FEIT OF FABEL

Een informatiepakket voor een werkstuk of spreekbeurt

COLOFON Tekst: Herman Bosman en Wanja Vreeling Illustraties: Flickr, Stichting Skepsis, Hall of Ma’at, Bad Archeology, James Randi Foundation, The Skeptic’s Dictionary by Bob Caroll, Snopes: Rumor Has it.

II

De Scriptieservice Nieuwe Stijl is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Kerk en Wereld en door een solidariteitsbijdrage van de gezamenlijke religieuzen in Nederland via de commissie PIN. © Centrum voor Mondiaal Onderwijs, Nijmegen, 2012

Centrum voor Mondiaal Onderwijs Postbus 9108 6500 HK Nijmegen tel. 024-3613074 e-mail: cmo@fm.ru.nl http://www.cmo.nl

De inhoud is met zorg samengesteld. Mocht u van mening zijn dat inbreuk is gedaan op uw auteursrechten of beeldrechten, dan verzoeken wij u vriendelijk contact met ons op te nemen via cmo@fm.ru.nl.

III

INHOUD Feit of fantasie pag. 1 Het Monster van Loch Ness pag. 2 Nessie is al duizenden keren gezien! pag. 2 Veel belangstelling, maar niets gevonden! pag. 3 Het Gezicht op Mars pag. 4 Bewijs voor Marsbewoners? pag. 4 Toch alleen maar rotsen pag. 5 De Mexicaanse ufo-golf pag. 6 Vliegende schotels eindelijk gefilmd? pag. 6 Beelden zijn geen echt bewijs pag. 7 De wereld vergaat in 2012! pag. 8 Aftellen naar 21-12-2012? pag. 8 De wereld draait nog miljarden jaren door pag. 9 Is mobiele communicatie ongezond? pag. 10 Mobiel bellen of werken met een tablet slecht voor je? pag. 10 Het kan meestal geen kwaad pag. 11 Zijn piramides sporen van Atlantis? pag. 12 Hadden Egyptische piramidebouwers oeroude leermeesters? pag. 12 Ze hebben zelf geleerd piramides te bouwen pag. 13 Astrologie: blik op de toekomst? pag. 14 Astrologie: staat de toekomst in de sterren geschreven? pag. 14 Een horoscoop kan niets voorspellen pag. 15 Genezen alternatieve genezers echt? pag. 16 Handen die helen? pag. 16 Toch maar naar een echte dokter pag. 17 Praten met de doden? pag. 18 Mediums die contact hebben met de doden? pag. 18 Er is geen enkel bewijs voor pag. 19 Vrijdag de dertiende pag. 20 Houd rekening met geluks- en ongeluksgetallen! pag. 20 Pech en geluk zijn alleen maar toeval pag. 21 Wetenschap begint met scherp waarnemen pag. 22 De theepot van Russell pag. 23 Wetenschap en pseudo-wetenschap pag. 24 Samenvatting pag. 24  Aantekeningen pag. 25 Meer op internet pag. 27

IV

1

FEIT OF FANTASIE? Vreemde verhalen, raadselachtige gebeurtenissen, geheimzinnige verschijnselen, on-waarschijnlijke ideeën: ze zijn zo oud als de mensheid. Zijn ze waar of is het onzin, bestaan ze echt of zijn ze verzonnen? Sommige zaken zijn in de natuur ontstaan, an-dere door mensen gemaakt of bedacht. Als de natuur iets vreemds heeft voortge-bracht onderzoeken we wat het in feite is. Dat kan soms op heel eenvoudige wijze. Dat lees je in het verhaal over het gezicht op Mars. Maar als het monster van Loch Ness echt zou bestaan, hoe is dat dan in dat Schotse meer terechtgekomen? Als men-sen iets raadselachtigs hebben gemaakt, is de vraag: hoe en waarom deden ze dat? Zijn de reusachtige piramides in Egypte meer dan alleen maar grafmonumenten? Als de wetenschap door grondig onderzoek met een geloofwaardige verklaring komt, is het raadsel opgelost. Sommige raadsels zijn in de loop der jaren opgelost, zoals "Waarom vallen mensen aan de onderkant van de aarde niet van de aarde af?". Oplos-sing: door de werking van de zwaartekracht. Vreemde verschijnselen lijken op het eerste gezicht onoplosbaar. Vaak komt de wetenschap, geholpen door moderne onder-zoeksmethodes, met een goede verklaring. Maar het kan ook zijn dat er niets te on-derzoeken valt omdat er geen gegevens zijn om te onderzoeken. Over vreemde verhalen worden veel boeken geschreven en films gemaakt. Meestal verkopen die boeken en films goed, omdat mensen erdoor geboeid en vermaakt wor-den. Maar die populaire films en boeken geven geen enkele wetenschappelijke verkla-ring voor het verschijnsel waar ze over gaan. We gaan tien van die raadselachtige za-ken onderzoeken. Eerst vatten we het onderwerp samen op de linkerbladzijden van dit pakket. Op de rechterbladzijden vertellen we of er met onderzoek iets te bewijzen valt, of dat er op onze vragen geen antwoord te vinden is met behulp van de weten-schap. Ongeluksgetallen, gebedsgenezers, leven op Mars, vreemde monsters en vlie-gende schotels. Wat geloof jij na het lezen van dit pakket nog en wat vind je onzin?

Filmposter van de sciencefictionfilm waarin de mensheid vergaat in het rampzalige jaar 2012.

2

HET MONSTER VAN LOCH NESS

Nessie is al duizenden keren gezien Bijna iedereen heeft ervan gehoord. Duizenden mensen zeggen dat ze het hebben ge-zien. Maar niemand kan met zekerheid zeggen of het monster van Loch Ness echt be-staat. Loch Ness is een meer in het noorden van Schotland. Het meer is ongeveer 40 km lang, 1,5 km breed en op sommige plekken 230 m diep. Het is het grootste en een van de diepste meren van Schotland. Het verhaal gaat dat er een groot onbekend we-zen leeft in de diepte van dit meer: Nessie, het monster van Loch Ness. De eerste keer dat iemand het monster van Loch Ness gezien zou hebben was in 565 na Christus. De Ierse priester St. Columba vertelde het monster gezien te hebben toen hij een man aan het begraven was die doodgebeten was door datzelfde monster. De volgende eeuwen werd het maar een aantal keren gezien. In de 19e eeuw werd het monster opeens veel vaker gezien. In 1933 werd het monster voorpaginanieuws toen er voor het eerst een foto van gemaakt was. In het bericht erbij zei de maker van de foto dat hij het beest had op en neer zien duiken en rondtollen in het meer. In de jaren erna werden nog meer foto’s gemaakt en kwamen er steeds meer verhalen van mensen die zeiden het monster te hebben gezien.

Mensen die denken dat het monster zou kunnen bestaan, hebben daar een fantasti-sche verklaring voor bedacht. Ze zeggen dat het een oeroud waterreptiel zou kunnen zijn. In de tijd dat Loch Ness nog een stuk van de Atlantische Oceaan was, leefden ook de dinosaurussen op aarde. Er was toen ook een soort dinosaurus die in de zee leefde, plesiosaurus genaamd. Zo'n dier had een lange nek, een kleine kop met lange kaken, een rond bultig lijf van ongeveer twee meter lang, een staart en vier grote vinnen of peddels waarmee het zich razendsnel voortbewoog. De redenering is dat toen Loch Ness afgesloten raakte van de zee (door aardbevingen) een groep plesiosaurussen is ingesloten. Plesiosaurussen zijn viseters en in Loch Ness zit erg veel vis. Alleen, plesi-osaurussen zijn reptielen. En reptielen ademen lucht, dus je zou verwachten dat ze dan vaker boven water moeten komen. Bovendien leggen ze eieren en die had men dan wel een keer moeten vinden. Maar er is ontdekt dat in de hoge heuvels rond Loch Ness veel grotten zijn, bereikbaar onder water. Daar zou het monster adem kunnen halen en er eieren kunnen leggen en uitbroeden.

Vormen van het monster; één bult;veel bulten; kop; enz.

Zo stelt de wetenschap zich een plesiosaurus voor.

3

Veel belangstelling maar niets gevonden In 1987 werd het eerste grote onderzoek gedaan. Twintig boten hebben vijf dagen lang het meer onderzocht. Het resultaat van dit onderzoek was dat ze drie objecten vonden. Die bewogen op een diepte van 150 tot 180 meter. En als het werkelijk het monster was, had het ruitvormige vinnen. Ze wilden het nog verder onderzoeken, maar door geldgebrek moest het onderzoek gestopt worden. De onderzoekers gaven het onbekende object wel een Latijnse naam: Nessiteras Rhombopteryx. Nessiteras betekent dier dat in het ness leeft en Rhombopteryx betekent dat het ruitvormige vin-nen heeft. In de 47 jaar dat Alex Campbell waterschout van Loch Ness is geweest, heeft hij het monster naar zijn zeggen achttien keer gezien, maar hij heeft nog nooit een foto kun-nen nemen. Het dier was maar een paar seconden te zien. De meeste zijn erg ondui-delijk of vervalst. De bekendste foto die in 1934 door een dokter gemaakt is, is ook een vervalsing (dit heeft de dokter op zijn sterfbed bekend): het ‘monster’ heeft hij zelf in elkaar gezet! Een andere bekende foto is in 1977 gemaakt door Anthony Shiels. Op 23 april 1960 slaagde Tim Disdale, erin om iets bewegends op film vast te leggen. Een onderzoekscentrum van de Britse luchtmacht bevestigde dat de film echt was en dat het gefilmde voorwerp geen schip of onderzeeboot was maar "dat het waarschijn-lijk een levend wezen is". Deze film wordt beschouwd als één van de belangrijkste aanwijzingen voor het bestaan van het monster. Mensen die de verhalen en foto’s niet geloven zeggen vaak dat het monster is bedacht in 1933, ter bevordering van het toerisme. Men heeft later ook een verklaring bedacht waarom er in 1933 zoveel signalementen waren van het monster. De zomer van 1933 was namelijk de heetste zomer ooit. Hierdoor kunnen boven Loch Ness luchtspiegelin-gen ontstaan. Elk voorwerp wordt dan uitvergroot. Op de foto's kunnen heel andere dingen op staan, zoals golven veroorzaakt door boten, of takken, rotsen of vogels.

De voornaamste reden waarom dit raadsel blijft leven is de onduidelijkheid. De foto’s zijn vaag en iedereen die zegt dat hij ‘Nessie’ heeft gezien geeft een andere beschrij-ving. Opvallend is dat er al heel lang geen nieuwe foto’s van het monster opduiken. Terwijl er een moderne autoweg vlak langs het meer loopt, waarover duizenden bewo-ners van de streek en toeristen hun weg vinden. En ook al hebben zij vaak een mo-derne camera of een mobieltje bij zich, toch heeft nog niemand zich gemeld met een fraaie opname van het monster!

De foto van dokter Wilson gemaakt in 1934.

De eerste foto gemaakt door Hugh Gray op 12 november 1933. Veel mensen zien een hond met een tak in zijn bek die naar de camera toe-zwemt.

4

HET GEZICHT OP MARS

Bewijs voor Marsbewoners? In 1976 komen de Viking-1 en Viking-2 op Mars aan. Dat zijn twee ruimtesondes van het Amerikaanse ruimtevaartbureau NASA. Van beide sondes splitst zich een toestel af dat op de Marsbodem landt. Het andere deel van beide sondes blijft rondjes rond Mars draaien en maakt foto’s van het Marsoppervlak. Het zijn geen al te scherpe foto’s. De kleinste details op de foto’s zijn bijna honderd meter groot. Op één foto ziet een me-dewerker van de NASA een raadselachtig voorwerp dat op een menselijk gezicht lijkt. Het is 1,5 kilometer lang en één kilometer breed en ligt in het gebied Cydonia. De NASA stuurt de foto met het raadselachtige voorwerp naar persbureaus. Het bij-schrift bij de foto zegt dat het voorwerp sterk op een gezicht lijkt. Sindsdien staat het voorwerp bekend als het Gezicht op Mars. Niemand kan er een goede verklaring voor geven. Een mysterie is geboren, een buitenaards mysterie nog wel! Één van de jour-nalisten die de foto ziet is Richard C. Hoagland. Die was er al van overtuigd dat er in de ruimte intelligente wezens te vinden zijn. Het Gezicht op Mars is volgens hem hét bewijs voor zijn overtuiging. Immers, het voorwerp op de foto lijkt zó sterk op een ge-zicht dat het wel door intelligente wezens gemaakt moet zijn. Deze wezens, Marsbe-woners, zouden het hebben gedaan om een boodschap naar de mensheid te sturen.

NASA-embleem van de ruimtemissie naar Mars. Afgebeeld zijn de Aarde, de ruimtesonde in een

baan om Mars en het driepotige verkennings-toestel geland op de bodem van Mars.

Hoagland gaat op onderzoek uit om deze beweringen over het Gezicht op Mars te on-derbouwen. In de fotoarchieven van de NASA vindt hij een tweede foto van het mys-terieuze voorwerp in Cydonia. Ook meent hij op foto’s van het Marsoppervlak sporen te zien van piramides en andere bouwsels die door de Marsbewoners gemaakt zijn. De Marsbewoners zelf zijn volgens hem lang geleden omgekomen bij een ramp op Mars. Er zijn natuurlijk altijd wel mensen die geloven in de beweringen van Hoagland over het Gezicht op Mars en de verdwenen Marsbewoners. Er wordt beweerd dat de NASA foto's en andere gegevens achterhoudt en niet alles vertelt wat ze erover weten.

Eerste foto van het "gezicht". Gemaakt door de Viking-1. De rechterhelft van het gezicht lijkt in de schaduw te liggen.

5

Toch alleen maar rotsen. Maar de meeste geleerden die Mars onderzoeken, geloven die beweringen niet. Ze wij-zen erop dat mensen voorwerpen menen te zien op afbeeldingen met alleen vlekken en stippen. Dat komt omdat ze onbewust proberen in die vlekken en stippen omtrek-ken van bouwsels, gezichten of iets anders herkenbaars te zien. Kennelijk zijn Hoagland en zijn aanhangers op die manier door hun verbeelding gefopt toen ze foto’s van Mars bekeken. Bovendien, zeggen de Marsonderzoekers, vormt de natuur zelf op Mars rotsen die op piramiden en andere bouwsels lijken. Mars heeft namelijk een dampkring en het waait er soms hard. Dan voert de wind stof- en zandkorrels mee die langs rotsen en heuvels schuren. Daardoor slijten die rotsen en heuvels af als het hard waait en krijgen ze soms op den duur rechthoekige of driehoekige vormen. Ten slotte, zeggen de onderzoekers, is het Gezicht op Mars alleen op foto’s van Cydo-nia te zien als de zon de juiste plek aan de hemel inneemt boven Cydonia en de foto’s onder de juiste hoek zijn genomen. Dus kan het alleen een samenspel zijn van licht en schaduw. Hoagland en zijn aanhangers laten zich niet door deze argumenten overtui-gen. Ze proberen nieuwe bewijzen te vinden voor hun overtuiging dat er intelligente wezens op Mars hebben gewoond die het Gezicht op Mars en andere bouwsels hebben gemaakt. Ook beschuldigen ze de NASA en de Amerikaanse regering ervan informatie geheim te houden die hun overtuiging ondersteunt.

Op 6 april 1998 wordt het mysterie van het Gezicht op Mars opgelost. Op die dag maakt de NASA-sonde Mars Global Surveyer haarscherpe foto’s van Cydonia. Op die foto’s is op de plek waar het Gezicht op Mars zich zou bevinden alleen een rotsheuvel te zien. Toch blijven Hoagland en zijn aanhangers, tegen beter weten in, volhouden dat het Gezicht op Mars echt bestaat en dat intelligente Marsbewoners dit bouwsel en talloze andere op Mars zouden hebben gemaakt.

Een door de computer bewerkt beeld van het gebied Tractus Catena op Mars. Van grote afstand lijken de uit-gesleten geulen in de rotsbodem bijna rechte lijnen.

Het werkelijke landschap van de planeet Mars ziet er grotendeels zo uit: leeg en kaal.

6

DE MEXICAANSE UFO-GOLF

Vliegende schotels eindelijk gefilmd? De afkorting "ufo" betekent Unidentified Flying Object: onbekend vliegend voorwerp. Iedereen denkt dan aan vliegende schotels; ruimteschepen bestuurd door buitenaard-se wezens. Over de hele wereld beweren mensen die te hebben gezien en ook te heb-ben gefotografeerd of gefilmd. Een voorbeeld is de Mexicaanse ufo-golf van 1991. Miljoenen inwoners van 's werelds grootste hoofdstad, Mexico City, hielden op de mid-dag van de 11de juli 1991 de adem in, toen de maan de zon verduisterde en ruim zes minuten lang de dag in de nacht deed veranderen. Maar hoe indrukwekkend die zons-verduistering ook was: er gebeurde nog iets anders, iets dat zó fantastisch was, dat het de aandacht van duizenden toeschouwers automatisch afleidde. Om precies 13 uur 22 schoot er een glanzend metaalachtig voorwerp uit de wolken tevoorschijn dat ge-luidloos aan de linkerkant van de verdwijnende zon bleef hangen. Het bleef een vol half uur staan, lang genoeg om door zeventien personen op verschillende plekken in de stad op video te worden vastgelegd. Latere analyse van de videobanden bevestigde dat het een metaalachtig vliegend voorwerp was dat om zijn eigen as draaide. In de volgende maanden raakte Mexico in de ban van wat Jaime Maussan, populair tv-journalist en presentator van het veel bekeken nieuwsprogramma 60 Minutos, om-schreef als "ufo-koorts". Maussan raakte er kort na de zonsverduistering bij betrok-ken, toen hij op de tv verscheen en de kijkers vroeg hem video's toe te sturen die ze van de ufo gemaakt hadden. De reactie was overweldigend en zijn kantoor werd over-stelpt met spectaculaire beelden van ufo-activiteiten.

Maussan had daarvóór geen speciale belangstelling voor ufo's gehad. Hij zei hier-over:"Ik ben journalist en houd me als zodanig alleen met feiten bezig. Maar sinds ik hierin verzeild ben geraakt, heb ik samen met heel Mexico verpletterende bewijzen gezien die mij ervan overtuigen dat mijn land regelmatig wordt bezocht door een enorm aantal buitenaardse vliegende voorwerpen. Een andere verklaring heb ik er niet voor." Voor vele ufologen (mensen die in buitenaardse ruimteschepen geloven) vormt het in deze tv-serie getoonde materiaal een doorslaggevend bewijs voor het feit dat deze voorwerpen, wat zij ook mogen voorstellen, niet door aardbewoners gemaakt kunnen zijn.

Maussan tijdens een uitzending van zijn show.

Twee voorbeelden van hoe ufologen zich een vliegende schotel voorstellen. Echte video-

opnamen zijn altijd zeer onduidelijk.

7

Beelden zijn geen echt bewijs Maussan brengt in 1992 een videodocumentaire van 70 minuten op de markt, ge-naamd “Messengers of Destiny”. Deze documentaire bevat onder andere het materiaal van verschillende amateurvideo’s van de zonsverduistering. In deze video’s zijn niet alleen de beelden te zien van de zogenaamde ufo’s, maar komen ook allerlei vreemde ideeën aan bod. Er wordt verwezen naar kalenders van de Azteken en de Maya’s. Hier-uit zou blijken dat de zonsverduistering een voorbode is van een nieuw tijdperk van “kosmische bewustwording”. Er wordt met speciale muziek en beelden een geheimzin-nig sfeertje opgeroepen. En dan verschijnen de fragmenten van de verschillende am-teurvideo’s. Ze vertonen een lichtpunt dat hoog en onbewegelijk in de lucht hangt. Als sommige amateurfilmers zeggen dat ze misschien een ster of een planeet hebben ge-filmd wordt dit door de filmmakers direct afgedaan als een foute verklaring. Het is dui-delijk: Maussan en de andere makers van de documentaire zijn er rotsvast van over-tuigd dat ze beeldmateriaal in handen hebben van echte vliegende schotels! Dat ze het niet zo nauw nemen met de feiten is voor hen geen probleem.

Voor de beelden op de video’s die Maussan verzameld heeft zijn allerlei andere, vaak voor de hand liggende verklaringen te vinden. Het lichtpunt dat linksboven de zon ver-schijnt tijdens de zonsverduistering zo zomaar eens de planeet Venus kunnen zijn. Normaal kun je overdag geen planeten aan de hemel waarnemen. Tijdens een zons-verduistering wordt het steeds donkerder en dan kun je plots een planeet als een hel-der schijnende ster te voorschijn zien komen. En laat nu net op de plek waar het licht-punt te zien is die dag de planeet Venus staan, die ineens helder begint te schijnen! Andere beelden kunnen verklaard worden doordat er recht in de zon werd gefotogra-feerd, waardoor er vreemde vlekken op de foto’s verschijnen. De witte vlekken met donkere bewegende randen die op de videofilms verschijnen, kunnen heel goed ver-klaard worden door de manier waarop een videocamera werkt. Ook opnames die op heel andere plekken en tijdstippen zijn gemaakt vertonen dit verschijnsel. Eén van de videobeelden toont een vreemd voorwerp dat door een wolk zweeft. Volgens kritische kijkers kan het voorwerp net zo goed een vogel, een vliegtuig of zelfs een meteoor zijn. Voor al de andere beelden, waarvan Maussan denkt dat er vliegende schotels op te zien zijn, kun je ook andere verklaringen vinden zoals vliegtuiglichten, weerballons, satellieten, meteorieten, enz. Onbekende vliegende objecten worden vooral door men-sen die daar vast in geloven gezien als buitenaardse ruimteschepen .

Video van een geheimzinnig vliegend voorwerp. De opnames lopen van links naar rechts. Analy-se toont aan dat de zwarte stip binnen één videobeeld uit het zicht flitst en dat is in minder dan één zestigste van een seconde. Een snelheid die geen enkel vliegtuig kan halen.

Drie videobeel-

den van een ander vliegend

voorwerp boven een woontoren.

8

DE WERELD VERGAAT IN 2012!

Aftellen naar 21-12-2012? Zal de wereld een keer vergaan? Zo ja, wanneer dan? En komt er dan een nieuwe waarin iedereen gelukkig is? Er zijn mensen die graag een antwoord op deze vragen willen hebben. De Amerikaanse kunsthistoricus José Arguëlles denkt een antwoord op deze vragen te hebben gevonden. Het antwoord komt volgens hem uit oude kalenders van de Maya’s, een volk dat in Mexico en Guatemala woont. De Maya's van de oude kalenders zijn natuurlijk al honderden jaren dood maar er zijn nog altijd mensen die in hun "voorspellingen" geloven. In deze kalenders heeft een jaar 260 of 365 dagen en een maand twintig dagen. De Maya’s rekenen ook met baktoens. 1 baktoen is 144.000 dagen of afgerond 394 jaar. Deskundigen hebben uitgerekend dat de nu lopende baktoen eindigt op 21 december 2012. Deze baktoen is de laatste van een reeks van dertien. Ze gebruiken bij hun be-rekening aantekeningen die de Maya’s maakten van de dagen waarop het Volle of Nieuwe Maan is. Omdat volgens Arguëlles op de kalenders van de Maya’s na 21 de-cember 2012 geen nieuwe veertiende baktoen begint, vergaat op die dag de wereld en komt er een nieuwe, betere wereld. Volgens andere mensen die ook de Maya-kalenders bestuderen, zullen er op 21 december 2012 grote rampen plaatsvinden. Zo zal een vloedgolf Europa overspoelen. Voor mensen in Nederland is het dan zaak om een reddingsboot bij hun woning te hebben of om ergens in het buitenland op een bergtop te gaan zitten.

Dit verhaal over het einde van de wereld wordt in talloze boeken en artikelen verteld. In 2009 brengt Hollywood de speelfilm 2012 uit. In die film wordt de aarde verwoest door uitbarstingen op de zon. Aardig wat mensen geloven oprecht dat dit verhaal waar is. Ze maken noodpakketten met voedsel, drinken en andere spullen waarmee ze de rampspoed kunnen overleven. Er zijn zelfs bedrijven die bunkers bouwen waar men-sen tijdens de ramp kunnen schuilen.

Bergen zijn goede toevluchtsoorden. Voor 2012 is de Zuid-Franse berg Bugarack favoriet.

9

De wereld draait nog miljarden jaren door. Maar klopt dit verhaal wel? De meeste wetenschappers die het verhaal kennen, den-ken van niet. Om te beginnen gelooft niet iedereen die de Maya-kalenders bestudeert, dat de dertiende baktoen op 21 december 2012 eindigt. In 2007 bijvoorbeeld ver-schijnt van Andreas Fuls het boek Die astronomische Datierung der klassischen Maya-kultur. Hierin probeert deze Duitse wetenschapper aan te tonen dat de dertiende bak-toen pas eindigt in 2220. Fuls gebruikt hierbij aantekeningen die de Maya’s van Venus maakten. De Maya’s hielden namelijk bij op welke dagen Venus te zien is als ochtend-ster (als eerst Venus opkomt en daarna de zon) of als avondster (als eerst de zon on-dergaat en daarna Venus). Verder wijzen andere deskundigen erop dat de Maya’s ook na het einde van de der-tiende baktoen doortellen met hun kalenders. Na de nu lopende baktoen komt er dus een nieuwe reeks van dertien baktoens. In 2012 wordt bovendien in Guatemala een tot dusver onbekende Maya-kalender gevonden. Het blijkt de oudste te zijn van alle Maya-kalenders die we nu kennen. Deze oude kalender loopt door tot na het jaar 9000! Dat is zelfs voorbij de nieuwe reeks van dertien baktoens die eind 2012 of in 2220 begint. Dat wijst er niet bepaald op dat de Maya’s zelf geloofden dat de wereld in 2012 of 2220 zal vergaan. Ten slotte is al talloze malen voorspeld dat de wereld op een bepaalde dag zal vergaan, maar dat is nog nooit uitgekomen.

Zal de wereld dan nooit vergaan? Ja, als je onder “wereld” de aarde verstaat. Maar je hoeft niet bang te zijn dat je dat nog zal meemaken. Het duurt namelijk nog enkele miljarden jaren voor het zover is. Dan zwelt de zon langzaam op en wordt hij feller. Daardoor wordt het op aarde gloeiend heet. Al het water in zeeën en oceanen ver-dampt en de aardbodem smelt. Mogelijk wordt de zon op den duur zelfs zó groot dat de aarde erdoor wordt opgeslokt.

Links; een bladzijde uit een Maya-handschrift met afbeeldingen van goden. Rechts: Dr. Andreas Fuls van de Technische Universiteit van Berlijn met een kopie van de Maya-kalender.

10

IS MOBIELE COMMUNICATIE ONGEZOND? Mobiel bellen of werken met een tablet slecht voor je? Mobieltjes, smartphones en sommige tablets geven radiostraling af. Mensen die er een hebben, maken er vaak en soms lang gebruik van. Die worden dus lang blootgesteld aan radiostraling uit hun toestelletje. Ook wonen er vaak mensen vlakbij een zend-mast die gesprekken van mobiele bellers doorgeven. Die mensen staan gedurende lange tijd bloot aan radiostraling uit zo’n mast. Kan al die blootstelling aan straling kwaad? Vaak wordt beweerd van wel. Regelmatig hoor of lees je over klachten die mensen ervan krijgen. Als klacht worden onder meer genoemd: last van je ogen, je snel ver-moeid voelen, slecht kunnen slapen, hoofdpijn, jeuk en duizeligheid. Ook wordt ervoor gewaarschuwd dat mensen door de radiostraling meer kans lopen om epilepsie te krij-gen (toevallen), een hersentumor (een tumor is een kankergezwel) of de ziekte van Alzheimer. Alzheimer is een hersenziekte die je geheugen achteruit doet gaan en waar je ten slotte dood aan gaat. Een dergelijke waarschuwing komt bijvoorbeeld in juni 2012 van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO van de Verenigde Naties. Volgens de WHO zou je mogelijk meer kans lopen om een hersentumor te krijgen naarmate je vaker mobiel belt.

Veel mensen geloven dat radiostraling uit mobieltjes, smartphones, sommige tablets en zendmasten schadelijk is. Ze zetten websites als stopUMTS.nl en wijwordenwak-ker.org op om andere mensen voor de schadelijke invloed van die straling te waar-schuwen. Vooral mensen die denken dat ze snel ziek kunnen worden van die straling, kopen producten om zich ertegen te beschermen. Zo kun je een Bioprotect card ko-pen. Dit kaartje maakt radiostraling van mobieltjes, smartphones of sommige tablets onschadelijk als je het bij je draagt. Natuurlijk moet je wel in zoiets als een Bioprotect card geloven: echt technisch bewijs is er niet voor.

De Bioprotect card zou beschermen tegen elektromagnetische straling.

Reclametekst:Antistralings stickers kun-nen u en uw kinderen tegen stralings-schade beschermen. Electrosmog is over-al en het aantal bronnen groeit met de dag. Kijk maar eens in uw eigen huis: laptop, computer, tablet, WiFi, dect tele-foon, mobiele telefoon, noem maar op.

In 1990 waren er nog nauwelijks zendmasten te be-kennen, behalve de grote zenders voor radio en te-levisie. Nu zijn er inmiddels zo'n 48.000 gsm-basisstations in het land geplaatst. Daar komen ook

11

Het kan meestal geen kwaad Maar is radiostraling uit mobieltjes, smartphones, sommige tablets en zendmasten in-derdaad schadelijk? Om dat na te gaan, moet je eerst weten hoe deze straling in el-kaar zit. Deze straling bestaat (net als bijvoorbeeld zichtbaar licht) uit golven. Alleen kun je de golven van radiostraling niet zien, voelen of horen. Maar je kunt ze met een speciaal apparaat meten. Dat komt omdat de golven energie afgeven. Hoeveel energie er in die golven zit hangt af van het aantal golven dat per seconde het meetapparaat bereikt. Dat aantal heet frequentie. Hoe hoger de frequentie van straling, hoe meer energie er in de straling zit. Sommige soorten straling die uit golven bestaan rukken elektronen los van atomen. Gebeurt dat ergens in je lichaam, dan ontstaat er schade aan lichaamscellen. Door die schade kan een tumor ontstaan. Radiostraling uit mobieltjes, smartphones, sommige tablets en zendmasten heeft te weinig energie om elektronen los te rukken. Je kunt er dus nooit een tumor van krijgen. Ook laten alle soorten straling die uit golven bestaan atomen en moleculen trillen. Daardoor ontstaat er warmte. Hoe meer energie de stra-ling bevat, hoe meer warmte er op die manier ontstaat. In radiostraling van mobiel-tjes, smartphones, sommige tablets en zendmasten zit minder energie dan bijvoor-beeld in de straling van een gloeilamp. Er zit zelfs zó weinig energie in dat je van de warmte door die energie niets merkt, laat staan dat je er allerlei klachten door kunt krijgen.

Betrouwbare onderzoeken wijzen uit dat je niet ziek kunt worden van radiostraling uit mobieltjes, smartphones, sommige tablets en zendmasten. Hooguit zou je er slechter door slapen als je er vaak aan wordt blootgesteld. Mensen die zeggen snel klachten te krijgen van die straling geven die straling onterecht de schuld. Hun klachten hebben een andere oorzaak. Alleen binnen een paar meter van een zendmast is radiostraling zó krachtig dat het kwaad kan. Als technici eraan werken, staat de mast uit.

Een thermografische opname van het hoofd zonder blootstelling aan de straling van een mobiele telefoon.

Hetzelfde hoofd na vijf-tien minuten bellen. De rode en oranje gebieden geven verhitting van bot en weefsel aan.

C2000 zendmasten pulseren op dezelfde frequentie als onze hersenen. Behalve Wi-

Fi/gsm en umts zijn er nu ook C2000-zendmasten. Via de website

c2000masten.nl zie je waar deze masten verstopt zijn.

voor mensen schadelijk voor mensen onschadelijk

12

ZIJN PIRAMIDES SPOREN VAN ATLANTIS?

Hadden Egyptische piramidebouwers oeroude leermeesters? De drie grote piramides van Gizeh zijn de beroemdste piramides ter wereld. Ze staan bij Caïro, de hoofdstad van Egypte. Ze zijn ongeveer 4.500 jaar oud. De grootste is die van farao (koning) Cheops. Die beslaat een terrein van 230,4 x 230,4 meter en is 146,6 meter hoog. Naast de piramides ligt een uit een rotsheuvel gehouwen leeuw die de Sfinx heet. De piramides zijn opgebouwd met talloze tonnenzware steenblokken. Deze en sommige andere piramides in Egypte bevatten de grafkamers voor een farao en zijn gezinsleden en gangen die naar deze grafkamers lopen. Zulke piramides bou-wen is zelfs met hijskranen en ander gereedschap dat bouwvakkers nu gebruiken moeilijk, maar niet onmogelijk. Hadden de bouwers van de grote piramides van Gizeh kennis en gereedschappen die beter zijn dan die van nu? Oudheidkundige John West, journalist Graham Hancock en ingenieur Robert Bauval menen van wel. Ze zeggen dat die kennis en gereedschappen van een beschaving ko-men die 12.000 jaar geleden is verdwenen. Ook is de Sfinx volgens hen niet 4.500 maar 12.000 jaar geleden gemaakt. Toen regende het vaak hard in Egypte of er was een grote overstroming. Kolkend water sleep geulen uit in de Sfinx. Daarna heeft Egypte altijd een droog klimaat gehad. Maar nog steeds vertoont de Sfinx schade die door dat kolkend water zou zijn aangericht.

De verdwenen beschaving van 12.000 jaar geleden had volgens de Griekse wijsgeer Plato (427-347 v. Chr.) en Hancock de naam Atlantis. Hancock denkt dat Atlantis in het zuidpoolgebied lag. Hij beweert dat het gebied toen niet met ijs bedekt was. Plato meent dat Atlantis op een eiland ten westen van de Straat van Gibraltar lag. Het ei-land was rond en had cirkelvormige kanalen. Toen Atlantis werd verwoest vluchtten zijn bewoners naar Egypte, naar een gebied dat nu Irak heet en naar Amerika. Ze ga-ven hun kennis en gereedschappen voor het bouwen van piramides en kolossale tem-pels door aan volken die in die gebieden woonden. Met die kennis en gereedschappen bouwden die volken de piramides.

1.Mayatempel in Midden-Amerika

2. Ziggurat: toren-tempel in Irak

3. Piramide van Che-ops in Egypte

4. Sfinx bij piramide van Cheops.

1

2

3

4

13

Ze hebben zelf geleerd piramides te bouwen De meeste kenners van de Egyptische piramides en de Sfinx vinden het verhaal op de vorige bladzijde over de piramides, de Sfinx en Atlantis onzin. Zij hebben een veel eenvoudiger uitleg voor het ontstaan van de Sfinx en de piramides. De Sfinx is gebeeldhouwd uit het restant van de rotsheuvel waar de steenblokken uit-gehakt werden, die nodig waren voor de bouw van de drie grote piramides. Het is onwaarschijnlijk dat kennis over bouwkunde eerst 7.500 jaar alleen maar werd overgeleverd in Egypte en daarna pas werd gebruikt om piramides te bouwen. De Egyptenaren moeten dus zelf geleerd hebben piramides te bouwen. In grote trekken is duidelijk geworden hoe de piramides zijn gebouwd. Daar werkten tienduizenden arbeiders aan. Die hakten steenblokken uit, slepen ze glad, sleepten ze naar de bouwplaats en zetten ze op hun plaats. Ze hadden er jaren werk aan. Bij de piramides zijn resten van een stad opgegraven waar zulke werkers woonden. Zo stellen kun-

stenaars zich Atlantis voor.

Links mogelijke locaties van At-

lantis

Er is (nog) geen enkel spoor gevonden van het rijk Atlantis. Af en toe lijkt de plek te zijn gevonden waar Atlantis heeft gelegen, bijvoorbeeld in zee vlakbij de Bahama’s of op Kreta. Maar telkens blijkt de plek er anders uit te zien dan Plato heeft verteld en was de beschaving die men daar aantreft jonger dan 12.000 jaar. In het zuidpoolge-bied zijn al helemaal geen sporen van oude beschavingen te vinden. Dit gebied raakte miljoenen jaren geleden al met ijs bedekt, nog voor de eerste mensen op aarde ver-schenen. Wel zijn er in Göbekli Tepe in Turkije sporen gevonden van een beschaving die 12.000 jaar oud zijn. Maar deze beschaving heeft geen piramides nagelaten, maar tempels met steenblokken waar afbeeldingen van dieren op zijn gebeiteld. De bouwers van de piramiden van Gizeh kunnen de kunst van het piramides bouwen dus niet van deze beschaving hebben afgekeken.

14

Astrologen zeggen dat de kennis die in astrologie schuilt is nuttig kan zijn. Bijvoor-beeld omdat deze kennis ons kan helpen om onszelf en anderen beter te begrijpen. In landen als India werd astrologie reeds duizenden jaren gebruikt om mensen te helpen bij de keuze van een huwelijkspartner en om de beste tijd van het jaar te kiezen om te trouwen. Tegenwoordig bestuderen sommige psychologen zelfs de horoscoop van een patiënt om die persoon beter te begrijpen. Er zijn zelfs bedrijven die astrologie gebruiken om hen te helpen bij het selecteren van de juiste mensen voor bepaalde banen. Het idee is dat een horoscoop kan helpen om er achter te komen waarin die mensen goed zijn. Astrologen menen dat de astrologie ons vandaag iets te bieden heeft omdat het om mensen en hun leven gaat en niet om kille wetenschap. Astrologie zou ons helpen te begrijpen dat onze levens een betekenis en een doel hebben.

ASTROLOGIE: BLIK OP DE TOEKOMST?

Astrologie: de toekomst staat in de sterren geschreven? Een astroloog zal zijn werkterrein meestal als volgt beschrijven. "Astrologie is een hele oude wetenschap. Ze wordt al heel lang gebruikt voor allerlei zaken. Met astrologie kun je met behulp van de stand van sterren en planeten aflezen wat je karakter is en je toekomst zal zijn. Dit noemen ze ook wel je horoscoop. Natuurlijk is de horoscoop ook afhankelijk van andere omstandigheden en de keuzes die je zelf maakt. Het is een prachtig hulpmiddel om jezelf en je medemens beter te leren kennen en begrijpen. Hierdoor kun je je bewustzijn verruimen en kan de astrologie je helpen de richting te kiezen die het beste bij jouw persoon past." Astrologie werkt met sterrenbeelden. Een sterrenbeeld omvat een verzameling sterren waarin een bepaald patroon te herkennen is. Al sinds de klassieke oudheid worden er door mensen bepaalde betekenissen aan sterrenbeelden toegeschreven. De tekens van de dierenriem zijn tegenwoordig de meest bekende sterrenbeelden. De dierenriem bestaat uit twaalf verschillende tekens. De datum van je geboorte bepaalt onder welk sterrenbeeld jij bent geboren. Als je tussen 21 Februari en 20 Maart bent geboren, is je sterrenbeeld Vissen. Ieder mens is onder een bepaald teken van de dierenriem ge-boren. Deze tekens zijn bepalend voor je karakter. De dierenriem bestaat uit tekens. De twaalf tekens zijn: Ram, Stier, Tweelingen, Kreeft, Leeuw, Maagd, Weegschaal, Schorpioen, Boogschutter, Steenbok, Waterman en Vissen. Vrijwel iedereen weet wat zijn of haar eigen Dierenriemsterrenbeeld is. Maar veel mensen weten niet dat deze twaalf sterrenbeelden ook gewoon aan de sterrenhemel zichtbaar zijn.

Berekening van een horoscoop. Een cirkel is 360 graden, de horoscoop ook. Vanuit deze 360 graden wordt de horoscoop opgedeeld, afhanke-lijk van geboorteplaats en tijdstip.

Oude afbeeldingen met van de twaalf tekens van de die-renriem. Elk 12de deel van

het jaar heeft zijn eigen ster-renbeeld. Als je als bv. Als

sterrenbeeld Stier hebt, ben je geboren tussen 21 april en

20 mei. De wekelijkse horoscoop uit

een bekend tijdschrift.

15

Een horoscoop kan niets voorspellen? Astrologen menen dat een geboortehoroscoop informatie kan geven over iemands ka-rakter en levensloop. Wetenschappelijk onderzoek naar astrologie maakt echter duide-lijk dat een astroloog geen betrouwbare kennis uit een horoscoop kan halen. Ook spreken astrologen elkaar vaak tegen als het om dezelfde horoscoop gaat. Toch blij-ven er mensen en astrologen zelf in astrologie geloven. Astrologen en hun klanten vin-den in de astrologie, net zoals bij een religie, zin en houvast in het leven. Aan elk te-ken van de dierenriem worden bepaalde karaktertrekken toegeschreven. Maar de mil-joenen mensen die hetzelfde teken hebben, vertonen niet meer overeenkomsten met elkaar dan met mensen die onder een ander teken vallen. Klanten van astrologen zijn het vaak eens met de duiding van hun horoscoop, maar ze zijn even tevreden wan-neer een astroloog ongemerkt de verkeerde geboortedatum heeft gebruikt. De populariteit van de astrologie kan worden toegeschreven aan bijgeloof en goedge-lovigheid. Als je er maar in gelooft dan werkt het. Denk maar aan een neppil van de dokter waardoor je je toch beter gaat voelen. Pas aan het eind van de 19de eeuw begint de astrologie in Europa op te komen. In-1888 begint de Engelse handelsreiziger Alan Leo als een van de eersten horoscopen te trekken. Tegenwoordig kun je aan tientallen volksuniversiteiten een cursus astrologie volgen en het aantal boeken over astrologie verdubbelt elke tien jaar.

Astrologen en wetenschappers zijn het oneens omdat ze naar verschillende dingen kij-ken: de wetenschappers willen weten of horoscopen juiste informatie kunnen geven. Terwijl de astrologen op de eerste plaats hun klanten tevreden willen stellen. Veel as-trologen geloven dat de positieve reacties van klanten aantonen dat de planeten wer-kelijk wat te vertellen hebben. Het komt regelmatig voor dat de cliënt een foute ge-boortetijd opgeeft zonder dat dit tijdens het consult wordt opgemerkt. De voorspellin-gen van astrologen zouden makkelijk te controleren zijn als hun beweringen heel pre-cies zijn. Daarom doen astrologen vaak hele vage, algemene uitspraken. Ze voorspel-len : je gaat op reis, maar zeggen niet precies waarheen, wanneer en waarom. Dus die voorspelling komt bij iedereen wel een keer uit! Een horoscoop kan echt niet voor-spellen wat iemand in de toekomst zal gaan doen. Omdat we als mensen over een vrije wil beschikken, kunnen we zelf onze keuzes maken en onze toekomst bepalen.

Zo ziet de wetenschap de planeten: objecten die rond een ster draaien en zelf geen licht afgeven. Hieronder de astrologische symbolen voor de sterrenbeelden.

16

GENEZEN ALTERNATIEVE GENEZERS ECHT? Handen die helen? Mensen die geen opleiding voor dokter gedaan hebben, maar wel zeggen mensen te kunnen genezen noemen wij ‘zelfverklaarde’ of alternatieve genezers. Sommige zelf-verklaarde genezers gebruiken hun handen om mensen van hun ziekte of kwaal af te helpen. We noemen ze ook wel handopleggers. Met hun handen zoeken ze de plek op waar de ziekte of de kwaal zit en leggen daar hun handen op. Er zijn handopleggers die daarbij ook bidden tot God om Hem te vragen de patiënt van zijn ziekte of kwaal af te helpen. Deze handopleggers noemen we gebedsgenezers. Andere handopleggers zeggen dat zij een bron van bovennatuurlijke energie gebruiken waarmee ze hun pati-ënten genezen. Soms komen patiënten bij zelfverklaarde genezers omdat hun gewone dokter hen gezegd heeft dat hun ziekte of kwaal, bijvoorbeeld reuma of kanker, niet (meer) te genezen is. Voor hen zijn de zelfverklaarde genezers hun laatste hoop op genezing. Andere patiënten kunnen wel door een gewone dokter worden geholpen maar hebben toch meer vertrouwen in zelfverklaarde genezers. Zelfverklaarde gene-zers beweren dat ze veel mensen van hun ziektes en kwalen hebben afgeholpen. Van deze genezers worden er enkele populair. Die halen het nieuws, houden openbare bij-eenkomsten, bijvoorbeeld in kerken, waar patiënten op afkomen en treden op in radio en tv-shows. Een voorbeeld hiervan is Joke Damman, beter bekend als Jomanda. In 1980 zegt ze dat ontdekt heeft dat ze mensen met handoplegging en gebed kan genezen. Ze maakt van gebedsgenezing haar beroep. In 1991 treedt ze op in het tv-programma "Tineke en de paranormale wereld". Ze is vaker te zien op tv en krijgt daardoor grote bekend-heid. Tussen 1992 en 1999 houdt ze bijeenkomsten in Tiel waar mensen op afkomen om van hun kwalen of ziekten genezen te worden. Niet alleen gebruikt ze haar handen om te genezen, maar ook water dat ze heeft “ingestraald”. Ze beweert mensen te hebben afgeholpen van onder meer kanker, huidkwalen, blindheid en verlammingen.

Lange tijd was Jomanda voorpaginanieuws in kranten en andere media.

17

Toch maar naar een echte dokter. Vooral gewone dokters denken dat zelfverklaarde genezers kwakzalvers zijn die men-sen niet van hun ziekte of kwaal af kunnen helpen. Ze voeren als argument aan dat de meeste alternatieve genezers niet zijn afgestudeerd als arts en dus geen echte dokters zijn. En als zelfverklaarde genezers zeggen dat ze een patiënt genezen hebben, is dat in werkelijkheid niet het geval. Een patiënt komt bijvoorbeeld bij een gebedsgenezer met een versleten knie die zeer doet. De genezer helpt hem (tijdelijk!)van de pijn af. De patiënt denkt dat alles weer in orde is, maar de knie is nog net zo versleten. Som-mige gebedsgenezers zijn letterlijk bedriegers die alleen maar rijk willen worden op kosten van patiënten. Onderzoeken wijzen uit dat dit in een aantal gevallen ook aan-getoond is. De Amerikaan James Randi bijvoorbeeld onderzocht de praktijken van Pe-ter Popoff en andere zelfverklaarde genezers die grote bijeenkomsten houden in de Verenigde Staten. Deze gebedsgenezers vielen daarbij door de mand. Niet alleen heb-ben ze nooit iemand genezen, ze hebben domweg mensen met trucs opgelicht om snel rijk te worden. Je kunt dit allemaal lezen in zijn boek “The Faith Healers” uit 1989. Ook Jomanda valt uiteindelijk door de mand. Vanaf 1994 trekken deskundigen haar genezingen in twijfel. Inderdaad blijken haar genezingen niets voor te stellen en zelfs nooit te hebben plaatsgehad. Zo zou ze in 1985 een Vlaams meisje van haar blindheid hebben afgeholpen. De psycholoog Ewald Vervaet zoekt uit of dat waar is en ontdekt dat het meisje nooit blind is geweest. Op de kritische website van Skepsis staat dit onderzoek onder de titel “Nooit blind geweest en toch genezen”.

Een gedeelte uit een priveblog over Jomanda op internet: Het blauwe gevaar “Jomanda is een bedriegster en een oplichtster. Te vaak heeft Jo-manda mensen valse hoop voorge-spiegeld, doodzieke mensen afge-houden van echte zorg en mensen ronduit voorgelogen. In een hea-ling heb ik haar, nadat ze bezwe-rend een takje brak, tegen iemand horen zeggen: ‘Zo, nu zijn je uit-zaaiïngen weg!’” Boven een foto van Jomanda tijdens een bijeenkomst

waar ze mensen zou genezen door handoplegging.

In 2001 raakt Jomanda pas echt in opspraak als één van haar patiënten, de actrice Sylvia Millecam sterft. Artsen die Millecam behandelen, hebben haar gezegd dat ze borstkanker heeft. Als ze wil blijven leven, moet ze een kuur met zware medicijnen doen. Jomanda zegt tegen haar dat die kuur helemaal niet nodig is omdat ze alleen maar een ontsteking zou hebben. Millecam ziet van de kuur af en sterft. Tegen Joman-da wordt in 2004 een rechtszaak aangespannen die jarenlang duurt. Jomanda zou (mede) schuld hebben aan de dood van Millecam. In 2010 wordt ze vrijgesproken, maar ze staat nu toch bekend als kwakzalver. Conclusie: als je ziek wordt kun je beter naar een echte dokter gaan en als die je niet kan helpen dan kan een zelfverklaarde genezer dat ook niet.

18

PRATEN MET DE DODEN?

Mediums die contact hebben met de doden? Is er leven na de dood? Dat is een van de grote vragen die mensen bezighoudt. Er zijn mensen die niet alleen geloven dat er leven is na de dood. Ze zeggen ook dat ze kun-nen praten met mensen die dood zijn. Ze noemen zich mediums, en zeggen met gees-ten van overleden personen te kunnen praten. Ze gaan op twee manieren te werk. Sommige mediums brengen zichzelf in trance om met een overleden persoon te kun-nen praten. Dat doen ze dan op verzoek van een klant. Die klant stelt vragen aan het medium waar alleen een overleden persoon antwoord op kan geven. Het komt ook voor dat het medium (meestal een vrouw) zegt dat ze regelmatig met een overledene praat omdat die overledene zijn kennis wil doorgeven aan mensen die nu leven. J.Z. Knight is een medium dat zegt om die reden te praten met een overledene. Zij woont in de Verenigde Staten en beweert sinds 1977 regelmatig contact te hebben met Ram-tha, een soldaat en wijsgeer die ongeveer 35.000 jaar geleden leefde. Andere mediums voeren een gesprek met een klant. Tijdens dat gesprek geeft de klant informatie over zichzelf aan het medium en krijgt het medium boodschappen van een overleden familielid of vriend van de klant. Het medium leidt het gesprek. Soms begint dat gesprek met simpele vragen als: zitten de letter J en A in de voornaam van de overleden persoon die je zoekt? Of de klant geeft aan het medium een voorwerp (zoals een trouwring) dat van de overleden persoon is geweest. Na het gesprek geeft de klant aan of hij of zij de gewenste informatie heeft verkregen.

Een bekend medium dat readings houdt is de Amerikaanse Char Margolis. Ze heeft een eigen programma op RTL4 en op de Vlaamse tv-zender Vitaya. Ze treedt op in een zaal vol gasten. Ze kiest een van haar gasten uit om een gesprek mee te voeren. De gast wil iets te weten komen van een overledene. Eerst probeert Char achter de naam van de overledene te komen via een soort ‘raadspelletje’. Dan zegt Char contact met de overledene te maken en zo te horen wat de gast te weten wil komen. Na het gesprek laat de gast weten wat er klopt of niet klopt aan de informatie die de gast te horen heeft gekregen. Vervolgens kiest ze een andere gast uit het publiek. Enzovoort. In iedere uitzending zie je dat de gasten en het publiek onder de indruk raken van de gave van het medium.

Links een groep mensen uit het begin van de 19de eeuw die contact willen maken met overle-denen. De foto is natuurlijk zwart-wit. Meestal zaten de mensen tijdens het contact zoeken met de doden rond een tafel. Rechts de moderne vorm: een reading van Char in een tv-programma. Let op de ondertiteling. Je ziet Char vissen en raden naar de naam van de overledene.

19

Er is geen enkel bewijs voor. Hoe kun je nagaan of mediums echt met doden kunnen praten? Dat zou te bewijzen zijn als deze mediums juiste informatie aan klanten kunnen doorgeven die ze niet al van de klanten zelf hebben gehoord. Als dat al eens voorkomt is het een kwestie van knap raadwerk van het medium. Klanten nemen dingen die ze te horen krijgen voor waar aan omdat ze die juist graag wíllen horen (bijvoorbeeld dat hun overleden part-ner altijd trouw is geweest). Daarom lijkt het medium met wie ze praten soms goed te presteren. Het is ook niet uit te sluiten dat een medium zich laat informeren over een klant voordat hij met die klant spreekt. Het medium Char Margolis van de linkerblad-zijde is al als bedriegster ontmaskert. Op 23 maart 2008 wijdt het onderzoekspro-gramma Zembla een uitzending aan dit medium. De uitzending laat zien hoe haar tv-programma’s worden gemaakt. Ze worden van tevoren opgenomen. Bij de montage van elk programma worden alleen opnames gebruikt met (delen van) gesprekken die volgens de gasten veel juiste informatie opleveren. Opnames met gesprekken die wei-nig of geen juiste informatie bevatten, worden weggelaten. Zo krijg je als kijker een zeer vertekend beeld van haar kunnen. Het is onmogelijk te onderzoeken of mediums in trance echt met doden praten of mensen voor de gek houden. Als J.Z. Knight bijvoorbeeld zichzelf in trance heeft ge-bracht en Ramtha via haar begint te praten, zakt de toonhoogte van haar stem. Tij-dens de trance betast ze soms haar gezicht zoals een man doet die een baard heeft. Dus als Ramtha echt heeft bestaan, moet hij een baard hebben gehad. Maar of het allemaal echt is, kan zij zelf niet zeggen. Zodra haar trance voorbij is en het contact met Ramtha verbroken is, kan ze zich er niets meer van herinneren! Het is onmogelijk aan te tonen of de informatie tijdens de trance door haar zelf bedacht is of dat die echt doorgegeven wordt door Ramtha.

Er is tot nu toe geen enkel bewijs aangedragen dat je met de doden kunt praten. Bo-vendien kan niemand aangeven hoe je zou kunnen onderzoeken en aantonen dat er zoiets als een hiernamaals bestaat. Er is nog nooit iemand teruggekeerd uit de dood om te vertellen over een verblijf in een zogenaamd ‘hiernamaals’ of de ‘hemel’.

Links: zo zou volgens de beschrijving van J.Z. Knight Ramt-ha er onge-veer uit moeten zien.

Links J.Z. Knight, rechts Char. In ie-der geval lijken ze op elkaar. Zijn het echte mediums of slimme en succes-volle zakenvrou-

wen?

20

VRIJDAG DE DERTIENDE

Houd rekening met geluks- en ongeluksgetallen! Een ongeluksgetal is een getal waarvan iemand aanneemt dat het ongeluk brengt, dit in tegenstelling tot een geluksgetal. In Europa en Amerika wordt 13 als ongeluksgetal beschouwd. Dit zou ermee te maken hebben dat het 1 + 12 is. Twaalf wordt be-schouwd als het getal van volmaaktheid; in het Nieuwe Testament is er bijvoorbeeld sprake van twaalf discipelen. Meer dan volmaakt moet dus, doorredenerend, ongeluk brengen. Bij het Laatste Avondmaal was Judas de dertiende die aanwezig was en Je-zus later ook verraadde. In verband met het bijgeloof rond het getal 13 hebben in de Verenigde Staten sommige hotels geen kamer 13 en sommige gebouwen geen 13e verdieping (na de 12e verdieping volgt de 14e). In Parijs ligt een straat waarbij huis-nummer 13 is overgeslagen. In vrijwel ieder vliegtuig is er geen rij 13; op rij 12 volgt rij 14. In de autosport wordt traditioneel geen startnummer 13 toegekend. Vrijdag de dertiende wordt bij ons als een ongeluksdag beschouwd. Maar in Spanje en Latijns-Amerikaanse landen is dinsdag de dertiende de ongeluksdag. Er is ook een verhaal rond de oude Egyptische kalender. Die telde 12 maanden van 30 dagen en had dus 5 extra dagen nodig om een zonnejaar van 365 dagen vol te maken. Die 5 extra dagen vielen in een speciale 13e maand, met op elke dag de verjaardag van een belangrijke god. In die dertiende maand moest men zich zeer beheerst gedragen en niets ondernemen wat de toorn van de betreffende god kon opwekken.

Het Japanse woord voor 4 klinkt hetzelfde als het woord voor dood (Si). Ook in China geldt 4 om diezelfde reden als een brenger van ongeluk. In Nederland is 7 juist een geluksgetal: het is meer dan de helft van het ongeluksgetal 13. Omdat het Japanse woord voor 9 hetzelfde klinkt als het Japanse woord voor pijn, is 9 een ongeluksgetal. Omdat met de letters van het Romeinse cijfer voor 17 (XVII) het woord vixi is te spel-len, beschouwen veel Italianen 17 als een ongeluksgetal. Vixi betekent: ik heb ge-leefd, oftewel: ik ben dood. Volgens het Bijbelboek Openbaringen is 666 het Getal van het Kwaad. Grote angst voor dit getal heet hexakosioihexakontahexafobie.

De lift in een flatgebouw in Shanghai, de etages 0, 4, 13 en 14 ontbreken

Chinezen hebben de naam goklustig en bijgelovig te zijn. Deze bewoner is gehecht aan het Chinese geluks-getal zes.

Zijn sommige mensen geboren geluksvogels of pechvogels? Of is

het allemaal maar flauwekul? O

21

Pech en geluk zijn alleen maar toeval Als je bijgelovig bent, geloof je in bovennatuurlijke krachten die er de oorzaak van zijn dat iets niet zomaar toevallig gebeurt. Je kunt maar beter voorkomen dat je met be-paalde handelingen of zelfs gedachten onheil over jezelf afroept. Loop niet onder een ladder door, wees extra voorzichtig op vrijdag de dertiende, klop je akelige gedachten af op hout, enz. De voorbeelden van bijgeloof zijn ontelbaar: van geluks- en ongeluks-getallen, klavertjes vier, hoefijzers tot zwarte katten. Stel dat je bang bent dat op vrij-dag de dertiende je laptop stuk gaat en dat gebeurt ook echt. Dan kun je dus denken dat dit wel zo moest gebeuren. En als je een keer een klavertje vindt en diezelfde dag een grote prijs in de lotto wint: dat kan toch geen toeval zijn? Hoe komt het dat mensen zo bijgelovig zijn en een verband leggen tussen zwarte kat-ten of gebroken spiegels en een ongeluk dat daarna gebeurt? Een mogelijke verklaring is dat bijgelovige mensen denken dat bijgeloof loont in een onzekere wereld vol geva-ren. “Als ik mijn paraplu niet meeneem, gaat het natuurlijk juíst regenen…”. Dus kun je bij twijfel maar beter je paraplu meenemen. Zelfs verstandige volwassenen betrap-pen zichzelf wel eens op onzinnige, bijgelovige gedachten. De meeste wetenschappers die het verschijnsel hebben bestudeerd, vinden dat bijge-loof het gevolg is van een denkfout. Natuurlijk is het niet zo dat het gaat regenen om-dat je je paraplu niet bij je hebt. Waarom zijn er dan mensen die dit toch geloven? Om bij het voorbeeld te blijven: de dag dat je kletsnat regent, omdat je je paraplu niet bij je hebt blijft je nog lang bij. Maar al die dagen dat je ook geen paraplu bij je hebt en het gewoon droog blijft ben je zo weer vergeten. Ook het vinden van het klavertje vier en het winnen van een prijs lijkt geen toeval. Wie weet hoeveel mensen er zijn die re-gelmatig een klavertje vier vinden maar die nooit een prijs winnen?

Het is verbazingwekkend dat veel mensen in de moderne tijd toch nog bijgelovig zijn. Er is nog nooit een geloofwaardige verklaring gevonden voor een verband tussen ge-tallen en geluk of ongeluk. De meest voor de hand liggende verklaring voor gebeurte-nissen zoals die hierboven beschreven zijn is dat het echt allemaal toeval is. Maar als iemand ‘n keer een spiegel breekt en er gebeurt meteen daarna iets akeligs dan kan toch de gedachte opkomen: zie je wel…

Bijgeloof is van alle tijden. Van de Mid-deleeuwen tot tegel-tjeswijsheid

22

WETENSCHAP IS SCHERP WAARNEMEN Echte wetenschap werkt met bewijzen In de wetenschap is de juiste waarneming heel belangrijk. Hoe belangrijk dit is kun je zien bij gezichtsbedrog. Gezichtsbedrog wil zeggen dat je iets denkt te zien dat bij na-der inzien helemaal niet blijkt te kloppen. Voorbeelden hiervan zie je hieronder: je denkt een verschil in grootte te zien dat er niet is of je ziet een getekend figuur dat in werkelijkheid nooit kan bestaan.

Goed wetenschappelijk onderzoek moet voldoen aan veel eisen: Ideeën, beweringen, opvattingen of theorieën moeten ook echt te onderzoeken zijn: ze moeten toetsbaar zijn. De uitkomsten van een onderzoek moeten door andere onderzoekers te controleren zijn of opnieuw gedaan kunnen worden om te zien of er hetzelfde uitkomt. Wetenschappelijk onderzoek loopt volgens een aantal stappen. Meestal is het zo dat een onderzoek niet bij nul begint maar verder gaat met de kennis die we al hebben. Onderzoek begint met vragen waarop we een antwoord willen krijgen of met waarne-mingen waar we een verklaringen voor willen vinden. We bedenken eerst op papier hoe het in elkaar zou kunnen zitten en gaan dan gegevens verzamelen over het on-derwerp. We kunnen ook met experimenten of proeven onderzoeken of donze theorie bevestigd kan worden of dat er toch verder gezocht moet worden. De theepot van Russell Bij de meeste onderwerpen van dit pakket kun je zeggen: wij hoeven niet te bewijzen dat iets niet waar is en we kunnen dat ook niet. Bewijzen dat iets niet bestaat wordt als onmogelijk beschouwd. Als voorbeeld hiervan gebruikt men vaak "Russell’s Theepot." Bertrand Russell was een beroemd filosoof en wiskundige. Zijn redenering gaat als volgt: iemand beweert dat er in een baan tussen Mars en de Aarde een Chinese theepot beweegt. De theepot is zo klein dat je hem zelfs met de sterkste telescoop niet kunt zien. Bovendien is de baan waarin hij zich beweegt ook al niet te vinden. Probeer maar eens te bewijzen dat daar helemaal geen theepot ronddraait! Mensen die beweren dat er leven na de dood is moeten met gegevens komen die on-derzocht kunnen worden. Dit is nog nooit gelukt. Mensen die in ufo’s geloven komen met gegevens die als ‘bewijzen’ moeten gelden. Maar dat zijn dan altijd vage foto’s of filmpjes waarop ‘iets’ te zien is waar verder wei-nig aan te onderzoeken valt.

De binnenste rondjes lijken even groot, maar zijn het niet.

De driehoek van Penrose. Een figuur die in werkelijkheid niet kan bestaan.

23

De moderne wetenschap heeft steeds betere instrumenten ter beschikking om gege-vens mee te verzamelen voor onderzoek. Hieronder zie je enkele van de zeer moderne hightechinstrumenten waar de wetenschap mee werkt.

Wetenschap en pseudo-wetenschap De mensen die zich met de zaken uit dit pakket bezighouden zijn er van overtuigd dat hun opvattingen, beweringen en bezigheden ook kloppen. Ze proberen op allerlei ma-nieren aan te tonen dat wat zij beweren ook waar is. Maar de manieren waarop ze dat doen voldoen vrijwel nooit aan de eisen voor goed wetenschappelijk onderzoek en zijn dan vaak ook makkelijk te weerleggen. Hieronder staan enkele voorbeelden van hun manier van werken: Ze doen vage uitspraken en beweringen, die niet te onderzoeken zijn. Bijvoorbeeld

"Engelen zijn er om mensen te helpen". Met gegevens aankomen die berusten op persoonlijke ervaringen en dit dan als be-

wijs zien: "Veel mensen vinden dat een horoscoop een goede raadgever is". Teksten gebruiken uit verzonnen of geheime boeken en deze als ware kennis be-

schouwen. Die teksten zouden doorgegeven zijn door hogere wezens uit een andere wereld.

Het gebruik maken van moeilijke woorden die er wetenschappelijk uitzien. Die woorden gaan over zaken die in werkelijkheid niet bestaan of niet mogelijk zijn.

Wetenschappelijke feiten noemen die hun gelijk zouden bevestigen, maar die niets te maken hebben met hun beweringen.

De Hubbletelescoop in een baan om de aarde op 600 km hoogte. Hij maakt opnamen van hemelli-chamen tot in de verste uithoeken van het heelal. Het gaat om af-standen van miljarden kilometers.

Onder een elektronenmicro-scoop kun je de kleinste dingen zien. Denk bijvoorbeeld aan bac-teriën en virussen. Die hebben afmetingen van een miljoenste

Met een MRI-scan kan men binnen in iemands lichaam kijken en daarvan opnames maken.

Mensen kunnen geen radioactieve straling waarnemen. Toch kan radioactiviteit gemeten worden met een Geigerteller.

24

Tot slot: Wat blijft er na onderzoek of alleen maar door je gezonde verstand te gebruiken over van de vreemde verhalen, beweringen en ideeën die in de tien hoofdstukken aan bod zijn gekomen? 1. Loch Ness: een fantastisch verhaal, dat alleen ondersteund wordt door wat vage

foto’s en een onduidelijk filmpje. 2. Het gezicht op Mars: één scherpe foto geeft het antwoord: een gewone rotspar-

tij. 3. Mexicaanse ufo’s: ufo-aanhangers zien in vage stippen en vlekken op foto’s en

filmpjes ufo’s vliegen, maar het kan iets heel anders zijn of ook een vervalsing. 4. De wereld vergaat in 2012: talloze van dit soort voorspellingen zijn nog nooit

uitgekomen. Waarom deze dan wel? Binnenkort weten we het! 5. Mobiele communicatie: er is uit onderzoek nog niet gebleken dat mobiel bellen

schadelijk is. Alleen als je al rijdend op je fiets of in de auto aan het bellen bent, loop je gevaar.

6. Piramides: er is nog nooit aangetoond dat ze iets anders zijn dan de graftombes van de farao’s uit die tijd, gebouwd door duizenden Egyptische arbeiders.

7. Astrologie: de voorspellingen van astrologen zijn meestal vaag, er komt dus soms iets van uit. Het is niet uit te leggen waaróm de stand van de sterren zou bepalen wat voor persoon je bent en hoe je toekomst er uit zal zien.

8. Zelfverklaarde genezers: de wetenschap kan makkelijk aantonen of een patiënt door zo iemand van een ernstige ziekte of kwaal is afgeholpen. In bijna alle on-derzochte gevallen blijkt dat niet het geval te zijn.

9. Praten met doden: er zijn geen goede gegevens te vinden waarmee na onder-zoek iets te bewijzen valt. Je wordt in feite gewoon voor de gek gehouden.

10. Vrijdag de dertiende: met eenvoudig onderzoek door genoeg gegevens te ver-zamelen en die te vergelijken kun je aantonen dat je op elke dag van de week evenveel pech kunt hebben.

Als laatste zie je hieronder nog een foto van het grootste en duurste onderzoeksin-strument ter wereld. Dit instrument ligt in een tunnel onder de grond in de buurt van Genève met een omtrek van 27 kilometer! Met dit instrument kan onderzoek gedaan worden naar de allerkleinste deeltjes van de materie.

Een hoogte-punt van we-tenschap in de 21ste eeuw: de Large Hadron Collider (LHC), de grootste deeltjesver-sneller ter we-reld. Een deel-tjesversneller is een apparaat dat atoomdeel-tjes met enor-me snelheid op elkaar laat bot-sen met behulp van sterke magneten.

25

AANTEKENINGEN

26

MEER OP INTERNET Op de website van het Centrum voor Mondiaal Onderwijs vind je nog meer informatie die je kan helpen bij je werkstuk of spreekbeurt. Je vindt daar tips over hoe je het beste een werkstuk kunt opzetten of hoe je het beste je spreekbeurt kunt inkleden. Ga naar www.cmo.nl of www.maak-een-werkstuk.nl.

27

SCRIPTIESERVICE De Scriptieservice Mondiaal Onderwijs richt zich op leerlingen vanaf 10 jaar. In de reeks zijn meer dan 85 onderwerpen opgenomen over Derde Wereld, Vrede, Milieu en Mensenrechten. Elk pakket bestaat uit 24 pagina's tekst, foto's, tekeningen, strips en/of cartoons. Op de website van het CMO staat een handleiding voor het maken van een scriptie/werkstuk.

De versie op papier is te bestellen bij: Centrum voor Mondiaal Onderwijs Postbus 9108 6500 HK Nijmegen tel. 024-3613074 e-mail: cmo@fm.ru.nl http://www.cmo.nl