1

Wat hulpverleners moeten weten over gezinnen

BREDA 25 oktober 2007 FRANS WITTENBERG HENK FOX FAMILIE ALS BONDGENOOT

1

2

Presentatie 3 gedeelten

1. Project ‘Familie als bondgenoot’ algemeen

2. Inhoud en opzet van de modulen

3. Evaluatie van het project: over de grenzen van het project heen

FAMILIE ALS BONDGENOOT 2

3

Uitgangspunten

Ervaringskennis doet ertoe

Wetenschappelijke kennis doet ertoe

Praktijkkennis doet ertoe

FAMILIE ALS BONDGENOOT3

4

Centraal in het projectFamilieleden, clienten en professionals

werken samen

Familieleden en clienten ontwikkelen hun ervaringskennis en brengen deze in

Professionals brengen theoretische- en praktijkkennis in

FAMILIE ALS BONDGENOOT 4

5

Kennis aanwenden

Ervaringskennis en professionele kennis worden aan de hand van een thema ingebracht in de hulpverlening door hulpverleners te scholen

FAMILIE ALS BONDGENOOT 5

6

Deelnemers in de pilotFamilieverenigingen uit Helmond,

Eindhoven en Tilburg (Ypsilon, In Perspectief, Labyrint)

GGZ Oost BrabantRIBW Midden BrabantGGZ Midden BrabantGGz Eindhoven en de KempenFontys HogeschoolProvinciale Raad Volksgezondheid

FAMILIE ALS BONDGENOOT 6

7

Hoe uitgewerkt?

Rond een thema wordt een lesprogramma ( module) samengesteld

FAMILIE ALS BONDGENOOT 7

8

Thema module 1(module is klaar)

De ervaringen van een gezin, op het moment dat duidelijk wordt, dat een gezinslid een ernstige psychiatrische ziekte heeft

FAMILIE ALS BONDGENOOT 8

9

Thema module 2(module is klaar)

Veranderende taken, rollen, en verhoudingen binnen gezinnen ten gevolge van psychiatrische problemen bij een gezinslid

FAMILIE ALS BONDGENOOT 9

10

Waarom belangrijk? Hoop: behandeling en rehabilitatie

hebben iets te bieden aan mensen met ernstige psychiatrische problemen

Nieuwe inzichten in beloop van ernstige psychiatrische ziekten

Gezinnen lange tijd beschouwd als oorzaak van pathologie ( kille moeder met de schizofrene zoon); gevoelens van schuld

Positieve rol van gezin bij herstel

FAMILIE ALS BONDGENOOT 10

11

Thema module 3(4-5)(deze modulen in ontwikkeling)

Samenwerking in de triade Client – Gezin - Hulpverlener

Veel belangstelling voor het thema en initiatieven op veel plaatsen in Nederland

FAMILIE ALS BONDGENOOT 11

12

Wat nu al duidelijk over samenwerking?

Juridische factoren ( hulpverleners)Informatieverstrekking ( familieleden)Bejegening (familieleden)Momenten, fases in proces belangrijk. Als

ernstig verward teveel prikkels ( clienten)Vaardigheden nodig (hulpverleners)Respect voor autonomie (clienten)

FAMILIE ALS BONDGENOOT 12

13

Stadium van participatie niet gelijkTot nu toe richten families zich vooral op

verbetering van lot van patiëntFamilies participeren in de behandeling in de

mate dat de hulpverlener participatie faciliteertFamilies komen (nog) niet op voor zichzelfCliënten lijken zich te ontwikkelen tot een

partij, die positie in de behandeling inneemtCliënten lijken hun eigen herstelproces meer te

sturen, beginnen op te komen voor zichzelf

13

14

Waarom familieparticipatie belangrijk?

Familieparticipatie draagt bij aan een betere behandeling van de patiënt

Naastbetrokkenen hebben noden en behoeften rond de ziekte van hun familielid

FAMILIE ALS BONDGENOOT 14

15

Stelling van voorlopers familiebeweging

Herstel van ons familielid kan niet plaatsvinden wanneer wij niet zelf herstellen, ons aan leren passen aan onze nieuwe werkelijkheid

FAMILIE ALS BONDGENOOT 15

16

Module 1 Wat gebeurt er in een gezin wanneer duidelijk

wordt, dat 1 van de gezinsleden ernstige psychiatrische problemen heeft ?

FAMILIE ALS BONDGENOOT 16

17

Module 1 Fase 0:

Van hulpverlening is (nog) geen sprake

Je weet als ouder niets over psychiatrische ziekten

Je familielid doet vreemd, maar je weet niet wat dat betekent

Je weet met het vaak langzaam veranderende gedrag niet om te gaan

Je weet niet naar wie je toe moet gaan

FAMILIE ALS BONDGENOOT 17

18

Module 1 Fase 0; vervolg

Heftige emoties maken je bangJe eerste contact met hulpverleners is

vaak vanwege een crisissituatieMaatregelen, die nodig zijn, ken je niet

(IBS, RM)Familieleden voelen zich serieus genomen

zodra medicatie goed werktVoor ruim 50% van de ondervraagden

duurde dat ruim 2 jaar

FAMILIE ALS BONDGENOOT 18

19

Module 1 Een gezin wordt geconfronteerd met

negatieve opvattingen en vooroordelen zoals:

( Bij schizofrenie) Het is een in ernst toenemende onomkeerbare ziekte

Die veroorzaakt wordt door processen in het gezin

Een ziekte zonder hoop

FAMILIE ALS BONDGENOOT 19

20

Module 1 Nieuwe onderzoeksgegevens

Verloop van een psychiatrische ziekte is beinvloedbaar

Onmacht is te verminderenNiemand heeft schuld50% tot 60% van de mensen herstelt of

verbetert ( lange termijn onderzoeken van Giompi, Harding, Strauss, Bleuler)

FAMILIE ALS BONDGENOOT 20

21

Module 1Herstelprocessen ( van clienten en van

gezinnen) verlopen in fases

Fase 1 - Shock,ontkenning, ongeloofFase 2 - Erkenning, acceptatie, verliesFase 3 - Leren omgaan met, verder levenFase 4 - Nieuw zelfbewustzijn

FAMILIE ALS BONDGENOOT 21

22

Module 1 Herstelprocessen zijn individuele

processenIn een gezin kan vader er niet aan toe zijn de

werkelijkheid onder ogen te zien ( fase 1)Moeder kan toe zijn aan een proces van

rouwen, rouwverwerking ( fase 2)Hulpverlener moet alert zijn op de fase

waarin een gezinslid individueel verkeert

FAMILIE ALS BONDGENOOT 22

23

Module 2:wijziging in rollen

Het aannemen van nieuwe rollen gaat als het ware automatisch. Loyaliteiten

Dat je ‘inrolt’ in nieuwe rollen zijn gezinsleden zich vaak niet bewust: “Dat doe je toch als vader”

In module 2 proberen we dergelijke impliciete rollen expliciet te maken door ze te benoemen

FAMILIE ALS BONDGENOOT 23

24

Module 2 Om welke rollen gaat het?

Omgaan met trauma, verlies en herstelOuder, partnerMantelzorgerBroer, zus, kindProjectmanager voor het levenIemand, die samenwerkt met

hulpverleners

FAMILIE ALS BONDGENOOT 24

25

Module 2 rollen, vervolgKenner van levensgeschiedenissen van clientLeraar / adviseur (uitleggen)Ondersteuner van andere gezinnenHulpvrager voor je familielid ( bij crisis)Hulpvrager voor jezelf ( vaak vergeten)Belangenbehartiger

FAMILIE ALS BONDGENOOT 25

26

Eerste evaluatie van projectPrimair opgezet om lesmodules voor

hulpverleners te ontwikkelen met een centrale rol voor ervaringsdeskundigheid

In het project speelt zich een parallel proces af: samenwerking leidt tot verdieping door opgebouwd vertrouwen

Familieverenigingen elders in het land zijn enthousiast over het project omdat de familie zelf centraal wordt gesteld. Familieparticipatie kenmerkt zich tot nu toe meer als een afgeleide van cliëntenparticipatie

FAMILIE ALS BONDGENOOT 26

27

Het vervolgGGZ sluit aan: management en uitvoerende

medewerkers

Erken de familie als een factor in herstelprocessen

Zie familie niet als een complicerende factor erbij, maar als bondgenoot bij herstel

FAMILIE ALS BONDGENOOT 27