Financieel-economische ontwikkelingen en perspectieven in NL

Coen Teulings

16 februari 2012

Financieel-economische ontwikkelingen en perspectieven in NL

Coen Teulings

16 februari 2012

VNG

Centraal Planbureau VNG16 februari 2012 2

Centraal Planbureau

VNG

Groei eurogebied in 2012 fors neerwaarts bijgesteld

16 februari 2012

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

%

Consensus Forecast OECD IMF EC CPB ECB

3

Centraal Planbureau

VNG

Nederlands sinds derde kwartaal weer in recessie

16 februari 2012

-3

-2

-1

0

1

2

560

565

570

575

580

585

590

595

600

605

610

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV

2008 2009 2010 2011 2012

%mld

bbp-groei (rechteras) bbp-volume prijzen 2010 (linkeras)

4

Centraal Planbureau5 VNG

2010 2011 2012

BBP-groei (%) 1,7 1½ –½

Werkloosheid (in duizenden) 390 385 475

EMU-saldo (% bbp) -5,1 -4,6 -4,1

16 februari 2012

Centraal Planbureau

VNG 16 februari 20126

Centraal Planbureau

Prognose bevolkingsgroei 2005 – 2025 (PBL / CBS)

Centraal Planbureau

VNG

Grondprijzen in Nederland

16 februari 20128

Centraal Planbureau

VNG

Huizenprijsstijging

16 februari 20129

Centraal Planbureau

GrondprijzenMaximum: 3525/m2 grachtengordel AmsterdamMinimum: 14/m2 Bellingwedde

Huizenprijsstijging 1985-2007Amsterdam 6,2%Bellingwedde 2,8%Rotterdam 4,1%

In het jargon van economenGrote externe effectenDus: marktfalen

Conclusie

16 februari 2012 10VNG

Centraal Planbureau

...waarom?

agglomeratie-voordelen

Centraal Planbureau12 VNG

Economie en de stad

• Atlas of Shrinking Cities Amsterdam: 1960-1988: - 20 % Rotterdam: 1960-1988: - 21%

• Generiek verschijnsel in OECD London, Parijs, Boston, Detroit, New York

• Communicatie- en transportkosten dalen Waarom zou je nog bij elkaar zitten? The death of the city

16 februari 2012

Centraal Planbureau13 VNG

Grondprijzen in monocentrische stad

landbouw-grond

locatie

grondprijs

16 februari 2012

Centraal Planbureau

CBD stadsrandstadsrand

locatie

grondprijs

landbouw-grond

loonverschil

Centraal Planbureau

CBD stadsrandstadsrand

netto voordeel

loonverschil

locatie

grondprijs

reiskosten

landbouw-grond

Centraal Planbureau

CBD stadsrandstadsrand

prijs in het CBD

loonverschil

locatie

reiskosten

grondprijs

prijs van eenperceel

landbouw-grond

16 februari 2012 VNG 16

Centraal Planbureau

VNG

Hoe groter de perceeloppervlakte, hoe lager de grondprijs

16 februari 201217

Centraal Planbureau

VNG

Hoe groter de bevolkingsdichtheid, hoe hoger de grondprijs

16 februari 201218

Centraal Planbureau

VNG

Forensenstromen

16 februari 201219

Centraal Planbureau

VNG

Loonverschillen

16 februari 201220

Centraal Planbureau21 VNG

Opleidingsniveau

• Percentage hoger opgeleiden: Meer dan 45%

› Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Nijmegen Minder dan 32%

› Dordrecht, Heerlen, Apeldoorn, Geleen/Sittard, niet-GSA

• Hoger opgeleiden hebben meeste voordeel Kenniseconomie!

16 februari 2012

Centraal Planbureau22 VNG

Economische betekenis locatievoordeel

• Grondwaardesurplus: 340 mrd grondwaarde = 3% bbp Ruimere definitie agglomeratie; GSA te nauw

› Meer gebied› Lagere prijs niet GSA gebied

Ongerekend grond met commerciële bestemming Veel? => relatie met groei !

• Loonsurplus: 3-10 mrd per jaar = 0,5-2% bbp

16 februari 2012

Centraal Planbureau

VNG

Bereikbaarbaarheid werk per auto en OV

16 februari 201223

Centraal Planbureau

VNG 16 februari 201224

Centraal Planbureau

VNG

Grondprijseffect cultuur

16 februari 201225

Centraal Planbureau

VNG

Geen verdelende rechtvaardigheid

Waarom clustering voorzieningen?

• Draagvlak aantrekkelijk voor meer voorzieningen

Hogere grondprijs = hogere dichtheid: prima!

Hogere grondprijs = selectie van gebruikers: prima!

Dus:

Ruimtelijke differentiatie is goed

Idem voor differentiatie bevolking

Binnen en tussen gemeenten

16 februari 201226

Centraal Planbureau

VNG

Moe Green revisited: belasting op grondwaarde

Optimaal aanbod voorzieningen Maximaliseert grondwaardesurplusDus: geef gemeentebestuur dat surplus !?..via grondbelasting Praktisch problemenMaar wel juiste prikkels voor goed beleid..gemeentebestuur als ondernemer

Dus:Ruimtelijke differentiatie is goedIdem voor differentiatie bevolking

Binnen en tussen gemeenten

16 februari 201227

Centraal Planbureau28 VNG

Inrichting openbaar bestuur• Subsidiariteit

Beslissingsmacht op zo laag mogelijk niveau Mits zoveel mogelijk externe effecten geïnternaliseerd Beperkt transactiekosten / representatie Grondprijzen als richtsnoer

• In praktijk Steden logisch eenheid: monocentrisch model …maar vaak te klein Deelgemeente vaak ook Provincies niet

16 februari 2012