Farmacotherapeutische en verpleegkundige strategieën in de ...

Oostende 25 maart 2009

Farmacotherapeutische

en verpleegkundige

strategieën in de

psychiatrie

Marc De Vos

Apotheker

PC Sint-Jan-Baptist

ZELZATE


Structuur

1. Psychofarmaca

– Antipsychotica

– Antidepressiva

– Benzodiazepines

• Kalmeer (angst) middelen

• Slaapmiddelen

2. Verpleegkundige aspecten

– Bewaren – klaarzetten – toedienen

– Observeren – rapporteren

– Informeren

– Therapietrouw

3. Besluit


1. Psychofarmaca


Antipsychotica

• Indicaties

– Schizofrenie

– Manische periodes bij bipolaire patiënten

• Schizofrenie

– +symptomen

– - symptomen

– Cognitieve symptomen polyfarmacie

– Agressieve symptomen Therapietrouw

– Angst / depressie Interacties


Antipsychotica

• FGA (first generation AP)

– Clopixol

– Fluanxol

– Dipiperon

– Haldol

– Imap / Orap / Semap

– Nozinan

– Dominal

– Etumine

D2 Antagonisten

+ symptomen


Antipsychotica

• SGA (second generation AP)

– Leponex

– Risperdal

– Serdolect

– Zyprexa

– Seroquel

– Solian

– Abilify

– Invega

D2 antagonist

5HT antagonist

+ symptomen

- symptomen

cognitie


Nevenwerking FGA

FGA

H1

NA

D2ACh


Nevenwerking FGA

• D2 antagonist = werking

– > 70 % -> EPS -> corrector(Artane, Akineton, ...)

– Prolactinestijging

• ACh

– Droge mond

– Urineretentie

– Constipatie

• NA

– Orthostatische hypotensie

– Neuscongestie

• H1

– Gewichtstijging

– Sedatie

• overgevoeligheidsreacties

Seksuele bijwerkingen


Nevenwerking SGA

SGA

H1

NA

D2ACh

5HT


Nevenwerking SGA

• +/- geen EPS

• +/- NA (risperdal, leponex, serdolect)

• +/- ACh (leponex)

• H1 (leponex, zyprexa)

• QT Verlenging ( serdolect)

• Metabool syndroom


Metabool syndroom

• Schizofrenie + SGA verhoogt de kans

• Min 3 van de 5 risicofactoren

– Buikomtrek

– Triglyceriden

– Cholesterol

– Hypertensie

– Nuchtere glycemie

• protocol( (workshop NM)


Metabool syndroom

Baseline 4W 8W 12W 26W 52W

Gewicht+

BMI

X X X X X X

Buikomtrek X X X X X

RR X

Glucose Nuchter X X X X X

Glucose 120’ X X X

Lipiden Nuchter

Cholesterol X X X

Triglyceriden X X X

LDL X X X

HDL X X X


Nieuw: INVEGA

• Paliperidone

• Verwant met risperdal

• 6 mg / 1 ‘s morgens

• Oros technologie

– Gecontroleerde afgifte / 24 u.


Nieuw: INVEGA

• Verwachte voordelen

– Snellere werking

– Lage incidentie EPS

– Geringe gewichtstoename

– Minder kans op metabool syndroom

– +/- geen sedatie (BZO)

– Uitscheiding langs nieren


Besluit AP

• Meta-analyse SGA vrs FGA (Lancet 01/09 Stephan Leucht)

– 150 studies met 21533 patiënten

– Comfort en therapietrouw SGA > FGA

– EPS SGA < EPS FGA

– Niet alle SGA meer efficiënt dan FGA

•Bijwerkingen

•+ symptomen

• - symptomen

– Metabool syndroom: vooral gewicht bij SGA

– Economisch: SGA VEEL duurder en meer marketing


Besluit AP

• Meta-analyse SGA (Am. J. of psy Nov 2008

Stephan Leucht)

– 78 studies met 13558 patiënten

– Nagekeken

• Efficiëntie

• Drop out (therapietrouw)

• Bijwerkingen

– Conclusie

• Sommige SGA iets efficiënter dan andere

• Resultaat = sterk persoongebonden: gepersonaliseerde

keuze SGA primeert (volgens type patiënt/pathologie)


Antidepressiva

• Research

• Indicaties veel breder dan depressie

– Stemmingsstoornissen

– Angststoornissen

• Gegeneraliseerde angststoornis (piekeren)

• Paniekstoornis (hyperventilatie)

• Sociale fobie (sociale angststoornis)

• OCD (dwangziekten)

• PTSD

– Eetstoornissen

– Stoornissen impulscontrole


Depressie en behandeling

• Op 100 depressieve mensen

– 34% zoeken professionele hulp (66% niet!)

• Daarvan 40 % adequate behandeling

• 60 % inadequate behandeling!

– Foute diagnose

– Incorrect geneesmiddel

– Incorrecte dosis

– Te korte duur

• Besluit: 13 /100 een correcte behandeling!


acute6 - 12 weeks

continuation4-9 months

maintenance1 or more years

TIME

DEPRESSION

NORMAL

MOOD RELAPSE RECURRENCE

RESPONDER

Schema van Kupfer


Antidepressiva

• Tricyclische AD

– Redomex

– Sinequan

– Prothiaden

– Anafranil

• Cave:

– werking na 3 weken

– Nevenwerking na 1e inname


Nevenwerking TCA

H1

NA

ACh

5 HT

NRI

TCA

geleidingsstoornissen


SSRI

• Selectieve Serotonine Reuptake Inhibitors

• Floxyfral

• Prozac

• Cipramil

• Sipralexa

• Serlain

• Seroxat


SSRI

• Serotonine

– 90% gastro intestinaal

– 8% trombocyten

– 1 a 2 % hersenen

• Werking na 3 weken

• Nevenwerking: onmiddellijk

Passeert de

bloed-hersenbarriëre

niet


SSRI

• Nevenwerking

– Maaglast (nausea)

– Seksuele bijwerkingen

– Ontwenningsverschijnselen

• bij plots stoppen

• Ook bij (de) pasgeborene!

– Interacties via leverenzymes

– Verhoogde kans op GI bloedingen


Nieuwe(re) antidepressiva

• Remergon

– Sedatief

– Geen seksuele bijwerkingen

• Efexor

– Werking = cfr TCA

– Geen geleidingstoornissen

• Cymbalta

– Depressie en pijn

• Wellbutrin


Nieuwe(re) antidepressiva

• Op komst: Valdoxan

– Melatonine (slaap- waakritme)

– Werkt op melatonine / 5HT / NA

– Zou goed tolerantieprofiel hebben


Besluit AD

• Not all new generation anti depressants

created equal (Lancet 01/09 A. Cipriani)

• = meta-analyse van 12 AD

– 117 studies

– 25000 patiënten met majeure depressie

• Doel van de studie:

– Zoeken van de beste keuze AD

– Criteria

• Efficiëntie

• Aanvaardbaarheid

• Therapietrouw

• Kost

• Conclusies:

• Beste keuze = Serlain (kost minder) en Sipralexa (duurder)


Benzodiazepines

• Angst en kalmeermiddelen

– Akton

– Lexotan

– Valium

– Lysanxia

– Tranxene

– Xanax

– Temesta

– Seresta

Hier zijn veel generieken


Benzodiazepines

• Slaapmiddelen

• Kortwerkend

– Sonata

– Halcion

– Lendormin

– Loramet

– Imovane

– Stilnoct

• Langwerkend

– Mogadon

– Rohypnol

– Staurodorm

• België koploper in gebruik (7.35 % v.d. belgen (2008)


Benzodiazepines

• Indicaties

– Angst, spanning, stress

– slaap

– Psychosomatische aandoeningen

• Werkingsgebieden

1.Somatische angst

2.Psychische angst

3.Anti epileptisch

4.Spierrelaxatie

5.Sedatief/ slaap


Benzodiazepines

• Nevenwerking

– Storing (psycho)motorische functies

– Verwarring

– Vermoeidheid / uitputting

– Geheugenverlies

– Coördinatiestoornissen

– Tegenovergestelde effecten

• Angst

• Rusteloosheid

– Incontinentie en vallen bij ouderen

– Verslaving!!


Benzodiazepines

• Verslaving!!

– Tolerantie: dosisverhoging om effect te bewaren

– Fysische afhankelijkheid

– Psychische afhankelijkheid

– Goed gebruik van benzo’s noodzakelijk!!


2. Verpleegkundige aspecten


Bewaren – klaarzetten - toedienen

• Bewaren

– Originele verpakking – unit dose

– Juiste temperatuur < 25°C

• Soms koelkast (temp. Controle!)

– Lichtgevoelig

– Vochtgevoelig

– Controle vervaldatum

– Verdovende middelen achter slot



•Toedienen

–Cave pletten!

»Cfr database

www.pletmedicatie.be

– Juiste techniek

http://www.pletmedicatie.be/



– Klaarzetten

• elke patiënt krijgt de juiste medicatie op het juiste

tijdstip in een juiste dosering en toedieningswijze

• medicatiefouten vermijden

– Bespreekbaar maken

– Leren uit fouten

– Ontwikkelen meldingscultuur

– Cave: druppelmedicatie en halve tabletten e.d.

– kwaliteitsthema

• In originele verpakking tot vlak voor inname


Observeren

• Kennis is noodzakelijk

– Werking

– nevenwerking

• Rapporteren aan arts en VPK collega’s

– Rapporteren ≠ stigmatiseren


Informeren van de patiënt

• VPK moet informatie krijgen

– Bijscholing

– Compendia

– ...

• VPK moet informatie geven aan patiënt en familie

– Leaflets

– Parate kennis (let op voor DESinformatie)

– In samenspraak met het team

– Op maat van de patiënt


Therapietrouw

• Het beste medicament is de

verpleegkundige en de arts. (Stuart Sundeen 1991)

• Iemand is therapietrouw bij 70% correcte innamen!

• Belangrijk thema in psychiatrie!

– 67% van de patiënten meldt zich als

therapietrouw

– In realiteit = 34%

– 94% van de artsen denkt dat hun patiënt

therapietrouw is


Therapietrouw

• Oorzaken van therapie Ontrouw:

– Gebrek aan vertrouwen in arts en VPK

– Geen ziekte-inzicht (bv; psychose)

– Geen klachten

– Geen (onmiddellijk) merkbaar effect

– Snel verdwijnen van klachten (vb: AB, pijnstillers)

– Angst voor of last van bijwerkingen

– Ingewikkeld, moeilijk, onprettig gebruik (vb aërosols)

– Vergeten (bejaarden, polyfarmacie)

– Ingewikkelde therapieschema’s

– kostprijs

– ...


besluit

1. Antipsychotica SGA vrs FGA

• Comfortverbetering

• Minder EPS

• Cave metabole stoornissen

2. Antidepressiva

• Werking 3 weken

• Nevenwerking onmiddellijk

3. Benzodiazepines

• Verslaving

4. Informeren – rapporteren – stimuleren

therapietrouw


Met dank voor uw aandacht

Farmacotherapeutische en verpleegkundige strategieën in de ...

Documents

Transcript of Farmacotherapeutische en verpleegkundige strategieën in de ...