Oostende 25 maart 2009
Farmacotherapeutische
en verpleegkundige
strategieën in de
psychiatrie
Marc De Vos
Apotheker
PC Sint-Jan-Baptist
ZELZATE
Oostende 25 maart 2009
Structuur
1. Psychofarmaca
– Antipsychotica
– Antidepressiva
– Benzodiazepines
• Kalmeer (angst) middelen
• Slaapmiddelen
2. Verpleegkundige aspecten
– Bewaren – klaarzetten – toedienen
– Observeren – rapporteren
– Informeren
– Therapietrouw
3. Besluit
Oostende 25 maart 2009
1. Psychofarmaca
Oostende 25 maart 2009
Antipsychotica
• Indicaties
– Schizofrenie
– Manische periodes bij bipolaire patiënten
• Schizofrenie
– +symptomen
– - symptomen
– Cognitieve symptomen polyfarmacie
– Agressieve symptomen Therapietrouw
– Angst / depressie Interacties
Oostende 25 maart 2009
Antipsychotica
• FGA (first generation AP)
– Clopixol
– Fluanxol
– Dipiperon
– Haldol
– Imap / Orap / Semap
– Nozinan
– Dominal
– Etumine
D2 Antagonisten
+ symptomen
Oostende 25 maart 2009
Antipsychotica
• SGA (second generation AP)
– Leponex
– Risperdal
– Serdolect
– Zyprexa
– Seroquel
– Solian
– Abilify
– Invega
D2 antagonist
5HT antagonist
+ symptomen
- symptomen
cognitie
Oostende 25 maart 2009
Nevenwerking FGA
FGA
H1
NA
D2ACh
Oostende 25 maart 2009
Nevenwerking FGA
• D2 antagonist = werking
– > 70 % -> EPS -> corrector(Artane, Akineton, ...)
– Prolactinestijging
• ACh
– Droge mond
– Urineretentie
– Constipatie
• NA
– Orthostatische hypotensie
– Neuscongestie
• H1
– Gewichtstijging
– Sedatie
• overgevoeligheidsreacties
Seksuele bijwerkingen
Oostende 25 maart 2009
Nevenwerking SGA
SGA
H1
NA
D2ACh
5HT
Oostende 25 maart 2009
Nevenwerking SGA
• +/- geen EPS
• +/- NA (risperdal, leponex, serdolect)
• +/- ACh (leponex)
• H1 (leponex, zyprexa)
• QT Verlenging ( serdolect)
• Metabool syndroom
Oostende 25 maart 2009
Metabool syndroom
• Schizofrenie + SGA verhoogt de kans
• Min 3 van de 5 risicofactoren
– Buikomtrek
– Triglyceriden
– Cholesterol
– Hypertensie
– Nuchtere glycemie
• protocol( (workshop NM)
Oostende 25 maart 2009
Metabool syndroom
Baseline 4W 8W 12W 26W 52W
Gewicht+
BMI
X X X X X X
Buikomtrek X X X X X
RR X
Glucose Nuchter X X X X X
Glucose 120’ X X X
Lipiden Nuchter
Cholesterol X X X
Triglyceriden X X X
LDL X X X
HDL X X X
Oostende 25 maart 2009
Nieuw: INVEGA
• Paliperidone
• Verwant met risperdal
• 6 mg / 1 ‘s morgens
• Oros technologie
– Gecontroleerde afgifte / 24 u.
Oostende 25 maart 2009
Nieuw: INVEGA
• Verwachte voordelen
– Snellere werking
– Lage incidentie EPS
– Geringe gewichtstoename
– Minder kans op metabool syndroom
– +/- geen sedatie (BZO)
– Uitscheiding langs nieren
Oostende 25 maart 2009
Besluit AP
• Meta-analyse SGA vrs FGA (Lancet 01/09 Stephan Leucht)
– 150 studies met 21533 patiënten
– Comfort en therapietrouw SGA > FGA
– EPS SGA < EPS FGA
– Niet alle SGA meer efficiënt dan FGA
•Bijwerkingen
•+ symptomen
• - symptomen
– Metabool syndroom: vooral gewicht bij SGA
– Economisch: SGA VEEL duurder en meer marketing
Oostende 25 maart 2009
Besluit AP
• Meta-analyse SGA (Am. J. of psy Nov 2008
Stephan Leucht)
– 78 studies met 13558 patiënten
– Nagekeken
• Efficiëntie
• Drop out (therapietrouw)
• Bijwerkingen
– Conclusie
• Sommige SGA iets efficiënter dan andere
• Resultaat = sterk persoongebonden: gepersonaliseerde
keuze SGA primeert (volgens type patiënt/pathologie)
Oostende 25 maart 2009
Antidepressiva
• Research
• Indicaties veel breder dan depressie
– Stemmingsstoornissen
– Angststoornissen
• Gegeneraliseerde angststoornis (piekeren)
• Paniekstoornis (hyperventilatie)
• Sociale fobie (sociale angststoornis)
• OCD (dwangziekten)
• PTSD
– Eetstoornissen
– Stoornissen impulscontrole
Oostende 25 maart 2009
Depressie en behandeling
• Op 100 depressieve mensen
– 34% zoeken professionele hulp (66% niet!)
• Daarvan 40 % adequate behandeling
• 60 % inadequate behandeling!
– Foute diagnose
– Incorrect geneesmiddel
– Incorrecte dosis
– Te korte duur
• Besluit: 13 /100 een correcte behandeling!
Oostende 25 maart 2009
acute6 - 12 weeks
continuation4-9 months
maintenance1 or more years
TIME
DEPRESSION
NORMAL
MOOD RELAPSE RECURRENCE
RESPONDER
Schema van Kupfer
Oostende 25 maart 2009
Antidepressiva
• Tricyclische AD
– Redomex
– Sinequan
– Prothiaden
– Anafranil
• Cave:
– werking na 3 weken
– Nevenwerking na 1e inname
Oostende 25 maart 2009
Nevenwerking TCA
H1
NA
ACh
5 HT
NRI
TCA
geleidingsstoornissen
Oostende 25 maart 2009
SSRI
• Selectieve Serotonine Reuptake Inhibitors
• Floxyfral
• Prozac
• Cipramil
• Sipralexa
• Serlain
• Seroxat
Oostende 25 maart 2009
SSRI
• Serotonine
– 90% gastro intestinaal
– 8% trombocyten
– 1 a 2 % hersenen
• Werking na 3 weken
• Nevenwerking: onmiddellijk
Passeert de
bloed-hersenbarriëre
niet
Oostende 25 maart 2009
SSRI
• Nevenwerking
– Maaglast (nausea)
– Seksuele bijwerkingen
– Ontwenningsverschijnselen
• bij plots stoppen
• Ook bij (de) pasgeborene!
– Interacties via leverenzymes
– Verhoogde kans op GI bloedingen
Oostende 25 maart 2009
Nieuwe(re) antidepressiva
• Remergon
– Sedatief
– Geen seksuele bijwerkingen
• Efexor
– Werking = cfr TCA
– Geen geleidingstoornissen
• Cymbalta
– Depressie en pijn
• Wellbutrin
Oostende 25 maart 2009
Nieuwe(re) antidepressiva
• Op komst: Valdoxan
– Melatonine (slaap- waakritme)
– Werkt op melatonine / 5HT / NA
– Zou goed tolerantieprofiel hebben
Oostende 25 maart 2009
Besluit AD
• Not all new generation anti depressants
created equal (Lancet 01/09 A. Cipriani)
• = meta-analyse van 12 AD
– 117 studies
– 25000 patiënten met majeure depressie
• Doel van de studie:
– Zoeken van de beste keuze AD
– Criteria
• Efficiëntie
• Aanvaardbaarheid
• Therapietrouw
• Kost
• Conclusies:
• Beste keuze = Serlain (kost minder) en Sipralexa (duurder)
Oostende 25 maart 2009
Benzodiazepines
• Angst en kalmeermiddelen
– Akton
– Lexotan
– Valium
– Lysanxia
– Tranxene
– Xanax
– Temesta
– Seresta
Hier zijn veel generieken
Oostende 25 maart 2009
Benzodiazepines
• Slaapmiddelen
• Kortwerkend
– Sonata
– Halcion
– Lendormin
– Loramet
– Imovane
– Stilnoct
• Langwerkend
– Mogadon
– Rohypnol
– Staurodorm
• België koploper in gebruik (7.35 % v.d. belgen (2008)
Oostende 25 maart 2009
Benzodiazepines
• Indicaties
– Angst, spanning, stress
– slaap
– Psychosomatische aandoeningen
• Werkingsgebieden
1.Somatische angst
2.Psychische angst
3.Anti epileptisch
4.Spierrelaxatie
5.Sedatief/ slaap
Oostende 25 maart 2009
Benzodiazepines
• Nevenwerking
– Storing (psycho)motorische functies
– Verwarring
– Vermoeidheid / uitputting
– Geheugenverlies
– Coördinatiestoornissen
– Tegenovergestelde effecten
• Angst
• Rusteloosheid
– Incontinentie en vallen bij ouderen
– Verslaving!!
Oostende 25 maart 2009
Benzodiazepines
• Verslaving!!
– Tolerantie: dosisverhoging om effect te bewaren
– Fysische afhankelijkheid
– Psychische afhankelijkheid
– Goed gebruik van benzo’s noodzakelijk!!
Oostende 25 maart 2009
2. Verpleegkundige aspecten
Oostende 25 maart 2009
Bewaren – klaarzetten - toedienen
• Bewaren
– Originele verpakking – unit dose
– Juiste temperatuur < 25°C
• Soms koelkast (temp. Controle!)
– Lichtgevoelig
– Vochtgevoelig
– Controle vervaldatum
– Verdovende middelen achter slot
Oostende 25 maart 2009
Bewaren – klaarzetten - toedienen
•Toedienen
–Cave pletten!
»Cfr database
www.pletmedicatie.be
– Juiste techniek
Oostende 25 maart 2009
Bewaren – klaarzetten - toedienen
– Klaarzetten
• elke patiënt krijgt de juiste medicatie op het juiste
tijdstip in een juiste dosering en toedieningswijze
• medicatiefouten vermijden
– Bespreekbaar maken
– Leren uit fouten
– Ontwikkelen meldingscultuur
– Cave: druppelmedicatie en halve tabletten e.d.
– kwaliteitsthema
• In originele verpakking tot vlak voor inname
Oostende 25 maart 2009
Observeren
• Kennis is noodzakelijk
– Werking
– nevenwerking
• Rapporteren aan arts en VPK collega’s
– Rapporteren ≠ stigmatiseren
Oostende 25 maart 2009
Informeren van de patiënt
• VPK moet informatie krijgen
– Bijscholing
– Compendia
– ...
• VPK moet informatie geven aan patiënt en familie
– Leaflets
– Parate kennis (let op voor DESinformatie)
– In samenspraak met het team
– Op maat van de patiënt
Oostende 25 maart 2009
Therapietrouw
• Het beste medicament is de
verpleegkundige en de arts. (Stuart Sundeen 1991)
• Iemand is therapietrouw bij 70% correcte innamen!
• Belangrijk thema in psychiatrie!
– 67% van de patiënten meldt zich als
therapietrouw
– In realiteit = 34%
– 94% van de artsen denkt dat hun patiënt
therapietrouw is
Oostende 25 maart 2009
Therapietrouw
• Oorzaken van therapie Ontrouw:
– Gebrek aan vertrouwen in arts en VPK
– Geen ziekte-inzicht (bv; psychose)
– Geen klachten
– Geen (onmiddellijk) merkbaar effect
– Snel verdwijnen van klachten (vb: AB, pijnstillers)
– Angst voor of last van bijwerkingen
– Ingewikkeld, moeilijk, onprettig gebruik (vb aërosols)
– Vergeten (bejaarden, polyfarmacie)
– Ingewikkelde therapieschema’s
– kostprijs
– ...
Oostende 25 maart 2009
besluit
1. Antipsychotica SGA vrs FGA
• Comfortverbetering
• Minder EPS
• Cave metabole stoornissen
2. Antidepressiva
• Werking 3 weken
• Nevenwerking onmiddellijk
3. Benzodiazepines
• Verslaving
4. Informeren – rapporteren – stimuleren
therapietrouw
Oostende 25 maart 2009
Met dank voor uw aandacht
Top Related