Explosies op de zonExplosies op de zon

Zonnevlammen en Coronale Massa Zonnevlammen en Coronale Massa Emissies; de dynamo; Grote Episoden en de Emissies; de dynamo; Grote Episoden en de overgangen ertussenovergangen ertussen

C. de JagerC. de Jager

Hevige explosiesHevige explosies

• Grote energie uitbarstingen Grote energie uitbarstingen • zonnevlammenzonnevlammen , vergelijkbaar met een miljard , vergelijkbaar met een miljard

maal de atoombom op Hiroshimamaal de atoombom op Hiroshima• Coronale Massa EmissiesCoronale Massa Emissies : nog heviger : nog heviger

energie uitbarstingenenergie uitbarstingen• Waar? Waar? • Wanneer?Wanneer?• Hoe ontstaan ze?Hoe ontstaan ze?

WAT IS DE ZON EN WAT ZAL WAT IS DE ZON EN WAT ZAL ERMEE GEBEUREN? ERMEE GEBEUREN?

Maar eerst …Maar eerst …

De zon: een bol van 1,4 miljoen km De zon: een bol van 1,4 miljoen km diameter; 200 000 maal de aardmassadiameter; 200 000 maal de aardmassa

Zeer stabiele lichtbron Zeer stabiele lichtbron

Maar helderheid neemt heel langzaam Maar helderheid neemt heel langzaam toe: 0,15 % per miljoen jarentoe: 0,15 % per miljoen jaren

Zonnestraling neemt gestaag toeZonnestraling neemt gestaag toe

• Slechts 0,15% per miljoen jaren; dat is niet veel!Slechts 0,15% per miljoen jaren; dat is niet veel!• Maar zo ontvangt de aarde wel steeds meer Maar zo ontvangt de aarde wel steeds meer

stralingsenergie en wordt ze gestaag warmer stralingsenergie en wordt ze gestaag warmer • Na 300 miljoen jaren is de gemiddelde Na 300 miljoen jaren is de gemiddelde

aardtemperatuur al opgelopen tot ca. 50 graden aardtemperatuur al opgelopen tot ca. 50 graden Celsius (als er overigens niets verandert) Celsius (als er overigens niets verandert)

• En na 600 miljoen jaar is dat reeds 90 graden En na 600 miljoen jaar is dat reeds 90 graden (als er overigens ……) (als er overigens ……)

Negentig graden? Negentig graden?

• Ja, maar alleen als er overigens niets verandertJa, maar alleen als er overigens niets verandert• Maar bij die temperatuur zullen de oceanen vrijwel Maar bij die temperatuur zullen de oceanen vrijwel

geheel verdampt zijn geheel verdampt zijn • Aarde heeft dan een dichte atmosfeer, vergelijkbaar met Aarde heeft dan een dichte atmosfeer, vergelijkbaar met

die van Venus; veel zonlicht wordt gereflecteerd en niet die van Venus; veel zonlicht wordt gereflecteerd en niet door aarde opgenomen, dus minder verwarmingdoor aarde opgenomen, dus minder verwarming

• Maar … broeikaseffect zal de temperatuur verder doen Maar … broeikaseffect zal de temperatuur verder doen oplopen tot … ? oplopen tot … ?

• Aarde kan dan met recht een echte zusterplaneet van Aarde kan dan met recht een echte zusterplaneet van Venus genoemd wordenVenus genoemd worden

En over 6 miljard jaar: zon stort ineen en eindigt En over 6 miljard jaar: zon stort ineen en eindigt leven als een witte dwerg in ’planetaire nevel’leven als een witte dwerg in ’planetaire nevel’

MAAR NU DE KORTE TERMIJN !MAAR NU DE KORTE TERMIJN !

Dit zal het verloop zijn op lange termijn Dit zal het verloop zijn op lange termijn

Op korte termijn sterke Op korte termijn sterke veranderingenveranderingen

Actieve gebieden met zonnevlekken, Actieve gebieden met zonnevlekken, fakkelvelden, protuberansen, vlammen, fakkelvelden, protuberansen, vlammen, coronale massa emissies en meer …coronale massa emissies en meer …

Zeer kortdurende veranderingen. De Zeer kortdurende veranderingen. De zonnevlekken. Sterk geconcentreerde zonnevlekken. Sterk geconcentreerde

magneetvelden magneetvelden

Vlekken meestal in paren of Vlekken meestal in paren of grotere groepen grotere groepen

• Magneetvelden met sterkten van de orde van Magneetvelden met sterkten van de orde van 10.000 maal dat van de aardpolen; 10.000 maal dat van de aardpolen; magneetvelden remmen convectieve opstijgen magneetvelden remmen convectieve opstijgen van zonnegas, daarom is vlek donkervan zonnegas, daarom is vlek donker

• Tegengestelde magnetische polariteit van de Tegengestelde magnetische polariteit van de leden van een groep leden van een groep

• Komen voor in de Komen voor in de vlekkengordelvlekkengordel: op breedten : op breedten lager dan ca. 40lager dan ca. 40o o

• Leven uren tot dagen, soms weken en Leven uren tot dagen, soms weken en sporadisch nog langersporadisch nog langer

hoefijzermagnetenhoefijzermagneten

• Vlekken rijzen op uit de diepte – daar Vlekken rijzen op uit de diepte – daar worden ze gevormd. worden ze gevormd.

• Hun structuur is te vergelijken met die van Hun structuur is te vergelijken met die van een hoefijzermagneeteen hoefijzermagneet

• Magnetisch veld is gesloten. Het zet zich Magnetisch veld is gesloten. Het zet zich boven het zonsoppervlak voort (daar boven het zonsoppervlak voort (daar meestal onzichtbaar; ijl gas) meestal onzichtbaar; ijl gas)

• (een magnetisch veld is altijd gesloten)(een magnetisch veld is altijd gesloten)

Vlekken zijn de kernen van de Vlekken zijn de kernen van de Actieve Actieve Gebieden Gebieden

Fakkelvelden in Actieve GebiedenFakkelvelden in Actieve Gebieden

• Fakkels zijn de heldere gebieden om vlekken; Fakkels zijn de heldere gebieden om vlekken; magneetvelden die met de oprijzende magneetvelden die met de oprijzende magneetvelden uit de diepte zijn meegesleurd magneetvelden uit de diepte zijn meegesleurd

• Zwakkere magneetvelden, enkele honderden Zwakkere magneetvelden, enkele honderden GaussGauss

• Hogere temperatuur dan omgeving. Ca. 10.000 Hogere temperatuur dan omgeving. Ca. 10.000 KK

• Dus variabele bronnen van UV stralingDus variabele bronnen van UV straling

In actief gebied: zonnevlammen. Gemiddeld 1 – 10 per In actief gebied: zonnevlammen. Gemiddeld 1 – 10 per dag. Energie-uitstraling ca. miljard Hirosjima bommendag. Energie-uitstraling ca. miljard Hirosjima bommen

Nabij en in Actieve Gebieden de Nabij en in Actieve Gebieden de Coronale Massa Coronale Massa Emissies. Emissies. Uitgestraald over breed gebied Uitgestraald over breed gebied

Ongeveer 1 – 6 per dag; gemiddeld per CME Ongeveer 1 – 6 per dag; gemiddeld per CME evenveel energie als 10evenveel energie als 101010 Hiroshima bommen; Hiroshima bommen; zie het brede gebied van uitstraling zie het brede gebied van uitstraling

HET MECHANISME VAN HET MECHANISME VAN DE ZONNEVLAMMENDE ZONNEVLAMMEN

In stappen ontsluierdIn stappen ontsluierd

Jaren ‘50: vlam duurt ca. 20 min en heeft Jaren ‘50: vlam duurt ca. 20 min en heeft temperatuur van ca. 15 000 graden temperatuur van ca. 15 000 graden

Jaren ‘60: eerste Röntgen straling van vlammen Jaren ‘60: eerste Röntgen straling van vlammen waargenomen; voorbeeld de ESRO-2 satelliet waargenomen; voorbeeld de ESRO-2 satelliet (lancering 1968)(lancering 1968)

Röntgenstraling ? !!Röntgenstraling ? !!

• Die straling wordt uitgezonden door gassen met Die straling wordt uitgezonden door gassen met temperaturen van miljoenen graden; een vlam heeft dus temperaturen van miljoenen graden; een vlam heeft dus ook hete elementen ook hete elementen

• De temperatuur toont zich in de golflengte van de De temperatuur toont zich in de golflengte van de stralingstraling

• ‘‘Zachte’ Röntgenstraling -- enkele miljoenen gradenZachte’ Röntgenstraling -- enkele miljoenen graden• ‘‘Harde’ straling – enkele tientallen miljoenen graden Harde’ straling – enkele tientallen miljoenen graden • Dat vraagt een heel nieuwe kijk op de vlammenDat vraagt een heel nieuwe kijk op de vlammen

ESRO-2 waarneming in ‘zachte’ RöntgenstralingESRO-2 waarneming in ‘zachte’ Röntgenstraling

- De iets hardere De iets hardere straling (kortste straling (kortste golflengten) lijkt golflengten) lijkt eerder te komen dan eerder te komen dan de zachterede zachtere

- Betekent dit dat de Betekent dit dat de vlam aanvankelijk vlam aanvankelijk heter was en heter was en afkoelde?afkoelde?

- Te onderzoeken!Te onderzoeken!

Jaren ‘70: waannemingen in harde Röntgenstraling. Het Nederlandse Jaren ‘70: waannemingen in harde Röntgenstraling. Het Nederlandse instrument in de eerste grote Europese satelliet TD1A instrument in de eerste grote Europese satelliet TD1A

- - Verrassende ontdekking: Verrassende ontdekking: in de allereerste minuut in de allereerste minuut (minuten) korte uitbarsting (minuten) korte uitbarsting in harde straling in harde straling - Dit duidt op zeer hoge - Dit duidt op zeer hoge begintemperatuur, die heel begintemperatuur, die heel kort blijft en daarna afneemt kort blijft en daarna afneemt - Hoe hoog was die - Hoe hoog was die begintemperatuur? begintemperatuur?

Analyse van enkele goed Analyse van enkele goed waargenomen vlammenwaargenomen vlammen• De aanvangstemperatuur van vlammen De aanvangstemperatuur van vlammen

lag tussen 50 en 70 miljoen graden lag tussen 50 en 70 miljoen graden Afkoeling daarna: straling op steeds Afkoeling daarna: straling op steeds langere golflengtenlangere golflengten

• Interpretatie: kleine hete kernen - deze Interpretatie: kleine hete kernen - deze werden alvast werden alvast plasma-nodulenplasma-nodulen gedoopt gedoopt

• Maar bestaan die nodulen wel echt? Hoe Maar bestaan die nodulen wel echt? Hoe is hun realiteit na te gaan? is hun realiteit na te gaan?

Waar zouden die plasma-nodulen zich Waar zouden die plasma-nodulen zich bevinden ? bevinden ?

• We ontwikkelden plannen voor een groot We ontwikkelden plannen voor een groot instrument dat afbeeldingen van de zon moest instrument dat afbeeldingen van de zon moest kunnen maken in harde Röntgenstraling; lenzen kunnen maken in harde Röntgenstraling; lenzen noch spiegels zijn daartoe geschiktnoch spiegels zijn daartoe geschikt

• HXIS – Hard X-ray Imaging Solar instrument HXIS – Hard X-ray Imaging Solar instrument werd op 14 februari 1980 gelanceerd in de werd op 14 februari 1980 gelanceerd in de Amerikaanse Solar Maximum Mission Amerikaanse Solar Maximum Mission

Een vroege ontdekking: De Een vroege ontdekking: De koninginnenvlam – 30 april 1980koninginnenvlam – 30 april 1980• HXIS nam op 30 april 1980 te 22 uur HXIS nam op 30 april 1980 te 22 uur

Nederlandse tijd twee lussen waar aan de Nederlandse tijd twee lussen waar aan de zonsrandzonsrand

• Om 22:15 versmolten die lussen en explodeerde Om 22:15 versmolten die lussen en explodeerde de vlam – de vlam – kortsluitingkortsluiting leidde tot de vlam. Dat is leidde tot de vlam. Dat is dus de verklaring!dus de verklaring!

• De vlam werd De vlam werd the Queens’s flare the Queens’s flare genoemd genoemd (meervoud) – Nederland had die dag immers (meervoud) – Nederland had die dag immers twee koninginnentwee koninginnen

Een Actief Gebied nabij de zonsrand. Lussen voeren Een Actief Gebied nabij de zonsrand. Lussen voeren elektrische stromen met sterkten tot 10elektrische stromen met sterkten tot 101212 Ampères. Ampères. Lussen worden bijeen gehouden door magnetische veldenLussen worden bijeen gehouden door magnetische velden

Nog meer lussen – de corona op 25-07-Nog meer lussen – de corona op 25-07-20142014

Het extreme gevalHet extreme geval

• Op 14 mei 1984 zagen we een radiostoot die ca. Op 14 mei 1984 zagen we een radiostoot die ca. een seconde duurdeeen seconde duurde

• Deze bestond uit een tiental stootjes van ca. 0,1 Deze bestond uit een tiental stootjes van ca. 0,1 secondeseconde

• Analyse leerde dat deze stootjes temperaturen Analyse leerde dat deze stootjes temperaturen hadden van 400 tot 500 miljoen graden; hadden van 400 tot 500 miljoen graden; afkoelingstijd < 0,1 secondeafkoelingstijd < 0,1 seconde

• De hoogste temperatuur die ooit in het heelal De hoogste temperatuur die ooit in het heelal gemeten is gemeten is

CORONALE MASSA EMISSIESCORONALE MASSA EMISSIES(CORONAL MASS EJECTIONS – CME’S)(CORONAL MASS EJECTIONS – CME’S)

Een ander explsief verschijnsel op de zon Een ander explsief verschijnsel op de zon

Coronale massa emissieCoronale massa emissie

Eigenschappen en verklaringEigenschappen en verklaring

Enorme hoeveelheden materie die de zon Enorme hoeveelheden materie die de zon verlaten. Gemiddeld per CME 1,6 biljoen kg verlaten. Gemiddeld per CME 1,6 biljoen kg Snelheid is al vrij groot bij verlaten zon; Snelheid is al vrij groot bij verlaten zon; maar neemt onderweg toemaar neemt onderweg toeOp aardafstand snelheden tot 3200 km/sec; Op aardafstand snelheden tot 3200 km/sec; gemiddeld 500 km/secgemiddeld 500 km/secVermoedelijke Vermoedelijke verklaring is ook hier verklaring is ook hier magnetische reconnectie; nog uit te zoeken magnetische reconnectie; nog uit te zoeken

NAAST HET EQUATORIALE MAGNETISCHE NAAST HET EQUATORIALE MAGNETISCHE VELD IS ER OOK HET POLAIRE VELD. ALS HET VELD IS ER OOK HET POLAIRE VELD. ALS HET ENE MAXIMAAL STERK IS, IS HET ANDERE ENE MAXIMAAL STERK IS, IS HET ANDERE

MINIMAALMINIMAAL. .

Zijn deze sterke magneetvelden te verklaren? Zijn deze sterke magneetvelden te verklaren? Een actueel thema van onderzoek waaraan hard Een actueel thema van onderzoek waaraan hard wordt gewerkt! wordt gewerkt! ‘De dans van de twee velden’ ‘De dans van de twee velden’ ..

We kennen het equatoriale magnetische gebied – dat om We kennen het equatoriale magnetische gebied – dat om de zonnevlekken. Een tweede magnetische gebied ligt om de zonnevlekken. Een tweede magnetische gebied ligt om de polen. Heldere vlekken, polaire fakkels, coronale gaten. de polen. Heldere vlekken, polaire fakkels, coronale gaten.

Afbeelding is van boven een pool gezienAfbeelding is van boven een pool gezien

Polaire en equatoriale magnetische Polaire en equatoriale magnetische velden velden

• Totale magnetische fluxen polair en Totale magnetische fluxen polair en equatoriaal zijn ongeveer vergelijkbaarequatoriaal zijn ongeveer vergelijkbaar

• Polaire velden hebben maximale sterkten Polaire velden hebben maximale sterkten tijdens minima van het equatoriale veldtijdens minima van het equatoriale veld

• En omgekeerd: maximaal equatoriaal veld En omgekeerd: maximaal equatoriaal veld tijdens minimale polaire magnetische flux tijdens minimale polaire magnetische flux

• De exotische dans van de twee velden De exotische dans van de twee velden

De elfjaarlijkse vlekken kromme toont de variaties De elfjaarlijkse vlekken kromme toont de variaties van het equatoriale veld - de van het equatoriale veld - de Schwabe cyclus. Schwabe cyclus. Zie Zie het het Grote Minimum Grote Minimum (1630-1710) het Dalton (1630-1710) het Dalton minimum (1800 -1830) en het minimum (1800 -1830) en het Grote Maximum Grote Maximum (1924-2008)(1924-2008)

VlinderdiagramVlinderdiagramEerste vlekken van nieuwe cyclus ontstaan Eerste vlekken van nieuwe cyclus ontstaan op hoge breedten op hoge breedten

Polaire activiteit vóór de equatoriale Polaire activiteit vóór de equatoriale Kennis van het polaire veld maakt dus voorspelling Kennis van het polaire veld maakt dus voorspelling mogelijk mogelijk

Het mechanismeHet mechanisme

Zonsactiviteit is gezeteld in de Zonsactiviteit is gezeteld in de tachoklijntachoklijn

De betekenis van wervels in de De betekenis van wervels in de sterrenkundesterrenkunde• Een elektrische kringstroom produceert Een elektrische kringstroom produceert

een magnetisch veld. (een eenvoudig een magnetisch veld. (een eenvoudig experiment kan dat leren)experiment kan dat leren)

• In der natuur komen wervels voor.In der natuur komen wervels voor.• Het zonnegas is geïoniseerd (atomen in Het zonnegas is geïoniseerd (atomen in

ionen en elektronen gesplitst) ionen en elektronen gesplitst) • In de wervelende media ontstaan dus In de wervelende media ontstaan dus

magneetvelden magneetvelden

Magneetvelden in de zon Magneetvelden in de zon

• Een magneetveld ontstaat als een elektrische stroom in Een magneetveld ontstaat als een elektrische stroom in een kring loopt. Het zonnegas is elektrisch geladeneen kring loopt. Het zonnegas is elektrisch geladen

• Convectiestromen (op- en neergaande wervelende Convectiestromen (op- en neergaande wervelende gasstromen) komen voor in de bovenste 200 000 km van gasstromen) komen voor in de bovenste 200 000 km van de zon; hun kringstromen maken kleinschalige de zon; hun kringstromen maken kleinschalige magneetveldenmagneetvelden

• Differentiële rotatiesnelheden (snelheid verloop met Differentiële rotatiesnelheden (snelheid verloop met breedte op zon) maakt ook kringstromen – leveren breedte op zon) maakt ook kringstromen – leveren grootschalige velden grootschalige velden

De tachoklijn De tachoklijn

• Laag met dikte van ca. 30 000 km op diepte van Laag met dikte van ca. 30 000 km op diepte van ca. 200 000 km; dit is het gebied waar de ca. 200 000 km; dit is het gebied waar de convectie begint – op- en neerdalende convectie begint – op- en neerdalende bewegingen bewegingen

• Hierdoor ontstaan enorme wervelsHierdoor ontstaan enorme wervels• Het zonnegas is op die diepte geïoniseerd Het zonnegas is op die diepte geïoniseerd

(bestaat uit elektrisch geladen deeltjes). Dit (bestaat uit elektrisch geladen deeltjes). Dit geeft sterke elektrische wervelstromengeeft sterke elektrische wervelstromen

• De magneetvelden die zo ontstaan worden De magneetvelden die zo ontstaan worden geleidelijk versterkt door differentiële rotatie geleidelijk versterkt door differentiële rotatie

Differentiële rotatie versterkt de Differentiële rotatie versterkt de magneetvelden. Dit gebeurt in vele rotaties. magneetvelden. Dit gebeurt in vele rotaties.

Sterke velden hebben kleiner soortelijk Sterke velden hebben kleiner soortelijk gewicht. Delen ervan kunnen oprijzen. gewicht. Delen ervan kunnen oprijzen.

Ze breken los als veld groter dan ~ 80.000 Gauss. Ze breken los als veld groter dan ~ 80.000 Gauss. Na enkele maanden aan oppervlak – vlekkenpaar. Na enkele maanden aan oppervlak – vlekkenpaar.

Aan het eind van Schwabe cyclus: Aan het eind van Schwabe cyclus:

• Het equatoriale (toroïdale) veld breekt dan Het equatoriale (toroïdale) veld breekt dan uiteen in vele kleinere lussen met geringer uiteen in vele kleinere lussen met geringer veldsterkteveldsterkte

• Stijgen langzaam op wegens kleinere Stijgen langzaam op wegens kleinere opstijgende krachten opstijgende krachten

• Door de Coriolis kracht draaien ze ongeveer 90Door de Coriolis kracht draaien ze ongeveer 90 oo

• Zo ontstaat aan de polen het polaire (poloïdale) Zo ontstaat aan de polen het polaire (poloïdale) veld, terwijl het equatoriale veld naar zijn veld, terwijl het equatoriale veld naar zijn minimum gaat – de Schwabe cyclus is voltooidminimum gaat – de Schwabe cyclus is voltooid

GROTE MAXIMA EN MINIMAGROTE MAXIMA EN MINIMA

Schwabe cycli zijn lang niet alle gelijk Schwabe cycli zijn lang niet alle gelijk in sterkte en in aantallen vlekken in sterkte en in aantallen vlekken

Grote variatie in de sterkte van Grote variatie in de sterkte van de zonnecyclide zonnecycli• Er zijn perioden van een kleine 100 jaren dat er Er zijn perioden van een kleine 100 jaren dat er

bijna geen zonsactiviteit is: De Grote Minima: bijna geen zonsactiviteit is: De Grote Minima: voorbeeld Het Maunder Minimumvoorbeeld Het Maunder Minimum

• De Grote Maxima laten het tegendeel zien: De Grote Maxima laten het tegendeel zien: sterke 11-jaarlijkse cyclisterke 11-jaarlijkse cycli

• Tussen 1923 en 2000 was de zon actiever dan Tussen 1923 en 2000 was de zon actiever dan ooit in de laatste tienduizend jaar: het Grote 20ooit in de laatste tienduizend jaar: het Grote 20 ee eeuwse Maximum eeuwse Maximum

Kosmogenische radionucleiden Kosmogenische radionucleiden zijn maat voor de zijn maat voor de hoeveelheid uitgestraald zonnemagnetisme. Ze tonen hoeveelheid uitgestraald zonnemagnetisme. Ze tonen zonsvariatie voor we vlekken konden zien. zonsvariatie voor we vlekken konden zien. Zie de Grote MinimaZie de Grote Minima

Extreme gevallen: De twee Grote Maxima (van de Extreme gevallen: De twee Grote Maxima (van de 2020ee eeuw en van 110 eeuwen geleden) eeuw en van 110 eeuwen geleden)

Recente overgangen tussen Recente overgangen tussen Episodes vonden plaats in:Episodes vonden plaats in:• 1730 – ‘40: overgang van Groot Minimum 1730 – ‘40: overgang van Groot Minimum

(Maunder) naar Regelmatige Oscillaties (Maunder) naar Regelmatige Oscillaties • 1923: van Regelmatige Oscillaties naar Groot 1923: van Regelmatige Oscillaties naar Groot

MaximumMaximum• 2008: overgang van Groot Maximum naar een 2008: overgang van Groot Maximum naar een

andere Grote Episodeandere Grote Episode

VoorspellingenVoorspellingen

• De recente eigenschappen van de tachoklijn tonen onze De recente eigenschappen van de tachoklijn tonen onze verwachtingen (S. Duhau en CdeJ, 2011): verwachtingen (S. Duhau en CdeJ, 2011):

• de komst van Regelmatige Oscillaties zoals tussen 1740 de komst van Regelmatige Oscillaties zoals tussen 1740 en 1924 en 1924

• En op grond van het polaire veld in de overgangsperiode En op grond van het polaire veld in de overgangsperiode verwachtten wij (SD+CdJ, 2015) dat de nu lopende verwachtten wij (SD+CdJ, 2015) dat de nu lopende Schwabe cyclus het begin is van een periode die het Schwabe cyclus het begin is van een periode die het best te vergelijken on met die van de Regulaire pulsatie best te vergelijken on met die van de Regulaire pulsatie (1740- 1924) (1740- 1924)

• We denken dat deze regelmatige oscillaties enkele We denken dat deze regelmatige oscillaties enkele eeuwen zullen blijven eeuwen zullen blijven

Ten slotte:Ten slotte:

Wonderlijk gedrag van de Wonderlijk gedrag van de zonnedynamo tijdens en voor de zonnedynamo tijdens en voor de recente Grote Overgang (2005 – recente Grote Overgang (2005 –

2011)2011)

Magnetisch veld van vlekken werd zwakker; Magnetisch veld van vlekken werd zwakker; een tot voor kort onbekend fenomeen een tot voor kort onbekend fenomeen

Een lang uitgerekt minimum sinds ca. 2000 (vgl. Een lang uitgerekt minimum sinds ca. 2000 (vgl. 1982 met 2002). Rood: vlekken; roze: polair veld1982 met 2002). Rood: vlekken; roze: polair veld

Wat gebeurde in de tachoklijn?Wat gebeurde in de tachoklijn?

Het onderzoek hierover is juist Het onderzoek hierover is juist begonnen; wat zal de toekomst begonnen; wat zal de toekomst

ons leren? ons leren?

DEZE PRESENTATIE KAN NAGELEZEN DEZE PRESENTATIE KAN NAGELEZEN WORDEN OP WORDEN OP WWW.CDEJAGER.COMWWW.CDEJAGER.COM

GA DAAR NAAR GA DAAR NAAR PRESENTATIESPRESENTATIES EN DAAR EN DAAR NAARNAAR EXPLOSIES ZON EXPLOSIES ZON

Dank voor uw belangstelling !Dank voor uw belangstelling !