focus prevent - Europa · examen. Praktisch De opleiding start op 2 oktober 2013 en eindigt op 2...

België • Belgique

P.B./P.P. 8/6398

3000 Leuven mail

P309472 - BC5834

Oktober 2013

focusp r e v e n t

Lock Out/Tag Out bij Mars: streven naar perfectieHet vergrendelen van hoogspanningsinstallaties

Welzijn op het werk: naar een nieuwe nationale strategie?

Nederlandse richtlijn voor het registreren van tinnitus als beroepsziekte

Een maandelijks magazine over welzijn op het werk Verschijnt niet in juli en augustus Afgiftekantoor: 3000 Leuven Mail V.U.: Marc De Greef, Kolonel Bégaultlaan 1/51, 3012 Leuven

Prevent Academy for Working LifeOpleidingskalender

De niveau A opleiding omvat naast de algemene kennis ook de vereiste ken-

nis tot het coördineren van veiligheid op grote en industriële werven en het

opstellen van een coördinatiestructuur.

Situering

Bij bouwwerken gebeuren veel ongevallen. Het KB van 25 januari 2001

betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen omschrijft een aantal

preventieve maatregelen waarbij de veiligheidscoördinator een centrale rol

speelt. Eén van de voorwaarden voor de uitoefening van de functie van vei-

ligheidscoördinator betreft de aanvullende vorming. De wetgever voorziet

verschillende mogelijkheden. Men kan een opleiding volgen en deelnemen

aan de eindevaluatie of mits zelfstudie het specifieke examen afleggen. Wie

reeds preventieadviseur is kan de specifieke module van 4 dagen volgen.

Prevent Academy voorziet alle opties: de opleiding tot veiligheidscoördinator

niveau A & niveau B. De module voor preventieadviseurs én het specifiek

examen.

Praktisch

De opleiding start op 2 oktober 2013 en eindigt op 2 april 2014. De lessen

vinden plaatst op woensdagen.

De lessen gaan door in Leuven.

De opleiding omvat de wettelijke 150 uur aangeboden in 21 contactdagen.

Voor wie reeds het getuigschrift niveau B bezit omvat het lesprogramma

ongeveer 70u.

De eindevaluatie bestaat uit een theoretische bevraging en het uitwerken

en verdedigen van een coördinatieproject. Het onderwerp wordt bepaald

via blinde keuze.

De prijs bedraagt 2600 ! met inbegrip van het cursusmateriaal, koffie en

het examen. Voor wie reeds het getuigschrift B bezit bedraagt de prijs

1300 !.

Veiligheidscoördinatie op Tijdelijke of Mobiele Bouwplaatsen Niveau A

Welzijn op het werk Start- en einddatum

Disability Case Manager 12/11/2013

Psychosociale aspecten

Opleiding tot vertrouwenspersoon 18/11/2013

Veiligheidscoördinatie

Opleiding tot veiligheidscoördinator op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen niveau B 2/10/2013

Opleiding tot veiligheidscoördinator op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen niveau A 2/10/2013

Module tot veiligheidscoördinator voor preventieadviseurs 5/11/2013

Specifieke bijscholing voor de veiligheidscoördinator: Arbeidsongevallen in de bouw 19/11/2013

Ergonomie

Hef- en tiltechnieken 5/12/2013

Voor meer informatie over ons opleidingsaanbod, contacteer Prevent-Academy, www.prevent-academy.be.

E-mail: [email protected] - www.prevent-academy.be

PreventFocus is een uitgave van Prevent en

verschijnt 10 maal per jaar. Er bestaat ook

een Franstalige uitgave.

Eindredactie

Ellie Maerevoet, Nadine Polspoel

tel.: +32 16 910 910

[email protected]

Advertenties

Stien Schoemans

+32 473 53 60 49

[email protected]

De redactie streeft naar betrouwbaarheid van de

gepubliceerde informatie, waarvoor ze echter niet

aansprakelijk kan worden gesteld

Abonnementen

tel.: +32 16 26 95 55

fax: +32 16 26 95 56

[email protected]

© Copyright, alle rechten voorbehouden, Prevent.

Niets uit deze uitgave mag gepubliceerd of

gekopieerd worden zonder uitdrukkelijke

toestemming van Prevent.

Coverfoto Mars

Inhoud

2 Prevent Academy for Working LifeOpleidingskalender

Op de werkvloer

3 Lock Out/Tag Out bij Mars:streven naar perfectie

Wetgeving

8 Het vergrendelen vanhoogspanningsinstallaties

11 Ergonomische tip van de maand

Actualiteit & Onderzoek

12 Welzijn op het werk: naar eennieuwe nationale strategie?

15 Onderzoek in de kijker

Focus

16 Nederlandse richtlijn voor hetregistreren van tinnitus alsberoepsziekte


19 Literatuurstudie kijkt naarberekeningsmethoden vankosten van arbeidsongevallen

4 focus oktober 2013

Op de werkvloer

Lock Out/Tag Out bij Mars:streven naar perfectie

Het vergrendelen van machines wordt bij voedingsproducent Mars in Olen serieusgenomen. Een waterdichte Lock Out/Tag Out procedure (ook LOTO genoemd)moet het aantal incidenten door het niet of verkeerd vergrendelen tot eenminimum herleiden. Elke operator die met de LOTO-procedure te maken heeft,moeten deze dan ook perfect onder de knie hebben.

Veiligheid bij Mars

Veiligheid bij Mars moet aan twee standaarden voldoen.“Enerzijds moet ons preventiebeleid voldoen aan deBelgische wetgeving,” legt Safety Environment & SecurityManager Peter Cools uit. “Anderzijds bestaan er ook interna-tionale standaarden van Mars zelf die alle productie-eenhe-den in de hele wereld moeten toepassen.”“Veiligheid is de hoogste prioriteit in ons bedrijf. Dat wordtvoorgesteld in een piramide: pas als de persoonlijke veilig-heid voldoet, kan aan de andere zaken gewerkt worden.” Inde praktijk betekent dit dat alle managers een interne oplei-ding krijgen in veiligheid. Zij moeten zich betrokken voelenbij de veiligheid zodat zij ook de medewerkers op de werk-vloer kunnen stimuleren om veilig te werken. “Managersmoeten, net als de operatoren, de veiligheidsprocedures ken-nen en worden daar ook jaarlijks op getest. Het zijn ook dedirect leidinggevenden die de veiligheidstrainingen aan deoperationelen geven. Op die manier wordt een groot draag-vlak voor veiligheid gecreëerd.”

MarsMars is een familiebedrijf dat in 1911 opgericht werd. Demultinational is een van ‘s werelds grootste voedings-fabrikanten, die onder andere zoetwarenmerken zoalsM&M’s®, SNICKERS®, DOVE®, MARS®, EXTRA® en ORBIT®,petcare merken zoals PEDIGREE®, ROYAL CANIN® enWHISKAS®, en voedingsmerken zoals UNCLE BEN’s®,DOLMIO®, SEEDS OF CHANGE®, EBLY® en MASTERFOODS®

produceert.

Wereldwijd werken er een 72.000 medewerkers verspreidover 394 sites, waaronder meer dan 134 productie-eenhe-den in 74 landen over de hele wereld. De producten wor-den in meer dan 180 landen verkocht.Bij Mars Belgium – dat in 1962 werd opgericht – werkenmomenteel 315 medewerkers. De productie-eenheid vanOlen, die in 1977 is opgericht, staat in voor de productie ende uitvoer van de UNCLE BEN’S® rijst over heel Europa. Demachines die gebruikt worden zijn voornamelijk bestemdom de rijst voor te koken, te sorteren, en te verpakken.Jaarlijks wordt op die manier 86.000 ton rijst verwerkt. Inde Olense vestiging werken ongeveer 150 werknemers.

Verpakkingsmachines moeten regelmatig worden vergrendeld om deze ‘om te bouwen’ voor verschillende verpakkingen.

focus oktober 2013 5

Het belang van LOTOEr werden voor alle verschillende aspecten rond veiligheidstandaardprocedures, trainingen en testen voorzien. “DeLock Out/Tag Out procedure (of kortweg LOTO-procedure)wordt hierbij beschouwd als een van de belangrijkste”, ver-duidelijkt Peter Cools. “De mogelijke gevolgen van een onge-val dat veroorzaakt wordt door het niet- of slecht vergrende-len van een machine zijn meestal zeer zwaar.” Elke operatordie bij een LOTO toepassing kan betrokken worden, krijgt eenopleiding en moet een test afleggen. “Iedereen moet 100/100halen voor die LOTO-test. Wie dit niet haalt, mag geen LOTOtoepassen.”

Het begin“Een goed LOTO-beleid begint bij de aankoop van machines”,zegt Peter Cools. “Het design van de machine moet de opera-toren toelaten om ze veilig en gemakkelijk te kunnen uit-schakelen, te vergrendelen en de energie te neutraliseren.Elke nieuwe machine die aangekocht wordt, moet dan ookvoldoen aan de eisen die nodig zijn om de LOTO-proceduretoe te passen.”

In de praktijkWie voor de test slaagt, krijgt drie sloten met een persoonlijknummer erop. “De operatoren hebben die sloten altijd bijzich. De LOTO-procedure wordt immers verschillende kerenper dag toegepast voor kleine en grote interventies,” legtPeter Cools uit.Voor elke activiteit is vastgelegd of en hoe de LOTO-procedure moet worden toegepast. Zo wordt in eersteinstantie een onderscheid gemaakt tussen interventies waar-voor de machine niet moet functioneren (preventief onder-houd, shut down, korte interventies,…) en activiteiten waar-voor de machine wel moet functioneren (testen, afstellen,…).Wanneer de machine stilgelegd kan worden, moet steeds eenpersoonlijke vergrendeling aangebracht worden door ieder-een die aan de machine komt werken. Het aantal slotenmoet steeds overeenkomen met het aantal personen in dewerkzone. Deze procedure geldt wanneer het gaat om stan-daardactiviteiten als onderhoud, een shut-down of wanneerer een machine omgebouwd wordt. “Dit gebeurt heel regel-matig. Wij produceren meerdere soorten rijst voor ongeveer35 landen in talloze verpakkingen. De verpakkingsmachinesmoeten dus dagelijks verschillende keren ‘omgebouwd’ wor-den,” legt Cools uit.Als er meerdere machines moeten worden vergrendeld en hier-aan ook meerdere personen moeten werken, wordt gebruikge-maakt van een lockbox en worden de te vergrendelen machi-nes alsook de betrokken personen genoteerd op een ‘lockbox-formulier’. “Eén lockbox-verantwoordelijke vergrendelt metspecifieke sloten alle machines, deze sleutels gaan in de lock-box en iedereen hangt hieraan zijn persoonlijk slot.”

Bij kleine interventies zonder gereedschap (bv. wanneer eendoosje komt vast te zitten in de machine), mag men demachine stilleggen om het doosje te verwijderen en hierbijvertrouwen op de veiligheidsschakelaar (categorie 4) die opde afschermdeur voorzien is. Een kleine interventie is echternooit toegestaan wanneer men zich volledig in de machinedient te begeven (full body entry).

Voor de gevallen waarin de machine moet functioneren, kandeze niet worden vergrendeld en zijn de alternatieve beheers-maatregelen vastgelegd in een instructie of worden dezeopgelijst in de werkvergunning. In deze gevallen moet ermeestal ook een tweede persoon aanwezig zijn. De tweedepersoon aan de noodstop moet aan de volgende eisen vol-doen:

Hij/zij heeft geen andere taken.Hij/zij is getraind in LOTO en getest.Hij/zij is bevoegd om de werken te stoppen.Hij/zij bevindt zich binnen handbereik van de noodstop.Hij/zij bevindt zich voldoende dicht bij de personen die dewerkzaamheden uitvoeren, om rechtstreekse communica-tie mogelijk te makenHij/zij kan de personen die bezig zijn met de werkzaamhe-den zien om, indien nodig, de noodstop te bedienen.

Een Lock Out/Tag Out-procedure moet hetaantal incidenten door het niet of verkeerdvergrendelen tot een minimum herleiden.

Figuur: Economic Value Pyramid Mars

Persoonlijke veiligheid

Voedselveiligheid

Kwaliteit

Milieu

Kosten

Efficientie

Klanttevredenheid


De 5 stappen van de LOTO procedure:

1) Voorbereiding voor LOTO: (5 sec nadenken)Identificeer het uit te voeren werk.Bepaal het type LOTO procedure (kan de machine wor-den stilgelegd of moet de machine nog functioneren?).Verwittig de betrokkenen dat er een LOTO- handelingzal worden uitgevoerd.

2) De vergrendelprocedureWanneer er beveiligd dient te worden met persoonlijk slotdienen de volgende stappen gevolgd te worden:1. Zet de energieschakelaar in de “UIT” positie2. Doe deze op slot met je persoonlijk slot3. Restenergie neutraliseren4. Testen of de energie afgesloten en de restenergie ver-

wijderd is

3) Voer de taak uitZorg dat rond de werkzaamheden de zone steeds goedopgeruimd is zodat het gevaar voor struikelen/uitschui-ven tot het minimum beperkt is.

4) Voorbereiding voor het opnieuw in dienst nemen vaninstallaties

Verwijder al het gereedschapHerbevestig alle afschermingenInformeer alle betrokkenen

5) Herstarten: (5 sec nadenken)Verwijder alle slotenBreng de machine opnieuw onder energieStart en controleer of alles normaal functioneert.

Bron: Mars LOTO-procedure

Vanaf 2014 zijn we hiermee zover dat operatoren enkel eenbepaalde lijn mogen draaien als ze hiervoor ook een werk-plekcertificaat hebben.

ContractorenOok contractoren worden nauw betrokken bij de Lock out/Tag out procedure. “Contractoren die hier gedurende eenlange tijd werken, krijgen dezelfde opleiding als onze eigenwerknemers,” aldus Peter Cools. Na deze opleiding en testmogen zij zelfstandig de LOTO procedures toepassen.Contractoren die een eenmalige activiteit uitvoeren, mogenzelf geen machine vergrendelen. Zij worden altijd bijgestaandoor een werknemer van Mars die verantwoordelijk is voorde vergrendeling van de machine. De contractoren moetenwel steeds met een persoonlijk slot mee vergrendelen. Opdeze wijze kan niemand de machine opstarten voordat decontractor zelf ook weer zijn slot heeft verwijderd.

Overdracht van LOTODe operatoren van de sorteer-, kook- en verpakkingsmachi-nes werken in een ploegensysteem. Heel vaak wordt eenmachine stilgelegd en vergrendeld door één persoon, maarmoeten de werken verspreid worden over verschillendeshifts. In zo’n geval gebeurt er een ‘overdracht van LOTO’.Peter Cools legt uit: “De werknemer van de tweede shiftmoet eerst zijn persoonlijk slot op de betrokken machineplaatsen. Pas dan mag het persoonlijk slot van de eerstewerknemer weggenomen worden. Wanneer - om welke redenook - de tweede persoon niet aanwezig is voor de overdracht,dan moet de machine vergrendeld worden met een ladder-strip. Er moet ook een label worden aangebracht waaropstaat vermeld dat de machine onvoldoende is beveiligd endat, alvorens werken uit te voeren, de volledige LOTO proce-dure doorlopen moet worden.”

Wanneer LOTO toepassen?Ondanks de doorgedreven training, is het niet altijd eenvou-dig om op het moment zelf te bepalen voor welke handelin-gen het nodig is om LOTO toe te passen. De rijstproducentprobeert dit probleem op te lossen door operatoren ver-trouwd te maken met en te trainen voor de machines waar-aan ze werken. “Wij geven alle operatoren een training overhun werkplek: we leggen hen alles uit over de machine en dewerken die zij horen te kennen. Onder andere welke gevarenverbonden zijn aan de machine en de activiteit, hoe LOTOtoegepast moet worden op de specifieke machines,… Ookhier is een test aan verbonden. Wie slaagt voor deze testkrijgt een werkplaatscertificaat.”

Iemand die onveilig gedrag vertoont, moetdaarop aangesproken worden, zonder daaromberispt of gestraft te worden.

De LOTO-procedure wordt beschouwd als een van de belangrijkste

veiligheidsprocedures.


LOTO omzeilenHet gebeurt weinig, maar mòcht een werknemer de LOTO-procedure toch omzeilen, dan heeft dit mogelijk zware gevol-gen. “Eerst en vooral gaan we onderzoeken waaròm iemandde LOTO procedure heeft omzeild of verkeerd heeft uitge-voerd,” zegt Peter Cools. “Wanneer het onbewust gebeurde,kan het zijn dat de training niet afdoende was. Dan moetenwij die evalueren en indien nodig aanpassen. Wanneer deprocedure bewust omzeild werd, is het aan de direct leiding-gevende om een gepaste sanctie te geven. Dit kan gaan vaneen verwittiging tot ontslag.”

UitdagingenEr wordt zelden gezondigd tegen LOTO. “Onze operatorenhebben standaard hun sloten bij zich en gebruiken die ooksteeds,” verzekert Peter Cools. “De grootste uitdaging – endat geldt voor het hele veiligheidsgebeuren – is om werkne-mers te stimuleren elkaar aan te spreken op hun veiligheids-gedrag. Als men iemand ziet zondigen tegen de veiligheids-regels, durft men vaak nog niet te reageren. Dit is echter deveiligheidscultuur die wij bij Mars willen uitdragen: iedereenis verantwoordelijk voor de veiligheid van zichzelf en zijn col-lega’s. Wanneer iemand onveilig gedrag vertoont, moet diedaarop aangesproken worden, zonder daarom berispt ofgestraft te worden. Met onze campagne ‘Don’t walk on by’stimuleren we dit veiligheidsgedrag en werken steeds verderaan een positieve veiligheidscultuur.”

PreventAssist abonnees kunnen dit artikel ook online lezen viawww.prevent.be/node/164038

MachinePreventieOpleiding

Contractoren krijgen dezelfdeopleiding als onze eigenwerknemers.

Operatoren hebben altijdhun sloten bij zich engebruiken die ook steeds.

Als er meerdere machines waaraan meerderepersonen moeten werken, worden vergrendeld,wordt gebruikgemaakt van een lockbox.


Wetgeving

Het vergrendelen vanhoogspanningsinstallaties

Werken op of in de nabijheid van hoogspanningsinstallaties zònder de juistevergrendelingsprocedure toe te passen is levensgevaarlijk. Het Lock Out/Tag Outprincipe voor werken aan elektrische installaties werd dan ook bij wet vastgelegdin het AREI aan de hand van de ‘Vitale 7’ procedures.

Wat is hoogspanning?Er zijn natuurkundige effecten die pas optreden boven eenbepaalde spanning. In dat geval wordt gesproken van hoog-spanning. In de definitie van hoogspanning ligt de grens op1000 V wisselspanning en 1500 V gelijkspanning. Bij hoog-spanning is het niet noodzakelijk om contact te maken meteen spanningvoerende geleider, om een stroom door hetlichaam te krijgen. Bij het naderen van een spanningvoeren-de geleider kan de spanning overslaan. De gevolgen vandirect of indirect contact met hoogspanning zijn meestal ergzwaar: elektrocutie, elektrisering, brandwonden,…

Werknemers en hoogspanningVoornamelijk hoogspanningstechnici en grondwerkers wor-den met hoogspanning geconfronteerd. Daarnaast gebeurener nog wel eens ongevallen bij het werken met heistellingenen kranen nabij bovengronds hoogspanningslijnen. Debeheerders van hoogspanningsinstallaties zorgen in hetalgemeen dat alleen elektrotechnici met voldoende hoog-

spanningskennis bij de installatie komen. Toch zijn er nogandere personen die met het hoogspanningsrisico wordengeconfronteerd zoals grondwerkers en bestuurders van graaf-machines die werken in de buurt van hoogspanningskabels,personeel dat de bevoegdheid heeft hoogspanningsruimteste betreden (meteropnemers, controlepersoneel, bewa-kingsmedewerkers, operators), operators van elektriciteits-centrales of industriële bedrijven, machinisten van kranen enheimachines die in de buurt van hoogspanningslijnen eenheistelling plaatsen.

‘Vitale 7’Om veilig te werken met elektriciteit en in de buurt vanhoogspanningsinstallaties is het nodig om gestructureerdtewerk te gaan. Elektriciteit is onzichtbaar, het is dus ergbelangrijk dat je zeker bent dat je niet in contact kan komenmet elektrische stroom. In het Algemeen ReglementElektrische Installaties (AREI) worden werkprocedures voorop-gesteld die ervoor moeten zorgen dat de elektrische installa-

Aan de vergrendelde installatie wordt best een label vastgemaakt met de naam van de persoon die verantwoordelijk is voor de vergrendeling.Enkel deze persoon mag de vergrendeling terug wegnemen.


tie in de werkzone buiten spanning is en blijft gedurende deduur van de werkzaamheden. Deze ‘vitale 7’ procedures zijnverplicht na te volgen bij werken aan elektrische installaties:

voorbereiden van de werkzaamheden;scheiden van de elektrische installatie;voorkomen van herinschakeling van de elektrische instal-latie;controleren van de spanningsafwezigheid;aarden, ontladen en kortsluiten;afbakenen en/of afschermen van de elektrische installatie;vrijgeven van de elektrische installatie.

Voorbereiden van de werkenHet voorbereiden van de werken omvat de identificatie vande installatie waaraan moet worden gewerkt en de identifi-catie van de maatregelen die moeten worden genomen omde veiligheid te waarborgen en de installatie vrij te geven.De uitvoerder van de werkzaamheden moet nagaan of hij dejuiste bekwaamheid in huis heeft om de werken uit te voeren(zie kader) en of een werkvergunning vereist is.

Controleren van de spanningsafwezigheid ofmetenAlle actieve geleiders van de elektrische installatie moetengecontroleerd worden op de afwezigheid van spanning. Ditmoet gebeuren met aangepaste meettoestellen.

Aarden, ontladen en kortsluitenBinnen de werkzone moeten alle gedeelten van alle hoog-spanningsinstallaties en van sommige laagspanningsinstal-laties waarop werkzaamheden moeten worden uitgevoerd,geaard en vervolgens kortgesloten worden. De aardings- enkortsluitinrichtingen of -uitrustingen moeten eerst aan hetaardingspunt en vervolgens aan de te aarden actieve delenworden aangesloten. De actieve delen die na de scheidingnog ladingen vertonen, moeten met behulp van aangepasteapparatuur worden ontladen.Er moeten voorzorgsmaatregelen worden getroffen opdat deaardingen tijdens de duur van de werkzaamheden verzekerdblijven, behalve wanneer de aardingsverbindingen moetenverwijderd worden bij metingen of proeven die niet uitge-voerd kunnen worden met geïnstalleerde aardings- of kort-sluitinrichtingen.

Afbakenen en/of afschermenWanneer delen van een elektrische installatie in de onmid-dellijke omgeving van de werkzone onder spanning blijven,moet men deze afbakenen en/of afschermen. Een verbods-bord moet de toegang tot de werkzone verbieden.

VrijgevenDe werkverantwoordelijke moet de toelating geven om dewerkzaamheden aan te vatten. Hij moet het personeel infor-meren dat ze de werken mogen aanvangen in het gedeeltedat wordt vrijgegeven. Dit mag pas gebeuren wanneer deprocedures die hieraan voorafgaan volledig werden uitge-voerd.

Terug onder spanning brengenNa het stopzetten of voltooien van de werkzaamheden enhet uitvoeren van de vereiste controles, moet iedereen dieniet meer aanwezig hoeft te zijn, de werkzone verlaten. Allearbeidsmiddelen, de signalering en de collectieve bescher-mingsmiddelen die tijdens de werkzaamheden werdengebruikt, moeten worden weggenomen indien niet noodza-kelijk tijdens het eventuele verdere verloop van de werk-zaamheden.

In het AREI worden werkproceduresvooropgesteld die ervoor moeten zorgendat de elektrische installatie in de werkzonebuiten spanning is en blijft gedurendede duur van de werkzaamheden.

Kader: Bekwaam voor werken aan elektrischeinstallatiesBA4 en BA5 wijzen op de bekwaamheid om werken uit tevoeren aan elektrische installaties.

BA4 of gewaarschuwde personen zijn personen dieofwel voldoende opleiding kregen over de elektrischerisico’s van het werk dat ze uitvoeren ofwel permanentbewaakt worden door een vakbekwaam persoon.BA5 of vakbekwame personen zijn personen die via ken-nis, verkregen door opleiding of ervaring, de gevarenverbonden aan de uit te voeren werkzaamheden zelfkunnen inschatten en maatregelen kunnen bepalen omrisico’s uit te schakelen.

Scheiden of vrijschakelenHet deel van de installatie waarop de werkzaamheden zullenplaatsvinden, moet van alle voedingsbronnen wordengescheiden volgens de voorschriften van artikel 235.01. Ditbetekent dat de installatie waaraan gewerkt wordt buitenspanning wordt gesteld.

Voorkomen van herinschakeling of vergrendelenDe elektrische installatie moet tegen elke mogelijke herin-schakeling worden beveiligd. Dit gebeurt bij voorkeur doorvergrendeling van het bedieningsmechanisme. Dit kan bestmet behulp van een hangslot. Wanneer dat niet mogelijk is,moeten andere maatregelen worden genomen.Er moeten verbodsborden worden aangebracht die elkeongeoorloofde schakeling verbieden. Aan de vergrendeldeinstallatie wordt best ook een label vastgemaakt met denaam van de persoon die verantwoordelijk is voor de ver-grendeling. Enkel deze persoon mag de vergrendeling terugwegnemen.


De maatregelen die werden getroffen om de veiligheid tij-dens de werkzaamheden te verzekeren moeten ongedaangemaakt te worden. Ook dit moet in een bepaalde volgordegebeuren:

aardingen wegnemen;isolatiemetingen uitvoeren;afbakening wegnemen;vergrendeling wegnemen;inschakelen.

Van zodra één van de maatregelen die werden getroffen omde veiligheid van de elektrische installatie te verzekeren,ongedaan is gemaakt, mag dat gedeelte van de elektrische

De elektrische installatie moet tegen elke mogelijke herinschakeling worden beveiligd. Dit gebeurtbij voorkeur door vergrendeling van het bedieningsmechanisme.

Ongevallen met elektriciteit zijnbijna altijd te wijten aan het nietgoed opvolgen van de ‘vitale 7’.

installatie niet langer beschouwd worden als een zone waarwerkzaamheden buiten spanning kunnen uitgevoerd worden.Pas wanneer de werkverantwoordelijke ervan verzekerd is datde elektrische installatie klaar is om opnieuw op veilige wijzeonder spanning te worden gebracht, moet hij de installatie-verantwoordelijke melden dat de werkzaamheden zijn vol-tooid.

Van vitaal belangOngevallen met elektriciteit zijn bijna altijd te wijten aan hetniet goed opvolgen van de ‘vitale 7’. Wanneer procedures nietin de juiste volgorde werden gevolgd, wanneer niet alle stap-pen uitgevoerd werden in de praktijk, wanneer niet allemetingen gedaan werden met de juiste apparatuur,… riskeertde elektrische installatie nog onder spanning te staan metmogelijke verschrikkelijke ongevallen tot gevolg.

Interventie onder spanningBij bepaalde installaties is het werken buiten spanningonmogelijk. Werkzaamheden onder spanning zijn alleen toe-gestaan onder de volgende strikte voorwaarden:

als de noodzaak om werkzaamheden uit te voeren onderspanning bewezen is;als de werkleider uitdrukkelijk en schriftelijk zijn toestem-ming geeft;als de installatie werkzaamheden onder spanning toestaat;als er maatregelen werden genomen (aangepast gereed-schap, PBM, …) om de risico’s verbonden aan de werk-zaamheden onder spanning te beperken.

Bronnen: Prevent, AREI


RisicopreventieElektriciteit

©sh

utte

rsto

ck


Ergonomische tip van de maandRijden met een heftruck: gepaste ergonomische preventiemaatregelen

Bij het rijden met een heftruck wordt vaak meer

rekening gehouden met het aanpassen van het

voertuig aan de last die moet verplaatst worden

dan aan de houding die de bestuurder het best

aanneemt. Nochtans is het veilig verplaatsen van

lasten even belangrijk als een juiste afstelling

van de stoel, de afwisseling van de taken en het

aannemen van een correcte houding tijdens het

besturen van de heftruck.

Trillingen voorkomen

Een onaangepaste zetel kan gezondheidspro-

blemen door trillingen, schokken en een slechte

houding in de hand werken. Wanneer rekening

gehouden wordt met de pneumatische eigen-

schappen en de toestand van de ondergrond

(oneffenheden,…) waarop de heftruck rijdt, is de

zetel vaak het enige element dat de bestuurder

kan beschermen tegen trillingen (lage frequen-

ties) dankzij het afstellen van de ophanging (de

vering die zich onder de zetel bevindt) in functie

van het gewicht van de bestuurder (50 à 130kg).

Afwisseling tussen verschillende taken

Een afwisseling tussen een rechtopstaande en

zittende houding vermindert de impact van tril-

lingen op de wervelkolom en de gevolgen van

een statische zittende houding. Beweging en

afwisseling van houdingen zorgt voor een betere

doorbloeding van de gewrichten, spieren en tus-

senwervels.

Het is niet altijd eenvoudig om voldoende variatie

te voorzien in de loop van de werkdag, maar toch

is het zo dat deze voorzorg kan leiden tot een

sterk verminderde blootstelling aan trillingen.

Snelheid beperken

Een hoge snelheid van het voertuig zorgt ook

voor een sterke toename van de trillingsimpact.

Het is dus aangewezen om bij wijze van voorzorg

de snelheid te matigen bij het naderen van obsta-

kels. Een beperking van de af te leggen afstand

kan worden bereikt door een goede planning.

Pauzes en stretchoefeningen

Voldoende pauze nemen, stretchoefeningen doen

wanneer men lang achter het stuur moet zitten,

of ervoor zorgen dat men met een andere chauf-

feur van beurt kan wisselen: dit zijn evenzeer

raadgevingen die enigszins de belasting door tril-

lingen kunnen helpen verminderen.


Welzijn op het werk: naar eennieuwe nationale strategie?Het rapport over de nationale strategie inzake welzijn op het werk 2008-2012 isopenbaar gemaakt. Naast een beoordeling over de uitvoering bevat dit rapportook aanbevelingen. Een overzicht van de hoogtepunten van dit document.


Onder impuls van EuropaGeïnspireerd door de Europese strategie voor gezondheid enveiligheid op het werk, ontwikkelde de Belgische overheid in2008 een nationaal beleid inzake welzijn op het werk. Denationale strategie 2008-2012 zette, in de nationale context,de richtlijnen om van de Europese strategie. Voorgestelddoor de toenmalige Minister van de Arbeid, Joëlle Milquet,werd het actieprogramma eind 2012 afgerond.

De acties van het strategische plan hadden drie hoofddoel-stellingen: een continue en homogene daling met 25 % vande arbeidsongevallen, een gedragswijziging bij de werkne-mers door het stimuleren van een risicopreventiecultuur inde ondernemingen en een verbetering van de werking van deinterne en externe preventiediensten.

Om lessen te kunnen trekken uit deze eerste poging tot eennationale strategische aanpak op het gebied van welzijn ophet werk, werden een aantal interviews en overlegrondes metde stakeholders georganiseerd. Dit overleg, samen met deadviezen en officiële standpunten van de actoren op hetgebied van welzijn op het werk, hielpen om de sterke enzwakke punten van dit initiatief bloot te leggen, maar wasvooral nuttig om aanbevelingen en werkpistes voor de toe-komst te identificeren.

Een ‘grijs’ resultaatOndanks het grote aantal uitgevoerde acties werden de doel-stellingen niet altijd bereikt. Hoewel het aantal ongevallentijdens de periode 2008-2012 globaal gezien is afgenomenmet ongeveer 10%, is deze daling niet alleen aan de strategie

te danken. Andere factoren, zoals de veranderde arbeids-markt, kunnen hierin ook een rol hebben gespeeld.

De uitbouw van een preventiecultuur in bedrijven is het uit-eindelijke doel van sensibiliseringsacties, opleidingen en ont-wikkeling van praktische hulpmiddelen. In de loop van deperiode van de strategie zijn er veel initiatieven genomen,vooral op het gebied van de preventie van musculoskeletaleaandoeningen en psychosociale risico’s. Maar gedragsveran-dering ten opzichte van risico’s op het werk is een lang pro-ces dat moet worden voortgezet.

Interne en externe preventiediensten zijn de fundamentenvan preventie in ondernemingen. Het is essentieel dat zijoptimaal werken. Een van de doelstellingen van de strategiewas de werking van externe preventiediensten te vergemak-kelijken door de herziening van hun organisatie en tarife-ringssysteem. De bedoeling was dat de externe diensten hunactiviteiten beter konden richten op de ondersteuning van derisico-evaluatie vooral in KMO’s. Deze doelstelling is nietbereikt. Er zijn nu wel nieuwe bepalingen voor de erkenningen controle van externe diensten van toepassing.

Een gebrek aan samenhang en mobiliseringEen nationale strategie is erop gericht om de structuren, pro-cedures en middelen van preventiesystemen te veranderenom de performantie ervan te verbeteren. Zo een strategieheeft de neiging zich te concentreren op belangrijke vraag-stukken die op voorhand vastgelegd werden, maar ze bepaaltook de manier waarop moet geëvalueerd en bijgestuurd wor-den vanuit het perspectief van strategisch management opde middellange en lange termijn.

Maar de nationale strategie werd opgezet als een soortinventaris van alle activiteiten die aan de verschillendeonderdelen van de EU-strategie voldeden. Dit leidde tot eenversnippering van acties en middelen. Als de ontwikkelingvan de strategie de noodzakelijke financiële en menselijkemiddelen heeft kunnen vrijmaken voor bepaalde activiteiten,dan heeft de strategie zich toch niet op structurele verande-ring kunnen richten en heeft ze niet de externe middelenkunnen aantrekken die hadden kunnen helpen om een aan-tal geformuleerde doelstellingen te bereiken. Om efficiënt tezijn, moet een strategie inderdaad brede steun kunnengenieten gedurende haar looptijd. Dit was, volgens het eva-luatieverslag, niet het geval voor de strategie 2008-2012.

Om lessen te kunnen trekken uit deze eerstepoging tot een nationale strategische aanpakop het gebied van welzijn op het werk,werden een aantal interviews en overleg-rondes met de stakeholders georganiseerd.


De nationale strategie 2008-2012 werdopgezet als een soort inventaris van alleactiviteiten die aan de verschillendeonderdelen van de EU-strategie voldeden.Dit leidde tot een versnippering van actiesen middelen.


Pistes voor de toekomstHet verslag bevat een reeks aanbevelingen voor de uitwer-kingsfase van een volgende strategie. De volgende strategiemoet opgedeeld worden in strategische doelstellingen, ope-rationele doelstellingen en acties. Elke doelstelling is eenconcretisering van een algemenere doelstelling.Het rapport benadrukt de noodzaak tot samenwerking tus-sen de verschillende overheden, sociale partners en alleandere betrokken partijen in de voorbereidende fase. Het isook belangrijk om een overeenkomst te vinden tussen deverschillende partijen over de verdeling van de operationeledoelstellingen en de bijhorende verantwoordelijkheden.Indicatoren en monitoringsinstrumenten moeten het moge-lijk maken om de strategie bij te sturen en te evalueren naar-mate de uitwerking vordert. Een communicatieplan met debetrokkenen en het terrein (werkgevers, werknemers) moeteen onderdeel zijn van de strategie. Dit is nodig om zich tekunnen verzekeren van de steun van de partners tijdens deuitvoering van de strategie.

Vier assen van de strategieInhoudelijk zijn dit de vier assen van de strategie:

Duurzame tewerkstelling door kwaliteit van het werkmet als sleutelelementen de kwaliteit van de fysiekeomgeving en de arbeidsorganisatie;Het versterken van de deelname aan de arbeidsmarktmet als prioriteit het behoud van het “gezondheidska-pitaal” gedurende de volledige loopbaan en de inspan-ningen voor reïntegratie in geval van uitsluiting van dearbeidsmarkt;Het versterken van de preventiestructuren met focusop de interne en externe preventiediensten, de hiërar-chische lijn, het comité voor preventie en beschermingop het werk en de controlediensten voor welzijn op hetwerk;Het versterken van de preventiecultuur door de inte-gratie van welzijn op het werk in de waarden en werk-wijzen van de ondernemingen door de toekomstigewerkgevers en werknemers heel vroeg te sensibiliserenen door de preventie-inspanningen te concentreren opde meest kwetsbare categorieën werknemers (jongeren,laaggeschoolden, ...), op de sectoren die het meesterisico lopen of op die werksituaties waar een verzwa-rende risicofactor bestaat (onderaanneming, uitzendar-beid,…).

De volgende strategie zou moeten opgedeeldworden in strategische doelstellingen,operationele doelstellingen en in acties. Elkedoelstelling is een concretisering van eenalgemenere doelstelling.

Het rapport besluit dat de aanbevelingen van de NationaleArbeidsraad in zijn advies nr. 1683 van 6 mei 2009 over denationale strategie voor welzijn op het werk 2008-2012 geldigblijven. Deze worden ook volledig geïntegreerd in de voorge-stelde structuur en inhoud van een toekomstige strategie.

Het evaluatierapport is beschikbaar op de website van deFOD WASO via:www.werk.belgie.be/moduleDefault.aspx?id=39435


Arbeidsongevallen


Onderzoek in de kijker

Onderzoek: wat vormt bewijsvoor een werkgerelateerde oorzaak?

Vaak is het moeilijk om een causaal verband aan te tonen tussen werk en

ziekte. Verscheidene factoren spelen immers een rol en de blootstelling aan

het risico kan niet zomaar in verband gebracht worden met een (werkgere-

lateerde) ziekte. In een onderzoek werd nagegaan welke argumenten een

bewijs kunnen leveren voor dit causaal verband.

Oorzaak – gevolg

Dat ziekten een gevolg kunnen zijn van factoren die met het werk te maken

hebben, betwist niemand. In individuele gevallen een causaal verband aan-

tonen, is echter heel wat moeilijker. Het vergt het stellen van een diagnose

en het beoordelen van de blootstelling aan een risico. Bovendien moet de

impact van andere risicofactoren ook mee beoordeeld en uitgesloten wor-

den. Het spreekt voor zich dat hiervoor de nodige deskundigheid en onder-

zoek nodig is. En in de praktijk kunnen gelijkaardige situaties dan ook op

verschillende wijzen beoordeeld worden.

In het artikel When Work is Related to Disease, What Establishes Evidence for a

Causal Relation? gaat Jos Verbeek (Finnish Institute of Occupational Health -

FIOH) na op welke manier er argumenten kunnen aangeleverd worden voor

het causaal verband tussen werk en ziekte.

Bewijs voor een ziekte, blootstelling en causaal verband

Om aan te tonen dat een ziekte een beroepsziekte is, moet er bewijs aange-

leverd worden voor de ziekte, de blootstelling en het causaal verband.

Het bewijs voor de ziekte berust doorgaans op een diagnose van sympto-

men en gegevens uit onderzoeken. Voor heel wat ziekten is dit vrij goed

omschreven. Voor sommige aandoeningen is dit minder duidelijk. Denken

we maar aan musculoskeletale aandoeningen of aan het chronisch ver-

moeidheidssyndroom. Ook voor deze aandoeningen wordt er echter gewerkt

met criteriadocumenten om de ziekte vast te stellen.

Het bewijs voor de blootstelling ligt vaak moeilijker. In heel wat gevallen

wordt dit trouwens verwaarloosd en louter teruggevallen op zelf-gerappor-

teerde blootstelling. Om een bewijs aan te leveren is het echter belangrijk

om de subjectieve gegevens te toetsen aan objectieve resultaten.

Het bewijs voor het causaal verband staat het meest ter discussie. Verbeek

verwijst naar twee autoriteiten ter zake: Hill en Rothman. Hill heeft in de

jaren 1960 een lijst opgesteld van criteria die wijzen op een causaal verband.

Rothman heeft deze lijst in twijfel getrokken en geconcludeerd dat het

aftoetsen aan een dergelijke lijst onvoldoende garantie biedt om andere

beïnvloedende factoren uit te sluiten.

Kankerverwekkend

Verbeek maakt ook kanttekeningen bij de werkwijze die het International

Agency on Research on Cancer (IARC) hanteert om stoffen als (vermoedelijk)

kankerverwekkend te beoordelen. Het IARC beoordeelt eerst of er voldoende

kwaliteitvolle studies aanwezig zijn die wijzen op een causaal verband tus-

sen een stof/oorzaak en kanker. De kwaliteit van de studies wordt echter

beoordeeld door experten en het is weinig transparant op welke wijze dit

wordt gedaan. Indien de experten de kwaliteit van de studies bevestigen,

dan wordt de stof als kankerverwekkend (op basis van epidemiologische

cohorte studies) of vermoedelijk kankerverwekkend (op basis van dieren-

proeven studies) ingedeeld. Verbeek bespreekt in dit verband het voorbeeld

van nachtwerk dat als vermoedelijk kankerverwekkend is ingedeeld voor

borstkanker. Over het bestaan van de ziekte is weinig twijfel. Het vaststellen

van de blootstelling gebeurt op basis van zelf-rapportering. Het verhoogd

risico op kanker is te wijten aan de blootstelling aan licht gedurende de

nacht. Dit verstoort het melatonine metabolisme waardoor de oestrogeen

productie wordt beïnvloed. Maar zelfs het feit dat iemand ‘s nachts werkt,

is misschien niet voldoende om aan te tonen dat er een voldoende (lange)

blootstelling aan licht is gedurende de nacht. Het causaal verband ligt ook

niet eenvoudig. Er zijn immers andere risicofactoren voor borstkanker zoals

een gebrek aan beweging, zwaarlijvigheid en een verhoogd alcoholgebruik.

Al deze risicofactoren worden ook gerelateerd met nachtwerk.

Maatschappelijke invloeden

De eindbeslissing of een (werkgerelateerde) ziekte al dan niet als een

beroepsziekte wordt beschouwd, ligt doorgaans in handen van beleidsma-

kers. En dan speelt de beïnvloeding van belangenverenigingen, werknemers-

en werkgeversorganisaties, enz. een belangrijke rol. De maatschappelijke

trends en perceptie vormen daarbij belangrijke beslissingselementen. Hoe

onduidelijker het wetenschappelijk bewijs, des te meer ruimte er is voor

besluitvorming op basis van ethische, sociale en economische redenen.

Werken aan bewijs

De Cochrane Occupational Safety & Health Review Group wil wetenschap-

pelijk onderbouwde informatie aanleveren over interventies en behandelin-

gen in preventie op het werk. De Cochrane group doet dit door systematic

reviews op te stellen. Dit zijn reviews waarbij volgens een vastgestelde

methodiek de wetenschappelijk beschikbare literatuur en onderzoek tegen

het licht wordt gehouden. De resultaten van het werk van de Cochrane

Occupational Safety & Health Review Group zijn beschikbaar via

http://osh.cochrane.org/welcome

Referentie: Jos Verbeek, When Work is Related to Disease, What Establishes

Evidence for a Causal Relation? Safety and Health at Work, Volume 3, Issue 2,

pp. 110-116, June 2012.

http://www.e-shaw.net/article/S2093-7911(12)32005-2/abstract

PreventAssist abonnees kunnen dit artikel ook online lezen via

www.prevent.be/node/164693


Focus

Nederlandse richtlijnvoor het registreren

van tinnitus alsberoepsziekte

Het Nederlands Centrum voorBeroepsziekten (NCvB) kreeg steeds

vaker meldingen van tinnitus ofoorsuizen als beroepsziekte. Ondanks

de duidelijk aantoonbare gehoorschade,voldeed tinnitus niet aan de

meldingscriteria van een bestaandeNederlandse registratierichtlijn rond

gehoorverlies. Om hieraan tegemoet tekomen werd een nieuwe

registratierichtlijn opgesteld.

Bedrijfsartsen doen steedsvaker melding van tinnitusals beroepsziekte.

©sh

utte

rsto

ck


AanleidingSteeds vaker deden bedrijfsartsen melding van tinnitus alsberoepsziekte bij het Nederlands Centrum voorBeroepsziekten (NCvB). De getroffen werknemers hadden lastvan oorsuizingen en bij onderzoeken bleek ook dat zegehoorschade hadden, maar het aanwezig gehoorverlies vol-deed niet aan de registratierichtlijn B001 Gehoorverlies doorberoepsmatige blootstelling aan lawaai.

Bovendien was de oorzaak van de verschillende gevallen dui-delijk een overmatige blootstelling aan lawaai op het werk.Het ging onder andere om het onverwacht afgaan van eenalarmbel, een schreeuw van een kind vlak bij het oor en eenlangdurige blootstelling aan luide muziek op het werk.

Om tegemoet te komen aan deze gevallen van gehoorscha-de, heeft de NCvB een nieuwe registratierichtlijn Tinnitusdoor beroepsmatige blootstelling aan lawaai of ototoxischestoffen (B002) opgesteld en het achtergronddocument bijregistratierichtlijnen B001 (Gehoorverlies door beroepsmatigeblootstelling aan lawaai) werd aangevuld met bepalingenover tinnitus.

Wat is tinnitus?Tinnitus of oorsuizen is een bijeffect van lawaaischade enkan de functionele mogelijkheden beperken. Het treedtmeestal op na een plotselinge blootstelling aan zeer hogegeluidsniveaus (klap of explosie), maar het kan ook hetgevolg zijn van langdurige blootstelling aan overmatiglawaai.

Soms is tinnitus slechts een tijdelijk verschijnsel. Het wordtpas een vorm van gezondheidsschade wanneer het blijvendaanwezig is. Volgens de American Medical Association (AMA)kan tinnitus in vijf graden van ernst ingedeeld worden, vangeen hinder tot ondraaglijk (zie tabel 1).

Tinnitus is dan wel gerelateerd aan gehoorverlies, het kanook optreden zonder relevant gehoorverlies. Er kan al sprakezijn van gehoorverlies voor de blootstelling op het werk.Door een plotse gebeurtenis op het werk, bijvoorbeeld eenharde knal, bel of alarm, kan de tinnitus optreden.

Hoe meten?Tinnitus kan gemeten worden in een audiologisch centrum.De tinnitus moet een frequentie hebben van 3000 Hz (hoge

suis of pieptoon) om het door blootstelling aan overmatiggeluid te verklaren.

Oorzakelijke blootstellingNet als bij gehoorschade wordt tinnitus in oorzakelijk ver-band gebracht met langdurige blootstelling aan hoge geluid-niveaus, acute blootstelling aan explosie of andere extremegeluidsbronnen en langdurige blootstelling aan ototoxischestoffen. De relaties tussen dosis en respons is echter (nog)niet gekend. Het achtergronddocument verwijst dan ookenkel naar de grenswaarden voor schadelijk geluid die ininternationale weten regelgevingen zijn vastgesteld: vanaf80 dB(A) gedurende 8 uur per dag vijf dagen per week kangehoorschade optreden. Hoe hoger het geluidsniveau, hoesneller er schade kan optreden.Acute geluidshinder kan schade veroorzaken vanaf 112 Pa.Wanneer een werknemer ook blootgesteld wordt aan ototoxi-sche stoffen zoals bepaalde oplosmiddelen, geneesmiddelenof zware metalen (zie tabel 2), kan er schade optreden bijblootstelling aan een lager geluidsniveau dan 80 db(A).

RisicosectorenHet achtergronddocument bij registratierichtlijnenGehoorverlies en Tinnitus vermeldt ook de sectoren enberoepen waar schadelijke lawaainiveaus gemeten zijn ofwaar uit waarnemingen en internationale literatuur blijkt dater wel degelijk risico’s zijn (zie tabel 3). Het gaat voorname-lijk om machinegebonden beroepen, werknemers die bloot-gesteld worden aan verkeerslawaai, militairen, politie enberoepen in de horeca en de muziek.

Tabel 1: Graden van ernst Tinnitus

Tabel 2: Ototoxische stoffen

Graad 1 Lichte klachten, tinnitus niet continu aanwezig

Graad 2 Mild, tinnitus is continu aanwezig maar leidt niet tot functionele problemen

Graad 3 Matig, tinnitus is continu aanwezig en leidt tot functioneringsproblemenzoals concentratieverlies

Graad 4 Ernstig, tinnitus is continu aanwezig en leidt tot functioneringsproblemenzoals concentratieverlies. Er zijn psychische klachten zoals emotioneleinstabiliteit, angst- en paniekreacties en/of depressiviteit

Graad 5 Ondragelijk, tinnitus beheerst het leven en belemmert het dagelijks functio-neren

Organische oplosmiddelen Zware metalen

CS2 Arseen

CO Broom

Methanol Cobalt

Styreen Gallium

Tolueen Lood

Trichloorethyleen Mangaan

Kwik

Tinnitus of oorsuizen is eenbijeffect van lawaaischade en kande functionele mogelijkhedenbeperken.


Wanneer melden?Nederlandse bedrijfsartsen moeten tinnitus als beroepsziektemelden wanneer het gaat om tinnitus van graad 2 of meer.De diagnose moet gesteld worden aan de hand van eenmedische anamnese, eventueel aangevuld met audiologischonderzoek. De blootstelling aan geluid moet tijdens het werkhebben plaatsgevonden. Wanneer er sprake is van blootstel-ling aan ototoxische stoffen, dan moet dit gedocumenteerdzijn door bijvoorbeeld een risicoanalyse.

Bronnen- Registratierichtlijn B002 – Tinnitus door beroepsmatige

blootstelling aan lawaai of ototoxische stoffen- Achtergronddocument bij de registratierichtlijnen B001

Gehoorverlies door beroepsmatige blootstelling aan lawaaien B002 Tinnitus

- www.beroepsziekten.nl


BeroepsziektenLawaai

Ototoxische stoffen

Net als bij gehoorschade wordt tinnitus inoorzakelijk verband gebracht met langdurigeblootstelling aan hoge geluidniveaus, acuteblootstelling aan explosie of andere extremegeluidsbronnen en langdurige blootstellingaan ototoxische stoffen.

Tabel 3: Sectoren en beroepen waar schadelijkelawaainiveaus gemeten zijn

Sectoren Beroepen

Bouwnijverheid Uitvoerende beroepen zoals timmerlieden en stratenmakers

Defensie Militairen, zoals piloten en varend personeel

Politie Executieve dienst, schietdocenten, hondentrainers,motorpolitie, veiligheids- en opsporingsfunctionarissen

Transport Chauffeurs, monteurs

Industrie Operators, technici, hout- en metaalbewerkers, scheepswerf,papier- en kartonindustrie

Agrarische sector ennatuurbeheer

Veehouders, loonwerkers, keurmeesters, veeartsen,bosarbeiders, groenvoorziening

Communicatie Dragers van headsets en andere communicatiemiddelen

Muziek Musici, diskjockeys, technici

Sport Motor/autocoureurs, fitnesstrainers

Gezondheidszorg Technici, tandartsen

Welzijn/onderwijs Kinderverzorgers, zweminstructeurs

©sh

utte

rsto

ck



Literatuurstudie kijkt naarberekeningsmethoden vankosten van arbeidsongevallen

Arbeidsongevallen kosten geld. De vraag is hoeveel en hoe dit kan berekend wor-den. Recent voerde het Canadese IRSST een literatuurstudie uit om na te gaanwelke berekeningsmethoden er gehanteerd worden en wat de voor-en nadelen zijnvan deze methoden.

StudieHet Canadese IRSST (Institut de recherche Robert-Sauvé ensanté et sécurité du travail) werkt momenteel aan een pro-ject om economische indicatoren uit te werken voor veilig-heid en gezondheid op het werk. Deze indicatoren kunnenonder meer behulpzaam zijn bij het bepalen van prioriteitenzowel op het vlak van onderzoek als van preventie-investerin-gen.De literatuurstudie die nu voorligt kadert in deze ambitie.De studie is gebaseerd op een uitgebreid onderzoek van debeschikbare literatuur. Na een eerste selectie, werden 40 stu-dies weerhouden.

KenmerkenElk van de bestudeerde studies heeft een eigen aanpak omnaar de kosten van arbeidsongevallen te kijken. De onderzoe-kers deelden de studies in op basis van een aantal kenmer-ken: perspectief, de gebruikte data, de aanpak en de tijdsdi-mensie.

het gehanteerde perspectief: bedrijf, overheid, werknemer,maatschappij;de data: dit criterium hangt vaak samen met het perspec-

Economische indicatoren uitwerken voorveiligheid en gezondheid op het werk kanbehulpzaam zijn bij het bepalen vanprioriteiten zowel op het vlak van onderzoekals van preventie-investeringen.

tief; een studie die de kosten in kaart brengt op maat-schappelijk niveau hanteert nationale bronnen zoals gege-vens van de sociale zekerheid terwijl een studie opbedrijfsniveau naar specifieke bedrijfsinformatie kijkt;de aanpak: twee types zijn onderscheiden de top-downaanpak en de bottom-up.Bij een top-down aanpak worden veralgemeende data


gebruikt om te komen tot meer gedetailleerde schattingenterwijl in een bottom-up aanpak vertrokken wordt vanuitgedetailleerde info om dan algemene conclusies te maken.Een voorbeeld van een top-down aanpak is bijvoorbeeldeen studie waarbij er eerst wordt nagegaan wat de kostenzijn van alle ongevallen op nationaal vlak gedurende eenbepaalde periode om vervolgens een percentage van ditalgemeen cijfer als werk gerelateerd te bestempelen. Dezelaatste stap kan uiteraard enkel mits de nodige weten-schappelijke onderbouw.Bij een bottom-up aanpak daarentegen wordt eerst nage-gaan hoeveel arbeidsongevallen er gebeuren gedurendeeen bepaalde periode. Daarna wordt ingeschat wat degemiddelde kost is van de ongevallen. Op die manier kaneen inschatting gemaakt worden van alle ongevallen. Debottom-up aanpak is beter verspreid bij onderzoekersomdat deze manier van werken minder hypothesen en ver-onderstellingen vergt.de tijdsdimensie: de gevolgen van arbeidsongevallen strek-ken zich uit over verscheidene jaren. Daarom speelt detijdsdimensie een belangrijke rol bij het opzetten van stu-dies naar de kosten van arbeidsongevallen. Studies hante-ren ofwel de prevalentie-methode ofwel de incidentie-methode. Bij de prevalentie methode worden alle kostenin rekening genomen van ongevallen die zich voordoen ineen bepaald jaar, ongeacht of het ongeval ook in dat jaargebeurde. De incidentie-methode daarentegen bekijktenkel de ongevallen die daadwerkelijk in het jaar gebeurdemaar verrekent ook de geactualiseerde kosten (discountrate) van de volgende jaren.discounting: discounting is een mathematische techniekdie toelaat om kosten te vergelijken doorheen de tijd. Eeneconomische waarde uit de toekomst kan op die manieromgezet worden naar een huidige waarde. Het preciesvastleggen van deze actualiseringcoëfficiënt is geen een-voudige zaak. In de studies varieerde deze coëfficiënt van2,5 tot 6%.

Welke kosten?Om kosten te berekenen is het van belang om te bepalenwelke kosten je aan arbeidsongevallen kan toewijzen. Vaakworden deze kosten opgedeeld in twee grote groepen: directeen indirecte kosten. Soms is er ook sprake van verzekerde enniet-verzekerde kosten of zichtbare en onzichtbare kosten.De onderzoekers wijzen erop dat deze indeling lang nietsteeds op dezelfde manier wordt gehanteerd. Een kost die inde ene studie een directe kost is, kan in de andere studie eenindirecte kost zijn. De laatste jaren is er wel meer aandacht

voor de ‘human’ cost, met name alle kosten die te makenhebben met menselijk leed. Daarom hebben de auteurs vandeze studie er voor geopteerd om drie groepen te hanteren:directe kosten, indirecte kosten en human costs.

BerekeningsmethodenVerscheidene methodes zijn voorhanden om de kosten vanarbeidsongevallen te berekenen. De human capital methodelaat toe om productiviteitsverlies in te schatten. Een arbeids-ongeval heeft een impact op de productiviteit. Het is echterniet makkelijk om in te schatten wat de waarde van de pro-ductie zou kunnen zijn indien het arbeidsongeval niet wasgebeurd. De human capital methode biedt hiervoor een ant-woord door gebruik te maken van het inkomen van de werk-nemer. Voor een korte afwezigheid worden de aantal urenafwezigheid vermenigvuldigd met de salariskost per uur.Voor langere afwezigheden waarbij het productiviteitsverliesverscheidene jaren omvat, maakt de human capital methodegebruikt van een huidige inschatting van toekomstig inko-mensverlies. De human capital methode bekijkt werknemersals productiefactoren. Een arbeidsongeval heeft tot gevolgdat het menselijk kapitaal dat beschikbaar is voor de econo-mie daalt. En die daling wordt uitgedrukt in een waarde bere-kend op basis van salariskosten. Dat is meteen ook de groot-ste kritiek op de human capital methode. De methode houdtgeen rekening met de kost van menselijk leed.

Een ander punt van kritiek op de human capital methode isdat deze voor het berekenen van langdurige afwezigheid uit-gaat van een potentieel verlies aan productiviteit en niet vaneen werkelijk verlies. Het verlies aan productiviteit (minderbeschikbaar menselijk kapitaal) is immers enkel reëel bij een(permanente) volledige tewerkstelling. Deze situatie kan intijden van een gunstige economie voorkomen maar is zeldenvolgehouden in de tijd. De friction costs methode speelt hier-op in door de kosten enkel te berekenen voor de frictionperiod. Dat is de periode die bedrijven nodig hebben om deproductiviteit weer op het niveau te brengen van voor hetongeval. De studies die deze methodes gebruiken, komendaarom aan veel lagere kosteninschattingen dan de studiesop basis van de human capital methode (tot 80% lager). Hetvoordeel van de methode is dat ze beter aansluit op de reali-teit in de arbeidsmarkt (geen volledige tewerkstelling) en inde bedrijven (gevolgen zijn beperkt in de tijd). Toch blijft dekritiek dat de methode voorbij gaat aan de economischewaarde van de werknemer en geen oog heeft voor de ruimeregevolgen (slachtoffer kan bijvoorbeeld niet vervangen wor-den door een werkloze maar door een ervaren werknemer uiteen ander bedrijf en op die manier in dat bedrijf problemenveroorzaken).

Een andere berekeningsmethode is de Willingness to paymethode. De methode maakt een inschatting van wat demaatschappij of een individu bereid is om te betalen (wil-lingness to pay) voor een wijziging in het risico (letsel, ziekte,dood). Een voorbeeld. Stel de maatschappij telt 1 miljoenmensen. Indien elk van deze mensen bereid is om 100$ tebetalen om de waarschijnlijkheid op een dood te verlagenvan 3 op 100.000 naar 1 op 100.000 (= 20 levens), dan komtde bereidheid om te betalen voor 1 leven overeen met 5 mil-joen $. Om de willingness to pay te achterhalen zijn er ver-

Kosten toegewezen aan arbeidsongevallenkunnen directe of indirecte, verzekerde enniet-verzekerde, zichtbare of onzichtbarekosten zijn.


scheidene manieren. In de context van de kosten vanarbeidsongevallen wordt meestal gekeken naar de ‘risico-pre-mie’. Hierbij worden salarissen en de risico’s op arbeidsonge-vallen tussen verschillende jobs vergeleken. Op die manierverkrijgt men een idee van wat een werknemer bereid is omte betalen (het hoger loon dat hij krijgt) om een hoger risicote lopen. Deze berekeningswijze leidt meteen ook tot eenbelangrijk punt van kritiek op de methode. Dit verondersteltimmers dat werknemers een goed inzicht hebben in de risi-co’s die jobs met zich meebrengen en bovendien de moge-lijkheid hebben om vrij te kunnen kiezen in het aanbod vanjobs. Beide voorwaarden zijn zelden vervuld. Toch biedt dewillingness to pay methode het voordeel dat het een metho-de is die ook oog heeft voor menselijk leed en voor de gevol-gen voor familie, vrienden, ... De methode werkt wel betervoor het in kaart brengen van maatschappelijke gevolgen enminder voor de bedrijven en individuen.

Een andere methode die kan gebruikt worden voor het bere-kenen van de kosten van arbeidsongevallen zijn Health statusindex methodes. De methode is afkomstig uit medisch envolksgezondheidsonderzoek en hanteert een QALY-index(quality-adjusted life year). De qaly-index komt overeen methet aantal verwachte levensjaren vermenigvuldigd met eencorrectiefactor die de gezondheidsstatus uitdrukt (waarbij 1wijst op perfecte gezondheid). De methode heeft het voor-deel dat ze uitgaat van (de impact op) de kwaliteit van hetleven maar dat is precies ook de belangrijkste kritiek. Anderegevolgen van arbeidsongevallen worden onvoldoende inrekening gebracht.

Tot slot zijn er ook studies die de kosten van arbeidsongeval-len berekenen op basis van Jury awards. Deze methode wordtvooral gebruikt in de Verenigde Staten. De reden is dat de

methode uitgaat van het verschil tussen de schadevergoe-ding die toegekend wordt door een rechtbank-jury en dezedie geëist wordt door het slachtoffer. Dit verschil is eengraadmeter voor de waarde van human costs. Het spreektvoor zich dat de methode moeilijk toepasbaar is buiten deVerenigde Staten.

ValkuilenHet berekenen van kosten van arbeidsongevallen is geengemakkelijke zaak en er zijn dan ook heel wat valkuilen. Vaakis het moeilijk om uit te maken wie de kosten draagt.Bedrijven kunnen de kosten ook afwentelen op anderen bij-voorbeeld door verkoopprijzen te verhogen of lonen te verla-gen.Het risico voor onderzoekers om kosten dubbel te tellen isbovendien reëel. Soms gaat het immers louter om transfersvan de ene naar de andere partij en dus niet om verloren kos-ten. Andere valkuilen en beperkingen hebben te maken metde beschikbaarheid van data, de moeilijkheden om de gevol-gen van beroepsziekten in kaart te brengen en om de humancosts in te schatten.

ConclusiesDe onderzoekers besluiten dat in de literatuur terug te vin-den zijn en dat er weinig eensgezindheid is over welkemethode nu de beste is. Het is vooral van belang om demethode te kiezen die aansluit bij wat men wil bereiken. Hetgaat daarom niet zozeer om het berekenen van juiste resul-taten maar wel om het maken van inschattingen diebetrouwbaar genoeg zijn zodat ze kunnen gebruikt wordenin beslissingsprocessen die leiden naar meer en betere pre-ventie.

Een overzicht van de onderzochte studies en hun kenmerkenzoals de gebruikte berekeningsmethode is opgenomen in bij-lage van het studierapport.

Martin Lebeau, Patrice Duguay, The Costs of Occupational Injuries, IRSST,Québec, 2013.


Arbeidsongevallen

Er zijn verscheidene berekeningswijzen vanarbeidsongevallen terug te vinden in deliteratuur. Geen enkel kan beschouwd wordenals de beste. Men moet kiezen voor demethode die aansluit bij wat men wilbereiken.


Film en e-learninghelpen in opleidingEen efficiënte opleiding vergt een doordacht gebruik van didactischehulpmiddelen. Film en e-learning kunnen daar zeker een bijdrage in leveren.Deze hulpmiddelen combineren visuele boodschappen met interactiviteit.Voorwaarde is wel dat de hulpmiddelen herkenbaar zijn en inspelen op reëlesituaties. Safety-tv dat recent door Prevent samen met andere partners in Belgiëverspreid wordt, is zo’n hulpmiddel.

OpleidingsfilmsDe klassieke opleidingsmethoden gaan vaak uit van eenrich-tingsverkeer waarbij een opleider informatie doorgeeft. Deinteractie blijft beperkt. Bovendien zijn de hulpmiddelenwaarover een opleider beschikt eerder gelimiteerd. Dat geldtvooral voor de visuele ondersteuning. Vaak kan een opleiderenkel maar beschrijven terwijl het daadwerkelijk ‘tonen’zoveel meer tot de verbeelding zou spreken. Dat is dan ookprecies de sterkte van Safety-tv. De basis van het product zijnkrachtige opleidingsfilms die de boodschap op een aantrek-kelijke, moderne manier overbrengen. Zowel de goede prak-tijken als de mogelijke gevolgen van het niet-naleven van deregels worden levensecht in beeld gebracht.De films zijn ontwikkeld door Vocam, een Australisch bedrijfen hebben reeds bewezen dat ze efficiënt zijn in het over-brengen van preventie naar de werkvloer. Prevent zorgtsamen met een aantal andere partners voor de vertaling vande films naar de Europese context.

ConcreetDe films, die per onderwerp ongeveer 15 minuten duren, zijngefilmd in reële werksituaties: fabrieken, kantoren, opslag-magazijnen,… Dat maakt dat de boodschap en de voorge-stelde situaties herkenbaar zijn en natuurlijk overkomen voorarbeiders en bedienden in tal van sectoren.De films gebruiken bovendien ook animaties om situaties teverduidelijken, de kijker een beter inzicht te geven in bepaal-de processen, of om te tonen wat de mogelijke gevolgenkunnen zijn indien er toch iets fout loopt. De combinatie vanbeeldmateriaal met tekstboodschappen op het scherm zorgtervoor dat de boodschap langer blijft hangen.Elke film is telkens opgedeeld in logische blokken zodat hetbijvoorbeeld makkelijk is om de blokken in te schakelen ineen opleiding (Trainnow) of bij een individuele cursus (Safety-tv) de film te onderbreken en achteraf weer in te pikken. Bijelk blok horen interactieve vragen.

OnderwerpenDe Safety-tv films behandelen een uitgebreid scala aanonderwerpen, gaande van technische materies (vergrende-ling, heftrucks,…) tot beleidsmatige onderwerpen (alcohol-en drugsbeleid, verantwoordelijkheden, sociale media,…).Momenteel zijn reeds tien titels beschikbaar, maar er wordthard gewerkt aan een uitgebreide catalogus aan films die alledomeinen van welzijn op het werk beslaan. De inhoud van defilms is bovendien volledig in overeenstemming met deBelgische en Europese regels inzake veiligheid, gezondheiden welzijn op het werk.

PlatformDe films worden aangeboden via een online platform. Zekunnen zowel individueel bekeken worden als in groep.Wanneer voor deze laatste optie gekozen wordt, kan de filmop verschillende momenten gepauzeerd worden en wordener vragen aangeboden om een groepsdiscussie op gang tebrengen. Aan het einde kunnen de kijkers een test afleggen.Wie slaagt, ontvangt een certificaat.Wanneer de werknemers de film individueel bekijken, krijgenze aan het eind ook een test voorgeschoteld om hun kenniste meten. Wie de test succesvol beëindigd, ontvangt een cer-tificaat.

Geïnteresseerd?Surf naar www.prevent.be en schrijf u in voor Safety-tv. Ukunt daarna credits kopen die overeenstemmen met eenvideocursus. U beslist zelf hoeveel credits u koopt en hoeveelcursisten u inschrijft voor welke cursus. Voor meerdere cre-dits zijn er sterk gereduceerde tarieven.Trainers die de film wensen te gebruiken tijdens een oplei-ding, kunnen een licentie aankopen voor 1 jaar. Met dezelicentie hebt u een jaar lang toegang tot de mediatheek metalle beschikbare films. Naast de films die al beschikbaar zijnin het Nederlands, hebt u ook een filmselectie in het Engels.


Volgende onderwerpen zijn reeds beschikbaar:- Manueel hanteren van lasten - Kantoor- Werken op hoogte- Hoogwerkers en veiligheid- Magazijn & Opslag veiligheid- Heftrucks veiligheid- Heftrucks stabiliteit- Ergonomische principes voor het kantoor- Persoonlijke beschermingsmiddelen- Veiligheid: een gedeelde verantwoordelijkheid- Alcohol & Drugs en het werk

Verschijnen in 2013- Sociale netwerken, e-mail en online etiquette- Veilig vergrendelen- Struikelen, uitglijden en valpartijen- Besloten ruimten – Basis- Besloten ruimten – Atmosfeertesten- Manueel hanteren van lasten – Magazijn- Manueel hanteren van lasten – Industrie- Pesten en ongewenst gedrag – Kantoor- Pesten en ongewenst gedrag – Management- Gevaarlijke stoffen: CLP- Vermoeidheid achter het stuur- Elektriciteit – Basis

Safety-tv en Trainnow zijn geregistreerde merken van Vocam(www.vocam.eu)

Meer info via 016 910 910 of [email protected].

Chronic diseases and conditions have a substantial impact on the labour market and working life. This urgesthe need for effective job retention and return-to-work strategies and interventions. The results of a two-yearcampaign on promoting healthy work for employees with chronic illness (PH Work), initiated by the EuropeanNetwork for Workplace Health Promotion (ENWHP) in 17 Member States, will be presented at the closing confer-ence. The conference not only aims to exchange knowledge on the possibilities to retain workers with a chronicdisease, or facilitate their return-to-work; it also seeks to improve the cooperation of all stakeholders involved.

focus prevent - Europa · examen. Praktisch De opleiding start op 2 oktober 2013 en eindigt op 2...

Documents

Transcript of focus prevent - Europa · examen. Praktisch De opleiding start op 2 oktober 2013 en eindigt op 2...