Bjorn Schrijen, Maxime van Haeren, Kimberly van Aart, Rogier Brom en Thijs Hermsen

Feiten en cijfers

Over kunst, cultuur en beleid in Nederland

Feiten en cijfers over kunst, cultuur en beleid in Nederland

1 april 2019

Boekmanstichting

Bjorn Schrijen

Maxime van Haeren

Kimberly van Aart

Rogier Brom

Humanities Lab, Faculteit der Letteren, Radboud Universiteit

Thijs Hermsen

2

Inhoudsopgave Woord vooraf .................................................................................................................. 3

1. Bevolking en bestuur ............................................................................................... 4

1.1 Bevolkingsdichtheid .............................................................................................. 5

1.2 Aandeel inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond .......................... 6

1.3 Aantal gemeenten in Nederland ........................................................................... 7

2. Publieke uitgaven aan kunst ................................................................................... 8

2.1 Overheidsuitgaven aan cultuur ............................................................................. 9

2.2 Subsidies ............................................................................................................. 10

2.3 Overheidsuitgaven aan cultuur in context ......................................................... 14

2.4 Eigen inkomsten ................................................................................................. 16

3. Spreiding van culturele voorzieningen .................................................................. 17

3.1 Musea .................................................................................................................. 18

3.2 Theaters en concertzalen .................................................................................... 19

3.3 Poppodia en –festivals ........................................................................................ 20

3.4 Gebouwde rijksmonumenten ............................................................................. 21

4. Culturele arbeidsmarkt.......................................................................................... 22

4.1 Werknemers en zelfstandigen ............................................................................ 23

4.2 Vrijwilligers ......................................................................................................... 25

5. Cultuurparticipatie en media ................................................................................ 27

5.1 Cultuurparticipatie .............................................................................................. 28

5.2 Marktaandeel publieke omroep ......................................................................... 29

6. Giften aan cultuur .................................................................................................. 30

6.1 Giften aan cultuur ............................................................................................... 31

6.2 Crowdfunding ..................................................................................................... 32

Colofon ......................................................................................................................... 34

3

Woord vooraf

In 2018 bestond de Wet op het Specifiek Cultuurbeleid precies 25 jaar. Ter gelegenheid

van dit jubileum verscheen bij Amsterdam University Press de academische bundel

Cultural Policy in the Polder: 25 Years Dutch Cultural Policy Act. Verschillende

auteurs lieten hierin hun licht schijnen over de organisatie van het Nederlandse

cultuurbeleid, de belangrijkste thema’s en debatten in de afgelopen 25 jaar, en de

grootste uitdagingen voor het systeem voor de komende decennia.

In aanvulling op de diverse hoofdstukken van het boek stelden onderzoekers van de

Boekmanstichting een bijlage samen met feiten en cijfers over het cultuurbeleid en de

culturele sector in Nederland. Hoewel deze selectie grotendeels bepaald is door de

specifieke inhoud van de bundel, biedt deze bijlage ook op zichzelf bezien een goed

overzicht van de Nederlandse cultuursector. Om deze reden is ervoor gekozen deze

bijlage te vertalen naar het Nederlands en als zelfstandige publicatie uit te geven.

Tevens zijn daarbij – waar mogelijk – de data geactualiseerd.

De vele tabellen en figuren in deze uitgave zijn onderverdeeld in zes delen, die de

volgende onderwerpen beschrijven:

1. Bevolking en bestuur

2. Publieke uitgaven aan kunst en cultuur

3. Spreiding van culturele voorzieningen

4. Culture arbeidsmarkt

5. Cultuurparticipatie en media

6. Giften aan cultuur

De data die hier over deze onderwerpen worden gepresenteerd, vormen slechts een

beperkt deel van de cultuurcijfers die de Boekmanstichting verzamelt en analyseert.

Veel meer informatie is te vinden op de website van de Boekmanstichting, bijvoorbeeld

in de Cultuurindex Nederland, de Regionale Cultuurindex, de rubriek ‘Cijfers in

Context’ en de ruim 80.000 titels tellende bibliotheekcatalogus.

4

1. Bevolking en bestuur

1.

Bevolking en bestuur

5

1.1 Bevolkingsdichtheid

Figuur 1. Aantal inwoners per km2 op 1 januari 2016, per gemeente

Bron: CBS 2018

Literatuur:

CBS (2018) Regionale kerncijfers Nederland. Den Haag/Heerlen: Centraal Bureau

voor de Statistiek.

6

1.2 Aandeel inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond

Figuur 2. Aandeel inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond onder de totale bevolking

op 1 januari 2017, per gemeente, in procenten

Bron: CBS 2018

Onder inwoners met een migratieachtergrond verstaat het CBS inwoners van wie ten

minste één ouder in het buitenland geboren is. Onder niet-westerse landen vallen

volgens de definitie van het CBS landen in Afrika, Latijns-Amerika en Azië (exclusief

Indonesië en Japan) of Turkije.

Literatuur:

CBS (2018) Regionale kerncijfers Nederland. Den Haag/Heerlen: Centraal Bureau

voor de Statistiek.

7

1.3 Aantal gemeenten in Nederland

Tabel 1. Aantal gemeenten op 1 januari

Bron: CBS 2018, Lisci-Wessels 2004

Jaar Aantal gemeenten Jaar Aantal gemeenten

1900 1.121 2005 467

1910 1.121 2006 458

1920 1.110 2007 443

1930 1.078 2008 443

1940 1.054 2009 441

1950 1.015 2010 431

1960 994 2011 418

1970 913 2012 415

1980 811 2013 408

1990 672 2014 403

2000 537 2015 393

2001 504 2016 390

2002 496 2017 388

2003 489 2018 380

2004 483 2019 355

Literatuur:

CBS (2018) ‘Sterkste daling aantal gemeenten sinds 2001’. Op: www.cbs.nl, 27

december.

Lisci-Wessels, T. (2004) ‘Ontwikkeling van het aantal gemeentes sinds 1900’. In:

Bevolkingstrends, jrg. 52, nr. 1, 56-57.

2. Publieke uitgaven aan kunst

2.

Publieke uitgaven aan kunst

9

2.1 Overheidsuitgaven aan cultuur

Tabel 2. Overheidsuitgaven aan COFOG-overheidsfunctie ‘8.2 Cultuur’ tussen 1995 en 2017, in

miljoenen euro’s

Bron: CBS 2018

Jaar Overheid

(totaal)1

Rijks-

overheid

Lokale

over-

heden

Jaar Overheid

(totaal)1

Rijks-

overheid

Lokale

over-

heden

1995 1.475 986 974 2007 2.958 933 2.002

1996 1.520 370 999 2008 3.342 970 2.281

1997 1.758 473 1.071 2009 3.463 1.002 2.437

1998 1.919 519 1.232 2010 3.453 1.063 2.385

1999 2.216 643 1.377 2011 3.284 932 2.322

2000 2.405 717 1.479 2012 3.205 976 2.240

2001 2.598 772 1.618 2013 3.103 828 2.156

2002 2.731 807 1.772 2014 2.993 846 2.003

2003 2.762 770 1.868 2015 2.746 781 1.971

2004 2.792 792 1.869 2016 3.063 1.061 1.967

2005 2.859 814 1.924 20172 3.005 955 2.046

2006 2.966 868 1.942

1 De data in deze tabel zijn geconsolideerd. Onderlinge stromen zijn daarmee uitgesloten. De

uitgaven van de rijksoverheid en de lokale overheden tellen hierdoor niet op tot de uitgaven

van de totale overheid. 2 Data over dit jaar hebben nog een voorlopige status.

De bedragen in tabel 2 zijn niet voor inflatie gecorrigeerd. Wanneer wel een

inflatiecorrectie (met 1995 als basisjaar) wordt toegepast, dan bedraagt de stijging in

de totale overheidsuitgaven 34 procent (CBS 2019).

De uitgaven door lokale overheden bestaan uit uitgaven van gemeenten en van

provincies. Historisch gezien wordt bijna 90 procent van deze uitgaven door

gemeenten gedaan, en circa 10 procent door provincies (zie bijvoorbeeld CBS 2015).

Literatuur:

CBS (2015) Overheid; uitgaven cultuur, sport en recreatie 1999-2012. Den

Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS (2018) Overheidsuitgaven en bestedingen; functies, transacties,

overheidssectoren. Den Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS (2019) Jaarmutatie consumentenprijsindex; vanaf 1963. Den Haag/Heerlen:

Centraal Bureau voor de Statistiek.

10

2.2 Subsidies

Tabel 3. Aantal instellingen dat meerjarige subsidie ontvangt van het ministerie van Onderwijs,

Cultuur en Wetenschap (OCW) en rijkscultuurfondsen, 2009-2020

Bron: Ministerie van OCW

2009-2012 2013-2016 2017-2020

Aantal

subsidies

Subsidie-

bedrag

(x 1 mln.

euro)

Aantal

subsidies

Subsidie-

bedrag

(x 1 mln.

euro)

Aantal

subsidies

Subsidie-

bedrag

(x 1 mln.

euro)

Culturele Basis-

infrastructuur 172 411,1 82 329,8 91 345,21

Rijkscultuur-

fondsen 174 46,7 148 38 231 50,5

Fonds voor

Cultuurparticipatie 26 5 18 3 29 3,8

Mondriaan Fonds 27 2,3 26 2,6 28 2,8

Nederlands

Filmfonds - - 3 0,8 3 0,3

Nederlands

Letterenfonds 3 0,2 8 1,2 13 1,4

Stimuleringsfonds

Creatieve Industrie - - 11 3 15 3,4

Fonds

Podiumkunsten 118 39,2 82 27,4 1432 38,82

Totaal 346 457,8 230 367,8 3222 395,71,2

1 Deze uitgaven zijn inclusief de subsidies die musea ontvangen via de Erfgoedwet voor beheer

van het pand en de collectie. 2 Inclusief subsidies voor 37 instellingen waarvan de subsidieaanvragen in 2016 positief werden

beoordeeld door het Fonds Podiumkunsten, maar die pas in 2017 de duidelijkheid kregen dat

er voldoende budget was om hen te ondersteunen in de periode 2017-2020.

De Culturele Basisinfrastructuur (BIS) bestaat uit organisaties die een onmisbare

functie vervullen in de Nederlandse cultuursector op zowel nationale als

internationale schaal. Organisaties in de BIS worden direct door het ministerie van

OCW gesubsidieerd (voor opeenvolgende vierjarige periodes). Zoals omschreven in de

Wet op het Specifiek Cultuurbeleid worden de subsidiebesluiten gebaseerd op advies

van de Raad voor Cultuur. De verantwoordelijke minister of staatssecretaris neemt het

11

definitieve besluit. Afwijkingen van het advies moeten conform de Algemene wet

bestuursrecht onderbouwd worden. In de regel volgt de minister of staatssecretaris het

advies van de Raad (Raad voor Cultuur z.j.).

Naast de BIS worden culturele organisaties vanuit zes rijkscultuurfondsen

(indirect) gefinancierd. Ieder fonds richt zich op een eigen discipline. De fondsen

wijzen financiering toe op zowel korte als lange termijn aan organisaties die geen

onderdeel uitmaken van de BIS. De fondsen beschikken over eigen commissies van

experts die de subsidies toewijzen. Het beleid en de criteria die de fondsen hanteren

zijn echter onderhevig aan advies van de Raad voor Cultuur en worden vervolgens

goedgekeurd door de minister of staatssecretaris.

Het totale subsidiebedrag van de BIS en de landelijke fondsen is – na

inflatiecorrectie met 2009 als basisjaar – in de periode 2009-2017 gedaald met 23,1

procent (Ministerie van OCW, CBS 2019).

Figuur 3. Overzicht van instellingen in de Culturele Basisinfrastructuur (BIS) in 2017

Bron: Ministerie van OCW

12

Figuur 4. Aandeel van culturele sectoren in de totale BIS-subsidies in 2017-2010, in miljoenen

euro’s

Bron: Ministerie van OCW

Figuur 5. Aandeel van deelsectoren binnen de podiumkunsten in de totale BIS-subsidies voor

podiumkunsten in 2017-2020, in miljoenen euro’s

Bron: Ministerie van OCW

130,3

185,8

12,0

6,62,6

7,8

Podiumkunsten

Erfgoed

Film

Beeldende kunst

Literatuur

Bovensectorale instituten

18,4

5,3

52,6

29,5

5,3

19,2

Dans

Jeugdtheater

Muziek

Opera en muziektheater

Podiumkunst divers

Theater

13

Figuur 6. Overzicht van instellingen die meerjarige subsidie ontvangen van rijkscultuurfondsen in 2017 Bron: Ministerie van OCW

Deze figuur toont de spreiding van instellingen die meerjarige subsidies ontvangen

van de rijkscultuurfondsen, gebaseerd op het instellingsadres. Deze adressen

corresponderen niet noodzakelijkerwijs met de locaties waar de subsidies worden

gespendeerd.

Literatuur:

CBS (2019) Jaarmutatie consumentenprijsindex; vanaf 1963. Den Haag/Heerlen:

Centraal Bureau voor de Statistiek.

Raad voor Cultuur (z.j.) ‘Over ons’. Op: www.cultuur.nl.

14

2.3 Overheidsuitgaven aan cultuur in context

Tabel 4. Aandeel van cultuur in de rijksbegroting in 1993-2017, in procenten

Bron: Rijksoverheid 1993-2017, Ministerie van OCW 2003-2017

Jaar

Aandeel cultuur en media

in totale rijksbegroting

(%)

Aandeel cultuur op totale

rijksbegroting (%)

1993 1,0645 -

1995 1,0179 -

1997 1,1150 -

1999 0,7924 -

2001 1,0846 -

2003 1,1338 0,4893

2005 1,2005 0,6151

2007 0,8510 0,4488

2009 0,7446 0,3789

2011 0,7789 0,3934

2013 0,7087 0,3126

2015 0,6630 0,2997

2017 0,7507 0,3230

In de periode 1995-2001 zijn de overheidsuitgaven aan cultuur opgenomen in

hoofdstuk VIII-27 van de Miljoenennota, inclusief uitgaven aan media. Vanaf 2002

worden cultuur en media echter in gescheiden hoofstukken opgenomen,

respectievelijk hoofdstuk VIII-14 en VIII-15.

Tabel 5. Uitgaven aan cultuur door overheden in Nederland, in omringende landen en in de

Europese Unie in 2017

Bron: Eurostat 2018, Eurostat 2019

Land of regio Uitgaven

(x 1 mln. euro)

Bevolkings-

omvang

Uitgaven per

inwoner (€)

Uitgaven als

percentage van

het BBP (%)

België 2.287,5 11.351.727 201,51 0,5

Denemarken 1.923,6 5.748.769 334,61 0,7

Duitsland 12.430,0 82.521.653 150,63 0,4

Nederland 3.005,01 17.081.507 175,921 0,41

15

Verenigd

Koninkrijk 5.973,7 65.808.573 90,77 0,3

Europese Unie

(28 landen) 67.256,7 511.521.6862 131,482 0,4

1 Dit betreft een voorlopig cijfer. 2 Dit betreft een voorlopige schatting.

Bovenstaande data zijn verzameld door Eurostat en gebaseerd op de Classification of

the Functions of Government (‘COFOG 99’). Binnen deze classificatie omvat de

algemene overheid de landelijke en lokale overheden, alsook de sociale

verzekeringsfondsen. Functie 8.2, ‘culturele diensten’, gaat over de ‘voorziening van

culturele diensten; administratie van culturele zaken; supervisie en regulering van

culturele faciliteiten; uitvoering of ondersteuning van faciliteiten voor culturele

bezigheden (bibliotheken, musea, galeries, theaters, tentoonstellingsruimten,

monumenten, historische gebouwen en plaatsen, zoölogische en botanische tuinen,

aquaria, arboreta, etc.); productie, uitvoering of ondersteuning van culturele

evenementen (concerten, podium- en filmproducties, kunsttentoonstellingen, etc.);

schenkingen, leningen of subsidies ter ondersteuning van individuele kunstenaars,

schrijvers, ontwerpers, componisten en anderen werkzaam in de kunsten of bij

organisaties die betrokken zijn bij het voortbrengen van culturele activiteiten.

Inclusief landelijke, regionale of lokale festiviteiten op voorwaarde dat zij niet

hoofdzakelijk tot doel hebben om toeristen aan te trekken’ (Eurostat 2011, 175, eigen

vertaling).

Literatuur:

Eurostat (2011) Manual on sources and methods for the compilation of COFOG

Statistics. Classification of the Functions of Government (COFOG).

Luxemburg: Publications Office of the European Union.

Eurostat (2018) Population change: demographic balance and crude rates at

national level. Luxemburg: Eurostat.

Eurostat (2019) General government expenditure by function (COFOG). Luxemburg:

Eurostat.

Ministerie van OCW (2003-2017) Jaarverslag. Den Haag: Ministerie van

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Rijksoverheid (1993-2017) Miljoenennota. Den Haag: Rijksoverheid.

16

2.4 Eigen inkomsten

Figuur 7. Aandeel eigen inkomsten per culturele sector in Nederland in 2016, in procenten

Bron: Ministerie van OCW z.j., CBS 2018

In bovenstaande figuur zijn muziekproductie en andere volledig privaat gefinancierde

culturele voorzieningen niet vertegenwoordigd.

De VSCD is de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties, en de

VNPF de Vereniging Nederlandse Poppodia- en Festivals. Bovenstaande cijfers over

de VNPF hebben alleen betrekking op muziekpodia; festivals zijn buiten beschouwing

gelaten.

Literatuur:

Ministerie van OCW (z.j.) ‘Bekostigingsmix culturele sectoren’. Op:

www.ocwincijfers.nl.

CBS (2018) Openbare bibliotheken. Den Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de

Statistiek.

43%57%

74%

52%

18%

57%43%

26%

48%

82%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Nederlandsefilmproductie

VSCD-podia VNPF-podia Musea Openbarebibliotheken

Aandeel subsidies in totale inkomsten in 2016 (%)

Aandeel eigen inkomsten in totale inkomsten 2016 (%)

17

3. Spreiding van culturele voorzieningen

3.

Spreiding van culturele

voorzieningen

18

3.1 Musea

Figuur 8. Overzicht van musea in 2016

Bron: CBS 2018

Deze cijfers zijn gebaseerd op de museumpopulatie zoals gedefinieerd door het CBS,

de Museumvereniging en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, op basis van de

internationale definitie van de International Council of Museums (ICON) (CBS 2017,

3).

Literatuur:

CBS (2017) Musea in Nederland 2016. Den Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de

Statistiek.

CBS (2018) Musea; collectie, bezoeken, tarieven, tentoonstellingen, werkgelegenheid.

Den Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek.

19

3.2 Theaters en concertzalen

Figuur 9. Overzicht van leden van de Vereniging voor Schouwburg- en Concertgebouwdirecties

(VSCD) op 1 januari 2018

Bron: Vereniging voor Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD)

De cijfers in deze figuur hebben betrekking op het aantal leden van de Vereniging voor

Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD) per stad. Dit hoeft niet

noodzakelijkerwijs overeen te komen met het aantal podia dat daadwerkelijk in een

plaats aanwezig is, aangezien één organisatie meerdere locaties kan exploiteren.

20

3.3 Poppodia en –festivals

Figuur 10. Overzicht van leden van de Vereniging Nederlandse Poppodia en –Festivals (VNPF) op

1 januari 2018

Bron: Vereniging Nederlandse Poppodia en –Festivals (VNPF)

21

3.4 Gebouwde rijksmonumenten

Figuur 11. Overzicht van gebouwde rijksmonumenten op 31 december 2017

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 2019

Het aantal gebouwde rijksmonumenten in Amsterdam bedroeg op de peildatum

7.506.

Literatuur:

Rijkdienst voor het Cultureel Erfgoed (2019) ‘Gebouwde rijksmonumenten – actuele

stand’. Op: www.erfgoedmonitor.nl, 8 januari.

22

4. Culturele arbeidsmarkt

4.

Culturele arbeidsmarkt

23

4.1 Werknemers en zelfstandigen

Tabel 6. Culturele arbeidsmarkt 2005-2015 (data Monitor Creatieve Industrie 2016)

Bron: Rutten et al. 2017

Aantal banen

(incl. zzp’ers)

Aantal bedrijfs-

vestigingen

Productiewaarde

in miljoenen

euro’s,

gecorrigeerd voor

inflatie1

Toegevoegde

waarde in

miljoenen euro’s,

gecorrigeerd voor

inflatie1

2005 75.577 23.293 8.823,0 4.526,4

2006 77.207 25.049 9.099,3 4.664,0

2007 81.714 27.407 9.525,2 4.889,4

2008 85.202 30.204 9.501,0 4.880,9

2009 90.216 36.525 9.475,9 5.015,3

2010 98.001 44.090 9.841,7 5.226,4

2011 101.394 47.870 10.103,5 5.335,2

2012 101.738 50.322 10.036,4 5.348,1

2013 102.888 53.004 9.762,3 5.317,4

2014 105.033 55.888 10.399,4 5.727,4

2015 106.822 58.351 11.014,0 6.044,4

1 Cijfers zijn voor inflatie gecorrigeerd op basis van het prijspeil van 2015 (middels CBS 2019).

Tabel 7. Culturele arbeidsmarkt 2010-2017 (data Centraal Bureau voor de Statistiek)

Bron: CBS 2018

Aantal banen

(excl. zzp’ers)

Aantal fte

(excl.zzp’ers) Aantal zzp’ers Aantal stagiaires

2010 47.550 32.470 38.480 1.010

2011 47.620 32.370 41.560 1.020

2012 45.440 30.770 42.950 1.020

2013 42.700 29.010 44.380 1.010

2014 43.250 29.560 46.680 1.120

2015 42.180 29.200 49.930 1.160

2016 43.210 29.640 52.5501 1.150

2017 44.3401 30.8401 - 1.2801

1 Dit zijn voorlopige cijfers

Bovenstaande cijfers over de culturele arbeidsmarkt zijn uit verschillende bronnen

verzameld. Rutten en Koops (2017) verschaffen in de Monitor Creatieve Industrie

2016 cijfers over banen, waarin ook zelfstandigen zijn opgenomen. Het CBS (2018)

24

maakt daarentegen een onderscheid tussen banen en zelfstandigen. Tussen deze twee

aantallen zit enige overlap: circa 5 procent van de zelfstandigen binnen de culturele

sector had in 2015 en 2016 ook één of meerdere banen in loondienst binnen dezelfde

sector.

Daarnaast definiëren beide bronnen de culturele sector op iets andere wijze.

Rutten en Koops (2017) spreken over de sector ‘Kunsten en cultureel erfgoed’, terwijl

deze bij het CBS simpelweg ‘Kunsten’ heet. In beide gevallen omvat de sector primair

de podiumkunsten, beeldende kunst, ondersteunende instellingen, bibliotheken,

erfgoedinstellingen en musea, maar Rutten en Koops nemen hier in tegenstelling tot

het CBS ook de ondersteunende fondsen in mee.

Literatuur:

CBS (2018) Cultuur in beeld 2018 (maatwerktabellen). Den Haag/Heerlen: Centraal

Bureau voor de Statistiek.

CBS (2019) Jaarmutatie consumentenprijsindex; vanaf 1963. Den Haag/Heerlen:

Centraal Bureau voor de Statistiek.

Rutten, P. en O. Koops (2017) Monitor creatieve industrie 2016. Hilversum:

iMMovator.

25

4.2 Vrijwilligers

Tabel 8. Aantallen vrijwilligers en bezoldigde personeelsleden bij musea (2005-2017)

Bron: CBS 2015, CBS 2018a

2005 2007 2009 2011 2013 20151,2 20171,2

Vrijwilligers 19.667 21.329 23.720 29.205 31.019 33.867 33.658

Bezoldigd

personeel 8.143 8.598 9.146 11.580 12.010 14.253 14.656

Bezoldigd

personeel in

loondienst

6.563 6.760 6.938 8.060 8.333 9.606 9.453

1 In 2015 is de museumpopulatie waarop deze cijfers betrekking hebben herijkt. Ontwikkelingen

tussen 2013 en 2015 moeten daarom met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. 2 Data over dit jaar hebben nog een voorlopige status.

Tabel 9. Aantallen vrijwilligers en bezoldigde personeelsleden bij bibliotheken (2005-2017)

Bron: CBS 2018b, Bibliotheekinzicht 2019a, Bibliotheekinzicht 2019b

2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017

Vrijwilligers - - - 6.825 7.516 10.828 16.028

Bezoldigd

personeel1 - 9.080 9.060 8.340 6.695 6.813 6.6822

1 Dit betreft zowel medewerkers in loondienst als medewerkers zonder een dergelijk

dienstverband. 2 Dit is een voorlopig cijfer.

Tabel 10. Aantallen vrijwilligers, stagiar(e)s en bezoldigde personeelsleden in de professionele

podiumkunsten (2005-2017)

Bron: CBS 2018c

2005 2007 2009 2011 2013 2015 20171

Vrijwilligers

en

stagiair(e)s

5.100 5.700 6.400 8.600 8.100 10.400 10.600

Bezoldigd

personeel in

loondienst

9.600 9.900 10.400 10.000 8.800 7.700 8.100

1 Data over dit jaar hebben nog een voorlopige status.

26

Literatuur:

Bibliotheekinzicht (2019a) ‘Vrijwilligers in de bibliotheek’. Op:

www.bibliotheekinzicht.nl, 27 februari.

Bibliotheekinzicht (2019b) ‘Databank’. Op: www.bibliotheekinzicht.nl.

CBS (2015) Musea; bezoeken, tarieven en type collectie, 1993-2013. Den

Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS (2018a) Musea; collectie, bezoeken tarieven, tentoonstellingen,

werkgelegenheid. Den Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS (2018b) Openbare bibliotheken. Den Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de

Statistiek.

CBS (2018c) Professionele podiumkunsten; werkgelegenheid, baten en lasten. Den

Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek.

27

5. Cultuurparticipatie en media

5.

Cultuurparticipatie en media

28

5.1 Cultuurparticipatie

Tabel 11. ‘Actieve’ cultuurparticipatie

Bron: Neele et al. 2018

Soort activiteit

Percentage van de bevolking (6+) dat

een kunstzinnige of creatieve activiteit

beoefende of daar les in had in april

2017 en/of de twaalf maanden ervoor

Beeldende activiteiten 20

Muziek 19

Dans 9

Theater 5

Creatief schrijven 7

Media 12

Totaal 40

Tabel 12. ‘Passieve’ cultuurparticipatie

Bron: Neele et al. 2018

Soort activiteit

Percentage van de bevolking (6+) dat

cultureel aanbod bezocht of

consumeerde in april 2017 en/of de

twaalf maanden ervoor

Bezoek tentoonstellingen 40

Bezoek voorstellingen 44

Bezoek concerten 38

Bezoek bioscoop of filmhuis 65

Lezen: romans/thrillers/gedichten, etc. 51

Totaal 84

Literatuur:

Neele, A., Z. Zernitz en T. IJdens (2018) Kunstzinnig en creatief in de vrije tijd:

monitor amateurkunst 2017. Utrecht: Landelijk Kennisinstituut

Cultuureducatie en Amateurkunst.

29

5.2 Marktaandeel publieke omroep

Figuur 12. Marktaandeel publieke omroep en commerciële zenders in de totale kijkcijfers in 2018,

in procenten

Bron: Stichting Kijkonderzoek 2003-2015, Stichting Kijkonderzoek 2016-2018

Het marktaandeel van de publieke omroep schommelt in de periode 2005-2018

lichtjes tussen even en oneven jaren. In de even jaren is het marktaandeel gemiddeld

iets hoger (33,5 procent) dan in oneven jaren (32,0 procent). Een waarschijnlijke

verklaring hiervoor is dat in de even jaren enkele grote en veelbekeken

sportevenementen georganiseerd en door de publieke omroep uitgezonden worden,

zoals de WK’s en EK’s voetbal, en de Olympische Zomer- en Winterspelen.

Literatuur:

Stichting Kijkonderzoek (2003-2015) Jaarrapport. Amsterdam: Stichting

Kijkonderzoek.

Stichting Kijkonderzoek (2016-2018) Jaarrapport TV. Amsterdam: Stichting

Kijkonderzoek.

32,0%

68,0%

Marktaandeel publiekeomroep in 2018 (%)

Marktaandeel commerciëlezenders in 2018 (%)

30

6. Giften aan cultuur

6.

Giften aan cultuur

31

6.1 Giften aan cultuur

Figuur 13. Donaties aan cultuur van huishoudens, nalatenschappen, fondsen, bedrijven en

kansspelen in 1997-2015, gecorrigeerd voor inflatie op basis van het prijspeil in 2015, in

miljoenen euro’s

Bron: Bekkers et al. 2017, CBS 2019

Bovenstaande data zijn door het Centrum voor Filantropische Studies verzameld in de

publicatie Geven in Nederland 2017. De auteurs merken hierbij op dat de cijfers voor

huishoudens en bedrijven gegeneraliseerde bedragen betreffen, ‘met andere woorden:

er is een schatting gemaakt van de bijdragen aan goede doelen van álle huishoudens

en bedrijven in Nederland’. Tevens benadrukken de auteurs dat ‘door het ontbreken

van een volledig steekproefkader het onmogelijk is generalisaties te maken naar de

volledige populatie van vermogensfondsen en nalatenschappen’ (Bekkers et al. 2017,

241). De bedragen in deze figuur zijn voor inflatie gecorrigeerd op basis van het

prijspeil in 2015.

Literatuur:

Bekkers, R., T.N.M. Schuyt en B. Gouwenberg (red.) (2017) Geven in Nederland 2017:

huishoudens, nalatenschappen, fondsen, bedrijven, goede doelenloterijen en

vrijwilligerswerk. Amsterdam: Lenthe.

CBS (2019) Jaarmutatie consumentenprijsindex; vanaf 1963. Den Haag/Heerlen:

Centraal Bureau voor de Statistiek.

135

237

435

745

391

443

501

313289

384

0

100

200

300

400

500

600

700

800

1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015

32

6.2 Crowdfunding

Tabel 14. Donaties aan cultuur via crowdfundplatform voordekunst tussen 2015 en 2017,

gecorrigeerd voor inflatie op basis van het prijspeil in 2015.

Bron: Voordekunst, CBS 2019

Jaartal 2015 2016 2017

Totaal gedoneerd bedrag €

3.636.950 € 4.216.591 € 3.775.180

Aantal donaties 46.142 54.191 56.820

Aantal donateurs 43.273 50.564 53.279

Aantal projecten 690 777 749

Gemiddeld bedrag per donatie €79 € 78 € 66

Gemiddeld gedoneerd bedrag per

project € 5.271 € 5.427 € 5.040

Gemiddeld aantal donateurs per project 63 65 71

Figuur 14. Aandeel van verschillende culturele sectoren in donaties aan cultuur via

crowdfundplatform voordekunst in 2017, in euro’s

Bron: Voordekunst

Voordekunst is het grootste crowdfundplatform voor kunstzinnige, creatieve en

culturele projecten in Nederland. Ruim 3.000 campagnes zijn via dit platform

succesvol gefinancierd sinds de oprichting in 2010.

Voor ieder project wordt vooraf een streefbedrag bepaald en een tijdsbestek

waarbinnen dat doel moet worden behaald. Mensen kunnen een donatie doen vanaf

tien euro. Als minder dan 80 procent van het streefbedrag wordt opgehaald, worden

380.749 119.669

171.975

170.727

369.197

114.745

1.384.553

361.586

537.347

228.810

Beeldende kunst (84 projecten)

Dans (23 projecten)

Erfgoed (19 projecten)

Film (36 projecten)

Fotografie (62 projecten)

Media (23 projecten)

Muziek (272 projecten)

Publicatie (76 projecten)

Theater (125 projecten)

Vormgeving (29 projecten)

33

de donaties terugbetaald aan de donateurs. Als 80 tot 99 procent van het streefbedrag

is opgehaald, krijgen donateurs de optie om een terugbetaling aan te vragen.

Bovenstaande bedragen zijn inclusief dergelijke terugbetalingen.

Literatuur:

CBS (2019) Jaarmutatie consumentenprijsindex; vanaf 1963. Den Haag/Heerlen:

Centraal Bureau voor de Statistiek.

34

Colofon

Oorspronkelijke samenstelling: Kimberly van Aart, Rogier Brom, Bjorn Schrijen

Vertaling: Bjorn Schrijen, Maxime van Haeren

Ontwerp kaarten: Thijs Hermsen

Vormgeving binnenwerk: Bjorn Schrijen

Vormgeving omslag: Joseph Plateau Amsterdam

Beeld omslag: Kubuswoningen in Rotterdam – Denys Nevozhai via Unsplash

Deze uitgave verscheen oorspronkelijk als appendix in:

Meerkerk, E. van en Q.L. van den Hoogen (red.) (2018) Cultural policy in the polder:

25 years Dutch Cultural Policy Act. Amsterdam: Amsterdam University Press.

De Boekmanstichting is het onafhankelijke kenniscentrum voor kunst- en

cultuurbeleid in Nederland. Zij verzamelt, analyseert, duidt en deelt data en informatie

over de cultuursector en stimuleert en faciliteert daarmee het gefundeerde

cultuurdebat en -beleid.

Alle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd

gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij

elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier,

zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor het overnemen

van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere

compilatiewerken (art. 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

Amsterdam, maart 2019

BoekmanstichtingKenniscentrum voor kunst,cultuur en beleid

Herengracht 4151017 bp Amsterdam

www.boekman.nl