Hoe mijn startup financieren?

De financieringsmix uitgelegd: theorie en praktijk

Jeroen Corthout, Salesflare, @JeroenCorthout @salesflare

Sven De Cleyn, iMinds, @sdcleyn

Alex De Ridder, PMV, @PMVnv

Kimball Felix, Threeandmore, @kimballfelix, @threeandmore

Dirk Lievens, KBC, @DiLievens

Kurt Peys, Innovatiecentrum, @KurtPeys

Freddy Van Bogget, KBC, @frevabo

#Academy @startitkbc

De economie

Eigen inbreng

Bank

De ‘longtail’ economie

Eigen inbreng

Bootstrapping

FFF

Overheidssteun

Bank

Risicokapitaal

Crowdfunding

Eigen inbreng

Bootstrapping

FFF

Overheidssteun

Bank

Risicokapitaal

Crowdfunding

Mythe: met 1 € kan je een zaak starten

Eigen inbreng:

• Dit gaat over de financiële ruggengraat van je

onderneming

• Er zijn ’hygiënische normen’: met recht en reden!

Eigen Vermogen = kapitaal en reserves door

de ondernemer ter beschikking gesteld

Vreemd Vermogen = middelen door derden

ter beschikking gesteld

Vast Actief

Vlottend Actief

Vreemd

Vermogen

Eigen Vermogen

Solvabiliteit

•

• Financiële autonomie

• Mate van onafhankelijkheid schuldeisers

• Buffer voor ’zwaar weer’

Vast Actief

Vlottend Actief

Vreemd

Vermogen

Eigen Vermogen

Solvabiliteit

• Financiële autonomie

• Mate van afhankelijkheid schuldeisers

• Buffer voor ’zwaar weer’

Vast Actief

Vlottend Actief

Vreemd

Vermogen

Eigen Vermogen

Solvabiliteit

x%?

Vast Actief

Vlottend Actief

Vreemd

Vermogen

Eigen Vermogen

Solvabiliteit

30%

Vast Actief

Vlottend Actief

Vreemd

Vermogen

Eigen Vermogen

30%+ of -

>1j

<1j

Vast Actief

Vlottend Actief

Vreemd

Vermogen

Eigen Vermogen

Solvabiliteit

Eigen inbreng

Bootstrapping

FFF

Overheidssteun

Bank

Risicokapitaal

Crowdfunding

Bootstrapping

“Zo veel mogelijk trachten te

financieren met eigen

middelen en de kasstroom

(werkkapitaal) van de

onderneming”

+ zo behoud men controle

- meestal niet haalbaar

Bootstrapping

Doe zoveel mogelijk zelf: heel veel

kennis = online gedeeld

Zorg zo snel mogelijk voor verkoop:

• betalende klant is beste validatie

• genereert middelen

Bootstrapping

• Parttime job of andere inkomsten

• Loonbeperking

• Personeel of freelance

• Huur wat je kan huren

• Zeer zuinig investeren

• Uitgaven onder controle houden

• Niet noodzakelijke activa afstoten

Bootstrapping

Kies niet te snel voor de gemakkelijkste

weg!

Let op voor de valkuilen van het

aangroeiend klantenkrediet en de

toenemende voorraden!

• Hier zitten hopen geld

• Hier zit hoog risico op falen

Activabeheer!

Activabeheer: klantenvorderingen

Activabeheer:

klantenvorderingen

Beheer start voor afsluiten zaak!

• Check potentiële klanten

• Opletten voor illustere onbekenden

• Betalingsmodaliteiten worden onderhandeld

• Verkopers moeten regels kennen en toepassen

Ketting Offerte-Bestelbon-Factuur

Punctuele facturatie

Opvolging openstaande facturen

• Kort op de bal

• Incasseren

Betalingsregelingen

Activabeheer:

klantenvorderingen

Financiering

• Wat u niet hebt…

• Commercial Finance

• Leverancierskrediet

• Kortlopend bankkrediet

Negatieve energie heeft eenhoge prijs!

Activabeheer :

voorraden

• Voorraad kost (veel) geld!

• Wat u niet hebt…

• … moet u niet onder dak leggen

• … kan niet in de weg liggen

• Weet wat het kost!

• Orde in het magazijn

• Rotatie

• Vermijden manipulatie

• Top sellers

• Ijzeren voorraad

• Slow movers

Activabeheer :

voorraden

• Orde in de boeken

• Beleid leveranciers

• Afspraken

• Goesting!

• Afhankelijkheid?

• Afgestemde financiering

Eigen inbreng

Bootstrapping

FFF

Overheidssteun

Bank

Risicokapitaal

Crowdfunding

FFF: familie, frienden

en fans

Professioneel aanpakken

Degelijke informatie

Mede-aandeelhouder of

lening

Respect!

Winwinlening PMV

Eigen inbreng

Bootstrapping

FFF

Overheidssteun

Bank

Risicokapitaal

Crowdfunding

• Subsidies

• Andere vormen van overheidssteun:

- Advies- Fiscaal / parafiscaal- (Achtergestelde) Leningen- Kapitaaldeelnames- Garanties/Verzekeringen

Overheidssteun

Financiering van innovatie:Subsidies kunnen helpen

@KurtPeysKBC Startit - Antwerpen

17/06/2016

Commons wikimedia

RISICO

RISICO

BUDGETTERING

Omzet vorig jaar

Offerte portefeuille

Best case

(20%)

Meest waarschijnlijk

(70%)

Worst case (10%)

Algemeen economisch

klimaat

?

ONZEKERHEID

Jaar

Omzet

Idee

Bouwen

Product/dienst

Testen en meten

Data

Leren

De waardecreatie wordt niet

volledig uitgesteld tot het einde

haalbaarheid

prototype

marktnood

conceptidee

launch

groei

haalbaarheid

marktnood

conceptidee

Is de bestaande scan-technologie technologisch in staat om voldoende nauwkeurig de bodycontour in beeld te brengen?

KMO-portefeuille

Zelf aan te vragen via:

www.kmo-portefeuille.be

KMO-haalbaarheidsstudie

Technische haalbaarheid

• Vergelijking sensoren

• Puntenwolk voldoende dicht?

• Berekening in de cloud of lokaal?

• Hand scannen in bestaande miniscanner

• …

Business case (specifiek voor starterspakket)

• Wat verwacht de markt juist?

• Welke business model kiezen we best?

• …

KMO-haalbaarheidsstudie

50% steun

Max 25 000 EUR subsidie

Max. 50 000 EUR subsidie als minstens 25% van

budget wordt uitbesteed

Slaagkans > 75%

haalbaarheid

prototype

marktnood

conceptidee

KMO-innovatieproject

Scope: Onderzoek en ontwikkelen van

prototype

KMO-innovatieproject

• Opdelen van bevolking in archetypes

• Bouwen van prototype

• Ontwikkeling software en algoritmes

• Testen

• …

35% steun (+10% voor ko, +10% bij

samenwerking tussen bedrijven)

Max. 250 000 EUR subsidie

Slaagkans > 75%

KMO-innovatieproject

Nood aan co-financiering

Mythe: grote bedrijven gaan lopen met de

subsidies

Beslist Gesteund

KMO-programma

301 236

78 % slaagkans in 2014

2,5 MEUR toegekend aan kmo’s

Mythe: je kan enkel subsidies krijgen voor

externe kosten

Reële

bruto personeelskosten

Reële kosten

> 8500€/onderaannemer

Kosten

Begroting

Forfait: 40.000/mensjaar

< 8500€/onderaannemer

Personeel-

kosten

Niet-personeel-

kosten

Onder-

aannemingen

KMO-HaalbaarheidstudieIdee bestuderen

KMO-InnovatieprojectProof of concept

50% steun

• Maximum 12 maanden• Minimale begroting € 10.000• Maximale steun € 50.000 wanneer

samenwerking

35% steun (45% KO)

• Maximum 24 maanden• Minimale begroting € 50.000• Maximale steun € 250.000• +10% bij samenwerking

KMO-programma

Mythe: een subsidieaanvraag kan je niet zelf

schrijven

Criteria

Innovatie

Origineel

- Creatieve insteek

- Vernieuwend voor bedrijf en sector

Uitdagend

- Meer dan gewone engineering. In het ontwikkelingstraject worden onzekerheden weggewerkt.

Kennisopbouw

- De aanvrager capteert de opgedane kennis/ervaring

Valorisatie

Omzetperspectief

- Innovatie resulteert in economische groei (andere maatschappelijke doelstellingen zijn van minder belang)

Tewerkstelling en investeringen

- Bij Vlaamse bedrijven: aanvrager, toeleveranciers, onderaannemers,…

TIP

Vraag je innovatiesubsidie aan voor je begint met

de concrete uitwerking van je project! Subsidies

zijn enkel mogelijk voor kosten die je nog moet

maken.

Mythe: je project is gedaan voor je je geld ziet

Goedkeuringsprocedure vanaf de aanvraag bedraagt 2 à 3 maanden

Je project mag evenwel starten (kosten claimbaar) de eerste van de

maand na indiening van de aanvraag

Agentschap betaalt voorschot (20 à 30%) bij ondertekening contract

en dan in 6 maandelijkse schijven

Let op: start-up moeten kunnen aantonen dat niet gesubsidieerd luik

van project, financierbaar is

Mythe: je riskeert je geld te moeten

terugbetalen als je faalt

Je gaat een middelenverbintenis aan, geen resultaatsverbintenis

Doen wat je zegt wat je zal doen naar best vermogen. Als het

anders uitdraait dan gepland, zorg er dan vooral voor dat je

dankzij de subsidies nuttige kennis hebt verworven.

Mythe: je innovatie moet hoogtechnologisch

zijn, liefst met een octrooi

Merendeel van goedgekeurde projecten past bestaande

technologie toe in een nieuwe context. Die nieuwe context

vraagt wel degelijk het verwerven van nieuwe inzichten via

onderzoek en ontwikkeling.

Nadenken over bescherming: ja! Maar dat impliceert niet

noodzakelijk een octrooiname.

Mythe: alle kennis zelf in huis hebben verhoogt

je slaagkans

10% extra steun bij samenwerking met 2de

bedrijfspartner

Samenwerking met kenniscentrum is soms nuttig, maar

is zeker geen verplichting

Mythe: Europese steun is interessanter

Mythe: zonder subsidies is innoveren

onbetaalbaar

- Subsidies als hefboom om sneller en diepgaander te

kunnen innoveren ambitie etaleren! (belang van

additionaliteit van de subsidie)

- Vooraf slaagkansen inschatten op basis van criteria

E-mail: kurt.peys@innovatiecentrum.be

FINANCIERINGEN PMV

START IT @ KBC

17 JUNI 2016

106

PLAATS VAN PMV IN HET VLAAMSE

INVESTERINGSLANDSCHAP

PUBLIEK

& INSTITUTIONELE

INVESTEERDERS

GIMV

LRMVPM

VLAAMS GEWEST

100 % 100 %100 %

PMV

OVERZICHT FINANCIERINGSOPLOSSINGEN

Financierings-

oplossingen

voor

Ondernemers

Financierings-

oplossingen

voor

Infrastructuur

Financierings-

oplossingen

voor

Vastgoed

Voorbeelden:

VAC

Brownfieldontwikkeling

Erfgoed

Voorbeelden:

Scholenbouw

VRT-Zenderpark

Sportinfrastructuur

Noordelijke ontsluiting

van Brussels Airport

Voorbeelden:

Arkimedes

Cultuurinvest

Groeifinanciering

InnovatiemezzanineK

idsinvest

Waarborgregeling

Winwinlening

107

EEN RUIM AANBOD AAN

FINANCIERINGSOPLOSSINGEN VOOR BEDRIJVEN

Financieringsoplossingen

• voor alle bedrijven die actief zijn in Vlaanderen met goed

businessplan en managementteam

• doorheen de hele ontwikkelingscyclus van een onderneming

• Van prille start tot internationale expansie

directe

investeringen

waarborgen

van

bedrijfs-

kredieten

financiering

via

fondsen

108

SEED & EARLY

STAGE

110

SEED & EARLY STAGE

Team gespecialiseerd in early stage venture capital

Roots: Vlaams Innovatie Fonds (Vinnof), maar ondertussen sterk

verbreed met o.a. Flanders’ Care Invest (FCI), Spin-Off

FInancieringsinstrument (SOFI) en specifieke investeringen

Sectorexpertise en netwerk opgebouwd in

• Cleantech

• ICT

• Levenswetenschappen en gezondheidszorg

Doel: beloftevolle start-ups/ondernemingen in vroege fase

ontdekken en uitbouwen met risicokapitaal, om hiermee op termijn

duurzame meerwaarde te realiseren voor Vlaanderen

111

SEED & EARLY STAGE

Rollend karakter van de investeringsmiddelen: opbrengsten

worden aangewend voor nieuwe investeringen

Investeringshorizon van 6 tot 8 jaar

Rendementsverwachtingen zijn afgestemd op het risico op

dossierniveau, waarbij marktconformiteit wordt nagestreefd via co-

financiering en vorming van financiële consortia

112

CRITERIA GEBASEERD OP ERVARING

Team-Team-Team

Onderbouwd businessplan

Duurzaam businessmodel

Internationaal potentieel

Stevige intellectuele eigendom

Exit scenario

Voldoende financiering

• Waardeverhoging realiseren

• Vervolgronden deels invullen

113

WAARBORGEN

VAN

KREDIETEN

AAN

ONDERNEMINGEN

DOEL WAARBORGREGELING

In samenwerking met banken om deze te stimuleren om vlotter

kredieten toe te kennen aan ondernemers in Vlaanderen

Realiseren van dossiers die zonder Waarborgbeheer nv te risicovol

zijn voor de bank 115

MECHANISME OPROEP

OPROEP DOOR MINISTER FINANCIËLE INSTELLINGEN

1. Publicatie in de Tijd

4. Verdeling van de waarborgen

2. Kandidaatstelling5. Raamovereenkomst

3. Advies over verdeling waarborgen

116

UITGANGSPUNTEN

Kansrijke projecten en investeringen

Ondernemingen die onvoldoende waarborgen kunnen bieden

Blijft relatie bank - kredietnemer

Zelfde behandeling door bank als voor kredieten zonder

Waarborgbeheer nv

Waarborg geen bevrijdend karakter

117

MECHANISME AUTOMATISCHE WAARBORG

BANKEN

ONDERNEMER 1. Kredietaanvraag

2. Aanvraag

waarborg van

Vlaams Gewest

3. Registratie en vraag

tot premiebetaling

Tot 750.000,00 euro

118

BANKEN

VOORWAARDEN INVESTERING

Investeringsplaats of exploitatiezetel op grondgebied van het

Vlaamse Gewest

Doel: nieuwe investeringen, bedrijfskapitaal, …

Niet voor betaling van

• bestaande bancaire schulden

• achterstallige of al bestaande schulden van onderneming > 3m

Categorieën:

• Investeringskredieten

• Korte-termijn kredieten (kaskrediet, straight loan,…)

• Borgstellingskredieten

• Leasingovereenkomsten

119

VOORWAARDEN WAARBORG

Maximum 75 % van het kredietbedrag

Bank bepaalt zelf duur van de waarborg (max 10j of 5j)

Maximum bedrag onder automatisch systeem: 750.000 €

Maximum bedrag na ministeriële machtiging: 1.500.000 €

120

PREMIE

Berekening:

• Gewaarborgd bedrag x looptijd waarborg x 0,50 %

• Premie max. voor 10 jaar berekend

Eenmalig en bij aanvang

Volledig te betalen door bank aan Waarborgbeheer nv bij registratie

Bank kan het doorrekenen aan de klant

121

MECHANISME AFROEP (= OPVRAGEN TUSSENKOMST

BIJ WAARBORGBEHEER NV)

Bank1. Opzeggingsbrief

3. Storting tussenkomst à

rato van het gevraagde

percentage bij aanmelding

2. Aanvraag

uitbetaling

waarborg

Onderneming

122

GEEN BEVRIJDENDE WAARBORG!

KMO1

Bank

1. Uitwinning andere

waarborgen

2. Opbrengst waarborgen

3. Pro rata

doorstorting

opbrengst

waarborgen

Onderneming

123

CIJFERVOORBEELD

Onderneming “ABC” sluit een financieringsovereenkomst af met

Bank

Tijdstip 0

• Kredietbedrag: 400.000 €

• Geboden waarborg door ABC: 120.000 €

• Risico voor Bank : 280.000 €

• Bank brengt 75 % van kredietbedrag onder toepassing van de

waarborg voor 3 jaar: 300.000 €

• Premie: 300.000 € x 0,5 % x 3 jaar = 4.500 €

124

CIJFERVOORBEELD

Tijdstip 1• ABC blijft in gebreke en Bank zegt krediet op

• Uitstaand kredietbedrag: 280.000 €

• Waarborgbeheer nv betaalt aan Bank provisie

van 75 % van uitstaand kredietbedrag: 210.000 €

Tijdstip 2• Bank recupereert waarborg van ABC 120.000 €

• Bank stort 75 % van gerecupereerde waarborg

aan Waarborgbeheer nv 90.000 €

125

CIJFERVOORBEELD

Verlies Bank:

• Uitstaand kredietbedrag bij opzegging: - 280.000 €

• Provisie betaald door Waarborgbeheer nv: + 210.000 €

• Recuperatie waarborg van ABC: + 120.000 €

• Doorstorting recuperatie aan Waarborgbeheer nv: - 90.000 €

• Totaal verlies Bank : - 40.000 € 126

CIJFERVOORBEELD

Verlies Bank in geval geen beroep op Waarborgregeling:

• Uitstaand kredietbedrag bij opzegging - 280.000 €

• Recuperatie waarborg van ABC: + 120.000 €

• Totaal: - 160.000 €

Blanco risico, zonder Waarborgbeheer nv: 160.000 €

Blanco risico, met Waarborgbeheer nv: 40.000 €

Verschil: 120.000 €

Gevolg: bank kan tot 75 % van risico afwentelen op het Vlaamse

Gewest

127

WAARBORGBEDRAG VERSUS AANTAL

VERBINTENISSEN

59 78100 203 214 204 170 165 162

780

684706

1497

1668

1576

1261

1136

1286

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

0

50

100

150

200

250

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

(in miljoenen €)

Waarborgbedrag Aantal verbintenissen

128

AANDEEL STARTERS

23 31 34 80 96 81 81 57 6236 47 66 124 118 123 88 107 100

266344 358

696

840

807

668

459

581

514

340348

801 828

769

593

677

705

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

0

20

40

60

80

100

120

140

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

(in miljoenen €)

Waarborgbedrag starters Waarborgbedrag niet-starters Aantal verbintenissen starters Aantal verbintenissen niet-starters

129

REGIONALE SPREIDING

1%

35%

14%

23%

9%

18%

Andere Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen

130

GENERIEKE WAARBORGREGELING

Sinds 2005:

• 12,522 dossiers

• 1,5 miljard euro gewaarborgd

• 2,5 miljard euro kredieten

• 3,6 miljard euro investeringen

1 euro waarborg => 2,3 euro investeringen

131

PARTICIPATIE-

FONDS

VLAANDEREN

PARTICIPATIEFONDS VLAANDEREN

Sinds 1 juli 2014 behoort Participatiefonds Vlaanderen tot de PMV-

groep

133

AANPASSING PRODUCTEN PARTICIPATIEFONDS VLAANDEREN

BINNEN DE STROOMLIJNING PMV PRODUCTEN

Vereenvoudiging van de producten bedrijfsinvestering binnen PMV

Doelstelling:

- Aanbod aanpassen aan de behoeftes op de markt na grondige analyse

- Eenvormige en soepele investeringscriteria over een vereenvoudigd

productaanbod

- Producten stroomlijnen

- Uitbreiding doelpubliek : Startlening + voor alle starters mits maximaal 4

jaar actief in hoofdberoep

- Verhoging maximale tussenkomst

- Verlaging rentevoet

134

KMO-COFINANCIERING

Achtergestelde lening, aanvullend op bankkrediet, lening investeringsfonds of tussenkomst één of meerdere Business Angels

Zowel starters als niet-starters

• Beantwoorden aan Europese KMO-definitie

• Minder dan 250 VTE

• Minder dan € 43 miljoen balanstotaal en/of

• Minder dan € 50 miljoen omzet

Maximum 350.000 €

Maximum 50 % van de globale investeringsbehoeften

Minstens 20 % tussenkomst cofinancier, van de globale investeringsbehoeften

Interestvoet: IRS + 0,53 %, met een min. van 3 %, vast

Eigen inbreng:

• Moet minimum 10 % van de totale investering bedragen

• Mag niet geleend zijn

• Bedrag lening PFV = maximum 4 X eigen inbreng

135

KMO-COFINANCIERING

als eigen inbreng komen in aanmerking :

• inbreng van eigen vrij beschikbare liquiditeiten

• (converteerbare) leningen met eerste/enige vervaldag na de

eindvervaldag van de lening toegekend door PFV, achter te

stellen tegenover PFV alleen of algemeen

• Winwinlening

• in natura mits verwerving ten hoogste 6 maanden voor

indiening aanvraag

• achtergestelde geblokkeerde voorschotten van onbepaalde duur

of met vervaldag na de eindvervaldag van de lening van PFV,

verleend door de vennoten (rechtspersonen)

• autofinanciering (rechtspersonen)

! De als eigen inbreng in aanmerking genomen

middelen worden als dusdanig meegenomen voor de

berekening van de solvabiliteit

136

KMO-COFINANCIERING

Indiening dossier:

• BAN-Vlaanderen

• Kredietinstelling

• Investeringsfonds

• Rechtstreeks

Terugbetaling:

• Tussen 3 en 10 jaar

• Gratieperiode voor terugbetaling kapitaal mogelijk (0,1 of 2 jaar – 3 jaar mogelijk indien tussenkomst BA)

• Maandelijkse/driemaandelijkse betalingen (vaste aflossing), bij voorkeur domiciliëring

Solvabiliteit na investering: minstens 10 %

Beperkte waarborgen – evaluatie project per project:

• solidaire borgstelling, hypothecair mandaat, achterstelling en blokkering voorschotten vennoten

137

STARTLENING +

Achtergestelde lening

Bestemd voor alle starters (minder dan 4 jaar actief in hoofdberoep)

• Beantwoorden aan Europese KMO-normen

• Minder dan 250 VTE

• Minder dan € 43 miljoen balanstotaal en/of

• Minder dan € 50 miljoen omzet

Maximumbedrag: € 100.000

Eigen inbreng:

• Leningbedrag/4

• Mag geleend zijn

Interestvoet:

• 3 % , vast

Waarborgen: soepel, evaluatie project per project

138

STARTLENING +

Indiening dossier: via een aanbrenger of kredietinstelling met wie

Participatiefonds Vlaanderen een samenwerkingsovereenkomst

afsloot, dan wel rechtstreeks

Terugbetaling:

• Looptijd tussen 3 en 10 jaar

• Vrijstellingsperiode voor terugbetaling kapitaal mogelijk (0,1 of 2 jaar)

• Maandelijkse / driemaandelijkse vaste bedragen van terugbetaling, bij

voorkeur via domiciliëring

Volgen van begeleidingsprogramma na opstart wordt aanbevolen

(door AIO ondersteund traject)

139

STARTLENING +

Extra’s voor natuurlijke personen die op het ogenblik van de aanvraag

niet-werkende werkzoekenden zijn mits:

1/ Looptijd van lening minimum 5 jaar – maximum 10 jaar

2/ Aflevering geldig attest startlening bij indiening aanvraag

- Recht op werkloosheidsuitkering blijft behouden tot 15 jaar na start

zelfstandige zaak

- Geen waarborgen

- Kwijtschelding schuld bij onvrijwillige stopzetting (beperkt tot

maximum € 40 000)

140

BESLISSING KREDIETCOMITÉ

Beslissing: binnen de 4 weken

• Mededeling van beslissing, werkdag nadat beslissing genomen

is

• Leningvoorstel/overeenkomst via mail bezorgd aan de

kredietinstelling, aanbrenger, investeringsfonds, BAN-

Vlaanderen…die het dossier indiende.

• Terbeschikkingstelling middelen op vraag van de

kredietinstelling, aanbrenger, investeringsfonds, BAN-

Vlaanderen,… na vervulling van alle voorwaarden

141

COMBINATIEMOGELIJKHEDEN

Cumul van Startlening + met KMO-cofinanciering is mogelijk

(bedrag van alle leningen samen mag niet hoger liggen dan

€ 350 000)

Combinatie met waarborg op bankfinanciering via PMV

Waarborgregeling is mogelijk

142

HEFBOOMWERKING : VOORBEELD

Startend bedrijf : investeringsbehoefte € 300.000

• Uitgangspunt : maximale tussenkomst PFV

• KMO-cofinanciering : € 150.000

• Eigen inbreng : € 37.500

• Bank minimaal € 60.000

• € 52.500 via andere kanalen, eventueel ook bank

• ! bank kan beroep doen op Waarborgregeling PMV

• --> blanco risico bank bij toekenning van € 112.500 door de

bank en maximaal gebruik Waarborgregeling :

• € 28.125

143

HEFBOOMWERKING : VOORBEELD

Vaststelling : combinatie van (complementaire)

overheidsinstrumenten maakt het mogelijk om met een inbreng van

€ 37.500

en een residueel risico voor de eventueel tussenkomende

bank van € 28.125 een project van 300.000 € op te starten

....

mede dank zij het feit dat PFV achtergestelde leningen

toekent, die door de bank als een uitbreiding van het eigen

vermogen beschouwd kunnen worden voor de financiële

analyse

144

ONTVANKELIJKHEID FINANCIERINGSDOSSIERS

Voor nieuwe investeringen door aanvragers die wonen in het Vlaamse

Gewest of er hun zetel hebben of voor investeringen in het Vlaamse

Gewest

Aanvrager moet toegang tot het beroep hebben (indien vereist)

Enkel nieuwe investeringen (ook vervangingsinvesteringen,

tweedehandsmateriaal)

Sectorbeperkingen in het kader van de de-minimisregel

Beantwoorden aan de Europese KMO-definitie

Geen tussenkomst voor

• Tradingactiviteiten

• Ondernemingen in moeilijkheden

• Natuurlijke personen in schuldbemiddeling

• Onderzoek & Ontwikkeling

• Businessplan met onvoldoende terugbetalingscapaciteit (moet

aangetoond zijn op het einde van het 2e jaar – op het einde van het 3e

jaar indien tussenkomst BA)

145

EVALUATIECRITERIA

"DE JUISTE PERSOON MET HET JUISTE PROJECT"

• Participatiefonds Vlaanderen kijkt naar profiel aanvrager (opleiding,

ervaring), aspecten op organisatorisch, technisch, juridisch vlak,

financiële gegevens, terugbetalingscapaciteit

Kredietinstrumenten van Participatiefonds Vlaanderen laten

kredietinstellingen toe om kredietrisico in te perken en marge over te

houden voor toekomstige kredietverlening

Bij weigering dossiers :

• Schriftelijke mededeling van elementen van weigering

• Mogelijkheid tot opnieuw voorleggen dossier met aanvullende

informatie in antwoord op elementen van weigering

Steeds mogelijk om tijdens persoonlijk contact het project ten gronde te

bespreken.

146

CIJFERS

Ingediende en goedgekeurde aanvragen voor een lening, in aantallen,

tijdens het eerste werkingsjaar

147

CIJFERS

Goedgekeurde bedragen tijdens het eerste werkingsjaar

148

CIJFERS : GOEDKEURINGSPERCENTAGES

Participatiefonds Vlaanderen Aanvaardingspercentage

Startlening 62%

Starteo 79%

Optimeo 78%

BA+ 92%

Totaal 70%

149

WINWINLENING

WINWINLENING

Doel: particulieren aanmoedigen om ondernemers in Vlaanderen te

financieren dankzij een fiscaal voordeel en een waarborg

Voordeel voor ontlener:

• Jaarlijks belastingkrediet van 2,5 % op het geleende bedrag

• Eenmalig belastingvoordeel van 30 % van de verloren hoofdsom bij

faillissement, stopzetting of overlijden van de kredietnemer

Achtergestelde lening – duur: 8 jaar

Huidige rentevoet: min 1,125 % - max 2,25 %

151

WINWINLENING

Kredietgever: particulier geeft lening uit privé-vermogen

niet: - onderneming

- echtgenote / wettelijk samenwonende van

kredietnemer

- werknemer/werkgever

Totaal bedragen aan Winwinleningen:

- maximaal 50.000 € per particuliere kredietgever (M/V)

- maximaal 200.000 € per kredietnemer.

9 aflossingsmogelijkheden

Aanmelding en schrapping via website www.winwinlening.be

152

GEREGISTREERDE WINWINLENINGEN

3,12 8,96 8,13 9,65 8,23 24,24 36,07 46,57 53,49

123

337 308 370331

851

1314

1669

1945

0

500

1000

1500

2000

2500

0

10

20

30

40

50

60

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

(in miljoenen €)

Bedrag Aantal

153

GEMIDDELD BEDRAG

25.325

26.575

26.404

26.076

24.859

28.484

27.447

27.900

27.503

23.000

23.500

24.000

24.500

25.000

25.500

26.000

26.500

27.000

27.500

28.000

28.500

29.000

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

154

STARTERS

58%

52%

48%51%

61%

54%

51%

55%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

2011 2012 2013 2014

Bedrag Aantal

155

CONTACT

Algemeen : www.pmv.eu

Helpdesk Waarborgbeheer nv

02/229.52.77

helpdesk.waarborgbeheer@pmv.eu

Helpdesk Participatiefonds Vlaanderen

02/229.53.10

participatiefonds@pmv.eu

156

Tax Shelter voor startups

natuurlijke personen aanmoedigen om

te investeren in startende

ondernemingen via:

- directe investeringen,

- investeringen via een door de FSMA

erkend crowdfunding platform,

- investering in een starterfonds

Eigen inbreng

Bootstrapping

FFF

Overheidssteun

Bank

Risicokapitaal

Crowdfunding

• Exploitatiecyclus:

- kaskrediet- vaste voorschotten- commercial finance- kasplannings- en voorafbetalingskredieten

• Investeringen:

- investeringskrediet- leasing

Mythe: banken zijn veel te moeilijk

• Spaarders ↔ Intermediëren ↔ Kredietnemers

• Zij werken dus met geld van anderen!

Risico’s beheren (krediet, liquiditeit, markt, operationeel)

Kapitaal & liquiditeit buffers

Bazel regelgeving

Waarom bestaan banken?

Mythe: banken lopen geen risico’s

• Vertrouwen in het risico = krediet

• Vertrouwen ontstaat beredeneerd

• Vertrouwen begint met informatie-evenwicht

• Telling is selling!

Mythe: banken zijn alleen geïnteresseerd in

waarborgen

• De harde waarheid: “Banken zijn vooral

geïnteresseerd in jou!”

• Wat willen bankiers, en geldschieters in het

algemeen over jou te weten komen?

Wie ben ik?

• voorgeschiedenis en kwalificaties

• sector en activiteit

• klanten

• leveranciers

• concurrenten

• organisatie

• externe steun

• financiën

Wat ga ik doen met het geld?

• maak het begrijpelijk

• WAAROM?

• besef je voorsprong …

• … dus investeer in je verhaal

Waarom is mijn plan OK?

• kader ruim

• neem gesprekspartner mee

• creëer inzicht en begrip …

• … bouw vertrouwen op

Terugbetalen?

Onderbouw:

• Investeringsplan: hoeveel heb je nodig?

• Financieringsplan: hoe ga je dat betalen?

Toon terugbetalingscapaciteit aan:

• Omzetprognose | variabele kosten | brutomarge

• Vaste kosten

• Break-even analyse

• Kasplan

• Resultaat

Waarborgen?

• Veiligheid

• Denk er zelf vooraf over na

• Begin er zelf over

• Mogelijkheden - denk aan ’Tweede Waarborg-regeling

van PMV’

Met andere woorden:

maak een ondernemingsplan

Ondernemingsplan

• Goede investering

• Multifunctioneel

• In de eerste plaats: voor jezelf

• Opportuniteiten

• Valkuilen

• Zoek hulp

• Laat je uitdagen, verdraag kritiek

• Begin er op tijd aan

• Hou het up to date

Eigen inbreng

Bootstrapping

FFF

Overheidssteun

Bank

Risicokapitaal

Crowdfunding

• Doel voor je onderneming / startup: je onderneming

helpen om de volgende stap te zetten (eerste

marktintroductie, nieuwe producten, overnames,

(internationale) groei, ...)

• Doel voor de investeerder: meerwaarde realiseren op

zijn investering

Risicokapitaal - doel

Risicokapitaal - vormen

• Incubators / accelerators (privé of publiek): typisch

relatief kleine bedragen (15-50 kEUR)

• Business Angels (privé-individuen): bedragen

tussen 20 en 150 kEUR. Smart Money, met

keerzijde…

• Venture Capital (privé of publiek), afhankelijk van

fonds: bedragen tussen 250 kEUR en 2-5 mEUR

Investeringsproces (1/2)

1. Zorg voor een goede

voorbereiding (sterke pitch /

slidedeck, business plan,

financieel plan). Toekomstvisie

is belangrijk!

2. Selecteer investeerders die je

wil benaderen, op basis van hun

scope en investeringsportfolio

3. Benader die investeerders, bij

voorkeur met een introductie

Investeringsproces (2/2)

4. Stel je bedrijf voor (pitch + visie)

5. Indien interesse: licht volledig

business en financieel plan toe

(voor je het hen volledig

toestuurt)

6. Due diligence start (hou opties

open!)

7. Werk richting een term sheet

8. Contracting

Mythe: investeerders zoeken naar ‘veilige’

investeringen

• Risicokapitaalinvesteerders zoeken naar schaalbaarheid:

hoe kan ik mijn geld 5, 10, 20 of meer keer

terugverdienen?

• Voor elk type investeerder liggen de criteria anders

• BA’s hopen op een exit na 7-10 jaar, VC’s na 3-5 jaar

Mythe: investeerders staan in de rij te wachten

• Investeerders zien tientallen, zoniet honderden

dossiers per jaar en investeren in slechts enkele: zéér

selectief!

• Zorg dus voor een goede match met waar zij naar op

zoek zijn (anders tijdverlies)

• Investeerders doen een grondige ‘due diligence’. Alles

samen duurt een volledig proces (eerste contact tot

geld op de rekening) minstens 6-9 maanden!

Mythe: risicokapitaal is nodig voor elk

groeibedrijf

• Denk zorgvuldig na over welke vorm van financiering

je nodig hebt

• Risicokapitaal is slechts in bepaalde gevallen nuttig

• Risicokapitaal is een dure vorm van financiering. Het

goedkoopst is geld van klanten, leveranciers of de

bank!

Mythe: investeerders denken enkel aan hun

geld

• Investeerders hebben er alle belang bij hun

portfoliobedrijven te ondersteunen en adviseren

• Kijken naar hun portfolio om te kijken waar ze ervaring

en netwerk in hebben

• Praat met andere ondernemers die door een

investeerder gefund zijn over zijn/haar ervaringen

Mythe: risicokapitaal is een garantie op succes

• In een typisch investeringsfonds is 70-80% (!) van de

investeringen verlieslatend. Slechts 10-20% zorgt voor

de winst

• Facebook zorgde op haar eentje voor 35% van alle VC

inkomsten uit exits in de VS in 2012

Mythe: investeerders praten niet met elkaar

over ‘leads’

• Investeerders ‘syndiceren’ vaak deals en praten dus

met elkaar over potentiële dossiers

• Professionele communicatie over andere investeerders

is dus vereist!

• Introducties helpen je slaagkansen te vergroten

Mythe: elke investeerder is even interessant

• Investeerders hebben meestal een focus (sector,

investeringsfase, ...) en dus specifieke ervaring en een

netwerk.

• Je onderneming is slechts op bepaalde momenten

interessant voor bepaalde investeerders.

• Maak je huiswerk grondig! Zorg dat je tijdig op hun

radar geraakt, maar ook niet te vroeg of te laat.

Mythe: investeerders investeren in technologie /

producten

• It’s a people’s business! Liever investeren in een A-

team met een B-idee dan omgekeerd!

• Zeker jonge start-ups moeten vaak pivoteren. Dan

beter een goed team hebben dan een eerste ’perfect’

idee (dat allicht toch bijgestuurd wordt)

Mythe: met 1 goede investeerder zit je gebeiteld

• Een onderneming succesvol maken is een marathon,

geen sprint

• Je hebt verschillende investeerders nodig die elkaar

aflossen

• Zeker voor groeibedrijven (‘gazelles’) is geld zoeken

een (bijna) permanente bezigheid

Het landschap van risicokapitaalverschaffers

• Brochure Agentschap Innoveren & Ondernemen

“Overzicht van de risicokapitaalverschaffers in

Vlaanderen”

• BVA (Belgian Venture Capital & Private Equity

Association)

• BAN Vlaanderen

Informatie?

Incubators / Accelerators

*

* Flexibele kredietvormen, geen equity

Business Angels & Venture Capital

... and many more

iMinds als investeerder

• iStart incubatieprogramma met o.a.

• Zaaikapitaal

• (50 kEUR, in bepaalde gevallen tot 100 kEUR)

• Uitgebreid pakket aan coaching en begeleiding (o.a. Workshops met 1-on-1 natraject, dedicated coach, EiR)

• Huisvesting, softwardeals, extra’s van ‘corporates’, ...

• Toegang tot (bijna) alle (ICT gerelateerde) research expertise aan Vlaamse kennisinstellignen

• Beperkingen

• Enkel ICT / digitale media start-ups

• Minimaal proof-of-concept nodig

• Geen verloning ondernemers

Call deadlines: 1/2, 1/5 & 1/10

Eigen inbreng

Bootstrapping

FFF

Overheidssteun

Bank

Risicokapitaal

Crowdfunding

Crowdfunding?

• Risico-financiering verwerven via een grote groep

kleine financiers

• startend in uw eigen (social) netwerk

• voor de financiering van een project of onderneming

• via een online campagne

• met vooraf bepaald doelbedrag en deadline

Mythe: iedereen kent crowdfunding

• Crowd watte?

• Crowdfunding is nog steeds weinig gekend in

Vlaanderen

• Vlamingen zijn terughoudend

• In 2016 slechts ca 6 mEUR in België

• Onbekend is onbemind!

Mythe: crowdfunding is Kickstarter

4 vormen

donaties rewards leningen aandelen

Crowdfunding vlag dekt veel!

Voorverkoop

‘Pretailing’

donaties rewards leningen aandelen

Niet financiële return Financiële return

filantropie Equity CFP-to-B lening

P-to-P lening

sociale lening

obligatielening

hybride

Convertible note

Equity linked note

Achtergestelde lening

Omzet- of winstdeling

…

crowdfinance

Donaties

Rewards

LeningYoghurt Barn: start nieuwe vestiging Amsterdam

224

Member of the KBC groupAandelen

Mythe: it’s about “the crowd”

• Geen naamloze menigte

• It’s about ‘YOUR’ crowd, of een ‘specifieke’ crowd

• Welbepaalde community

• ‘Deel uitmaken van’

• Betrokkenheid

Mythe: it’s about “funding”

• ideale Lakmoesproef

• marktonderzoek bij doelgroep

• co-creatie business plan en product

• pré-marketing

• klanten werven

• een deeltje van je financiering (of omzet)

Mythe: crowdfunding is een gemakkelijke

manier van financiering

• Pré-crowdfunding campagne / voorbereiding:

vergelijkbare projecten, pitch: waarom!, stakeholders,

beloningen, communicatie, marketing, doelstellingen,

kosten, kanalen, juridisch,…

• Campagne voeren: on- en offline, growthhacking!,

communicatie updates, Q&A,…

• Na de campagne: community management, open

communicatie, ‘investor relations’, beloftes nakomen

cf of eigen platform

Mythe: crowdfunding is er voor elke

ondernemer

• Niet voor iedereen

• Bepaalde niches: creatieve projecten, 3 Ps,…

• Sociaal-maatschappelijke projecten

• Risicovolle (innovatieve) projecten en startups

• Ondernemingen met een grote achterban

• Vooral B2C, maar ook B2B

Tijd voor project break-even

Equity

Rewards

Mythe: crowdfunding is goedkope financiering

• Commissies platform: registratie, succes fee,

transactiekosten

• Juridische en fiscale aspecten!

• Protectie IP?

• Kost PR

• Kost toekomstige beloningen (verzending!)

• Time is money!

Het landschap van crowdfunding

Platformen & Plugins

…

246

Member of the KBC groupAandelen€100,000 opgehaald via Bolero crowd€300,000 via privé investeerders

Member of the KBC group

Type of instruments if Project is NV

Project

NV

Bond

Convertible

Bond

Equity

crowd

crowd

• Crowd invests in bonds issued by NV

• Crowd invests in a cvba which in turn

invests in conv bond or equity in NV

• Preferred dividend or remuneration

• Board composed of NV board

members

• Crowd can do follow-on investments

• Very limited PoA internal cvba

• Extended PoA versus NV (SHA)

• Bolero platform could be used for dividend

/ intrest payments

• Private Placement is separate from crowd,

but preferably same conditions

Private

placementSPV cvba

Member of the KBC group

Member of the KBC group

Member of the KBC group

• Website Agentschap Innovatie & Ondernemen

• ECN (European Crowdfunding Network)

• Douw&Koren

• www

Informatie?

Eigen inbreng

Bootstrapping

FFF

Overheidssteun

Bank

Risicokapitaal

Crowdfunding

Betalende klanten?!?!

The customer funded

business

• Focus op sales ipv VC

funding

• 5 business modellen met

relatief lage opzet kost

• Klant betaalt alvorens product

en/of service geleverd wordt

• Vb: Dell, Microsoft,…

• Ook voor tech startups, maar

niet voor elke business

CONCLUSIES

• Financieren draait om vertrouwen: neem jezelf, je business en dus ook je ondernemingsplan serieus

• Een plan maken vraagt ‘regie’...

• …en een netwerk van sparring partners

• Binnen de financieringsmix is eigen inbreng een ’must’

• Ondernemingsplan stem je af op de beoogde financiers:

Bank: focus op terugbetalingscapaciteit en gezonde financiële structuur

Risicokapitaalverschaffer: focus op schaalbaarheid en exit

Overheid: focus op de regels over mogelijkheden tot tussenkomst

Crowdfunding: focus op aantrekkelijkheid en betrokkenheid

FFF: focus op je droom en hun geloof in jou; diep respect!

Hoe ziet u financieringsmix er uit?