Financiering publieke oplaadinfrastructuur voor …...Inhoud I. Inleiding en aanpak p. 1 II....

Stichting e-laad, Onoph Caron, Eric van Kaathoven en Arjan Wargers

APPM Management Consultants, Mark van Kerkhof en Harm-Jan Idema

Zoetermeer, oktober 2013

Resultaat verkennende bureaustudie

Financiering publieke oplaadinfrastructuur voor

elektrische voertuigen in Europa

Opdrachtgever

Opgesteld door

Plaatsnaam, datum

Soort document

Inhoud

I. Inleiding en aanpak p. 1

II. Resultaten in één overzicht p. 3

III. Conclusies p. 4

IV. Resultaten per land p. 6

Colofon

Opdrachtgever

Stichting e-laad

www.e-laad.nl

Voor meer informatie over Stichting e-laad kunt u

contact opnemen met Eric van Kaathoven via 026-

3120223.

Auteurs

APPM Management Consultants

Mark van Kerkhof

Harm-Jan Idema

www.appm.nl

Voor meer informatie over het onderzoek kunt u contact

opnemen met Harm-Jan Idema via [email protected] en

06-46346024.

I. Inleiding en aanpak

Voorliggend document is het resultaat van een verkenning naar de financiering van publieke

laadinfrastructuur in Europa. De verkenning is een initiatief van Stichting e-laad en uitgevoerd door

APPM Management Consultants.

Doel verkenning: inzicht in financiering publieke laadinfrastructuur

Het doel van de verkenning is het beantwoorden van de hoofdvraag; wie financiert in Europese

landen publieke (AC) laadinfrastructuur (overheid, energiebedrijven, netbeheerders, marktpartijen

anderen of een combinatie van deze)?

Daarbij wil Stichting e-laad antwoord op een aantal subvragen. Must haves zijn:

welke organisatorische rol spelen netbeheerders en andere partijen bij publieke

laadinfrastructuur?

hoeveel elektrische auto’s en publieke laadpunten zijn er per hoofd van de bevolking?

Nice to haves zijn:

hoe zijn DC (snel)laadpunten gefinancierd?

hoeveel (semi-)private laadpunten zijn er per hoofd van de bevolking?

in hoeverre kunnen e-rijders bij een publiek oplaadpunt laden met stroom van hun eigen

energieleverancier (switchen aan de paal)?

Het resultaat van deze verkenning is het voorliggende document dat de vragen beknopt

beantwoord. Het betreft een verkenning op hoofdlijnen waardoor de informatiedichtheid per land

verschilt en een momentopname is. De volgende pagina bevat een toelichting op de aanpak.

1

http://www.e-laad.nl/

http://www.appm.nl/

I. Inleiding en aanpak (vervolg)

Aanpak: desk research en (telefonische) interviews

De verkenning kent een pragmatische aanpak in de volgende stappen:

inventarisatie van bestaande kennis die aanwezig is bij Stichting e-laad en APPM;

desk research o.b.v. documenten die online beschikbaar zijn en (telefonische) interviews met

kennisdragers uit het betreffende land;

samenvatten van de resultaten in een beknopt document.

Opbouw document

Het voorliggende document bevat de resultaten van de verkenning. De opbouw is als volgt:

hoofdstuk II presenteert het resultaat: de antwoorden van de belangrijkste vragen op één

sheet;

hoofdstuk III geeft een algemene conclusie voor het beantwoorden van de hoofdvraag op

basis van de opgehaalde informatie;

hoofdstuk IV presenteert een nadere toelichting op de opgehaalde informatie per land.

Dit document gaat er vanuit dat de lezer bekend is met de inhoudelijke context van EV en de

gebruikte begrippen. Nederland is opgenomen als voorbeeld voor hoe informatie is verwerkt.

2

II. Resultaten in één overzicht

De matrix beantwoord de kennisvragen en kent de

volgende onderdelen:

Financiering geeft aan wie in het land de publieke

laadinfrastructuur financiert:

Netbeheerder Privaat

Overheid

Rol netbeheerder geeft aan welke organisatorische rol

de netbeheerder heeft:

Financiering

Aansluiten op distributienet

Anders, zoals een rol als infraprovider of

serviceprovider

Interoperabel geeft aan in hoeverre er sprake is van

interoperabiliteit tussen laadpunten van verschillende

aanbieders:

Volledig interoperabel

Interoperabel tussen enkele aanbieders

Niet interoperabel

Swichten aan paal geeft aan in hoeverre het mogelijk is

om te laden met elektriciteit van een energieleverancier

naar keuze:

Switchen aan de paal is mogelijk

Switchen aan de paal is in verkenning

Switchen aan de paal is niet mogelijk

De overige kolommen geven zicht op het aantal

elektrische voertuigen en publieke laadpunten.3

Land

Fin

an

cie

rin

g

Ro

l

ne

tbe

heerd

er

Inte

rop

era

be

l

Sw

itch

en

aan

pa

al

Aan

tal

EV

pe

r

mil

joe

n

inw

on

ers

Ab

so

luu

t

aan

tal

EV

Pu

bli

eke

laad

pu

nte

n

pe

r m

iljo

en

inw

on

ers

Aan

tal

pu

bli

eke

laad

pu

nte

n

1. België 73 812 81 899

2. Denemarken 248 1.388 123 687

3. Duitsland 89 7.114 29 2.316

4. Estland - - 128 167 - -

5. Frankrijk 318 20.000 33 2.100

6. Ierland 52 234 141 662

7. Italië 55 3.376 10 640

8. Nederland 552 9.266 192 3.230

9. Noorwegen 2.797 13.626 857 4.029

10. Oostenrijk 128 1.047 65 536

11. Portugal 177 1.862 129 1.362

12. Turkije 3 200 1 52

13. Verenigd Koninkrijk 129 8.183 62 3.901

14. Zweden 285 2.588 49 446

Hoofdstuk IV geeft per land een toelichting op de beschikbare informatie.

III. Conclusies

De verkenning resulteert in de volgende antwoorden op de kennisvragen:

Wie financiert de publieke laadinfrastructuur?

De financiering van de publieke laadinfrastructuur komt voornamelijk voort uit investeringen

van de overheid en/of netbeheerder. Het aantal private partijen dat investeert is tot een

minimum beperkt (alleen in beperkte mate in Denemarken, Oostenrijk, Turkije en Zweden).

Welke organisatorische rol hebben netbeheerders?

De netbeheerders zijn in alle verkende landen verantwoordelijk voor de aansluitingen op het

elektriciteitsnet. Daarnaast investeren in een aantal landen netbeheerders, al dan niet vanuit

een opdracht van een overheid, in publieke laadinfrastructuur. Dat geldt voor Duitsland,

Ierland, Italië, Nederland en Noorwegen. Tot slot heeft in een beperkter aantal landen de

netbeheerder ook een actievere rol als infraprovider en/of serviceprovider.

In hoeverre is er sprake van interoperabiliteit?

Interoperabiliteit is beperkt georganiseerd. Nederland, Ierland en Portugal springen er uit als

landen waar interoperabiliteit goed is geregeld. Daarnaast wordt er in een aantal landen

geëxperimenteerd met (internationale) interoperabiliteit.

Switchen aan de paal mogelijk?

Switchen aan de paal is op dit moment alleen mogelijk in Portugal en in Nederland vindt een

verkenning plaats. In landen met een sterke rol voor de netbeheerder is switchen aan de paal

een actueel thema, veelal ingegeven vanuit een vrije energiemarkt.

4

III. Conclusies (vervolg)

Naast de conclusies uit de antwoorden op de kennisvragen komen zien we de volgende trends:

Europa kent twee gangbare modellen voor publieke laadinfrastructuur, met een explicatie

verschil in de rol van de netbeheerder.

In het integrated market model zijn de netbeheerders verantwoordelijk voor de uitrol, beheer

en onderhoud van de publieke laadinfrastructuur. De netbeheerder (DSO) is in dit model

conform Europese regelgeving verantwoordelijk om een energiemaatschappij toegang te

geven voor de verkoop van stroom via het laadpunt. Netbeheerders dragen alle kosten, die zij

verrekenen via de gebruikers tarieven. Niet e-rijders betalen in dit model mee aan de kosten

van laadinfrastructuur.

In het independent market model beperkt de rol van de netbeheerder zich tot het aansluiten

van een laadpunt op het elektriciteitsnet. Op eigen initiatief, of via aanbestedingen, realiseert

een private partij publieke oplaadinfrastructuur. Het aantal private partijen dat op eigen

initiatief laadpunten realiseert is zeer beperkt.

Onafhankelijk van het integrated of het independent model is de realisatie van publieke

laadinfrastructuur in alle landen die onderdeel zijn van de verkenning afhankelijk van publiek

middelen. Er is op basis van de aantallen laadpunten in de verschillende Europese landen

geen harde uitspraak mogelijk over welk model tot dusver tot het best dekkende

laadpuntennetwerk leidt en/of grootste aantal elektrische auto’s.

In een aantal landen een sterke ‘EV autoriteit’: één organisatie die – tenminste op het gebied

van publieke oplaadinfrastructuur – kennishouder is en samenwerking tussen partijen zoals

energieleveranciers, marktpartijen en overheden organiseert.

Onder andere Italië, Ierland en Portugal kennen een autoriteit die vanuit de landelijke

overheid is gestart. De autoriteit geeft een eenduidig portaal voor e-rijders over het ‘hoe en

wat’ van elektrisch vervoer. Op basis van de beschikbare informatie is geen uitspraak

mogelijk over de impact van een landelijke autoriteit op de groei van elektrisch rijden.

5

IV. Resultaten per land

De matrix in hoofdstuk II presenteert de resultaten van de verkenning op één sheet. De volgende

pagina’s bevatten per land de resultaten van de verkenning. Per kennisvraag is een beknopt

antwoord gegeven. Daarnaast bevat elke landensheet een kader met ‘facts en figures’ over de

aantallen elektrische voertuigen en oplaadpunten. Per land is tevens een bronvermelding

opgenomen.

De landenvolgorde is alfabetisch:

1. België

2. Denemarken

3. Duitsland

4. Estland

5. Frankrijk

6. Ierland

7. Italië

8. Nederland

9. Noorwegen

10. Oostenrijk

11. Portugal

12. Turkije

13. Verenigd Koninkrijk

14. Zweden

6

1. België

Wie financiert de publieke laadinfrastructuur?1,2

Realisatie van laadpunten vind in Vlaanderen vooral op projectbasis plaats:

Vlaanderen kent vijf proeftuinen (EVA, EV TecLab, iMOVE, Olympus en Volt-Air) waarin

plaatsen van laadpunten (met name EV, iMOVE en Olympus) een onderdeel is. Financiering

van de proeftuinen vindt plaats vanuit de Vlaamse overheid en de netbeheerders (Infrax en

Eandis);

lokale initiatieven waarbij een gemeente investeert in laadpunten aangeboden door een

commerciële onderneming. Daarnaast zijn er private partijen (zoals IKEA en Lidl) Die

investeren in semi-openbare laadpunten op eigen terrein.

In Wallonië is beperkt laadinfrastructuur aanwezig. Realisatie van laadpunten vindt voornamelijk

plaats op projectbasis door financiering vanuit de overheid of private partijen.

Welke organisatorische rol hebben netbeheerders? 1,2

De rol van de netbeheerders bestaat uit:

bijdrage in de organisatie en financiering van de laadpunten in de proeftuinen. De motivatie

voor de netbeheerders ligt in het onderzoeken van de impact van het laden op het

elektriciteitsnet;

het aansluiten van de laadinfrastructuur op het elektriciteitsnet.

Via een aanbesteding verkrijgen de netbeheerders een deel van het net toegewezen dat zij mogen

beheren en exploiteren. Het proactief ondersteunen (inclusief financiering) van gemeenten met

laadinfrastructuur draagt bij aan groei en behoud van de marktpositie. Een op termijn grotere rol

van netbeheerders in België is daardoor niet onwaarschijnlijk.

7

Facts en figures

Wagenpark (alleen personenvoertuigen)

Volledig elektrisch3 812

Plug-in hybride / range extender3 niet bekend

Totaal elektrisch 812

Totale omvang wagenpark3 5.392.908

Laadinfrastructuur

Openbare laadpunten4 899

Openbare laadlocaties4 375

Semi-openbare en private laadpunten niet bekend

Aandeel elektrisch voertuigen

Inwoners5 (miljoen) 11,1

Aantal auto’s per miljoen inwoners 485.848

EV’s per miljoen inwoners 73

Publieke laadpunten per miljoen inwoners 81

Bronnen1 Carlo Mol, Flemish Living Lab Electric Vehicles, interview 11

juni 2013.2 Arthur Vijghen, The New Drive.3 Cijfers Febiac. Verkregen via

http://www.febiac.be/public/statistics.aspx?FID=23&lang=NL

op 18 juni 2013.4 Chargemap. Verkregen via http://nl.chargemap.com/stats op

18 juni 2013.5 De Standaard. Verkregen via

http://www.standaard.be/cnt/DMF20130412_00538228 op 18

juni 2013.

http://www.febiac.be/public/statistics.aspx?FID=23&lang=NL

http://nl.chargemap.com/stats

http://www.standaard.be/cnt/DMF20130412_00538228

1. België (vervolg)

In hoeverre is er sprake van interoperabiliteit? 1,2

De interoperabiliteit op de laadpunten kent focus op de Vlaamse proeftuinen. Binnen de proeftuinen

zijn laadpunten interoperabel (zelfde aanbieder). Er is op dit moment geen vastgesteld marktmodel

zoals in Nederland.

Switchen aan de paal mogelijk? 1,2

Elke paal kent een eigen energieleverancier. Switchen aan de paal is niet mogelijk.

Hoe zijn DC (snel)laadpunten gefinancierd? 1,2

Initiatieven voor DC (snel)laadpunten komen vanuit marktpartijen die investeren. Zo investeren

VitaeMobility en Total in snelladers. De rol van de netbeheerder ligt, voor zover nodig, in de

(verzwaring) van de aansluiting op het elektriciteitsnet.

8

2. Denemarken

Wie financiert de publieke laadinfrastructuur?2,3,7

Financiering vindt plaats vanuit publieke middelen (de Deense landelijke overheid heeft ca. € 9,3

miljoen gereserveerd voor laadinfrastructuur). Daarnaast werken energiebedrijven samen in.

CLEVER, dat laadoplossingen in private, semi-publieke en de publieke ruimte aanbiedt. Een deel

van deze energiebedrijven zijn coöperaties (klanten zijn eigenaar). Daarnaast heeft de grootste

energieleverancier van Denemarken samengewerkt met Better Place en Renault voor de realisatie

van publiek toegankelijke batterijwisselstations.

Welke organisatorische rol hebben netbeheerders? 2,3,7

De rol van netbeheerders is beperkt tot het aansluiten van de laadvoorzieningen op het

elektriciteitsnet.


De publieke oplaadpunten in Denemarken zijn niet interoperabel.

Switchen aan de paal mogelijk? 7

Switchen aan de paal is op dit niet mogelijk.

Hoe zijn DC (snel)laadpunten gefinancierd? 2,3,7

Snellaadinfrastructuur wordt gerealiseerd vanuit de publieke middelen. Vanuit de private markt was

er tot het faillissement van Better Place focus op batterij wisselen.

9

Facts en figures


Volledig elektrisch niet bekend

Plug-in hybride / range extender niet bekend

Totaal elektrisch1 1.388


Laadinfrastructuur









Bronnen1 Chargemap, 2013. Verkregen via

http://nl.chargemap.com/stats op 28 oktober 2013.2 E-mobility NSR, maart 2013. Danish Experiences in Setting up

Charging Infrastructure for Electric Vehicles with a Special

Focus on Battery Swap Stations 3 CLEVER, via https://www.clever.dk/ op 27 augustus 2013.4 Statistics Denmark, via

http://www.dst.dk/en/Statistik/emner/befolkning-og-

befolkningsfremskrivning.aspx op 27 augustus 2013.5 Tispol, 2012. A guide to driving in Denmark. Beschikbaar via

https://www.tispol.org/guides/denmark.pdf.6 Eurelectric, juli 2013. Deploying publiciy accessible charging

infrastructure for electric vehicles: how to organise the market?7 Elbert Lievense, Business Manager ICU bij Alfen.8 Chargemap, 2013. Verkregen via

http://nl.chargemap.com/stats op 28 oktober 2013.


https://www.clever.dk/

http://www.dst.dk/en/Statistik/emner/befolkning-og-befolkningsfremskrivning.aspx

https://www.tispol.org/guides/denmark.pdf


3. Duitsland


De Duitse publieke laadinfrastructuur komt op projectbasis vanuit de volgende initiatieven tot stand:

Stadtwerke, de eigenaren en beheerders van het lokale distributienet en bezitten vaak ook

een lokaal energiebedrijf. De Stadtwerke zijn eigendom van regio’s en gemeenten. Het

merendeel van de laadpunten is in opdracht van Stadtwerke gerealiseerd. De gemeente die

eigenaar is van een Stadtwerke heeft hierin doorgaans de initiërende en regisserende rol;

de Rijksoverheid stimuleert de ontwikkeling van EV in vier Schaufensters. Laadpunten zijn

daarin een onderdeel, zo vindt er in Berlijn een openbare aanbesteding voor publieke

laadpunten plaats met financiering vanuit het Rijk;

overige kleinere initiatieven van o.a. energieleveranciers en Europese projecten, zoals

Enevate.


De organisatorische rol van netbeheerders richt zich op het plaatsen en exploiteren van de

laadpunten. Daarbij is er onderscheid tussen:

samenwerking tussen een Stadtwerke en energieleverancier (RWE, Eon, Vattenfall, EnBW)

waarbij de energieleverancier doorgaans energie-, infra- en serviceprovider is;

samenwerking tussen een Stadtwerke en laaddienstaanbieder zoals Smartlab (brand is

Ladenetz.de, financiering door drie Stadtwerke) . Hierbij treedt de Stadtwerke op als

energieprovider en infraprovider. Smartlab verzorgt tegen een vergoeding voor de toegang en

exploitatie.

Daarnaast verzorgen de Stadtwerke als eigenaar van de distributienetten voor de aansluiting van

laadpunten op het elektriciteitsnet. Er is geen centrale organisatie of samenwerking tussen de

Stadtwerke (zoals bijvoorbeeld Stichting e-laad in Nederland).

10

Facts en figures


Volledig elektrisch3 7.114


Totaal elektrisch 7.114


Laadinfrastructuur

Openbare laadpunten4 2.316

Openbare laadlocaties4 1.040







Bronnen1 Christian Pestel, Smartlab, interview 14 juni 2013.2 Matthijs Kok en Hendrikje van Leest, APPM.3 Cijferfs Kraftfahrt-Bundesamt. Verkregen via

http://www.kba.de/cln_033/nn_269000/DE/Statistik/Fahrzeuge

/Bestand/Umwelt/2013__b__umwelt__dusl__absolut.html op

18 juni 2013.4 Chargemap, 2013. Verkregen via

http://nl.chargemap.com/stats op 18 juni 2013.5 Die Welt, 2013. Verkregen via

http://www.welt.de/wirtschaft/article116684407/Deutschland-

hat-weniger-Einwohner-als-angenommen.html op 18 juni

2013.

http://www.kba.de/cln_033/nn_269000/DE/Statistik/Fahrzeuge/Bestand/Umwelt/2013__b__umwelt__dusl__absolut.html


http://www.welt.de/wirtschaft/article116684407/Deutschland-hat-weniger-Einwohner-als-angenommen.html

3. Duitsland (vervolg)


De interoperabiliteit is (nog) beperkt. Er zijn twee initiatieven om interoperabiliteit te verzorgen:

Smartlab (via de brand Ladenetz.de) verzorgt interoperabiliteit op de laadpunten die zij in

opdracht van Stadtwerke plaatsen. Smartlab heeft nog geen afspraken met andere

aanbieders;

Hubject is een nationaal initiatief (financiering door RWE, EnBW, BMW, Daimler, Bosch en

Siemens) voor interoperabiliteit. Laadpalen van RWE en EnBW zijn op dit moment

interoperabel.


Switchen aan de paal is niet mogelijk.


Gelijk aan AC laadpunten. De schaal is aanzienlijk beperkter dan bij de AC laadpunten.

11

4. Estland

Wie financiert de publieke laadinfrastructuur?1,2,4,5

Estland kent een landelijk programma (Estonion Electromobility Programme, ELMO) voor het

stimuleren van EV. De focus ligt daarin op het stimuleren van het gebruik van elektrische

voertuigen en het realiseren van een nationaal dekkend netwerk van laadinfrastructuur en

snellaadinfrastructuur. De financiering van het programma komt voort uit de verkoop van CO2

rechten en een samenwerking tussen de centrale overheid en Mitsubishi. In opdracht van de

landelijke overheid plaatst ABB (AC) laadinfrastructuur en snellaadinfrastructuur.

De AC laadinfrastructuur betreft laadpunten op semi publieke locaties, met name bij

overheidsprogramma om te voorzien in laadpunten voor de elektrische voertuigen van de overheid.

Het merendeel van deze laadpunten is ook beschikbaar voor publiek gebruik. Voor zover bekend is

er geen andere publieke laadinfrastructuur.

Welke organisatorische rol hebben netbeheerders?5

De netbeheerder is alleen betrokken (bij de snellaadpunten) bij de aansluiting op het

elektriciteitsnet.


Niet van toepassing.

Switchen aan de paal mogelijk?

Niet van toepassing.

Hoe zijn DC (snel)laadpunten gefinancierd? 1,2,5

De landelijke overheid treedt op als financier van de snellaadinfrastructuur (zie publieke

laadinfrastructuur).

12

Facts en figures



Plug-in hybride / range extender1 3


Totale omvang wagenpark4 494.221

Laadinfrastructuur

Openbare laadpunten1 -

Openbare laadlocaties1 -

Semi-openbare en private laadpunten1 ca. 500

Snellaadpunten1 163





Publieke laadpunten per miljoen inwoners -

Bronnen1 ELMO, 2013. Beschikbaar via: http://elmo.ee. 2 Ministry of Economic Affairs and Communication, 2013.

Beschikbaar via: http://www.mkm.ee/electric-mobility-

programme-for-estonia/.3 Central Intelligence Agency, 2013. Population. Beschikbaar

via https://www.cia.gov/library/publications/the-world-

factbook/fields/2119.html.4 Chartsbin, 2012. Beschikbaar via

http://chartsbin.com/view/1113.5 Elbert Lievense, Business Manager ICU bij Alfen.

http://elmo.ee/

http://www.mkm.ee/electric-mobility-programme-for-estonia/

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2119.html

http://chartsbin.com/view/1113

5. Frankrijk


De realisatie van publieke laadinfrastructuur is sterk gefragmenteerd. Via lokale overheden vindt op

beperkte schaal een aanbesteding van publieke laadinfrastructuur plaats. Sinds enkele maanden is

er een landelijke trekker met een aanzienlijk budget. Het streven is om van daaruit in een

samenwerking tussen Rijk en lokale overheden publieke laadinfrastructuur te realiseren. Daarnaast

zijn er private initiatieven (zoals het autodeelconcept Autolib) die in de publieke ruimte laadpunten

plaatsen, die laadpunten zijn echter niet publiek toegankelijk.


De netbeheerder is verantwoordelijk voor de aansluiting op het elektriciteitsnet.

In hoeverre is er sprake van interoperabiliteit? 5

Oplaadpunten zijn niet interoperabel.

Switchen aan de paal mogelijk?5


Hoe zijn DC (snel)laadpunten gefinancierd? 1

Voor zover bekend is de financiering van snellaadpunten gelijk aan de financiering van publieke

laadinfrastructuur voor normaal laden.

13

Facts en figures






Laadinfrastructuur


Openbare laadlocaties niet bekend







Bronnen1 Finpro, 2010. Electric Mobility in France. Beschikbaar via:

http://www.finpro.fi/documents/10304/799ceeb6-77e8-483f-

8c65-4d388cefbccf. 2 Central Intelligence Agency, 2013. Population. Beschikbaar



http://chartsbin.com/view/1113.4 Electric Vehicle Initiative (EVI), april 2013. Global EV

Outlook, Understanding the Electric Vehicle Landscape tot

2020. Beschikbaar via

http://www.iea.org/topics/transport/electricvehiclesinitiative/EVI

_GEO_2013_FullReport.pdf.5 Elbert Lievense, Business Manager ICU bij Alfen.

http://www.finpro.fi/documents/10304/799ceeb6-77e8-483f-8c65-4d388cefbccf



http://www.iea.org/topics/transport/electricvehiclesinitiative/EVI_GEO_2013_FullReport.pdf

6. Ierland

Wie financiert de publieke laadinfrastructuur?1

De landelijke netbeheerder ESB financiert en realiseert de publieke oplaadinfrastructuur. Haar

doelstelling is om 1.500 publieke, 2.000 private en 30 snellaadpunten te realiseren. Publieke

oplaadpunten worden aangelegd, gefinancierd en beheerd door ESB. De kosten voor de

laadinfrastructuur worden verrekenend op de netwerkkosten die worden doorberekend aan alle

gebruikers van het Ierse elektriciteitsnet. De EU is medefinancier van de snellaadpunten.

Onafhankelijk van ESB realiseren private partijen op kleine schaal laadpunten. Zo heeft TESCO

supermarkt bij vier vestigingen een laadpunt.


In 2010 heeft de landelijke netbeheerder ESB Ecars opgericht. Deze organisatie is door de

overheid gemandateerd voor de uitrol van publieke laadinfrastruur en is als enige verantwoordelijk

voor de landelijke uitrol van laadinfrastructuur, het snellaadnetwerk en de service verlening. In de

toekomst moet de energieverkoop via de energiemaatschappijen gaan verlopen. Gebruikers (e-

rijders) krijgen daarbij naar verwachting een vrije keuze voor de maatschappij waar zij energie

willen afnemen (Ierland kent sinds 2011 een geliberaliseerde energiemarkt). Daardoor ontstaat een

vrije markt en een level of playing field.

14

Facts en figures






Laadinfrastructuur



Semi-openbare en private laadpunten 643






Bronnen1 ESB, juni 2013. Beschikbaar via http://www.esb.ie.2 AgenstschapNL, juni 2013. Beschikbaar via

www.agentschapnl.nl.3 Central Intelligence Agency, 2013. Population. Beschikbaar



http://chartsbin.com/view/1113.5 ESB, 2013. Beschikbaar via: http://www.esb.ie/electric-

cars/electric-car-charging/e-charging-access-and-payment.jsp.

http://www.esb.ie/

http://www.agentschapnl.nl/



http://www.esb.ie/electric-cars/electric-car-charging/e-charging-access-and-payment.jsp

6. Ierland (vervolg)


De oplaadpunten aangesloten bij ESB Ecars zijn interoperabel waarbij ESB Ecars op dit moment

de de enige service provider is. Er is dus geen sprake van data-uitwisseling tussen verschillende

service providers en infraproviders. ESB werkt toe naar betalen voor het laden bij een publiek

oplaadpunt (kosten voor normaal laden € 3 tot € 5 en snelladen € 6 tot € 9). Het is nog niet bekend

wanneer een betaalsysteem wordt ingevoegd. Het betalen gaat naar verwachting plaatsvinden via

een online account(via ESB) waar een pre-payed budget wordt aangekocht.

Er wordt toegewerkt naar een grensoverschrijdend interoperabel systeem voor roaming en betaling.

In eerste instantie zal dat beschikbaar zijn voor het snellaadnetwerk. Het doel van dit door de EU

gesubsidieerde project is aan te tonen dat grensoverschrijdende roaming en betaling met

verschillende valuta’s mogelijk is. Het project moet daarmee als voorbeeld dienen voor andere

Europese landen.


Switchten aan de paal is op dit moment niet mogelijk. Hoewel Ecars de enige service provider is,

biedt het systeem in de toekomst wel de mogelijkheid te switchen tussen energieleverancier.

Hoe zijn DC (snel)laadpunten gefinancierd?

Een landelijk netwerk van snellaadpunten wordt uitgerold binnen het EU project Trans-European

Transport Network (TEN-T), waarbij de EU 50% financiert. Dat gebeurd door een samenwerking

van Department for Regional Development Northern Ireland en ESB Ecars.

15

7. Italië


De belangrijkste ontwikkelaar van publieke laadinfrastructuur in Italië is Enel Drive, een

dochteronderneming van de grootste energiebedrijf van Italië Enel. Enel verzorgt ook het netbeheer

in het grootste deel van het land.

Op projectbasis realiseren de grote steden oplaadinfrastructuur. Zo ontwikkelt energieleverancier

A2A de laadinfrastructuur in Milaan en Brescia. Dat zijn altijd gebieden waar zij naast

energieleverancier ook netbeheerder is. Tot slot ontwikkelen sommigen gemeenten op eigen

initiatief een netwerk van publieke oplaadpunten. Zo ontwikkelt in de gemeente Florence het

Gemeentelijk Verlichtingsbedrijf een oplaadnetwerk.


Enel lijkt het meest vooruit te lopen in de ontwikkeling. Het netwerk van Enel heeft landelijke

dekking en verzorgt de betaling en productontwikkeling is geregeld. Enel ontwikkelt het netwerk van

publieke oplaadpunten en biedt in verschillende abonnementen stroom aan variërend van betalen

per kWh (€ 0,40) tot flat-fee (€ 40,- per maand).




Switchen aan de paal is niet mogelijk


Gelijk aan publieke punten binnen de onafhankelijke netwerken.

16

Facts en figures






Laadinfrastructuur









Bronnen1 AVERE, 2013. Beschikbaar via www.avere.org. 2 UNECE, 2013. Beschikbaar via www.unece.org.3 Central Intelligence Agency, 2013. Population. Beschikbaar



http://chartsbin.com/view/1113.

http://www.avere.org/

http://www.unece.org/



8. Nederland

Wie financiert de publieke laadinfrastructuur?1,

In Nederland is sprake van twee varianten voor de financiering van publieke laadinfrastructuur. Een

groot deel van de bestaande laadinfrastructuur is gefinancierd door de netwerkbeheerders via

Stichting e-laad. Deze oplaadpunten zijn publiek toegankelijk en verspreid over heel Nederland.

Daarnaast organiseren grote steden zoals Amsterdam en Rotterdam via aanbestedingen

oplaadinfrastructuur. De financiering is daarbij afkomstig van publieke middelen. Via nieuwe

aanbestedingen worden tevens private marktpartijen geprikkeld om de kosten te dragen.

Welke organisatorische rol hebben netbeheerders? 1

Netbeheerders hebben in Nederland twee rollen:

netbeheerders zijn tenminste verantwoordelijk voor de aansluiting van de laadinfrastructuur in

de publieke ruimte op het elektriciteitsnet;

via Stichting e-laad zijn nemen de netbeheerders verantwoordelijkheid voor het plaatsen en

exploiteren van hun laadinfrastructuur.


Er is sprake van volledige interoperabiliteit. In eViolin zijn infraproviders en service providers

verenigd en maken zijn afspraken over de uitwisseling van data en interoperabele toegang tot de

laadpunten.


Het is niet mogelijk om te switchen van energieleverancier aan de laadpaal. Stichting e-laad en

netbeheerder Enexis zijn voornemens om in het najaar van 2013 hiervoor een pilot te starten.


De financiering van snellaadpunten komt zowel vanuit publieke middelen (via aanbestedingen en

subsidies) als private initiatieven die investeren in snellaadpunten.

17

Facts en figures



Plug-in hybride / range extender4 6.494



Laadinfrastructuur


Openbare laadlocaties4 niet bekend

Semi-openbare en private laadpunten 1.842

Snellaadpunten 102






Bronnen1 Agentschap NL, 2012. De sterkker in EV maar hoe?

Startgids elektrisch rijden voor gemeenten.2 eViolin, 2013. Beschikbaar via www.eviolin.nl.3 CBS, 16 mei 2013

http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=737

4hvv&D1=2-11&D2=0&D3=a&HDR=T&STB=G2,G1&VW=T4 Cijfers elektrisch rijden Agentschap NL, juni 2013.5 Stichting e-laad, 2013. Beschikbaar via http://www.e-

laad.nl/nieuws/proef-moet-vrije-keuze-energieleverancier-

mogelijk-maken-op-publieke-laadpalen-elektrische-autos/.

http://www.eviolin.nl/

http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=7374hvv&D1=2-11&D2=0&D3=a&HDR=T&STB=G2,G1&VW=T

http://www.e-laad.nl/nieuws/proef-moet-vrije-keuze-energieleverancier-mogelijk-maken-op-publieke-laadpalen-elektrische-autos/

9. Noorwegen


De uitrol van oplaadinfrastructuur in Noorwegen wordt op dit moment voornamelijk getrokken door

de regionale netbeheerders en gemeenten. De 23 Noorse netbeheerders hebben zich verenigd in

de organisatie Gronn Kontakt. Gronn Kontakt zorgt in sommige gevallen zelf voor het plaatsen van

de infrastructuur maar treed vooral namens de netbeheerders op als service provider.

Daarnaast bestaat Gronn Bil, een samenwerking van landelijke en lokale overheden, Transnova en

ZERO (milieuorgnaisatie). Gronn Bil heeft zich tot doel gesteld in 2020 200.000 elektrische

voertuigen te hebben in Noorwegen en ondersteund daarvoor onder andere de uitrol van een

snellaadnetwerk.

De landelijke organisatie Transnova is opgericht voor het stimuleren van EV. De organisatie treedt

op als een Agentschap voor EV. Transnova financiert incidenteel op projectbasis EV projecten die

soms gericht zijn op oplaadinfrastructuur. Er is in 2013 een regeling geopend voor cofinanciering

van snellaadpunten. Een voorbeeld is de aanbesteding in 2013 van 1.500 publieke oplaadpunten in

Oslo met een omvang van € 7,4 miljoen.


De Noorse netbeheerders trekken via Gronn Kontakt gezamenlijk op met de volgende

werkzaamheden:

aanleg, onderhoud en beheer van publieke en private oplaadinfrastructuur;

advies en ondersteuning voor de planning, ontwikkeling, financiering en oprichting van laders

voor oplaadbare voertuigen;

advies en ondersteuning voor het aanvragen van overheidssubsidies.

18

Facts en figures



Plug-in hybride / range extender1 554



Laadinfrastructuur


Openbare laadlocaties 1.040

Semi-openbare en private laadpunten 127


Inwoners (miljoen)2 4,7


EV’s per miljoen inwoners 2.797


Bronnen1 Gronn Bil, 2013. Beschikbaar via http://www.gronnbil.no.2 Central Intelligence Agency, 2013. Population. Beschikbaar



http://chartsbin.com/view/1113.4 Transnova, 2013. Beschikbaar via http://www.transnova.no/.5 Gronn Kontakt, 2013. Beschikbaar via

http://gronnkontakt.no/.6 Nobil,2013. Beschikbaar via http://nobil.no.

http://www.gronnbil.no/



http://www.transnova.no/

http://gronnkontakt.no/

http://nobil.no/

9. Noorwegen (vervolg)

In hoeverre is er sprake van interoperabiliteit? 1,2,6

Zowel Gronn Bil als Gronn Kontakt werken aan interoperabiliteit, al beperken de werkzaamheden

zich vooral tot het snelladen. In de aanbesteding van Oslo is er bewust voor gekozen de

interoperabiliteit niet verplicht te stellen maar vrij te laten aan de markt. De afweging daarbij is dat

communicatie tussen oplaadpunten de kosten opdrijven en deze in sommige gevallen niet

opwegen tegen de baten.

Een opvallende rol is weggelegd voor de organisatie Nobil. Nobil is vanuit de overheid

verantwoordelijk voor de database met informatie over de oplaadpunten zoals beschikbaarheid.

Nobil is een samenwerking van Transnova en de Norwegian Electric Vehicle Association. Nobil is

niet verantwoordelijk voor de verrekening tussen service providers. Nobil werkt aan een opschaling

van de database naar andere Scandinavische landen.

Switchen energieleverancier aan de paal mogelijk? 1,2



Snelladen wordt in Noorwegen gezien als een commerciële activiteit die zichzelf op termijn zal

moeten kunnen bedruipen. Transnova heeft een budget van 6 miljoen Kronen (€ 0,8 miljoen)

beschikbaar gesteld voor de ontwikkeling van nieuwe snellaadpunten. Tesla heeft aangekondigd

om in 2013 op zes locaties superchargers te gaan openen.

19

10. Oostenrijk


Provincies (federale deelstaten) werken op projectbasis aan de stimulering van EV en de uitrol van

publieke oplaadinfrastructuur. Daartoe zijn zes Modelregionen gestart die worden ondersteund door

het landelijke Klimaat en Energiefonds. De landelijke overheid voorziet voor zichzelf vooral

voorwaarde scheppende rol weggelegd waarbinnen de marktwerking zorgt voor optimalisatie van

de publieke laadinfrastructuur. De voorwaarden betreffen dan voornamelijk de standaardisatie van

technieken.

Oostenrijk kent een uitgebreid netwerk van semi-publieke oplaadpunten bij winkels, supermarkten

en hotels die in een belangrijk deel van de publieke laadinfrastructuur voorziet. Deze laadpunten

kennen een private financiering. Dit netwerk is in kaart gebracht door de organisatie EuroSolar, een

privaat initiatief om elektromobiliteit te stimuleren.



In hoeverre is er sprake van interoperabiliteit?1

Interoperabiliteit tussen verschillende operators is op dit moment in Oostenrijk nog niet

georganiseerd. Een aantal van de regionale netwerken zijn aangesloten bij het Park&Charge

netwerk waarbij via een bestaand abonnement gebruik gemaakt kan worden van semi-private

oplaadpunten. Andere regio’s (zoals Salzburg en Lintz) ontwikkelen systemen waarbij laappassen

gekoppeld worden aan mobility cards die ook toegang geven tot openbaar vervoer.



Hoe zijn DC (snel)laadpunten gefinancierd?1

Alleen in de modelregion Region Rheintal mit Umland zijn drie snellaadstations geïnstalleerd die

publiek gefinancierd zijn binnen het Vlotte project. Verder niet bekend.

20

Facts en figures






Laadinfrastructuur



Semi-openbare en private laadpunten3 3.286






Bronnen1 Electromobility in and from Austia( BMLFUW, BMVIT,

BMWFJ).2 EV in Nederland in internationaal perspectief (ECN)3 www.elektrotankstellen.net/.4 Central Intelligence Agency, 2013. Population. Beschikbaar



http://chartsbin.com/view/1113.6 Klimaat en Energiefonds, 2013. Beschikbaar via

http://www.e-connected.at/content/modellregionen-0.7 Chargemap. Verkregen via http://nl.chargemap.com/stats op

18 juni 2013.

http://www.elektrotankstellen.net/



http://www.e-connected.at/content/modellregionen-0


11. Portugal


Portugal kent sinds 2008 een nationaal programma voor EV, MOBI.E. Tot het programma behoort

de vernieuwing van het publieke wagenpark, priority lanes voor elektrische voertuigen, publieke

laadinfrastructuur, incentives voor laadinfrastructuur in nieuwe en bestaande gebouwen en

communicatie. De financiering voor deze activiteiten komt vanuit het ministerie van Economie en

Innovatie.

Welke organisatorische rol hebben netbeheerders? 1,2,3

Voor zover bekend richt de rol van de netbeheerders zich op het faciliteren van het aansluiten van

de oplaadpunten op het elektriciteitsnet. Daarnaast verkent MOBI.E de mogelijkheden voor slim

laden, waarmee de netbeheerders de mogelijkheid om het laadvermogen op afstand aan te

passen.

In hoeverre is er sprake van interoperabiliteit? 1,2,3

Er is sprake van volledige interoperabiliteit tussen alle publieke laadpunten. Het is voor onder

andere autofabrikanten, energieleveranciers en private partijen vrij om laadpunten te plaatsen

binnen de MOBI.E systematiek. Gebruikers kunnen met hun voertuig, via de laadpas, bij elk

MOBI.E laadpunt terecht, ongeacht de infraprovider of hun service provider.


E-rijders hebben vrijheid om een service provider te kiezen die past bij hun behoefte. Onderdeel

van de diensten van een service provider is het aanbieden van de elektriciteit. Switchen aan de

paal is dus mogelijk.


DC snellaadpunten zijn onderdeel van het MOBI.E project en daardoor publiek gefinancierd.

21

Facts en figures






Laadinfrastructuur









Bronnen1 URB ACT, april 2012. MOBI.E – Electric Moblitly, analytical

case study.2 CIP 2007 – 2013, november 2011. MOBI.Europe, Annex I3 Novabase, februari 2012. Electric Mobility beschikbaar via

http://www.ppa.pt/wp-

content/uploads/2012/03/rui_marques_novabase.pdf.4 Chargemap. Verkregen via http://nl.chargemap.com/stats op

18 juni 2013.5 Data World Bank, via

http://data.worldbank.org/country/portugal.6 Electric Vehicle Initiative (EVI), april 2013. Global EV

Outlook, Understanding the Electric Vehicle Landscape tot

2020. Beschikbaar via

http://www.iea.org/topics/transport/electricvehiclesinitiative/EVI

_GEO_2013_FullReport.pdf.7 Chartsbin, 2012. Beschikbaar via

http://chartsbin.com/view/1113.

http://www.ppa.pt/wp-content/uploads/2012/03/rui_marques_novabase.pdf


http://data.worldbank.org/country/portugal

http://www.iea.org/topics/transport/electricvehiclesinitiative/EVI_GEO_2013_FullReport.pdf


12. Turkije


De financiering van publieke laadinfrastructuur kent een combinatie tussen private initiatieven die

met publiek middelen (vanuit lokale overheden) worden ondersteund.

Welke organisatorische rol hebben netbeheerders? 1, 3,4






Hoe zijn DC (snel)laadpunten gefinancierd?

(Nog) niet bekend.

22

Facts en figures




Totaal elektrisch1 200

Totale omvang wagenpark (miljoen)1 12,1

Laadinfrastructuur

Openbare laadpunten3 niet bekend


Semi-openbare en private laadpunten3 60

Private oplaadpunten3 350



Aantal auto’s per miljoen inwoners5 149.938


Publieke laadpunten per 1000 inwoners niet bekend

Bronnen1 Nederlandse Ambassade in Turkije, april 2013. Electric

Vehicles – Mobility in Turkey.2 Central Intelligence Agency, 2013. Population. Beschikbaar


factbook/fields/2119.html.3 Muge Yazgan, Nederlandse Ambassade in Turkije.4 Elbert Lievense, Business Manager ICU bij Alfen.


13. Verenigd Koninkrijk


In het Verenigd Koninkrijk financiert het landelijke Office for Low Emission Vehicles (OLEV) tot 75%

van de investering voor publieke oplaadinfrastructuur. Een lokale partij (zowel publiek als of privaat)

draagt de overige 25% bij. Een nationaal budget voor de verbetering van luchtkwaliteit dekt de

landelijke bijdrage. Ook de financiering van de private oplaadpunten vindt voor 75% plaats via

subsidies uit hetzelfde budget.

Welke organisatorische rol hebben netbeheerders? 1

De netbeheerders hebben een beperkte rol. De subsidie voor oplaadpunten staat open voor lokale

overheden of commerciële private partijen (zoals vervoersbedrijven, supermarkten et cetera).

De partij die een oplaadpunt realiseert vraagt hiervoor indien nodig een netaansluiting aan bij de

netbeheerder.




Swichten aan de paal is niet mogelijk. Een belangrijk knelpunt is dat de meters niet meervoudig

uitgelezen kunnen worden.


Circa 20% van de snellaadpunten is gefinancierd door OLEV. De overige laadpunten worden

privaat gefinancierd.

23

Facts en figures


Volledig elektrisch1 niet bekend




Laadinfrastructuur


Openbare laadlocaties6 1.502






Publieke laadpunten per miljoen 62

Bronnen1 The Office for Low Emission Vehicles, juni 2013. Beschikbaar

via https://www.gov.uk/government/organisations/office-for-

low-emission-vehicles.2 SMMT, juni 2012. Beschikbaar via https://www.smmt.co.uk.3 UNECE, juni 2013. Beschikbaar via www.unece.org. 4 Central Intelligence Agency, 2013. Population. Beschikbaar


factbook/fields/2119.html5 Chartsbin, 2012. Beschikbaar via

http://chartsbin.com/view/1113.6 Chargemap. Verkregen via http://nl.chargemap.com/stats op

28 oktober 2013.

https://www.gov.uk/government/organisations/office-for-low-emission-vehicles

https://www.smmt.co.uk/

http://www.unece.org/




14. Zweden


In Zweden lijkt er weinig nationale regie te bestaan op de uitrol van oplaadinfrastructuur. Er is geen

nationaal stimuleringsprogramma voor EV infra. Wel worden oplaadpunten geplaatst en

gefinancierd door lokale netbeheerders, energiebedrijven, parkeergarages en gemeenten.

Er zijn ook veel private initiatieven. Zo plaatsen bijvoorbeeld IKEA en MC Donalds oplaadpunten bij

verschillende vestigingen en plaatsen een aantal benzinestations snellaadpunten langs

doorgaande snelwegen. In Zweden zijn er relatief veel semi-publieke oplaadpunten:

in Goteborg, Valberg en wordt de oplaadinfrastructuur voornamelijk uitgerold door de

netbeheerder en energiemaatschappij (Goteborg Energi, Oresunds Kraft, Valberg Energi).;

in Oslo worden vooral semi-publike laadpunten geïnstalleerd bij bedrijven en in

parkeergarages.

Voor een deel van de (semi)openbare oplaadpunten moet betaald worden. Dat kan vaak via

contante betaling (snelladen bij tankstation), betaalkaart of SMS service. Er zijn in Zweden geen

service providers actief waarmee via een rekening betaald kan worden.


De rol van de netbeheerder verschilt sterk per regio. In een aantal steden treed de netbeheerder

duidelijk naar voren (Goteborg, Valberg) terwijl in andere regio’s de rol van de netbeheerder

beperkt blijft tot het leveren van de aansluiting.

24

Facts en figures



Plug-in hybride / range extender1 1.324



Laadinfrastructuur


Openbare laadlocaties 382







Bronnen1 Easycharge, juni 2013. Beschikbaar via

http://www.easycharge.se/se/tj%C3%A4nster/statistik-elis-

11315525.2 Central Intelligence Agency, 2013. Population. Beschikbaar



http://chartsbin.com/view/1113.4 Chargemap. Verkregen via http://nl.chargemap.com/stats op

28 oktober 2013.5 Uppladdning.nu, juni 2013. Beschikbaar via

http://www.uppladdning.nu.

http://www.easycharge.se/se/tj%C3%A4nster/statistik-elis-11315525




http://www.uppladdning.nu/

14. Zweden (vervolg)

In hoeverre is er sprake van interoperabiliteit?5


Opvallend is dat de Schuko standaard nog het meest gangbaar is in Zweden. Ook

krachtstroomaansluitingen komen regelmatig voor. Slechts enkele punten hebben een type 2 mode

3 aansluiting.


In Zweden verlopen alle betalingen direct aan de paal of is het laden gratis. Er is geen clearing

house voor centrale verrekening van de kosten. Switchen aan de paal is dan ook niet mogelijk.


Net als de publieke laadpunten worden snellaadpunten vooral geplaatst door private partijen

(tankstations, garages en energieleveranciers) en in sommige gevallen gerealiseerd binnen

Europese subsidieprogramma’s.

25

Financiering publieke oplaadinfrastructuur voor …...Inhoud I. Inleiding en aanpak p. 1 II....

Documents

Transcript of Financiering publieke oplaadinfrastructuur voor …...Inhoud I. Inleiding en aanpak p. 1 II....