden over het wetenschappelijk onderzoek en de onderwijsprogramma’s die de UvA rond dit thema kent. De UvA zegt ‘een bijdrage te willen leveren aan de stabiliteit van de samen-leving’ door het onderwerp ‘duurzaam’ in onderwijs- en onder-zoeksprogramma’s te versterken. In vrijwel alle faculteiten wordt inmiddels aan duurzaamheid aandacht geschonken. Bij het ver-nieuwen van onderwijsprogramma’s en het verdiepen van onder-zoeksprogramma’s kan de aanvraag van een subsidie voor de hand liggen. UvA-onderzoekers vinden via de nieuwe site de weg naar ‘groene’ subsidies.

SORBON Cateraar Sorbon houdt in samenwerking met het Fa-cilitair Centrum deze maand weer een online tevredenheidsonder-zoek onder gebruikers van de cateraar. Een vergelijk onderzoek vond ook plaats in juli van dit jaar. Sorbon wil graag weten wat ie-dereen vindt van de dienstverlening en de producten van Sorbon. De uitkomsten worden gebruikt bij het verder ontwikkelen en ver-beteren van het aanbod. Wie mee wil doen gelieve de onderstaande link in zijn webbrowser te plakken en de vragenlijst in te vullen. Het invullen kost tien minuten. Overigens wordt deze maand besloten of het College van Bestuur het contract met Sorbon beëindigt of niet. Enquête invullen via: http://webchoic196u.com.variabele.nl

FEBTEKORTEN Decaan Tom Wansbeek heeft vorige week woens-dag een praatje gehouden op zijn faculteit over de financiële situ-atie en toekomst van de FEB. De faculteit geeft veel te veel uit, was de teneur. In een paar maanden tijd is er een tekort ontstaan van 1,2 miljoen euro. Reden? De FEB geeft ‘structureel te veel geld uit’. Om de begroting voor 2010 weer enigszins in balans te brengen stelt Wansbeek onder meer voor dat docenten per maand en per fte één contactuur extra beschikbaar zijn, dat mensen die met pensioen gaan in 2010 (voorlopig) niet worden vervangen en dat het aanbod van cursussen wordt herzien (lees: ingekrompen).

Musea

HATRA Op vrijdag 18 december opent de ambassadeur van Irak de tentoonstelling ‘Hatra, stad van de zonnegod’ in het Allard Pier-son Museum (APM). Deze fototentoonstelling toont de imposante ruïnes van Hatra, een antieke stad op ongeveer tachtig kilometer ten westen van Mosul in het huidige Irak. Rond het einde van de eerste eeuw na Christus verrees de pre-islamitische stad Hatra uit het niets in de woestijn om nauwelijks honderdvijftig jaar later weer voorgoed verlaten te worden. De heilige stad was gewijd aan de zonnegod. De tentoonstelling is te zien tot en met 28 februari 2010 in het Allard Pierson Museum. De fototentoonstelling werd samengesteld in samenwerking met de leerstoelgroep oude ge-schiedenis. Op 18 en 19 december is er ook een conferentie over Hatra. Voor meer informatie daarover: Lucinda Dirven van de leer-stoelgroep oude geschiedenis. Mailadres: l.a.dirven@uva.nlHet APM is gevestigd aan de Oude Turfmarkt 127. Zie ook: www.allardpiersonmuseum.nl

prikbordNieuws voor deze pagina? Mail naar: redactie@folia.uva.nl

8 | Folia 15

opinie

‘8-8-4’ is een systeem van de UvA om alle onderwijs-blokken die op de universiteit aangeboden worden, gelijk te laten beginnen en aflopen. Dit om het voor studenten gemakkelijker te maken om vakken te vol-gen op andere faculteiten.Klinkt mooi... totdat je beter naar de gevolgen gaat kij-ken. Het 8-8-4-systeem is een schoolvoorbeeld van een bureaucratisch idee: ‘Als alle studies maar in een rigide systeem gedwongen worden, is uitwisseling continu mogelijk en gebeurt dit ook.’ Daarmee zijn we ook bij de kern van het probleem van dit naïeve systeem. Het is een oplossing met onwaar-

schijnlijk veel nadelen. Deze nadelen zijn nu al pijn-lijk zichtbaar op de Faculteit der Geneeskunde. Het systeem leidt tot het doen van tentamens in tochtige UvA-onwaardige tennishallen, overvolle bibliotheken en ook gaat er een tentamenkans verloren.De huidige praktijk is nog maar het topje van de ijs-berg, die benadert nog niet de catastrofe van de uit-eindelijke situatie. Het systeem is namelijk nog niet ingevoerd op alle opleidingen. Met andere woorden, de tochtige tennishal waar je nu tentamen doet tijdens de gezamenlijke tentamenweek zou gezien kunnen worden als een luxe, want ook tennishallen raken vol

en de UvA kent kennelijk geen minimumeisen als het gaat om tentamenzalen.Het credo achter het systeem is dus het mogelijk maken van uitwisseling tussen studies en faculteiten. Dit waarschijnlijk in het kader van academische vor-ming en verbreding, een mooi streven en een van de sterkste kanten van de Universiteit van Amsterdam: de vrijheid om je academische pad binnen de universiteit in grote mate zelf in te delen. Maar moeten we er alles voor over hebben om dit te faciliteren? Het 8-8-4-systeem zorgt voor kunstmatig samengestelde blokken of juist, in het geval van het

Frank Bijvank en Rick van den Doel vrezen dat invoering van het

8-8-4-systeem catastrofale gevolgen zal hebben voor de UvA.

Onderwijs vereist maatwerk, geen rigide systeem

Illu

stra

tie:

Cee

s H

euve

l

In een tijd waarin steeds meer mensen gebruikmaken van de media om allerlei onrecht, fraude en corruptie in de openbaarheid te brengen, heeft de UvA een nieuw mediabeleid ontwikkeld om eventuele klokkenluiders bij voorbaat de mond te snoeren. Omdat beeldvorming zo belangrijk is en de UvA bang is voor haar voortref-felijke reputatie, is er besloten dat alleen leden van het College van Bestuur en officiële woordvoerders stand-punten betreffende beleid en organisatie mogen vertol-ken. Wordt een individuele medewerker door de media benaderd, dan hoort die medewerker de journalist naar de afdeling persvoorlichting te verwijzen. Deze werk-wijze is bindend voor alle medewerkers van de UvA. Trots verkondigt de UvA in dit stuk: ‘Het mediabeleid van de UvA is open en eerlijk’. Als dat zo is, waarom mogen medewerkers dan niet rechtstreeks met journa-listen spreken? Hier wordt met grove onbeschaamdheid

en de gebruikelijke hypocrisie een vorm van censuur toegepast die herinneringen oproept aan de glorieda-gen van Oost-Europese dictatoriale regimes. Aan het einde van een semester zijn oudere medewer-kers murw van alle onzinnige en steeds veranderende regels, jonge medewerkers zijn totaal uitgeput, en stu-denten werken hard aan tentamens of hebben drie banen aangenomen om naar de wintersport te kun-nen gaan. Dat is altijd een mooi moment om met zo’n beslissing aan te komen. En de UvA kennende weet ik dan meteen dat er een addertje onder het gras zit. Stront aan de knikker. En ja, het College van Bestuur heeft alweer een nieuw besluit genomen. Dit zou het stu-dierendement moeten verhogen, dat ondanks alle idi-ote maatregelen die de afgelopen jaren zijn genomen, bedroevend laag is gebleven. Het College keek afgun-stig naar universiteiten die het beter hebben gedaan,

zoals Utrecht en Maastricht, en dacht: dat kunnen wij ook. Niks kaasschaaf of salami: de hakbijl erin.Er komt aan de gehele UvA een nieuwe semesterinde-ling met collegeblokken van nog maar 4 of 8 weken, vakken van 6 of 12 punten, en ook onderwijs in januari en juni. Herkansingen verhuizen naar de zomervakan-tie. Deze beslissingen zijn genomen zonder overleg met decanen, medewerkers of studenten. Dit impliceert dat het hele onderwijs voor de zoveel-ste keer opnieuw moet worden geprogrammeerd, dat blokken te kort worden voor wetenschappelijke ver-dieping, dat er extra vakken moeten worden gegeven waarvoor de middelen ontbreken, dat buitenlandse studenten voor wezenlijke problemen komen te staan. Docenten hebben al de grootste moeite om in een blok van zeven weken enige diepgang aan te brengen. Wat moet je in vier weken doen? Kun je in een blok van

Solange Leibovici hekelt het nieuwe mediabeleid dat door het College van Bestuur is uitgevaardigd.

Big UvA is watching you!

acht weken continuïteit waarborgen, moeilijke the-orieën uitleggen, een historische visie ontwikkelen? Een ander pervers gevolg is dat hiermee subsidies die kleine studies in staat stelt samen te werken geblok-keerd worden en belangrijke specialisaties in gevaar komen. En dan denk ik: wat zit hierachter? Het rendement verhogen doe je toch niet door overal het mes in te zetten en studies af te breken, dat weten we toch al? Wat is dan de bedoeling? Zou het misschien zo zijn dat er weer geld op het onderwijs gekort moet worden? Is het misschien zo dat onze incompe-tente bestuurders en overbodige managers nog meer geld moeten verdienen, buitenlandse reisjes blijven maken (en waarom zou hun echtgenote dan niet meegaan?), prestigeprojecten ontwikkelen die alleen hun eigen ego strelen en historische gebouwen in de

binnenstad laten afbreken om daar foeilelijke cam-pussen te doen verrijzen? Dat denk ik. Ik spreek er niet hardop over met colle-ga’s, want misschien zijn het verklikkers die het met-een aan de hogere machten zullen doorgeven. Onder het Maagdenhuis schijnen nog zeventiende-eeuwse cachotten te bestaan waarin rebelse medewerkers gegooid kunnen worden, waarna je nooit meer iets van ze verneemt. En dan huiver ik, en zeg tegen mezelf: hou je mond maar. Ik dénk alleen, dat mag geloof ik nog wel. Maar mij zul je er niet over horen. Mocht een journalist mij vragen komen stellen over de geplande bezuinigingen, dan zal ik hem natuurlijk keurig naar de persvoorlichters verwijzen. Zij kunnen het veel beter uitleggen dan ik. l Solange Leibovici is docent literatuurwetenschap.

Folia 15 | 9

vierweekse blok, tot blokken die veel te vol zijn. De storm van uniformering die op dit moment door de universiteit raast, gaat uit van de gedachte dat de kwa-liteit omhooggaat door opleidingen een rigide basis op te leggen. Deze gedachte is in beginsel fout en zal ook nooit goed uitpakken. De vraag is dus: Is kwaliteit van onderwijs onderhevig aan deze drang naar acade-mische uitwisseling? Het 8-8-4-systeem is ook nog eens een oplossing voor een probleem dat lang niet op alle faculteiten bestaat. Rapport Studiesucces is een van de voornaamste redenen van het universiteitsbreed doorvoeren van dit rigide systeem. Dit in beginsel is al een groot pijnpunt voor de Faculteit Geneeskunde, de enige faculteit waar de rendementscijfers jaar op jaar voldoen aan de richtlij-nen. Vervolgens is het bij geneeskunde ook al 3,5 jaar duidelijk dat het een miserabel systeem is voor het cur-riculum. Het brengt ons bijzonder weinig, genees-kundestudenten wisselen niet zoveel uit en als we al vakken bij andere faculteiten volgen is dat tijdens de, tot inmiddels acht maanden opgelopen, wachttijd voor de coschappen. De nadelen voor onze studenten zijn daarentegen groot. Alle tentamens zijn bij de faculteit geneeskunde op dezelfde dag, dus het proberen bui-ten de herkansingsperiode een blok te halen zit er niet meer in. Alle onderwijskundigen zullen bevestigen: onderwijs

is maatwerk. Zo ook de inrichting van curricula. Aca-demische vorming moet immer een streven van de universiteit blijven en inherent aan academische vor-ming is de mogelijkheid tot een brede academische oriëntatie. Maar is het werkelijk het hoogst haalbare om uitwisselende studenten kunstmatig gevormde blokken van óf acht óf vier weken te laten volgen? Kan de universiteit niet beter, in plaats van een kunstmatig omgevormde net-niet-helemaal-trimester-structuur, écht de stap maken naar een semesterstructuur, ofwel een 20-20-systeem? Hiermee kunnen verbredende stu-denten zich een semester écht verdiepen in het vak naar keuze, en kunnen studies hun studenten wer-kelijk maatwerk in het curriculum bieden door ieder semester passend in te kunnen delen.Een verhoging van kwaliteit van onderwijs, mogelijk-heid tot werkelijke verdieping in de gezochte verbreding van studenten én een uniform systeem voor de hele uni-versiteit. Laten we als academici deze kans grijpen en niet in deze val van bureaucratische rigiditeit trappen. Kwaliteit van onderwijs staat of valt bij het leveren van maatwerk – laten we dit als internationaal best scorende Nederlandse universiteit dan ook leveren. l

Frank Bijvank en Rick van den Doel zijn leden van de Studentenraad AMC-UvA. Dit artikel geeft het stand-punt van de raad weer.

Het 8-8-4-systeem leidt tot het doen van tentamens in tochtige UvA-onwaardige tennishallen en overvolle bibliotheken, en ook gaat er een tentamenkans verloren

Deze censuur roept herinneringen op aan de gloriedagen van Oost-Europese dictatoriale regimes

Onderwijs vereist maatwerk, geen rigide systeem

Big UvA is watching you!

scri

pti

e

Raúl Inzaurralde (24) doet de researchmaster

geschiedenis en schrijft zijn scriptie over Han-

nah Arendt.

‘Ik kwam op het idee voor deze scriptie toen ik

mijn bachelorscriptie schreef over de roman De man zonder eigenschappen van Robert Musil. Zijn

boek gaat over de verantwoordelijkheid van het

individu in een historische crisissituatie. Het

verhaal speelt zich af in de aanloop naar de Eer-

ste Wereldoorlog. Musil schrijft over de moge-

lijkheden die de hoofdpersoon heeft om zich af

te zetten tegen de heersende tijdgeest. Wie men

was werd in die tijd het meest bepaald door

zijn nationaliteit. Musils filosofie is dat elk per-

soon heel veel eigenschappen heeft waaruit

zijn identiteit bestaat, maar in de periode die

hij beschrijft werd die identiteit gereduceerd

tot een nationaliteit en verdwenen alle andere

eigenschappen naar de achtergrond. Musil

experimenteert met de vraag hoe een individu

zich kan ontworstelen aan de tijdgeest en zo

zijn vrijheid kan behouden. De enige moge-

lijkheid die hij hiervoor ziet is om compleet te

breken met de categorieën waarin mensen wor-

den ingedeeld. De hoofdpersoon besluit om

iemand zonder eigenschappen te worden zodat

hij niet in een categorie te plaatsen valt. Hij ver-

wordt eigenlijk tot een niemand, een spook,

een gek. Dit is een radicale stap van Musil en

ik zie er een dilemma in terug: of je doet mee

aan de dwingende tijdgeest en wordt een soort

fascist, of je neemt afstand en wordt een gek

die overal buiten staat. Voor mijn masterscrip-

tie dacht ik dat het interessant zou zijn om te

onderzoeken of dit dilemma ook in andere

situaties te herkennen is. Het boek van Musil

ging over de aanloop naar de Eerste Wereldoor-

log en ik kijk nu naar het werk van denkers van

vlak na de Tweede Wereldoorlog. Het dilemma

van Musil zag ik het meest duidelijk terugko-

men in het werk van filosofe Hannah Arendt.

Ik ben al haar werk aan het lezen en ga bin-

nenkort beginnen aan Men in Dark Times. Vol-

gens mij behandelt ze in dat boek precies het

dilemma dat ik in Musils werk terugzie. Dat zij

dit in haar werk als belangrijk punt erkent, vind

ik erg interessant. Ik wil uiteindelijk absoluut

geen boeken gaan vergelijken, dat is niet his-

torisch verantwoord. Het is voor mij meer een

aanleiding om het denken in de periode na de

Tweede Wereldoorlog te onderzoeken. Ik hoop

dat ik daardoor deze denkers, en in het bijzon-

der Hannah Arendt, op een nieuwe manier kan

benaderen.’ (Julie de Graaf )

Foto

: Bob

Bro

nsho

ff

Raúl Inzaurralde

10 | Folia 15

Sander Bais (1945) is vijfentwintig jaar hoogleraar the-oretische fysica aan de UvA, en nog altijd heeft hij de bèta-wetenschappen niet uit de marge zien komen. Dat wil hij anders zien. Eerder schreef hij daarom al De natuurwetten en De sublieme eenvoud van relativiteit. En nu is er Keerpunten. Momenten van waarheid in de natuurwetenschap. Eigenlijk is de titel van de Engelsta-lige versie toepasselijker: In Praise of Science. Curiosity, Understanding and Progress. ‘Dat weerspiegelt precies wat ik wil zeggen,’ aldus Bais.

Uw boeken zijn een ode aan de natuurwetenschappen?‘Mijn laatste boek is dat in zekere zin wel. Ik wil mensen in contact brengen met de natuurwetenschappen, die zo belangrijk zijn voor de mens. Voor mij is de natuurwetenschap, met de erbij horende wetenschappelijke methode, bijna een religie. Het grote verschil is natuurlijk dat we in de natuurwetenschappen juist naar de grootst mogelijke objectiviteit streven. Bij religie gaat het om openbaringskennis: de waarheid komt van bovenaf en is niet onderhandelbaar. Wetenschap is het omgekeerde, je begint met niets en je leert hoe de wereld in elkaar zit door te vragen, te meten, te weten en te maken.Ook sociale wetenschappen werken zo, maar het probleem is die laatste stap, het maken van nieuwe instrumenten waarmee je je waarnemingsgrenzen objectief kunt verleggen. De computer heeft ook voor een enorme revolutie in de sociale wetenschappen gezorgd. Nu kunnen daar ook op grote schaal data verwerkt worden, waardoor je ongelooflijk veel meer uitspraken objectief kunt toetsen. Toch zijn er op het gebied van sociale wetenschappen volgens mij nog geen keerpunten geweest van het kaliber van de relativiteit of de quantumtheorie. Die komen wel dichterbij, met computers, allerhande scanners zoals de MRI-scanner, en de moleculaire biologie, waardoor we meer weten over neuronen.Wat ik zie als keerpunten zijn momenten waar uiteenlopende zaken opeens op hun plaats vallen; zoals toen de platentectoniek werd begrepen, toen de structuur van het DNA werd ontsluierd, of de enorme ontwikkeling die de evolutietheorie teweegbracht. Er is nog geen moment geweest waarop we ineens wisten hoe en waarom het brein werkt. De complexiteit van levende systemen staat bol van ongekende uitdagingen.’

Zijn mensen wel geïnteresseerd in deze keerpunten?‘Je weet natuurlijk nooit of een boek aanslaat. In mijn

boekje De natuurwetten. Iconen van onze kennis staan een aantal formules in koeienletters afgedrukt, zoals de tweede hoofdwet van de thermodynamica. Die leg ik heel kort uit. Niet zozeer de wiskunde, maar wat die wet betekent, hoe je de formule moet interpreteren. Mijn uitgeverij dacht dat het onmogelijk zou zijn om dit boek te verkopen en ik wist ook niet of er een markt voor zou zijn. Maar het blijkt wel verkocht te worden, en wat ik nog mooier vind is dat ik hier niet alleen een Tjechische en een Portugese, maar zelfs een Japanse en een Koreaanse vertaling heb liggen. Iedereen weet er blijkbaar wel raad mee, de interesse voor natuurwetenschappen is cultuuroverschrijdend. De lezer kan een machinist zijn of een intelligente scholier, een jurist... ik heb er vanuit alle hoeken interessante reacties op gehad. Mijn relativiteitsboek is nu zelfs omgewerkt tot een schoolboek, voor een keuzemodule op de middelbare school. En daar word ik dus blij van.’

Keerpunten behandelt alle natuurwetenschappen. Hoe bent u op het idee gekomen om dit te schrijven?‘Met collega’s geef ik al zes jaar lang een collegecyclus genaamd “Keerpunten” aan de UvA, bij de beta-gamma bachelor, bij het University College, en ook

als Open UvA College. Het boek Keerpunten gaat net als de collegecyclus over de grote veranderingen die de wetenschap teweeg heeft gebracht in onze visie op de natuur, ons besef van de kosmos en onze plaats daarin. Ik probeer met behulp van een duidelijke uitleg en simpele beelden mensen mee te nemen langs deze grote omwentelingen. In de media wordt bijvoorbeeld weinig aandacht besteed aan natuurwetenschappen, terwijl die juist zo belangrijk zijn.’

Waarom is er zo weinig media-aandacht voor natuurweten-schappen?‘In een talkshow willen mensen niet met “zo’n vervelende bèta-man” zitten. Ik hoor het ze zo zeggen: “Daar snap ik zelf niets van, laten we iemand nemen die een verhaal te vertellen heeft waarmee we meteen uit de voeten kunnen. We horen liever een minister uit

over zijn laatste blunder. Daar kunnen we makkelijk al onze mediatijd mee vullen.” Ik heb dat altijd al slecht gevonden, mensen zijn zo bang iets niet te begrijpen dat ze het niet eens proberen.Ik vind het daarom ook jammer dat er niet meer vrouwen voor de bètakant kiezen, misschien wel uit eenzelfde angst. Er zitten in Nederland zo weinig vrouwen in de bètahoek, we lopen echt achter op andere landen. Dat komt volgens mij ook omdat op de middelbare school veel te vroeg profielen worden gekozen. Vooral meisjes zijn op dat moment nog helemaal niet bezig met welke kant ze op willen, en kiezen dan heel makkelijk een “zacht” profiel, omdat dat is wat meisjes beter zouden kunnen volgens het maatschappelijk vooroordeel. Mijn moeder was ingenieur, en dat kon ze prima, dus ik geloof niet dat vrouwen slechter zijn in bètakanten. Ze moeten alleen ervaren dat het leuk kan zijn.’

Hoe probeert u mensen te laten zien dat het leuk is?‘In mijn boek, maar ook in mijn colleges, begin ik met een lange aanloop. Als ik meteen de harde wetenschappen induik zijn mensen al snel bang dat ik over neutrino’s ga beginnen. Dan denken ze “Help nee, weg hiermee!” Het is belangrijk om te vertellen over

dingen die dicht bij hun ervaringswereld liggen, maar wel alles te maken hebben met grote veranderingen in denkpatronen. Ik beschrijf bijvoorbeeld hoe mensen van hun geloof afvallen aan de hand van Sinterklaas. Het van je geloof afvallen is een belangrijke ervaring, en dat is wat er gebeurt bij grote wetenschappelijke ontdekkingen. Mensen vielen ook van hun geloof toen bekend werd hoe onweer ontstaat en het viel niet mee ze te overtuigen van de ware toedracht. Inmiddels weet iedereen wel dat het geen god is die een bliksem naar de aarde stuurt, maar er zijn hedendaagse mythes die er niet voor onderdoen. Bij de bouw van de nieuwe deeltjesversneller van het Cern had men bijvoorbeeld het idee dat er een zwart gat kon ontstaan bij de experimenten. Uiteindelijk is er zelfs een rechtszaak over geweest, of het experiment niet te gevaarlijk was. Een commissie van heel dure mensen moest

Door Anne Koeleman

Te veel mensen zijn ‘wetenschappelijk ongeletterd’, vindt theoretisch fysicus Sander Bais. In

november verscheen Keerpunten, een boek waarmee hij het grote publiek bekend wil maken met

natuurwetenschappen. Bais vertelt over zijn boek, de marginalisatie van bèta’s en vrouwen in de wiskunde.

Op zoek naar waarheid

interview

‘ Voor mij is de natuurwetenschap bijna een religie’

Folia 15 | 11

toen komen vertellen wat we allemaal al weten: in het universum vindt het soort experimenten dat uitgevoerd wordt in de nieuwe deeltjesversneller van het Cern aan de lopende band plaats. De kans door zwarte gaten te worden opgeslokt is er niet, want sterren en planeten bestaan nog steeds.’

Bij keerpunten gaat het niet alleen over onweer en zwarte gaten, maar ook over evolutie en DNA. Hoe brengt u dat in één college samen?‘Ik maak gebruik van een “cirkel van de wetenschap”. Bovenaan staat de oerknal, de kosmische oorsprong

waar nog veel aan te ontdekken valt. Onderaan staat de mens, een complex systeem, waar we nog weinig van weten. De grote ontdekkingen die we al gedaan hebben liggen hiertussenin. Er zijn twee verschillende manieren om van de oerknal naar de mens te komen: via de microcosmos, de allerkleine deeltjes, en via de macrocosmos, het grote heelal. Ik beschrijf aan de hand van de cirkel zeer uiteenlopende aspecten van de natuurwetenschap. Nieuwe “keerpunten” in de natuurwetenschappen kunnen zich zeker voordoen bij het doorgronden van de oerknal, en bij het verder doorgronden van de mens als systeem.’

Als die twee vraagtekens zijn ingevuld, houdt het dan op, weten we dan alles?‘Nee, dat geloof ik niet. Alles weten lijkt me een fata morgana. Ik denk dat het zoeken naar waarheid blijft. Het gaat niet om “de” waarheid, want elke waarheid moet worden getoetst en kan eventueel later weer verworpen worden, of beter: opgenomen worden in een meeromvattend kader. Zelfs als we waarheid hebben, de feiten voor ons hebben liggen, en ze elke toets doorstaan, kunnen er nog heel wat hindernissen zijn. Probeer de wetenschap maar eens aan de mens te brengen. Beta-wetenschappen spelen volgens mij een heel centrale rol in de cultuur, alle ontdekkingen binnen de natuurwetenschappen hebben een grote invloed gehad op ons begrip over onszelf. Maar de natuurwetenschappen blijven gemarginaliseerd in het culturele leven, er is heel weinig aandacht voor in de media. Dat is zonde. Niet eens alleen omdat het zo belangrijk is, maar vooral ook omdat het zo ontzettend leuk is. Ik wil graag die leuke kanten uitdragen.’

Het klinkt bijna als een missie.‘Ik ben een man die houdt van wetenschap. Het zijn colleges die ik al jaren geef, en die nu eindelijk in boekvorm zijn uitgebracht. Maar een missie klinkt me te religieus, te opdringerig. Het is een gedrevenheid. Ik ben van dit boek bevallen en nu laat ik het los, en kijk ik wat er mee gebeurt. Ondertussen blijf ik natuurlijk de wetenschap beoefenen, daar ben ik nog lang niet klaar mee.’ l

Sander Bais, Keerpunten. Momenten van waarheid in de natuurwetenschap, AUP, Amsterdam, 2009.

Sander Bais

Foto

: Bob

Bro

nsho

ff

CV Sander Bais1973: Ingenieursexamen in de technische natuurkunde

aan de TH Delft

1974-1977: Promotieonderzoek op het gebied van

de theoretische elementaire deeltjesfysica aan de

University of California (UCSC) en het Stanford Linear

Accelerator Center

1977-1985: Research-fellow University of Pennsylvania

(Philadelphia), de Universiteit van Leuven, het

versnellercentrum Cern (Genève) en het Instituut voor

Theoretische Fysica te Utrecht

2006: External faculty member van het Santa Fe

Institute in de VS

1985 - heden: Hoogleraar in de theoretische fysica, UvA

12 | Folia 15

Hebbeding: ‘Een door de paus gezegende crucifix die ik kreeg van mijn grootvader toen hij op sterven lag. Een onvervangbaar voorwerp en een geweldig positief symbool van hoop en liefde.’

Film: ‘Amadeus, om de Salieri-figuur, die wel genialiteit kan her-kennen maar het zelf niet is. Hij laat zien hoe het mis kan gaan als een mens onvoldoende nederig is en zijn eigen grenzen niet kent. Kwaad op Onze Lieve Heer gooit hij een kruisbeeld in het haard-vuur. Daarvan schrok ik enorm. Niet dat ik dan denk: wat een ver-werpelijke film. Ik heb er weinig last van dat de draak gestoken wordt met het christelijke geloof. Dat is sterk genoeg.’

Tv: ‘The Avengers (De Wrekers), een serie uit de zestiger jaren over geheim agenten. Vooral om de intelligente humor van de hoofd-personen: een Engelse gentleman en een lichte-zedenachtige femme fatale die een hoge graad van cul-tivering vertonen.’

Afknapper: ‘De banalisering van het sociale leven. Ik doel op een verruwing van de omgangsvormen, gemakzucht en infantilisering van de cultuur: het blijven steken in een adolescente houding en sim-plistische verklaringswijzen van de wereld. Dit komt omdat er niet genoeg wordt opgevoed. Cultuur betekent dat je eerst moet leren om iets te kunnen appreciëren. Ik pro-beer hierin een voorbeeld te zijn en niet alleen vaardigheden en kennis over te dragen.’

Boek: ‘The Lord of the Rings, omdat het laat zien dat je ook in een don-kere of vijandige wereld niet de hoop hoeft op te geven. Vooral dankzij een niet kapot te krijgen

vriendschap. Hoop en vriend-schap zijn de bronnen van het goede.’

Muziek: ‘Anton Bruckner, het hoogtepunt van de romantische muziek. Zijn symfonieën zijn majestueuze kathedralen. Luiste-ren is een ontdekkingreis naar de architectuur van deze muziek.’

Kunst: ‘Het standbeeld Lans-drager, gemaakt door Polykleitos in de 5e eeuw voor Christus. Een feest voor het oog, de expressie van het ideale menselijke lichaam en daarmee de visuele weergave van de waarden van de klassieke wereld. Ook in ethische zin: wat mooi is, is goed. Ondanks alle twijfel die je als intellectueel aan dit ideaal kunt hebben, hou ik er toch aan vast.’

Stokje: ‘Ik geef het stokje aan pro-movendus ondernemingsrecht Yacob Mijhad. Hij is een gedre-ven jurist en dankzij zijn karak-ter en achtergrond een markant mens.’(Hans van Vinkeveen)

The Lord of the RingsJeroen Bons, bijzonder hoogleraar geschiedenis van de retorica:

het beste

Dom, lomp en famousLaw Abiding Citizen; première: 10 december

Laten we beginnen met het verhaal: Clyde Shelton (Gerard Butler) verliest tijdens een uit de hand gelopen roof-overval op zijn huis zowel vrouw als dochter. De daders worden gepakt, maar door gebrek aan bewijs, ijdel stre-ven naar een hoog veroordelingpercen-tage en vrees voor gezichtsverlies, sluit openbaar aanklager Nick Rice (Jamie Foxx) een deal met een van de twee criminelen. De moordende verkrach-ter lapt zijn kompaan erbij en komt er met vijf jaar cel vanaf. De ander, die niet actief meedeed aan de moord en de ver-krachting en alleen goederen buit wilde maken, gaat naar death row. Dit tot groot onbegrip en verdriet van Shelton.Tien jaar later neemt hij wraak. Hij begint bij de daders en zijn vendetta transformeert tot een strijd tegen het Amerikaanse rechtssysteem. Er ontspint zich een pompeus actiespektakel waarin Shelton (vanuit de gevangenis nota bene) iedereen die bij zijn zaak betrok-ken was afmaakt zolang Rice niet bereid is deals met hém te maken of daarin niet op tijd slaagt. Hoe doet Shelton dat, ter-wijl hij opgesloten zit?Vooropgesteld: met de premisse is niets mis. Goed, je moet er je verstand voor op nul zetten maar het uitgangspunt van Law Abiding Citizen heeft op papier alles wat je van een over-the top-thriller zou eisen. Maar dan die uitvoering… Na een veelbelovend begin volgt een ronduit zwabberend middenstuk, waarin de plotholes niet te tellen zijn. Bij een film als deze ben je geneigd ze voor lief te nemen, mits er een beetje moeite gedaan wordt íets van plausibiliteit in

het plot te stoppen. Hier geldt echter dat hoe meer informatie er naar voren komt, hoe belachelijker de film wordt. Dat de duurbetaalde hoofdrolspelers niet op volle kracht presteren wil ook al niet helpen. Als twee nobodies waren gecast om kosten te drukken, was de film niet verder gekomen dan de video-theek. Foxx, ondanks zijn Oscar toch al niet de meest naturelle acteur die er is, opereert op de automatische piloot. Butler roeit met de riemen die hem gegeven worden. Bij vlagen is hij een Hannibal Lecter light maar zijn transi-tie van rouwende weduwnaar naar psy-chopathische gek is weinig subtiel, en ongeloofwaardig. Om te zwijgen over de introductie van zijn achtergrond en werkwijze.Bij het einde aangekomen worden alle regels van de logica binnen de toch al absurd onrealistische wereld van het verhaal overboord gekieperd. Het slot is zo gratuit en goedkoop dat het op de lachspieren werkt. Bovendien is het volkomen in conflict met wat de film anderhalf uur lang probeert duidelijk te maken. Sterker, het laatste kwartier zorgt ervoor dat Law Abiding Citizen van een – op basaal niveau redelijk amu-sant – filmpje keldert tot verbijsterend domme en tegenstrijdige rotzooi. Onge-looflijk. (Niels Carels)

Law Abiding Citizen (Verenigde Staten, 2009)Regie: F. Gary GrayMet: Jamie Foxx, Gerard Butler

Jeroen Bons

film

Foto

: Han

s va

n V

inke

veen

Folia 15 | 13

Ik trap er ieder jaar weer in. Want de stad is versierd. Er worden suggesties gedaan voor feeste-lijke bacchanalen. Mijn ouders, stiefouders en schoonouders wil-len een ‘lekkere, stevige wande-ling’ maken. En er is het uitzicht op een paar vrije dagen. En toch is kerst nooit – ik herhaal nooit – leuk. Het is de tweede week van decem-ber. Het moment waarop de kerstelijke paradox zich weer in al zijn evidentie aan mij opdringt en ik inzie: onder het mom van gezelligheid worden met kerst de grootste sociale misdaden gepleegd. De hordes koopgeile idioten die door de stad hollen op zoek naar staafmixers en geruite plaids. De ouders, stiefouders en schoonouders die verlangen dat een mens zich binnen twee dagen over vijf adressen verdeelt. Het kerstdiner dat standaard uit-mondt in een verbaal slagveld waarbinnen Gods naam enkel op heidense wijze aan bod komt. Niet. Gezellig. Dus dit jaar doe ik het echt. Ik onttrek me aan de hysterie. Vanaf deze week worden er enkel nog activiteiten gepland die geen enkel verband hebben met het kutfeest dat kerst heet. En daar begin ik 12 december alvast mee, bij de finale van De Grote Prijs van Nederland.Voor de muziekliefhebbende

mensch die de afgelopen vijf-entwintig jaar onder een steen doorbracht: De Grote Prijs is de grootste en langstlopende band-competitie van Nederland, en het winnen van deze competitie geldt vandaag de dag als startsein voor een glansrijke carrière. (Onder eerdere winnaars bevinden zich Roosbeef, Typhoon, Opgezwolle, Pete Philly, Lucky Fonz III, Marike Jager, Junkie XL en Char-lie Dée). De Grote Prijs mag dus met recht een kweekvijver van talent genoemd worden, en 12 december dus een goede gelegen-heid om de sterren van morgen te spotten.Na een jaar van halve- en kwart-finales op verschillende gere-nommeerde podia in Nederland, worden op 12 december in Para-diso en de Melkweg de finales van 2009 gehouden. Een beter alternatief voor kerst kan ik me nauwelijks voorstellen. (Al hou ik mij voor verdere opties nog van harte aanbevolen.) (Fen Verstappen)

Finale Grote Prijs, 12 december. De Melkweg, aanvang 20.00 uur (rock/alternative), toegang E12 aanvang 24:00 uur (dance/pro-ducers), toegang E10. Paradiso, aanvang 13:00 uur (singer/song-writer), toegang E12 aanvang 21:30 (hiphop), toegang E13. Om 00:30 begint de afterparty, toe-gang E10.

fen is uit

Eten Indiërs dit zelf? Diya Indian Restaurant, Van Woustraat 240

Via via kreeg ik de tip eens bij restaurant Diya te gaan eten. De menukaart is erg uitgebreid. Wat betreft vleesgerechten is er veel keuze: zowel qua gerecht als bereidingswijze. Voor de vegetariër heb-ben ze meer opties dan de gemiddelde Indiër. Alleen de visliefhebber komt er bekaaid vanaf, met slechts twee voorge-rechten en vijf hoofdgerechten.Het is ontzettend lastig kiezen uit zo veel heerlijks. Mijn vriendin neemt de onion bhaji (gefrituurde, mild gekruide uien in een deegje) als voorgerecht. Zij vindt hem zalig en niet vet en er zit-ten ook stukjes aardappel door. Van het huis krijgen we allebei één papa-dum (linzencracker) met drie sausjes. Ik neem als hoofdgerecht de paneer tikka tandoori, omdat ik het ontzettend leuk vind dat Diya een vegetarisch tan-doorigerecht op de kaart zet! Het wordt geserveerd met rijst, salade en een klein schaaltje aloo mattar (een curry van aardappelen met erwtjes). Paneer is een soort Indiase kaas met een vrij neutrale smaak waardoor hij goed combineert met andere ingrediënten. Ik krijg flink wat stukken kaas met ui en tomaat. Het is jammer dat de erwtjes in de aloo mat-tar overduidelijk uit blik komen, maar de curry is lekker pittig. De sla is saai en overbodig. Ik vraag me af of Indi-ers dit zelf ook eten of het erbij doen, omdat ze denken Nederlanders er een plezier mee te doen. Ook hebben we elk één parantha (geroosterd bruin brood) besteld, die door de bereiding in boter aardig vult.Mijn vriendin kiest saag paneer (spinazie met kruiden en kaas) als

hoofdgerecht. Het staat, net als alle groenteschotels, als bijgerecht op de kaart. De ober verzekert haar echter dat het voldoende is als hoofdgerecht. Per-soonlijk denk ik dat het genoeg is voor een kleine eter, maar flinke eters doen er goed aan extra bijgerechten te bestellen of twee groenteschotels, wat gezien het aanbod op de kaart zeker geen straf is. De spinazie bevalt haar goed en dat wil wat zeggen, want saag paneer is een van haar favoriete gerechten! Ze neemt er basmatirijst bij die apart op de rekening komt te staan.Als nagerechten kies ik gulab jamun (een soort balletjes van diverse soorten meel, gemengd met een neutrale kaas, geserveerd in siroop) als de specialiteit van de chef op de kaart. Ik krijg twee balletjes en erg spectaculair vind ik het niet, gezien de aankondiging als ‘speci-aliteit’, maar het is niet duur (E3,50). De rekening bedraagt voor ons samen E50,50, wat een normale prijs is gezien de prima kwaliteit! (O. Rackwitsz)

Publiek: van middelbare leeftijdOmgeving: comfortabel en modernPrijs: gemiddeldBediening: attent en Engelstalig

etenFo

to: W

on T

uine

ma

Foto

: Hen

k T

hom

as

OPROEPBen je betaalbaar uit eten geweest (maximaal E25,- per persoon)? Schrijf dan een recensie en stuur die op naar redactie@folia.uva.nl. Als je recensie wordt geplaatst, krijg je de kosten van het etentje tot een bedrag van E50,- vergoed.

Alternatieve kerststerrenFinale Grote Prijs, Paradiso en de Melkweg

14 | Folia 15

Ook student fiscaal recht LySANNE GIETEMA (20) omschrijft zichzelf als milieubewust: ‘Ik gooi nooit wat op straat, dat vind ik echt niet kunnen en het is bovendien heel slecht voor het milieu. Thuis zet ik de kachel niet hoger dan 19 graden en zorg ik dat hij helemaal uitstaat als ik

weg ben. Verder eet ik niet vaak vlees en koop ik geen exotische groenten of fruit.’ Naast haar stu-die heeft Gietema een bijbaantje bij de door studenten gerunde benzinepomp van stichting Kri-

terion. Gietema: ‘Bij een tankstation denk je in eerste instantie natuurlijk niet aan het milieu, maar bij Kriterion doen we daar wel ons best voor. In 2010 hebben we een grote verbouwing, waarbij we

onder andere de pomp een stuk milieuvriendelijker zullen maken. Daarbij wordt er bijvoorbeeld gelet op de verlichting, maar we willen ook een pomp beschikbaar stellen voor biobrandstof en we denken na over een oplaadpunt voor elektrische auto’s.’ Het valt Gietema op dat veel studenten bij Kriterion bezig zijn met duurzaamheid: ‘We hebben vaak nieuwe mensen die uit zichzelf vragen of

ze zich bezig kunnen houden met biobrandstoffen. Ik denk dat het heel erg helpt dat er in de media veel aandacht is voor het milieu en dat mensen zich er daarom steeds meer voor gaan inzetten.’

Door Julie de Graaf

Deze week vergaderen wereldleiders op de VN-klimaattop in Kopenhagen om de uitstoot van

broeikasgassen te verminderen. Ook aan de UvA is het klimaat een hot topic. Steeds vaker wordt er

aandacht besteed aan duurzaamheid en energie-efficiëntie. Recent werd zelfs een klimaatneutrale

computerzaal geopend op Roeterseiland. Aan vier UvA-studenten de vraag: Hoe groen ben jij?

Het klimaat vergt een lange adem

klimaattopFo

to’s

: Fre

d va

n D

iem

Lysanne Gietema

Gijs van der Poel

GIJS VAN DER POEL (21) studeert planologie en zat vorig jaar in de Centrale Studen-tenraad (CSR), waar hij de commissie Duurzaamheid oprichtte. Ook in zijn eigen leven probeert Van der Poel milieubewust te zijn: ‘Ik heb van huis uit meegekregen dat je glas en papier wegbrengt en het gft-afval scheidt. Als ik zelf kook eet ik bovendien vaak vegeta-risch of biologisch. Ik merk ook dat de mensen om mij heen er veel aandacht aan beste-den, maar dat is volgens mij heel normaal in deze tijd. Zelfs mijn ouders zijn massaal aan de biologische producten geslagen sinds ze van mij hebben gehoord dat dit niet alleen beter is voor het milieu, maar ook nog eens veel gezonder.’ Van der Poel heeft het laat-ste jaar ook de houding van de UvA zien verbeteren: ‘Toen ik probeerde de klimaatneu-trale computerzaal te realiseren, merkte ik dat er onder medewerkers veel animo was voor milieuvriendelijke maatregelen. Zo ligt er nu een vuistdik rapport bij het ministerie van VROM met daarin alle energiebesparende maatregelen die de UvA de komende vijf jaar wil doorvoeren. Hopelijk wordt dit snel goedgekeurd.’

Folia 15 | 15

KEES GROENEWEGEN (19) studeert economie en bedrijfskunde en herkent die ongeïnteresseerdheid wel. Al denkt hij eerder dat dat aan de gemakzucht van studenten ligt. Groenewegen: ‘Als ik bijvoorbeeld kijk naar mijn dispuut, zie ik dat ze daar nog erg makkelijk denken over het weggooien van afval of het aanlaten van de lichten. Ik ben degene met de meest milieuvriendelijke gedachten, maar merk dat ik ook vaak voor de makkelijke weg kies. Zo laat ik mijn laptop gewoon aanstaan als ik even boodschappen ga doen, terwijl ik best weet dat het energie kost.’ Volgens Groenewegen worden studenten niet genoeg geprikkeld om milieubewust te handelen. Groenewegen: ‘Om het heel cru te stellen: als ik mijn laptop een halfuur-tje uitzet, zie ik daar niet drie ijsschotsen minder van smelten. Terwijl ik ook wel weet dat het zou schelen als heel Nederland de computer een halfuur uit zou zetten. Waar ik trouwens echt niet tegen kan, is het op straat gooien van afval. Dat heeft misschien in vergelijking met andere dingen veel minder impact op het milieu, maar daar zie ik wel meteen het effect van en dus doe ik het niet.’

Met de milieubewustheid van de meeste studenten zit het dus in theorie wel goed. De oude Postbus 51-slogan ‘Een beter milieu begint bij jezelf ’ is duidelijk blijven hangen, al lijkt het af en toe lastig deze wijsheid te vertalen naar alledaagse hande-lingen. Komende jaren zal blijken of een duurzame UvA studenten kan stimuleren om wel die extra moeite te nemen. l

Vier vragen aan hoogleraar milieukunde Lucas Reijnders:

Wat is er aan de hand met het klimaat?‘Sinds het begin van de industriële revolutie is de temperatuur wereldwijd met gemid-

deld 0,7 graad toegenomen. De meest waarschijnlijke verklaring voor deze stijging is

de toename van broeikasgassen die de samenstelling van de atmosfeer veranderen en

dan gaat het met name om het gas CO2, kooldioxide.’

Hoe doet Nederland het op klimaatgebied?‘Nederland probeert de CO2-uitstoot te verminderen door het verbruik van fossiele

brandstoffen terug te dringen. Helaas slagen we daar nog niet zo goed in. We probe-

ren het wel, met windmolens en zonnecellen, maar in vergelijking met andere Euro-

pese landen doen we het heel slecht. We staan binnen Europa zelfs op plek 22 van de

27 op het gebied van duurzame energie. Nederland is natuurlijk maar een klein landje,

maar het punt is dat je het probleem niet oplost als niet iedereen meedoet.’

Wat staat er op het spel in Kopenhagen?‘Er komt een deal tussen de VS, China en India. Als dat lukt, dan is er een goede kans

dat er soort hoofdlijnenakkoord kan worden gesloten. Het is dan natuurlijk nog zaak

dat landen als Rusland en Brazilië ook aan boord komen, maar het zou zeker een

goede start zijn.’

Hoe kunnen studenten zich inzetten voor een beter klimaat?‘Ik denk dat studenten een groot verschil kunnen maken. Een mooi voorbeeld is de

nieuwe klimaatneutrale computerzaal op de UvA. Die is echt te danken aan de inspan-

ningen van studenten. Je moet weliswaar een lange adem hebben, maar ook binnen

de UvA valt nog heel veel te bereiken. Daarnaast kunnen studenten ook in hun eigen

leven een verschil maken. Het helpt al om spaarlampen te gebruiken, maar ook op je

eten letten is belangrijk. Vegetarisch eten is beter voor het klimaat dan vlees eten en

je kan seizoensgroente kopen in plaats van sperzieboontjes uit Ethiopië. Iets waar stu-

denten nog meer rekening mee kunnen houden is hun reisgedrag. Vliegen is namelijk

een grote bron van klimaatvervuiling. Een retourtje naar Indonesië kost bijvoorbeeld

voldoende energie om een jaar lang een enorme villa mee warm te stoken. Dat is iets

om in je achterhoofd te houden als je afstanden moet overbruggen. Zo hou ik zelf ook

contact met collega’s over het internet zodat ik niet steeds op en neer hoef te vliegen.’

Isabel da Costa

Kees Groenewegen

In het geval van ISABEL DA COSTA (22), student kunstgeschiedenis, zou Gietema best wel eens gelijk kunnen hebben over de invloed van de

media. Da Costa zag een paar jaar geleden in een televisieprogramma dat een oplader in het stopcontact die niet in een telefoon of computer zit, toch

heel veel energie kost. Da Costa: ‘Sindsdien doe ik dat dus niet meer. Sowieso probeer ik zo veel mogelijk te letten op kleine dingetjes die ik kan verande-ren. Van mijn huisgenoot heb ik bijvoorbeeld geleerd dat ik de waterkoker

niet helemaal volgiet, maar er de hoeveelheid in doe die ik ga gebruiken. Ook heb ik zo’n mooie stekkerdoos met een rode knop die ik uitzet als ik

wegga. Als ik echt lang weg ben, trek ik trouwens ook de stekker van mijn computer eruit.’ Ondanks haar eigen inzet, vraagt Da Costa zich af of haar

generatie wel zo milieubewust is. ‘Sommige mensen doen echt veel voor het milieu en motiveren daarmee ook hun omgeving, maar ik zie ook vaak stu-

denten die het gewoon niets kan schelen.’

Folia Havana

&

CHECK VOLGENDE WEEK ONZE EXTRA DIKKE KERSTSPECIAL

EN HET THEMA DIT JAAR IS...

Gasthoofdredacteur is Barbara van Beukering, hoofdredacteur van Het Parool.Vanaf 16 december in de bakken op HvA- en UvA-locaties.

Folia 15 | 17

Al een jaar of tien worden er in heel Nederland ‘slams’ of ‘poëzieslagen’ georganiseerd, maar toch weten maar weinig mensen wat zo’n wedstrijd precies inhoudt. Daan Doesborgh (21, links op de foto), stu-dent Nederlands: ‘Er bestaat een heel vervelende mis-vatting over poetry slams. Mensen denken namelijk vaak dat het een soort rap battle is, maar niets is min-der waar! Er zijn geen boze mensen die met een capu-chon op het podium staan en elkaars moeder “dik” noemen. De optredens zijn juist solo, en er wordt niet geïmproviseerd.’ Martijn Teerlinck (22), student lite-ratuurwetenschap, vult aan: ‘Uiteindelijk verschilt een slam niet wezenlijk van een normale voordracht, behalve dan dat je daarna beoordeeld wordt. Het is natuurlijk best lastig om korte voordrachten met elkaar te vergelijken, maar ik denk dat de jury vooral kijkt of iemand echt is en in zijn werk gelooft. Volgens mij zijn ze op zoek naar authenticiteit.’ Teerlinck won met zijn poëzie al in 2008 het Amster-dams Studenten Festival, maar begon pas afgelopen jaar met slammen. Teerlinck: ‘Het ASF was voor mij de eerste keer dat ik met mijn werk optrad. Daarna ben ik rond gaan kijken naar andere mogelijkheden om voor te dragen en heb ik meegedaan aan de maan-

delijkse “poëzieslag” in café Festina Lente. Via hun jaarlijkse finale heb ik mijzelf gekwalificeerd voor het NK.’ Doesborgh organiseerde dit jaar zijn eigen slam in Venlo, waar hij al vanaf 2006 stadsdichter is. Doesborgh: ‘Sinds 2005 treed ik op als podiumdichter, en ik kwam sporadisch op poetry slams. Toen ik dit jaar zelf een slam opzette, is het balletje pas gaan rollen. Ik werd uitgenodigd voor andere slams en uiteindelijk won ik in Eindhoven een plekje voor de nationale finale.’ Voor Doesborgh betekent slammen een andere manier om met poëzie om te gaan: ‘Wil je succes boeken, dan

zul je naast aandacht voor de inhoud, ook aandacht moeten besteden aan de manier waarop je voordraagt. Het leukste vind ik dat het je dwingt om heel inhou-delijk en thematisch naar je werk te kijken.’ Het valt Teerlinck op dat veel mensen opeens raar praten of bewegen als ze slammen. Zelf zou hij dat nooit doen: ‘Ik hou van een natuurlijke voordracht, ook al is het in een kort tijdsbestek. Sommige mensen dragen op een slam grappige gedichten voor, of gedichten met een punchline. Ik ben toch meer van de “serieuze” poëzie en smeer liever een gedicht uit over drie minuten, dan dat ik er zo veel mogelijk achter elkaar oplees.’ l

Poetry slam: geen rap battle of boze mensenDoor Julie de Graaf

Slam my Poetry! Dat is de uitdaging die tien dichters aankomend weekend aangaan op het NK Poetry Slam. UvA-

studenten Daan Doesborgh en Martijn Teerlinck maken kans om tot beste slammer van 2009 te worden verkozen.

poëzie

Een poetry slam is een poëziecompetitie. Dichters krijgen drie of vier minuten de tijd om een of enkele gedich-ten voor te dragen en uiteindelijk wijst een jury of het publiek de winnaar aan. Een van de grondleggers van de poetry slam in Nederland is het Amsterdamse café Festina Lente. Sinds 1998 wordt daar een maandelijkse ‘poë-zieslag’ georganiseerd waar onder meer bekende dichters als Tjitske Jansen en Erik-Jan Harmens aan hebben deelgenomen. Via regionale voorrondes zijn dit jaar tien deelnemers geselecteerd voor het Nationaal Kampioen-schap Poetry Slam dat 12 december wordt georganiseerd in Tivoli, Utrecht. De korte voordrachten van de dich-ters zullen worden beoordeeld door de jury bestaande uit dichter/performer Jules Deelder, 3FM-dj Giel Beelen en recensente Janita Monna.

Informatie: www.nkpoetryslam.nl

zegswijze

wat ik doe bestaat alleen hierin,dat ik mijn naam op veel manieren uitspreek

ik ben de zegswijze van deze tijddus wat mij recht in het gezicht gezwegen wordt

schep ik rond en rood en open ikmijn woorden zijn een lange aderlating

uit mijn vaten stroomt mijn bloeien ik praat slechts in vormen van wind

Martijn Teerlinck

Een

Dit is geen gedicht voor jouHet is gericht aan iedereenAan de vrouwen, aan de meisjesAan de tutjes en de schatjesEn de macho’s en de watjesDe studentes en de hoertjesDie op straat staan met de batjesOf te krumpen in de club KLA-RI-NET-TIS-TESTandartsen, advocatesPassantes, klanten,De charmante en de knappeWaar ik mij dagelijks in verlief.

Daan Doesborgh

Folia Havana

&

CHECK VOLGENDE WEEK ONZE EXTRA DIKKE KERSTSPECIAL

EN HET THEMA DIT JAAR IS...

Gasthoofdredacteur is Barbara van Beukering, hoofdredacteur van Het Parool.Vanaf 16 december in de bakken op HvA- en UvA-locaties.

Foto

: Tje

bbe

Vene

ma

Ben jij een High Potential?

www.dekortstewegnaardetop.nl

BestGraduates Law wordt georganiseerd in samenwerking met onderstaande topkantoren

BestGraduates wordt georganiseerd in samenwerking met onderstaande topwerkgevers

BestGraduates is een activiteit van onderdeel van de

€ 62,--Vanaf

Zorgverzekering

‘Ik betaal niet graagvoor zorgdie ik niet gebruik’

Je bent jong en je maakt eigenlijk nooit gebruik van zorg. Toch ben je verplicht er een verzekering voor af te sluiten. Speciaal voor jou is er ZEKUR van Univé. We hebbenhele goede afspraken gemaakt met een

aantal zorgverleners. Daarnaast sluit je ZEKUR online af. Zo kunnen we je een prima basisverzekering aanbieden met een super-lage maandpremie. En voor extra wensen kies je het voordelige Extra ZEKUR.

GA NAAR ZEKUR.NL EN BESPAAR TOT € 320,- PER JAAR OP JE ZORGVERZEKERING.

Zekur-114x146.indd 1 02-12-09 19:02

What we o�erThe CGDB Graduate Rotation Programme that is funded through this grant is a novel way for talented and motivated Life Sciences students to �nd the right PhD position. During an 8-week period, students rotate through 4 CGDB labs of their choice to become acquainted with the school’s research programme, the participating research groups, and the available PhD projects. Students who successfully complete these rotations will �nd a PhD position in one of the participating groups. In addition, the top 4 students are awarded a personal NWO grant for a PhD position in the research group of their choice.

Who you areAre you a highly motivated, (almost) graduated Life Sciences student with an interest in the research performed in the groups a�liated with the CGDB research school? Then this programme o�ers you the unique chance to �nd the PhD position that best �ts your interests and ambitions.

Who we areThe CGDB is composed of research groups at the University Medical Center Utrecht, Utrecht Universityand the Hubrecht Institute. It is one of the top biomedical research schools in the Netherlands,performing high quality research of international standards. The school o�ers a competitive PhD training programme and provides an excellent scienti�c atmosphere and infrastructure.

Online application is possible from January 1, 2010 - February 7, 2010.The �rst Graduate Rotation Programme will take place from April 6 - May 28, 2010. Start PhD programme: June - September 2010.

For details, entrance requirements and the online application form: www.cgdb.nl

Novel Graduate Rotation Programmein the research school Cancer Genomics & Developmental Biology (CGDB)

The CGDB has received a 800.000 euro grant from NWO to initiate a programme aimed at attracting excellent PhD students and �nding an optimal match between selected students and PhD projects. With as a bonus, a personal grant for the top 4 students.

Webspace nodig?Gratis Windows Server 2008 web hosting

en .nl domeinnaamGa naar: http://www.gratiswindowshosting.nl

folia 091211.indd 1 04-12-2009 10:53:51

Folia 15 | 19

Student Sebas Eliëns (25,

mathematische en theoretische

fysica) is samen met Nick Gloeckl

op 24 november per omafiets

vertrokken naar Kopenhagen.

Ze zijn daar op 6 december

aangekomen om een sterk akkoord

op de klimaattop te bepleiten.

Maandag 30 november We zijn in Hamburg, op de zevende dag van onze fiets-tocht. Ons hostel in Kiez is een beloning waar we flink voor hebben gewerkt; een slopende 110 km, met een fikse omweg in de Hamburgse haven. Eindelijk een warme douche en een schoon bed. Onderweg hebben bij vier boerderijen onderdak gekre-gen; in een caravan, twee garages en een bierdrinkkeet. We hebben al meer dan vierhonderd kilometer gefietst.We zijn zo’n beetje halverwege. Tijd om orde op zaken te stellen en op te laden voor de rest van de tocht. We doen een fietscheck bij de universiteit in een werk-plaats waar je zelf je fiets kunt maken. Bij ons betekent dat eerder geïnteresseerd toekijken, terwijl de dienst-doende vraagbaken onze omafietsen genaamd Becky en Teresa oplappen. We hebben ons voorgenomen een groep fietsers die ook voor de klimaatconferentie naar Kopenhagen gaan, waarvan er een uit Australië is komen fietsen, in te halen. Dat wordt hard werken!

Dinsdag 1 decemberGisteravond gebeurde het, onze eerst lekke band. Geluk-kig vinden we onderdak bij een aardige familie in een mooie schuur. Ons bandenplaksetje blijkt waardeloos. Vanochtend kopen we bij de Duitse Gamma nieuwe materialen. Het bandenplakken gaat voorspoedig en om tien uur fietsen we al, op weg naar het noorden.Nu begint onze strijd om Kim (de Australiër) en de andere fietsers in te halen. We zetten flink aan en razen met zo’n 23 km per uur door weilanden die nog wit

zijn van de nachtvorst. En geloof me, dat is snel op onze fietsen.Gelukkig is het weer schitterend. Het is wel koud en we hebben tegenwind, wat het fietsen zwaar maakt, maar de lucht is strakblauw. We fietsen langs een groep windmolens. Terwijl ik nonchalant een foto pro-beer te maken rijd ik bijna een twee meter diepe grep-pel in. Nick weet later net een trap te ontwijken. Dit moet onze geluksdag zijn.Om zes uur komen we moe aan bij het gereserveerde hotel. We hebben een halve dag op Kim goedgemaakt. Wat we nu nodig hebben is voedsel en goede nacht-rust. We werken de site bij en kijken bij het eten naar de film Rize op mijn laptop.

Donderdag 3 decemberWe worden wakker in de garage van Henni, die ons appels uit eigen tuin heeft aangeboden. Om Kim in te halen moeten we Odense halen, zo’n 104 km. Het is nat en grijs en grauw. De vijftig kilometer voor de lunch zijn de zwaarste van de trip. De heuvels zijn af en toe zo steil dat we moeten lopen. Onze omafietsen zijn niet gemaakt voor bergetappes.Eindelijk over de brug, lunchen we met dubbele porties. De vermoeidheid slaat toe. We willen niet weg bij het haardvuur in het verder shabby aandoende wegrestau-rant. Nog 41 km. Tien kilometer voor Odense begint het keihard te regenen. Geen regenpak is hiertegen opge-wassen. Zonder besef van tijd, boven of onder, trappen we door. Vooruit. Dat is de enige gedachte.Eindelijk komen we aan bij het adres dat we via e-mail hebben gekregen. We vinden een huis vol warmte en gezelligheid. Er wordt eten gekookt. Er zijn vijftien mensen: twee gastvrouwen, een gastheer en tien fiet-sers. Mensen maken grapjes, video’s, foto’s en er wor-den verhalen uitgewisseld. Het voelt als thuis.

Vrijdag 4 decemberWat een verschil om deel uit te maken van een groep!We worden om negen uur wakker. Er is al een aantal mensen aan het ontbijten met zelfgebakken brood.Om twaalf uur gaan we op weg naar het stadscentrum. We hebben een motorrijder bij ons. Dat is de filmmaker die een documentaire maakt over Kims tocht en zijn pro-

ject Ride Planet Earth waar we vanaf nu deel van uitmaken. In het centrum van Odense maken we reclame voor de fietsrally die we zondag zullen houden van Roskilde naar Kopenhagen. En we vragen mensen om een boodschap mee te geven op video of een groot spandoek.De trein is de meest CO2-neutrale manier om op het eiland van Kopenhagen te komen. Dit is de reden dat we 200 km meer hebben gefietst en geen veerpont heb-ben genomen. Op het perron wacht een jongen ons op. We slapen vannacht bij zijn gezin. Er is gekookt, we kunnen er wassen en internetten. Zelfs de vegetariërs van de groep laten zich het geroosterde speenvarken goed smaken.

Zondag 6 decemberDe dag! Vandaag zullen we Kopenhagen bereiken. We zijn – ongekend tot nu toe – op tijd bij het station van Roskilde, vertrekpunt van de fietsrally naar Kopenha-gen. Daar wordt de groep aangevuld met deelnemers uit Denemarken, Duitsland, Spanje, Groot-Brittannië, Tur-kije, Australië, Frankrijk, nog een paar Nederlanders. Als grote verassing staan de ouders van Nick bij de tweede tussenstop. Zij zijn stiekem naar Denemarken gekomen om mee te rijden. Het is mooi om met zijn allen Kopenhagen in te rijden. Nick en ik zijn blij dat we ons avontuur succesvol hebben afgerond. Het was fantastisch, niet in het minst vanwege de mensen die we de laatste dagen hebben ontmoet.Bij aankomst is er een feestje met eten en drank. Het is raar om afscheid te nemen van mensen die je twee dagen kent, maar waarbij het toch voelt dat het heel erg is als je ze nooit meer zou zien. Gelukkig gaan we mor-gen samen drinken. Na een goede nacht slaap.Nick en ik slapen in een kraakpand waar activisten onderdak kunnen vinden tijdens COP15. Een schuilha-ven, veilig voor de politie. Maar nu vooral een gezellige bedoening waar heel hard wordt gewerkt om alle voor-zieningen als verwarming, toilet en nooduitgangen voor elkaar te krijgen. Nog een paar dagen rondlopen tussen de activisten en ME en dan naar huis. Ik zal het missen. l

Zie ook http://www.cyclingforclimate.nl/De volgende weekgast staat in Folia 17 van 15 januari

49weekgast

2010.

20 | Folia 15

Twee pasgeboren baby’s, de rompjes aan elkaar vastge-groeid, zitten samen in een glazen pot. Waar de schou-ders aan elkaar zitten is één samengestelde arm ontstaan met twee losse handjes. De arm steekt omhoog, de handjes bungelen tussen hun in. De tong van een van tweeën steekt naar buiten. Deze Siamese tweeling is een sprekend voorbeeld van de collectie Vrolik, een bijzon-dere verzameling anatomische preparaten van ingewan-den, aderstelsels, foetussen, beenderen en skeletten van mensen en dieren, tentoongesteld in het AMC. Dit najaar werd de collectie vastgelegd in een boek.Vader Gerard (1795-1859) en zoon Willem Vrolik (1801-1863) waren wereldberoemd met hun verzameling preparaten, toentertijd bekend onder de naam Museum Vrolikianum. Beiden gefascineerd door het planten-rijk, het dierlijk en het menselijk lichaam, waren zij als hoogleraren anatomie bij machte aan lichamen te komen – van armen of mensen zonder familie – deze

te preparen en op te nemen in hun verzameling, die uit ruim vijfduizend objecten bestond. Vader Gerard was een generalist met interesse in de anatomie over de hele breedte. Zoon Willem was specialistischer: al vroeg in zijn carrière ging zijn aandacht uit naar dierlijke ana-tomie en aangeboren afwijkingen. Het is zeer waar-schijnlijk de kraamzaal in het vroegere Binnengasthuis geweest – waar nu de redactie van Folia is gevestigd – waar Gerard Vrolik zijn eerste preparaten van aangebo-ren afwijkingen vandaan haalde.Dit is een van de verhalen opgetekend in het boek Verzamelaars van vorm, met foto’s van Hans van den Bogaard. Het geeft een overzicht van de geschiede-nis van de anatomie in Nederland en in het bijzonder Amsterdam. Louis de Bils (1624-1669) komt aan bod, de eerste die lichamen langere tijd wist te conserveren door ze maandenlang te ‘marineren’ in alcohol, even-als Frederik Ruysch (1638-1731), die erin slaagde ader-

stelsels met vloeibare was te injecteren en dode baby’s eruit kon laten zien alsof ze sliepen. Ruysch’ eigen collectie, een rariteitenkabinet, groeide uit tot een toe-ristische trekpleister. Hij verkocht zijn verzameling aan tsaar Peter de Grote voor het toen astronomische bedrag van dertigduizend gulden. Tot de dag van van-daag is de collectie in Sint Petersburg te bewonderen. Vorige week lanceerde de UvA een website waarop de collectie in digitale vorm te bezichtigen is. Ook Lode-wijk Bolk (1866-1930) ontbreekt niet. Bolk is de ana-toom die de Nederlandse anatomie nieuw leven inblies door er wetenschappelijk, maar ook op medisch gebied nieuwe dimensies aan toe te voegen.‘Het is fascinerend om te zien hoe de anatomische discipline zich in het fin de siècle vormde,’ vertelt Laurens de Rooy (35), sinds 2008 conservator van het museum. ‘In die tijd dacht men dat het lichaam wel bekend was, maar Lodewijk Bolk legde het perifere

Door Floor Boon

Het Darwinjaar? Honderd jaar na de opening van een nieuw anatomisch laboratorium in

Amsterdam? Het zijn niet de echte redenen, maar ze geven het uitkomen van een boek over

de geschiedenis van de Nederlandse anatomie en het Museum Vrolik extra jeu. ‘Als je door het

boek bladert, zie je dat er meer is aan dit museum. Dat wilden we graag laten zien.’

De gruwelijke schoonheid van de dood

anatomieFo

to’s

: Han

s va

n de

n B

ogaa

rd

Foetus met anencefalie / foetussen met navelbreuk Siamese tweeling van aap Foetus met kleuring van beenderen

Folia 15 | 21

zenuwstelsel bloot, waardoor anatomie weer medisch relevant werd.’ Als een van de samenstellers van het boek kent De Rooy de collectie als geen ander. Ook promoveerde hij vorige week aan de geneeskundefa-culteit met een proefschrift over de bloei van de Neder-landse anatomie onder Bolk. ‘Het grappige is dat de Vroliks tegen Darwin aanliepen,’ vertelt De Rooy. Dar-wins On the Origin of Species verscheen in 1859. ‘Zij kwa-men uit de tijd dat de evolutie nog niet “bestond”. Ze waren vitalistisch en geloofden in vormkracht, een centrale, bijna goddelijke kracht die het leven vormde en ontwikkelde. Bolk ging juist met Darwin aan de hand onderzoek doen. In het begin geloofde hij in evo-lutie, uiteindelijk stapte hij daar weer vanaf.’ In zijn proefschrift beschrijft De Rooy hoe de anato-mie zich in de negentiende eeuw ontwikkelde. De Rooy: ‘In die periode is goed te zien hoe verschillende vakge-bieden die rond 1800 nog bij de anatomie behoorden, zelfstandig werden. De fysiologie en de pathologische anatomie, een specialisme dat meer om ziektebeelden draaide, koppelden zich in die tijd los van de anatomie en gingen een eigen richting uit.’ De gewone anatomie werd een vak dat zich beperkte tot het opensnijden van lichamen ten behoeve van het onderwijs. Daar hoefde je geen wetenschapper voor te zijn; de wetenschappe-

lijke relevantie was in de snijzaal ver te zoeken. Bolk werd in 1898 hoogleraar, op een moment waarop de anatomie zich op een nieuw wetenschappelijk terrein had begeven, dat van de evolutionaire morfologie. In dit onderzoek naar de (evolutionaire) ontwikkeling van mensen en dieren, werd de anatomie van het men-selijk lichaam verbonden met Darwinistische inzich-ten. Bolk voegde hier een medische relevantie aan toe. De Rooy: ‘Met zijn kaart van het zenuwstelsel creëerde hij kennis die voor medici van cruciaal belang was.’Bolk staat met name bekend om zijn foetalisatietheo-rie, het idee dat de mens het meeste leek op een onvol-groeide mensaap, of om preciezer te zijn: de foetus van een mensaap. Zijn theorie is al lang achterhaald, maar Bolks preparaten zijn nog wel te bezichtigen in het Museum Vrolik, dat vanaf 1984 in het AMC is gevestigd en sindsdien dezelfde tentoonstelling laat zien. Op de begane grond van het faculteitsgebouw is een ruimte afgeschermd waar tientallen vitrinekasten staan opgesteld. De vloer is grauw, het licht is fel. ‘Er komen maar weinig mensen. Een van mijn doelen is om van het museum weer een echt museum te maken’, vertelt De Rooy. ‘De collectie was een rommel, die stond echt een beetje te verpieteren in het depot. Nu alles is geïnventariseerd en gerestaureerd kan ik ein-

delijk beginnen met het inrichten van een nieuwe ten-toonstelling.’Dat wordt hoog tijd, want met de ruim tweeduizend getoonde objecten – met nog achtduizend stuks in het depot – weet je niet waar te kijken. Naar de snoerlever, aangetast door het dragen van een korset? De gepre-pareerde penis? De foetale cyclopen, de kindjes met één oog? Het is gruwelijk, maar prachtig en fascine-rend tegelijk. De Rooy: ‘Mensen vinden met name de aangeboren afwijkingen choquerend. Ik vind het ook nog steeds aangrijpend, maar ik schrik er niet meer van. Wel kan ik me voorstellen dat mensen dat bij de eerste aanblik wel doen. Zeker mensen met kinderen. Hoewel er een hele hoop droefenis in zit opgesloten, troost het om te bedenken hoe groot hun medische en wetenschappelijke waarde is.’ l

Laurens de Rooy: Lodewijk Bolk en de bloei van de Nederlandse anatomie, 1860 - 1940. De promotie was op 26 november.Luuc Kooijmans, Annet Mooij, Laurens de Rooy, Roelof-Jan Oostra: Verzamelaars van vorm. Museum Vrolik, Amsterdam University Press, 2009.De anatomische preparaten van Frederik Ruysch: http://ruysch.dpc.uba.uva.nl/

Hersenen met opgespoten bloedvaten Half hoofd, half schedel Mannelijk gesclachtsorgaan en urinewegen

annoncesFOLIA ROND DE JAARWISSELINGIn Folia 16, het eindejaarsnummer dat wordt verspreid op woensdag 16 december, worden geen annon-ces opgenomen. Folia 17 volgt vier weken later, op woensdag 13 januari 2010. Tussen 14 en 18 december en vanaf maan-dag 5 januari kunnen wel annon-ces voor Folia.nl worden verwerkt.

CULTUURKamerkoor Vocoza: 18 dec., 20.15 uur, Waalse Kerk Am-sterdam. Ontspring de kerst en kom luisteren! www.vocoza.nl

Diensten met Belangstellenden nodigt je uit voor de jaarlijkse Kerstavonddienst in het Concert-gebouw. Met Jan Vayne aan de vleugel, optredens van het groot-ste mannenkoor van Nederland o.l.v. Martin Mans, een toespraak door ds Koos Staat en natuur-lijk veel samenzang. Op donder-dagavond 24 december. Aanvang om 20.00 uur, de deuren gaan open om 19.30 uur. Entree is gra-tis. Je bent van harte welkom! Meer informatie vind je op onze website dmbamsterdam.nl

Monteverdi’s Maria Vespers. VU-Kamerkoor o.l.v. Bou-dewijn Jansen. Za. 19 dec., 20.15 uur, Dominicuskerk A’dam: E18 / E13, vukk.nl

De avond voor Kerstmis Voorganger: Huub Oosterhuis

24 dec., 19.30 en 22.00 uur Kaarten: www.studen-tenekklesia.nl

Uitgaan kun je overal. Kara-te doe je bij SKCA! Beginners-cursus start 11 januari. www.skca.org, info@skca.org

Zondag naar de kerk? www.studentenekklesia.nl 11.00 uur - De Rode Hoed Keizersgracht 102 - Amsterdam

STUDENTEN EN STUDIEGestopt met je studie? Onder be-geleiding op zoek naar een andere studie? www.herorientatietraject.nl

SPORTSporten kun je overal. Karate doe je bij SKCA! Ontdek de karateka in je. Beginnerscursus start 11 ja-nuari. E40 voor 14 weken (stu-denten), ma. & wo. Palmstraat 13 (Jordaan), nu ook op zater-dag op IJburg! www.skca.org, info@skca.org, 020 618 2342.

USCAgenda • Gratis Inloopspreekuren - Fysiotherapie Op maandag kun je tussen 16.00-17.00 uur op het Universitair Sport Centrum terecht bij USC Fysiothe-rapie voor een gratis en vrijblijvend advies over een blessure of hard-nekkige klacht. Opgeven vooraf bij de sportbalie of via tel. 301 3540. • Mentale training en Voedings-

advies Er zijn ook gratis inloopspreek-uren voor mentale training en voe-dingsadvies. • Lekker een balletje slaan ...? Van maandag t/m donderdag zijn er ’s ochtends en ’s middags banen te huur. In het weekend kun je ’s middags terecht. Check www.usc.uva.nl > locaties > USC Tennis. • Winterse sporten - Schaatsen I.s.m. Skits en het SVU biedt het USC een uniek, breed op-gezet schaatsprogramma. Met je schaatskaart kies je zelf elke les de dag uit dat je kunt/wilt. Dit kan dus elke les anders zijn. - Ski-/snowboardcursus Je skiskills nog even opfrissen voor je op wintersportreis gaat kan in deze korte spoedcursus van 3 les-sen. Studentencursusprijs ski E36 / snowboard E50. Start 5 januari. Check voor al het boven-staande www.usc.uva.nl

MEDEZEGGENSCHAPDe Studentenraad FMG zoekt nieuwe Ambtelijk Secretaris. On-der je taken vallen o.a. notule-ren, archivering en ondersteuning van de raad. De functie is voor 10 uur per week en je verdient zo’n E10 per uur. Kijk op www.stu-dentenraad.nl/fmg voor de vol-ledige functiebeschrijving.

Wil je bestuurservaring opdoen bij een jonge en dynamische stichting en vind je ’t belangrijk om ook tij-dens je studie aan je cv te werken? En wil je bovendien je kwaliteiten inzetten om onderwijs voor kinde-

ren in ontwikkelingslanden moge-lijk te maken? Kijk voor vacatures op www.studentsforchildren.nl

VERDIENENNative speaker Roemeens ge-zocht voor stage: veldonderzoek, literatuurstudie en enquê-te. Jan.- juni 2010. Meer info: www.jur.uva.nl/criminologie

Gezocht: Student-assistent, se-cretariaat Bonger Instituut voor Criminologie. 16 uur p.w. van-af E758 p.m. Vacature: www.jur.uva.nl/criminologie

Bijverdienen kun je overal. Ka-rate doe je bij SKCA! Beginners-cursus start 11 januari. www.skca.org, info@skca.org

Gezocht: Student-assistenten. Voor scoren van dvd’s op affili-atie/controlegedrag van kinderen (125-140 banden van gemiddeld 15 min.). Scoren per 5 sec. Eisen: Min. 10 uur per week beschikbaar gedurende de periode januari t/m eind april/begin mei 2010. Wer-ken in het weekend niet mogelijk. (Training in januari 2010.) In staat om zelfstandig en nauwkeurig te werken. Vergoeding E9 per uur. CV en korte motivatie mailen naar: d.l.roorda@uva.nl of bel 020 525 1513 en vraag naar Debora Roorda.

Het AMC zoekt gezonde niet-rokende mannen (18-35 jaar) in verband met wetenschappe-lijk onderzoek naar de loka-le afweer in de long. Deelnemers

zullen 1 dag in het AMC door-brengen en ontvangen een ruime vergoeding. Voor meer informa-tie: Liesbeth Kager, arts-onder-zoeker, L.M.Kager@amc.uva.nl

Gezocht hulp met humor. Ik ben studente wiskunde en sociolo-gie in Amsterdam maar kan door mijn handicap- geen coordinatie-vermogen- niet zelfstandig schrij-ven, praten of de dagelijkse dingen doen. Ik woon deels in AUC stu-dentenflat. Je wordt getraind in FC. PGB €15 / uur en min. 15 uur p.w. Info grooff1@hotmail.com en www.thiandigrooff.nl

Lief oppasmeisje gezocht, bij voor-keur woonachtig nabij Amsterdam Oud-West/Vondelpark. In ieder geval vast voor maandagen vanaf 14.30 tot 20.00 uur en en/of vrijdag van 14.30 tot 18.30 uur. Wij heb-ben twee schatten van kinderen, meisje 5 jaar, jongen 2 jaar. Bel ons als je interesse hebt. Liselore 06 2908 3463, Wim 061001 9638.

VRIJWILLIGERSWERK, STAGES, e.d.Vrijwilligers gezocht - Culture-le uitwisseling, samenwerking met lokale bevolking en een unie-ke ervaring tegen lage kosten? IBO-Nederland organiseert vrij-willigersprojecten in verschillende landen. Meer weten? Kijk dan op www.ibo-nederland.org of bezoek een van onze inloopmiddagen: 6 maart: Kargadoor, Oudegracht 36, Utrecht, 13.30-16.00 uur; 12 maart:

Burghardt v.d. Berghstraat 114, Nij-megen, 14.00-16.30 uur; 10 april: Denksportcentrum, Venestraat 15, Zwolle, 13.00-17.00 uur.

Als vrijwilliger naar Afrika, Azië of Latijns-Amerika? Kom op 16 december naar de info-avond! www.wereldvrijwilliger.com

WONEN Iets te verhuizen? Ik kom met een grote bus voorrijden. Studenten-verhuizingen binnen A’dam. Van stoep tot stoep: E35. Ook met ver-huismannen en touw en blok. Ook buiten A’dam mogelijk. Bel Taco: 06 4486 4390; www.vrachttaxi.nl

DIVERSENDe Spermabank van het AMC is op zoek naar spermadono-ren. Onkosten worden vergoed. Nadere informatie tel. 020 566 3090, spermabank@amc.uva.nl of www.spermadonoren.nl

Amsterdam naar Kopenhagen - Job Cohen en Marijke Vos gaan naar Kopenhagen om daar te praten over een nieuw klimaatverdrag. Op het Politiek Café van GroenLinks zullen zij de discussie aangaan met deskundigen en bezoekers over hun boodschap. Alle Amster-dammers zijn van harte uitgeno-digd om hun mening te komen geven. Do. 10 december, 20.00 uur, Hortus Botanicus, Plantage Middenlaan 2a. Met verder Lies-beth van Tongeren (Greenpeace), Ruud Koornstra en (ondernemer), Remco Daalder (stadsecoloog).

Annonces zijn advertenties zonder winstoogmerk,

bestemd voor de particuliere aanbieder. Annonces kunnen

worden geplaatst in Folia én op de website www.folia.nl.

Aanbieden van annonces kan op www.folia.nl via Folia Week-

blad. Daar vindt u ook alle informatie over de tarieven e.d.

w w w . c r e a . u v a . n l / a g e n d a

CREA is de culturele organisatie van de UvA en HvA. Turfdraagsterpad 17, 0205251400

december

2009

wo 9 december, 17.00 u / lezing

De klimaattopWijnand DuyvendakAan de vooravond van de klimaattop in Ko-

penhagen spreekt Wijnand Duyvendak, voor-

malig Tweede Kamerlid voor GroenLinks en

initiatiefnemer van Beat the Heat Now. Wat

is de beste manier om iets te doen tegen de

klimaatproblematiek? Wat voor invloed heeft

Nederland op een echte oplossing voor de

opwarming van het klimaat? CREA Theater.

Toegang: gratis voor studenten, � 5,- alle an-

deren. Reserveren niet mogelijk. I.s.m. SIB.

wo 9 december, 20.00 uur / debat

Game Journalism As It Should BeOnlangs is een Belgisch nieuwe mediatijd-

schrift afgeperst door een lokale uitgever. Dit

roept vragen op. Hoe onafhankelijk kan de ga-

mejournalistiek zijn in een dergelijk commerci-

ele sector? Hebben onafhankelijken (bloggers)

een rol? Met o.a. drs. David Nieborg (docent

Nieuwe Media UvA) en Niels ’t Hooft (schrij-

ver en onafhankelijk game-journalist). Plaats:

CREA Theater. Toegang: gratis voor studen-

ten, € 5,- alle anderen. I.s.m. Xi en Bashers.

do 10 december, 20.30 uur / film

CREAtionsJonge FilmmakersCREAtions presenteert jong filmtalent. De

avond staat in het teken van drie korte films

Chance (Victor van Doorn), Nooit meer avond

(Jordi Wijnalda) en Geen zin (Gijs Veerhoek).

Laat je inspireren door de stijl, techniek en

het verhaal en grijp de gelegenheid aan om

met de jonge regisseurs in gesprek te gaan.

Plaats: CREA Theater. Toegang: gratis voor

studenten, € 5,- alle anderen.

do 10 december, 20.30 uur / divers

Open PodiumMet kleinkunst, singer/songwriters, caba-

ret, zang en theater. Het CREA Open Po-

dium is iedere tweede donderdag van de

maand. Zelf optreden? Stuur een email naar

openpodium@crea.uva.nl. Plaats: CREA

Muziekzaal. Toegang gratis. Reserveren niet

mogelijk.

Maandag 14 december

Wittgenstein (I en II)

Problemen met studeren in verband met

een functiebeperking?

Voor informatie over studeren met een functiebeperking

kun je terecht bij: www.studerenmeteenfunctiebeperking.nl

De UvA studentendecanen: www.uva.nl/studentenzaken of 020-5258080

De HvA studentendecanen: www.sz.hva.nl/decanaat of 020-5951463

een functiebeperking?

Voor informatie over studeren met een functiebeperking

Folia 15 | 23

Niet eerder kwam het voor in deze serie interviews dat we spreken met een oud-student die zijn leven als poli-ticus nadrukkelijk wijdt aan God. De seculiere UvA heeft van oudsher nu eenmaal geen grote aantrek-kingskracht op godvruchtige studenten die de college-bank graag afwisselen met de kerkbank. Politicoloog Ed Anker is wel zo iemand. ‘De vraag waarom ik niet naar de gereformeerde VU ging, heb ik vaak moeten beantwoorden. Ik wilde internationale betrekkingen gaan studeren, iets met Oost-Europa en Rusland-kunde. Dat kon niet aan de VU. Daarbij: colleges vol-gen in de Oude Manhuispoort is natuurlijk wel wat leuker dan colleges volgen in een betonnen kolos in Buitenveldert. Wat ook meespeelde is dat ik het inspi-rerend vind om met andersdenkenden in aanraking te komen. Tijdens een college over de emancipatie van “de kleine luyden” – het gereformeerde volksdeel – vroeg hoogleraar Piet de Rooy eens hoeveel belijdende Christenen er in de zaal zaten. Er waren twee vingers.’Ed Anker (1978) is sinds 2007 Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie. Daarvoor was hij namens dezelfde partij gemeenteraadslid van de gemeente Zaanstad. Zijn oplei-ding maakte hij af, maar niet in de beoogde studierich-ting. ‘Internationale betrekkingen viel erg tegen. Die studierichting was toch vooral gebaseerd op het bestaan van de Muur en op de Oost-West-tegenstelling. Toen die wegviel leek de bodem onder de internationale betrek-kingen ook te zijn weggevallen. Het werd een zoekende studierichting. Ik koos daarom liever bestuurskunde als afstudeerrichting. Daarin herkende ik ook veel uit het politieke handwerk in de gemeenteraad.Politiek heeft altijd mijn belangstelling gehad en dan natuurlijk vooral de vraag hoe de Bijbel als uitgangs-punt van politiek kan dienen. Mijn studie is een heel sterke motivatie geweest om op intellectueel niveau mijn geloof verder te ontwikkelen. In Zaandam was ik steeds lid geweest van een gereformeerd-vrijgemaakt kerkje met honderdvijftig leden. Een heel hechte gemeenschap, maar intellectueel niet uitdagend. Dat was de universiteit natuurlijk wel. Ik heb er veel gediscussieerd. Met studen-ten, maar ook met wetenschappers. Bij hoogleraar Mein-

dert Fennema heb ik eens een nota geschreven over de tolerantieopvatting van de ChristenUnie. We kwamen tot de conclusie dat er op de UvA veel meer ruimte zou moe-ten zijn voor dat soort onderwerpen.Ik heb me op de UvA vaak moeten verdedigen, zowel als het ging om de standpunten van de ChristenUnie als ook om de relatie tussen geloof en wetenschap. Het ging dan eigenlijk helemaal niet over het creationisme versus de evolutietheorie, maar meer over het relatieve van de wetenschap. Die heeft natuurlijk niet per se de wijsheid in pacht. Neem een vak als geschiedenis van de politieke theorieën, een filosofisch vak waarin ook de vraag aan de orde komt hoe goed of slecht de mens is. Daar is niet een eenduidig wetenschappelijk ant-woord op. Ik vind, vanuit mijn visie op de samenleving, dat de mensen zondig zijn en in zichzelf niet de kracht kunnen vinden om een volledig goed leven te leiden. Als je dat als overheid niet erkent en niet erkent dat er sommige mensen zijn die in en in slecht zijn, dan vraag je als het ware om problemen. Dat is waar we in deze overgeliberaliseerde samenleving tegenaan lopen.

Tijdens mijn studie ben ik preses geweest van de chris-telijke Navigators Studentenvereniging Amsterdam (NSA). Het leuke van die vereniging is dat het een interkerkelijke vereniging is, waar tijd en ruimte is voor Bijbelstudie, maar waar ook het studentenleven voluit wordt geleefd, inclusief uitgaan en bier drinken. Ik ben zelfs nog een tijdje huisdeejay geweest van NSA. Ik ben niet iemand die op een berg gaat zitten met een muur eromheen. Ik had en heb net zo goed vrienden die geen christelijke achtergrond hebben. Die konden er bij NSA allemaal bij.Ik heb in mijn studieperiode twee belangrijke dingen geleerd. Ten eerste dat je weliswaar met elkaar van mening kunt verschillen, maar dat je het daarbuiten toch ook heel goed en leuk met elkaar kunt hebben. Ten tweede leerde ik om te redeneren vanuit iemands anders visie. Dat mensen in God geloven is voor mij vanzelfsprekend, maar niet voor iedereen. Ik ben niet dogmatisch. Laat ik het zo zeggen: als ik een dogma zou hebben dan is dit mijn dogma: God heeft het beste met de wereld voor.’ l

roe

m

Door Dirk Wolthekker

Hij studeerde politicologie en

werd politicus bij de ChristenUnie:

Tweede Kamerlid Ed Anker.

God

Foto

: Bob

Bro

nsho

ff

Ed Anker

Het paradijsIn de aanloop naar Kopenhagen en bij alle discussies over de clash tussen mens en natuur, is

het misschien goed erop te wijzen dat het paradijs niet bestaat. Letterlijk gesproken dan. Onze

fantasie mag dan visoenen oproepen van grazige weiden waar mensen, dieren en planten in

vredig evenwicht leven, de biologische werkelijkheid is anders. Op de lange termijn zijn eco-

systemen nooit stabiel. Volgens de chaostheorie is er altijd wel een kleine variatie die een grote

verandering oproept – de spreekwoordelijke vlinder in Brazilië en de tornado in Texas. In de

natuur is verandering onvermijdbaar en onmisbaar. Het best haalbare zijn periodes van rela-

tieve rust onderbroken door meer of minder drastische omslagen. De natuur is als een rotsblok

op een oneindig diepe berghelling dat soms even stil blijft liggen, maar onvermijdelijk verder

naar beneden zal rollen.

De beroemde bioloog Edward O. Wilson heeft een interessante verklaring waarom de illusie van

het paradijs zo onweerstaanbaar is. Het beeld van het ideale landschap is namelijk opvallend uni-

verseel. Overal in de wereld vinden we dezelfde ingrediënten: golvende open weiden met enkele

boomgroepen en zo nu en dan een klein meertje. Dit bucolische landschap zien we zowel terug

in de tuinarchitectuur van Engelse aristocraten als in de lommerrijke hoofdkwartieren van multi-

nationals – zeg maar het DSB-hoofdkantoor. Volgens Wilson gaat dit beeld terug naar de wortels

van de moderne mens: de Afrikaanse savanne. De grasvlakten bieden goed uitzicht op mogelijke

vijanden, de heuvels zijn praktische uitkijkposten, de stukjes bos vormen goede schuilplaatsen en

ook de oermens had wel eens dorst.

Als het originele paradijs inderdaad zo ver verwijderd is, zowel in tijd als in afstand – miljoenen

jaren geleden in de Hoorn van Afrika – dan geeft dat nog een extra reden voor een kritische blik.

Want die eerste dagen van de mensheid waren allesbehalve vredig en bucolisch. De natuur was

toen ‘red in tooth and claw’. Niet alleen verscholen zich tussen die weelderige bossen speciale

roofkatten die het uitsluitend op mensen gemunt hadden, er was sowieso de eeuwige dreiging

van geweld tussen stammen.

Nee, een bezoek aan het paradijs zou wel eens kunnen zijn als mijn eerste en direct enige ervaring

met zweefvliegen. Ik had daarbij een voorstelling van de ultieme rust en vrede. Als een adelaar zou

ik in perfecte stilte hoog boven de wereld zeilen. Maar eenmaal in de lucht klonk er zo’n oorver-

dovend gesuis en gerammel in de cockpit, dat deze illusie snel verdampte. Inderdaad, achter alle

filmbeelden van zweefvliegen wordt een inspirerend muziekje gemonteerd. Ik weet nu waarom.

Robbert Dijkgraaf is universiteitshoogleraar mathematische fysica.

dijkgraaf & fresco

Foto

’s: H

enk

Tho

mas Kruiswoordpuzzel

Helemaal ingevuld? Mail de oplossing (o.v.v. naam en huisadres) uiterlijk dinsdag 15 december naar mededelingen@folia.uva.nl en maak kans op twee toegangskaartjes voor bioscoop Kriterion, www.kriterion.nl.

Van links naar rechts: 1 Europese functie - 12 strafwerktuig - 13 vogelvrijverklaring - 14 tot afscheid - 15 de onbekende - 16 historisch bouwwerk aan het Damrak in Amsterdam - 20 Amerikaans instituut voor ruimtevaart - 21 viering van de jaarwisseling - 24 pret - 25 ver-koopplaats van feestelijk gewas - 33 beroemde Braziliaanse voetballer - 34 reeds - 35 onze vorstin - 41 technische commissie - 42 een weinig - 43 telwoord - 47 op een - 48 soort onderwijs - 49 uitgaanscentrum in Amsterdam - 57 buitenverblijf bij Apeldoorn - 58 Chi-nese munt - 59 bevestiging - 60 takje - 61 kroonprins. Van boven naar beneden: 2 tijdstip - 3 plaats in Frankrijk - 4 sterk ijzerhoudende grond - 5 internationale titel in de bedrijfs-kunde - 6 hemelbrood - 7 voormalig tv-regisseur (Ralph) - 8 vergeldingsmaatregel - 9 vis - 10 titel - 11 erwtensoep - 16 scheur - 17 vloeibaar worden - 18 plaats in Duitsland - 19 alvorens - 22 baan (Engels) - 23 academie (voor) lichamelijke opvoeding - 26 dopingstof - 27 interest - 28 tennisterm - 29 echtgenoot - 30 afsluitmiddel met afmeetfunctie - 31 zangstem - 32 steen - 35 mannelijk dier - 36 Inspectie Werk en Inkomen - 37 drank - 38 telwoord - 39 vogeleigenschap - 40 edelgas - 44 van de - 45 kweken - 46 keur - 50 bijbelse figuur - 51 spitssnuitig zoogdiertje - 52 meetkundige figuur - 53 bergweide - 54 Neder-lands Instituut voor Arbeidsomstandigheden - 55 uitvinder van de saxofoon - 56 slot.