evacueren kan jeleren - Gouverneur Oost-Vlaanderen · dien is het gedwongen en op korte termijn...

leidraad bij een (nood)evacuatielerenkan je

evacueren

Colofon

In opdracht van de gouverneur van de provincie Oost-Vlaanderen ontwikkelde de Federale

Directie Civiele Veiligheid, in samenwerking met de Federale Overheidsdienst Volksgezond-

heid de leidraad ‘Evacueren kan je leren!’

Auteurs:

- Elke Allaert: psychosociaal manager FOD Volksgezondheid (2008)

diensthoofd noodplanning (vanaf 2009)

- Luc Bauwens: directeur civiele veiligheid

Met dank aan het redactiecomité voor de inbreng:

- Jessie Beurms: persconsulent provinciebestuur Oost-Vlaanderen

- Patrick Custers: provinciecommandant Oost-Vlaanderen

attaché noodplanning (vanaf 2009)

- Wim Haenen: federaal gezondheidsinspecteur

- Jos Van Den Bossche: hoofdcommissaris federale politie

Vormgeving: dienst Communicatie

Druk: dienst Aankoop, Transport & Verzending

Datum van uitgave: maart 2010

Oplage: 600 exemplaren

Met dank aan de Algemene Directie Crisiscentrum van de FOD Binnenlandse Zaken

voor de waardevolle medewerking.

evacuerenlerenkan je

leidraad bij een (nood)evacuatie

3evacueren kan je leren

Voorwoord

Evacueren, een ingrijpende beslissing

Een lekke gasleiding, het ontmijnen van een bom, de verspreiding van hinderlijke stoffen, een hevige rookontwikkeling: het waren allemaal reële situaties die het noodzakelijk maakten om de bevolking uit de onmiddellijke omgeving te vragen om hun woonst tijdelijk te verlaten.In crisissituaties, na een goede consultatie, twijfel ik zelden over het nemen van beslissingen. Toch moet ik toegeven dat het beslissen tot evacueren steeds moeilijk blijft.Een dergelijke beslissing is immers pas succesvol als iedereen over-tuigd is van de noodzaak ervan.

De eigen woning moeten verlaten, wordt door velen beschouwd als een inbreuk op de privacy.Alhoewel de evacués niet lichamelijk getroffen zijn en slechts tijdelijk het gewone comfort moeten missen, beschouwen zij zichzelf als slachtoffers. Daarom is het nemen van een evacuatiebeslissing delicaat.Lichtzinnig genomen of gebrekkig gemotiveerd, kan de evacuatie leiden tot groot ongenoegen bij de evacués.De juiste motivatie en communicatie zijn dus essentieel.

Deze brochure kwam tot stand op basis van heel wat praktijkervaring van mijn deskundige medewerkers. In Oost-Vlaanderen hebben we immers al diverse keren moeten evacueren. Deze ervaringen en de ervaringen uit de evacuatieoefeningen stellen ons in staat om de lezer nuttige tips te geven.

En vergeet niet: oefening baart kunst. Een goed voorbereid multidis-ciplinair oefenbeleid, ook voor evacuaties, helpt om professioneel te handelen als het zover komt.

Ik hoop dat dit een nuttig werkinstrument is.

André Denysgouverneur van de provincie Oost-Vlaanderen

4 evacueren kan je leren

Inhoudstafel

Voorwoord 3

1. Inleiding 7 1.1 Risico’s 7 1.2 De evacuatie of noodevacuatie 7 1.3 Risicoanalyse 8 1.4 Binnen blijven – schuilen 9

2. Evacueren 11 2.1 Beslissingsproces evacueren 11 2.1.1 Schematische voorstelling 10 2.1.2 De parameters in de besluitvorming 11 2.1.3 Evacuatie – communicatie 14 2.2 Beslissingsproces noodevacueren 14 2.2.1 Binnen blijven / schuilen - ontruimen 13 2.2.2 De levensbedreigende situatie 15 2.2.3 De noodevacuatie – communicatie 15 2.2.4 Opmerkingen 15

2.3 Het evacuatiebesluit 16 2.3.1 Een beleidsbeslissing 16 2.3.2 De motivering 16 2.3.3 De formulering: overwegingen 17

2.4 Wie voert de evacuatie uit? 17

2.5 Een BNIP met evacuatieplan 18 2.6 De zorg voor de geëvacueerde zone 19 2.6.1 Wat gebeurt er in de evacuatiezone? 19 2.6.2 De beveiliging 19 2.6.3 Het begeleid bezoek aan de geëvacueerde zone 19 2.6.4 Hoe lang zal de evacuatie duren? 20


2.7 Het gemeentelijk onthaalcentrum (OC) 20 2.7.1 De opbouw 20 2.7.1.1 Voorafgaande opmerkingen 20 2.7.1.2 Vrije keuze 20 2.7.1.3 Decontaminatie – isolatie 21 2.7.1.4 Schematische voorstelling van het OC 21 2.7.1.5 Aandachtspunten in het OC 22 2.7.2 De registratie 23 2.7.2.1 Wat is registeren? 23 2.7.2.2. Verschillende fasen 23 Pre-registratie 23 Registratie-in 24 Registratie-uit 24 2.7.2.3 Wie is waar ? 25

2.8 Na de evacuatie 27

3. Communiceren 28 3.1 Preventief 28 3.2 Crisiscommunicatie 28 3.2.1 De alarmering 30 3.2.2 De richtlijnen 30 3.2.3 De informatie 31

4. Zelfredzaamheid 31 4.1 De rol van de burger 31 4.2 Het noodpakket: “een koffer per gezin” 31 4.3 Tips 35

5. Besluiten 36

6. Lijst met afkortingen 37 Definities en begrippen 36


1. Inleiding

1.1 Risico’sIn iedere stad en gemeente zijn risico’s aanwezig: trans-port, industrie, verkeer, scholen, rusthuizen, waterlopen, massamanifestaties, ..., het zijn plaatsen of activiteiten waar ‘iets’ kan misgaan en waar een crisis of noodsitu-atie kan ontstaan.

1.2 De evacuatie of noodevacuatieDe zwaarste maatregel die de overheid kan opleggen, is de evacuatie van een welomschreven gebied binnen de crisis-situatie (in principe de rode zone zoals beschreven in het KB van 16/02/2006 op de nood- en interventieplannen; eventueel kan op aangeven van de Dir CP-OPS ook de oran-je zone niet toegankelijk worden gemaakt). De reden voor een evacuatie is het gevaar voor het individu. Voorbeelden van noodsituaties zijn een giftige wolk, zware overstromin-gen, ontmanteling van een vliegtuigbom, een brand in een appartementsgebouw, ... De gevaarsituatie kan zo drei-gend zijn dat de bevolking onmiddellijk weg moet. Dat is een noodevacuatie. Wanneer er meer tijd is om het één en ander te organiseren, wordt de term evacuatie gebruikt. Evacuatie is:- het gepland en georganiseerd leegmaken van een exact

omschreven rode zone;- een beleidsbeslissing van een coördinatiecomité (CC),

tenzij er een evacuatieplan (BNIP evacuatie) is opge-maakt en de operationele Commando Post-Operaties (CP-OPS) beslist omwille van het relatief dringend karakter.

Noodevacuatie is:- het dringend, en zo mogelijk georganiseerd, leegmaken

van een zo goed mogelijk omschreven rode zone;- vaak een vlucht naar veilige oorden;- een beslissing overwegend door de CP-OPS (motorkap-

overleg) genomen; als het coördinatiecomité (CC) al in


vergadering is, wordt dit best een beleidsbeslissing; - ook een onmiddellijke evacuatie.

1.3 RisicoanalyseHet besluit om te evacueren, zal na risicoanalyse van een aantal parameters genomen worden. Het moet een gemotiveerde beslissing zijn, zo maximaal mogelijk multidisciplinair gedragen. De sociaal, economische en menselijke gevolgen zijn immers zeer ingrijpend. Boven-dien is het gedwongen en op korte termijn verplaatsen van veel mensen een risico op zich. Iedere discipline zal haar bijdrage leveren in deze risicoanalyse vanuit haar specifieke kennis:

1. Discipline 1: brandweer - de productkennis - de evolutie van de brand, het lek, … - de effect-afstanden - …2. Discipline 2: medisch - de aanwezigheid van risicogroepen - de weersomstandigheden - de beschikbaarheid van onthaalcentra - …3. Discipline 3: politie - de staat van het wegennet - de weersomstandigheden - de openbare orde - het aantal evacués - …4. Discipline 4: logistiek (civiele veiligheid, defensie) - het praktisch inrichten van het onthaalcentrum (logis-

tiek) - het transport van de evacués - …5. Discipline 5: communicatie - de goede informatiedoorstroming naar de media - de mogelijkheid om richtlijnen te geven aan de bevolking - …


1.4 Binnen blijven – schuilenBij onmiddellijk gevaar voor de bevolking zal men altijd de keuze moeten maken tussen ‘binnen blijven en schui-len’ of ‘evacueren’. De richtlijn binnen blijven en schui-len is uiteraard minder ingrijpend, gemakkelijker uit te voeren en geeft geen extra problemen (verkeersopstop-ping, agressie, ...). Het is belangrijk dat deze bescher-mingsmaatregel duidelijk wordt gecommuniceerd naar de bevolking. De maatregel binnen blijven en schuilen is onder meer voorzien bij Seveso-alarm waarbij sprekende sirenes deze maatregelen aan de bevolking kenbaar maken.

De 5 Seveso-regels zijn:- Ga binnen of blijf binnen;- Sluit ramen en deuren;- Luister naar de radio of kijk naar TV voor informatie;- Wacht met telefoneren;- Laat de kinderen op school.

feiten, prognosesrisicoanalyses

tijdselementdringendheid “ontruiming”

aantal evacués (EVAC)risicogroepen

wegennetevacuatieroute

economische gevolgennoodstop bedrijven

zelfredzaamheid

onthaalcentrumcapaciteitkorte/lange termijn

meteo/prognose

nutsvoorzieningen

controle van de zone

evacuatie

CP-Ops

evacués

bevolking

pers

communicatie

bewaking van de zone

collectief/individueelbeschikbare hulpverleners

rode zone

CP-OpsGCC/PCC


2.1.1 Schematische voorstelling


2. Evacueren

2.1 Beslissingsproces evacueren

2.1.2 De parameters in de besluitvormingDe schematische voorstelling toont aan dat een beslissing tot evacuatie altijd complex is. Er zijn een aantal belangrijke parameters waarmee men rekening moet houden. Een parameter staat nooit op zichzelf, maar is een deel van het geheel.

2.1.2.1 Feiten / prognoses: de risicoanalyseMaak een basisrisicoanalyse: - Wat is er gebeurd?- Wat zijn de vooruitzichten; welke evolutie is er?- Zijn er domino-effecten mogelijk?Kortom, welk gevaar is er voor de burger en wat zijn de prognoses?

2.1.2.2 Tijdselement: de dringendheidBepaal de dringendheid van de evacuatie:- Hoeveel tijd is er om een evacuatie te starten?- Hoe lang zal de evacuatie in beslag nemen?

2.1.2.3 De risicozone: de rode zoneBaken de evacuatiezone af: - Markeer de rode zone als evacuatiezone;- Duid de afbakening precies op kaart aan;- Hou rekening met het stratenpatroon en de verkeers-

circulatie;- Beperk de rode zone zoveel mogelijk, maar probeer ze

logisch op te bouwen (kruispunten, geen ‘halve straat’); bedenk evenwel ook dat het “uitbreiden” van een eva-cuatiezone niet eenvoudig is.

2.1.2.4 Aantal evacués, risicogroepenVorm je een beeld van de evacués:- Hoeveel mensen wonen en werken in de evacuatie-

zone?


- Zijn er risicogroepen: ziekenhuizen, scholen, rusthui-zen, bedrijven, ...?

2.1.2.5 Meteo, prognoseHou rekening met de weersomstandigheden:- Regen, storm, koud, warm?- Dag / nacht?- Windrichting?- Prognoses?

2.1.2.6 Evacuatieroute, wegennet- Bepaal een evacuatieroute en beveilig ze maximaal; - Maak van de evacuatieroute een prioritaire voorrangs-

weg;- Bepaal de staat van het wegennet: droog, nat, glad?- Maak de evacuatieroute bekend bij en herkenbaar voor

evacués en derden.

2.1.2.7 Individueel / collectief / gespecialiseerd vervoer- Geef, indien mogelijk, evacués altijd de kans om hun

eigen auto te gebruiken. Probeer dit te organiseren om chaos te vermijden.

- Een minimum aan collectief vervoer is echter altijd nood-zakelijk. Collectief vervoer ontlast de wegen, maar vraagt veel organisatie.

- Voorzie in het ANIP de procedures om over collectieve vervoermiddelen te beschikken: · het preventief afsluiten van akkoorden met busmaat-

schappijen· een beroep doen op “De Lijn”· het opeisen van voertuigen

- Voorzie voor specifieke groepen (scholen, rusthuizen, ...) collectief vervoer;

- Maak gebruik van opstapplaatsen die gekend zijn bij de bevolking zoals bijvoorbeeld bestaande bushaltes.


2.1.2.8 Aantal beschikbare hulpverleners- Maak een inschatting van het aantal hulpverleners dat

kan worden ingezet;- Ga na of de nodige (gespecialiseerde) hulpverleners

beschikbaar zijn in functie van de risicogroepen.

2.1.2.9 Onthaalcentrum, capaciteit, korte – lange termijn (zie ook punt 2.7)- Vang bij een bevel tot evacuatie de evacués op die niet

bij familie of vrienden terecht kunnen;- Bouw hiervoor een onthaalcentrum op. Hou bij de

keuze en opbouw ervan rekening met de duurtijd van de evacuatie;

- Hou rekening met de capaciteit van het onthaalcen-trum.

2.1.2.10 Nutsvoorzieningen- Hou er rekening mee dat het uitvallen van de nuts-

voorzieningen (elektriciteit, gas en water) belangrijke gevolgen heeft voor de veiligheid en zelfredzaamheid van de bevolking.

2.1.2.11 Economische gevolgen, noodstop bedrijvenEen bedrijf evacueren, geeft belangrijke economische schade. Bedrijven kunnen niet zomaar hun activiteiten stopzetten. Ook een noodstop (gecontroleerde stopzet-ting) vergt tijd.- Pleeg overleg met de bedrijven indien mogelijk; - Bekijk de mogelijkheden van een minimum bezetting.

Dat is vaak nuttig of noodzakelijk;- Probeer bij de geplande evacuatie rekening te houden

met de economische activiteit.

2.1.2.12 De controle – verplichting tot evacuatie- Laat discipline 3 de evacuatie van het gebied uitvoeren. Als

er bij de noodsituatie specifieke beschermingsuitrusting nodig is, schakel discipline 1 in voor de evacuatie;

- Laat discipline 3 controleren of de evacués de geëvacu-eerde zone hebben verlaten. Als er bij de noodsituatie


specifieke beschermingsuitrusting nodig is, schakel discipline 1 in voor de controle;

- Vraag de evacués om een signaal te geven als het huis leeg is door vb. een bordje met het opschrift ‘ik ben weg’ voor het raam te plaatsen.

- Als een persoon weigert te evacueren, kan desnoods aan de politie gevraagd worden om over te gaan tot de bestuurlijke aanhouding van de betrokken persoon en hem/haar verplicht over te brengen naar het onthaal-centrum. De evacuatie kan, omwille van het levens-bedreigend karakter van een noodsituatie, opgelegd worden.

2.1.2.13 Bewaking van de rode zone- Laat de evacuatiezone bewaken. Bij evacuatie moeten

de evacués weten dat hun eigendommen bewaakt wor-den. Dat vermijdt extra stress.

2.1.2.14 Zelfredzaamheid (zie ook punt 4)- Geef op voorhand informatie aan de bevolking over de

mogelijke risico’s en wat ze bij een noodsituatie nodig hebben;

- Stimuleer de bevolking om preventief een noodpakket samen te stellen;

- Leg de nadruk op het noodpakket in de communicatie met de burger;

- Hou er rekening mee dat veel risicogroepen een beperk-te zelfredzaamheid hebben (kinderen, ouderen, …);

- Zorg voor een efficiënt identificatiesysteem bij het evacueren van bewoners van rusthuizen. Zorg ervoor dat het medisch dossier van de bewoners ter beschik-king is.

2.1.3 Evacuatie – communicatie (zie ook punt 3)De continue risicoanalyse en de evaluatie van de para-meters leiden tot een ‘besluit tot evacuatie’.


Deze beslissing moet gecommuniceerd worden naar alle betrokkenen, m.a.w.:- de bevolking, de bedrijven en collectiviteiten- de hulpdiensten- de media

2.2 Beslissingsproces noodevacueren

2.2.1 Binnen blijven / schuilen - ontruimenAlle parameters aangehaald in het beslissingsproces evacueren gelden ook hier. Zij worden uiteraard sterk beïnvloed door de dringendheid. De risicoanalyse zal hier prioritair en absoluut de voor- en nadelen afwegen tussen de beslissingen:- binnen blijven / schuilen- ontruimen / noodevacuatie

2.2.2 De levensbedreigende situatie Het bevel tot noodevacuatie wordt altijd gegeven als de situatie onmiddellijk levensbedreigend is, m.a.w. als de maatregel ‘binnen blijven en schuilen’ geen veilig alternatief biedt.

2.2.3 De noodevacuatie – communicatie (zie ook punt 3)Het levensbedreigende karakter van de situatie verplicht de overheid snel te beslissen en te communiceren.

2.2.4 Opmerkingen- Hoe groter het aantal betrokkenen / de evacuatiezone, hoe

moeilijker de ontruiming wordt.De verkeerscirculatie is een extra aandachtspunt. Col-lectief vervoer wordt in principe enkel overwogen voor risicogroepen (scholen, rusthuizen);

- Mensen overtuigen om hun huis te verlaten, is altijd moeilijk.Een zichtbare rookwolk of een waarneembare irriterende geur maken de opdracht iets eenvoudiger.


Bij een ‘dreigend gevaar’, bijvoorbeeld ‘de gifwolk is op komst …’, zijn mensen veel moeilijker te overtuigen. Hou rekening met discussies en tijdverlies!

- Pas op voor overdrijving! Wanneer personen onnodig verplicht worden om drin-gend te evacueren, dan verliest de overheid geloofwaar-digheid naar de toekomst toe. De risicoanalyse is altijd een delicate evenwichtsoefening. Bij twijfel primeert de veiligheid altijd.

2.3 Het evacuatiebesluit

2.3.1 Een beleidsbeslissingEen evacuatiebesluit is een zeer ingrijpende beslissing voor burgers en bedrijven met mogelijk extra risico’s en sociaal-economische schade.

Het is een beleidsbeslissing die:- met absolute voorkeur genomen wordt door de burge-

meester, de gouverneur of de minister op advies van het coördinatiecomité;

- of genomen wordt door de CP-OPS, als het CC nog niet bijeengeroepen is en in geval van dringendheid. Deze beslissing van de CP-OPS wordt best bevestigd door de bevoegde autoriteit.

2.3.2 De motiveringDe motivering is uiteraard het resultaat van de risico-analyse; deze moet uitgebreid in het besluit verwoord worden.Men neemt akte van de beslissing in het verslag van de werking van het CC of van de CP-OPS. Er kan naar volgende wettelijke bepalingen verwezen worden:- de gemeentewet (art. 135)- de provinciewet (art. 128)


- de wet van 31 december 1963 op de civiele veiligheid (art. 6)

- de wet van 15 mei 2007 op de civiele veiligheid (art. 182)

- de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt (art. 17 en 27)

- het KB van 16 februari 2006 op de nood- en interventie-plannen

- de ministeriële omzendbrieven NPU 1 van 26-10-2006 en NPU 2 en NPU 4 van 30-03-2009

2.3.3 De formulering: overwegingenIn het besluit kunnen ook diverse overwegingen hun nut hebben:- gelet op de risicoanalyse die “volgende gevaren” aantoont

… ;- overwegende dat uit de risicoanalyse blijkt dat er gevaar is

voor de openbare veiligheid en gezondheid;- overwegende dat de veiligheid van burgers en werknemers

primeert op de individuele en economische belangen;- overwegende dat het restrisico voor de veiligheid enkel kan

opgevangen worden door het instellen van een evacuatie-zone;

- …

2.4 Wie voert de evacuatie uit?Van zodra het beleid of de Dir CP-OPS besluit te evacue-ren, is het de taak van de disciplines om de organisatie van de evacuatie zo vlot mogelijk te laten verlopen.

Het zal vooral discipline 3 zijn die voor de evacuatie in-staat. De politie is trouwens ook belast met de bewaking van de perimeters.

Als door de aard van de noodsituatie het noodzakelijk is specifieke beschermingsuitrustingen te dragen (vb. adembescherming), dan wordt discipline 1 belast met de evacuatie van de burgers uit de rode zone.


Discipline 2 zal waar nodig, op de grens van de rode zone (de uitsluitingsperimeter) de gewonde slachtoffers overnemen om hen naar de vooruitgeschoven medische post (VMP) over te brengen.

Een duidelijke afbakening van de evacuatiezone en de uitstippeling van een evacuatieroute naar het onthaal-centrum, is van groot belang.

2.5 Een BNIP met evacuatieplanIn zeer specifieke omstandigheden en als er voldoende tijd is, kan het BNIP dat opgemaakt wordt voor een speci-fiek risico, aangevuld worden met een evacuatieplan.

Voorbeelden:- BNIP opgemaakt voor een gedeelte van de gemeente

Evergem (Rieme) in Oost-Vlaanderen – vliegtuigbom-men WO II

Tijdens een langdurige sanering (3 jaar) van een bedrijfs-terrein is de kans zeer groot dat er meerdere vliegtuig-bommen uit WO II worden gevonden. Afhankelijk van concrete omstandigheden en een risicoanalyse (aard bom, plaats, …) kan beslist worden tot evacuatie. In het evacuatieplan is de volledige procedure met opdrachten, coördinatie, … uitgeschreven.

- BNIP-kerncentrale Doel

In samenwerking met de gemeente Beveren, de verschil-lende brandweerkorpsen en de lokale en federale politie, werd een evacuatieplan opgemaakt.

Belangrijk element hierin is het verkeerscirculatieplan dat de evacués vanuit Beveren naar het onthaalcentrum (OC) in het provinciaal domein Puyenbroeck in Wachte-beke brengt. Ook de uitbouw van dit OC met meetpunten en decontaminatiemogelijkheden is hierin opgenomen.


2.6 De zorg voor de geëvacueerde zoneBij de zorg voor de geëvacueerde zone zijn er vier aan-dachtspunten:- Wat gebeurt er in de evacuatiezone?- De beveiliging- Het begeleid bezoek aan de geëvacueerde zone- Hoe lang zal de evacuatie duren?

2.6.1 Wat gebeurt er in de evacuatiezone?Evacués die hun huis moeten verlaten, maken zich zor-gen en stellen zich vragen:• Kan mijn huis beschadigd of vernietigd worden?• Wat doen de hulpdiensten?

- Geef zo vlug mogelijk, zo veel mogelijk informatie. Wees eerlijk in de berichtgeving. Besef dat de media in nood-situaties live uitzenden;

- Zeg de waarheid!- Slecht nieuws melden, moet met maximale ondersteu-

ning door hulpverleners.

2.6.2 De beveiligingDe geëvacueerde zone moet worden beveiligd door de politie. Dat is een prioritair aandachtspunt voor disci-pline 3.

- Stel de mensen gerust, maar ook hier: wees eerlijk!

2.6.3 Het begeleid bezoek aan de geëvacueerde zoneVan zodra mogelijk en als een terugkeer niet onmiddellijk kan na het stoppen van de levensbedreigende situatie (vb. door een overstroming met uitval van alle nutsvoorzienin-gen), moet een begeleid bezoek aan de verlaten woningen georganiseerd worden.

Het begeleid bezoek laat de evacués toe om zelf de situatie in te schatten en eventueel een aantal goederen of papieren te recupereren.


Een dergelijk bezoek kan confronterend zijn voor de evacués vb. bij dode huisdieren of vee.

2.6.4 Hoe lang zal de evacuatie duren?De duur van de evacuatie is een essentiële vraag.Bereid uw antwoord goed voor en geef geen valse hoop.

2.7 Het gemeentelijk onthaalcentrum (OC)

2.7.1 De opbouw

2.7.1.1 Voorafgaande opmerkingenHet ideale onthaalcentrum (OC) bestaat niet. Het zou speciaal moeten gebouwd worden! Het komt er dus op aan om zoveel mogelijk de ideale structuur te benade-ren.

Hoe langer een evacuatie duurt, hoe beter een OC moet opgebouwd zijn. Er wordt een onderscheid gemaakt tus-sen een evacuatie van korte en van lange duur. De laat-ste veronderstelt minimum één overnachting in het OC.

In ieder gemeentelijk algemeen nood- en interventieplan (GANIP) moeten minimaal twee OC’s voorzien worden. Deze moeten voldoende geografisch verspreid zijn en één ervan moet geschikt zijn voor een evacuatie van lange duur.

De functies in het OC worden best opgesplitst in een deel voor de evacués en een deel voor de hulpverleners.

2.7.1.2 Vrije keuzeLaat evacués de vrije keuze: opvang bij familie/vrienden of in het onthaalcentrum. Het onthaalcentrum is een noodoplossing voor evacués die nergens anders terecht kunnen. Deze personen zijn dus kwetsbaarder. De eva-cués in het onthaalcentrum zijn dan ook een prioritaire aandachtsgroep.


Het is belangrijk om te weten waar alle evacués zich bevinden en hoe ze te bereiken zijn. Hiervoor kan een TelefoonInformatieCentrum (TIC) opgezet worden. Daarbij wordt een telefoonlijn geopend voor familie en vrienden waar de informatie over slachtoffers genoteerd en verwerkt wordt. 2.7.1.3 Decontaminatie – isolatieEvacués die uit een risicozone komen, kunnen besmet zijn (vb. bij een nucleair of chemisch incident, bij bioter-rorisme, …). Als dit uit de metingen blijkt, moeten alle evacués voor hun vertrek naar familie en vrienden of voor hun aankomst in het OC ontsmet worden (spoelen). Bij blijvende contaminatie kan isolatie nodig zijn. De evacué wordt dan een patiënt die in overleg met de Dir-med in een specifieke ruimte (eventueel gehospitali-seerd) verder verzorgd wordt.

2.7.1.4 Schematische voorstelling van het OC (zie pag.22)De voornaamste functies in een OC zijn:- de registratiede opvang- en rustruimte- de catering- de informatie- de sanitaire voorzieningen- het meten, decontamineren, isoleren

Indien mogelijk wordt een duidelijke splitsing gemaakt tussen de hulpverleners en de evacués.

schematische voorstelling van het OC


2.7.1.5 Aandachtspunten in het OCHet Psychosociaal Interventieplan (PSIP) opgemaakt door de FOD Volksgezondheid geeft uitgebreid aandacht aan de opdrachten die in het OC moeten uitgevoerd worden.

De belangrijkste zijn:A. De aanpak- Zeer belangrijk is de wijze van opvang, de omgang met

de evacués;- Een professionele aanpak (psychosociale hulpverle-

ners) is van groot belang;- Volgende kernwoorden staan centraal in de aanpak:

vriendelijkheid, luisterbereidheid, persoonlijk gesprek, catering, privacy.

B. De informatie- De evacué moet als eerste nieuwe informatie over de

noodsituatie krijgen (vóór de media);


- Informatie moet snel worden gegeven en objectief en duidelijk zijn;

- Men kan een permanente infobalie inrichten.

C. Politie- De slachtofferbejegenaar van de lokale politiezone kan

helpen bij de eerste opvang;- Een OC is in de eerste plaats een ‘veilige haven’;- De aanwezigheid van politie in uniform in een OC kan

bij stresssituaties nuttig zijn of vertrouwen scheppen.

D. Contacten met de pers- De pers heeft in principe geen toegang tot het OC;- Indien evacués contact willen met de pers, kan dit niet

verboden of verhinderd worden;- Respecteer altijd de privacy van de evacués!

2.7.2 De registratie

2.7.2.1 Wat is registeren?Registreren is informatie verzamelen over de identiteit en de woonplaats van de evacués en hun bestemming of contactgegevens na het verlaten van het OC. Daarnaast worden bij de registratie ook vragen gedetecteerd.

2.7.2.2 Verschillende fasenBij een grootschalige evacuatie gebeurt de registratie bij voorkeur in drie verschillende stappen of fasen.

Pre-registratieDe pre-registratie is de eerste registratie van de evacués die aankomen in het OC, voor zij naar de opvangruimte of cafetaria kunnen gaan. Dat houdt een basisregistratie in van naam, geboortedatum, geslacht en nationaliteit. Op deze manier is er snel een eerste lijst van de aanwezigen beschikbaar die doorgestuurd kan worden naar het coördinatiecomité. Bij de registratie krijgen de evacués een enveloppe met daarin een registratiefiche die ze zelf moeten invullen.


Om aan te duiden dat iemand de pre-registratie heeft doorlopen, krijgt deze persoon een polsbandje in een bepaalde kleur, vb. zilver.

Opmerking: de pre-registratie zou ook aan de grens van de rode zone kunnen gebeuren (praktijk in Nederland).

Registratie-inDe registratie-in bevindt zich in de algemene opvang-ruimte. De aanwezigen vullen hun eigen registratiefiche in, eventueel met de hulp van de psychosociale hulp-verleners in de zaal. Het formulier vraagt naar naam, voornaam, geboortedatum, adres, telefoonnummer, geslacht en gegevens van andere betrokkenen (vb. een familielid).

Eens deze fiche is ingevuld, geeft men deze af bij de ba-lie van de registratie-in. Daar zal een hulpverlener contro-leren of het formulier volledig en correct werd ingevuld.

Om duidelijk te maken dat iemand volledig is geregistreerd (via de registratie-in), wordt het polsbandje van de pre-registratie vervangen door een polsbandje in een andere kleur vb. blauw.

De evacués kunnen voor onbeperkte tijd in het onthaal-centrum verblijven. Wanneer de mededeling volgt dat de geëvacueerde regio opnieuw veilig is, mag men huis-waarts keren.

Registratie-uitVoor de evacués terug naar huis gaan, moeten ze langs de registratie-uit. Daar zullen psychosociale hulpverleners op de persoonlijke registratiefiche invullen dat de persoon het onthaalcentrum heeft verlaten. Tegelijkertijd noteren ze waarheen deze persoon gaat en op welk nummer de persoon te bereiken is. Het polsbandje van de registratie-in wordt vervangen door een polsbandje van registratie-uit, vb. in de kleur goud.


Deze laatste stap is nodig om een overzicht te hebben van wie nog aanwezig is in het onthaalcentrum en wie niet. Als familie of vrienden op zoek zijn naar hun ver-wanten (mogelijke slachtoffers) is het belangrijk om te kunnen aangeven waar die personen zich bevinden. Het is ook belangrijk om te weten waar de personen nadien kunnen bereikt worden in het kader van de psychoso-ciale zorg in de nafase, vb. voor het versturen van een uitnodiging voor een informatiebijeenkomst.

2.7.3.2 Wie is waar?In een noodsituatie kunnen mensen gewond zijn. Via de vooruitgeschoven medische post (VMP) worden de gewonden naar ziekenhuizen gebracht.

In deze situatie zijn de betrokkenen op verschillende locaties aanwezig: in het ziekenhuis, bij familie of vrien-den of in het onthaalcentrum.

Voor de overheid is het zeer belangrijk om te weten wie waar is, om slachtoffers en familie met elkaar in contact te kunnen brengen. Een goed aanpak is de oprichting van een centraal informatiepunt.


2.8 Na de evacuatieAls er geen schade is, is de terugkeer een grote opluch-ting. Als er wel schade is, dan moet begeleiding voorzien worden.

Richtlijnen:• Wees eerlijk, zeg de mensen waarmee zij geconfron-

teerd zullen worden zodat ze voorbereid zijn;• Geef praktische informatie over:

· het nemen van foto’s van de schade· het veilig maken van de woning (geen instortingsge-

vaar, geen gevaar voor besmetting, ...)· het veilig opnieuw aansluiten van gas, water en elek-

triciteit· het gebruik van etenswaren / tuingroenten

• Zorg voor een ‘klachtenloket – helpdesk’ zodat de ge-troffenen ergens terecht kunnen met hun vragen;

• Geef informatie over mogelijke schadevergoedingen:· rol verzekeringen· eventueel bij natuurrampen: werking van het rampen-

fonds


3. Communiceren

3.1 PreventiefNiet alleen de overheid en de interventiediensten moe-ten weten dat een moderne en comfortabele maatschap-pij risico’s genereert. Ook de burger moet geïnformeerd worden.

Voorbeelden van infocampagnes zijn de communicatie-campagnes van de federale overheid over Seveso- en nucleaire risico’s die in het kader van de Europese regel-geving verplicht vijfjaarlijks georganiseerd worden.

De gemeentelijke overheid heeft met het gemeentelijk informatieblad en de website van de gemeente uitste-kende communicatiemiddelen om de inwoners op een positieve manier meer ‘risicobewust’ te maken.

Zo kan een verslag over een oefening van de brandweer zowel de risico’s concretiseren als duidelijk maken dat de overheid in veiligheid investeert.

Een artikel over het nut van branddetectietoestellen bij-voorbeeld benadrukt het belang van detectie en bevor-dert de zelfredzaamheid doordat mensen zelf beginnen na te denken over de risico’s en zich beter zullen voorbe-reiden.

3.2 CrisiscommunicatieCrisiscommunicatie is bijzonder moeilijk. Om de crisis-communicatie in goede banen te leiden wordt een mono-disciplinair informatie interventieplan (IIP) opgemaakt. Crisiscommunicatie omvat drie luiken:- de alarmering - de richtlijnen of aanbevelingen- de informatieHierna volgen enkele aandachtspunten gerelateerd aan evacuatie of noodevacuatie:


3.2.1 De alarmeringAlarmeren is het ‘op de hoogte brengen’ van burgers, bedrijven, instellingen, ... dat er een gevaarsituatie is die hen kan bedreigen.

De boodschap kan zijn:- Volg de media: radio, TV, internet;- Blijf binnen, sluit ramen en deuren, zet de airconditio-

ning uit.Ook het dringend of gepland evacueren, kan deel uitma-ken van de boodschap.

Voor de alarmering kan gebruik gemaakt worden van:- sirenes (in de omgeving van Seveso-bedrijven en kern-

centrales)- public address (omroepwagens van de politie)- media- persoonlijke verwittiging: huis aan huis of telefonisch

3.2.2 De richtlijnenBij een evacuatie zal de minimale inhoud van de boodschap het volgende omvatten:- Wat is waar gebeurd?- Wie geeft het bevel tot evacuatie?- Begeef u zo vlug mogelijk naar punt A of B, gekende

referentiepunten, verzamelpunten;- Neem uw noodpakket mee (zie ook punt 4.2).

vb. ‘Er is een brand in bedrijf X in de Kerkstraat in Y. Er komen gevaarlijke producten vrij. De burgemeester vraagt aan de bewoners van de straten 1, 2, 3 en 4 om onmiddellijk hun huizen te verlaten. Begeef u naar het gemeenteplein of het zwembad (punten geselecteerd in functie van de windrichting) waar u verdere informatie zal krijgen. Neem uw noodpakket mee.’

In stresssituaties is het belangrijk om doelgericht en eenvoudig te communiceren:- gebruik korte zinnen;


- vermijd moeilijke woorden, afkortingen, vakjargon;- beperk de richtlijnen.

Een slecht voorbeeld: ‘In het bedrijf X is ammoniumper-sulfaat vrijgekomen. De CP-OPS beveelt de ontruiming van de wijk ‘Het eiland’ die rode zone is. Begeef u via de Kerkstraat en de Langeweg naar het kruispunt van de Veerstraat en de Kielestraat.’

3.2.3 De informatieMensen die slachtoffer zijn van een noodsituatie hebben recht op informatie. Dat is een continu proces (informatie tijdens en na de crisis).

4. Zelfredzaamheid

4.1 De rol van de burgerDe overheid kan niet alles oplossen. Meer en meer wordt in de noodplanning gewezen op de noodzakelijke mede-werking van de burger. Deze zelfredzaamheid, gekoppeld aan goed nabuurschap, gaat ervan uit dat een burger positief reageert op de richtlijnen van de overheid en ook zijn buren of familie helpt in noodsituaties.

Zelfredzaamheid is het zich bewust worden van moge-lijke risico’s en in staat zijn zichzelf en anderen te (be)-helpen tijdens een noodsituatie door zich actief voor te bereiden.

4.2 Het noodpakket: ‘een koffer per gezin’Als er voldoende tijd is, kunnen de evacués zelf voor een minimum aan eigen middelen zorgen, m.a.w. een noodpak-ket samenstellen. Een noodpakket is beperkt en wordt snel samengesteld. Daarom wordt de slogan ‘één koffer per gezin’ gebruikt.


Het noodpakket omvat twee grote onderdelen:

Praktische zaken:- identiteitskaart- SIS-kaart- kopie van verzekeringspapieren- sleutels (huis en auto)- contant geld; bank- en kredietkaarten- GSM + lader/adapter- telefoonnummers van familie en vrienden- zaklamp, kaarsen, aansteker/lucifers in waterdichte

verpakking- knuffel voor de kinderen- drinkwater en voedsel klaar voor gebruik- voedsel voor kleine huisdieren (kat, hond, ...), kooi- waarschuwingsfluitje- zakmes

Verzorging:- medicijnen- EHBO-doos- artikelen voor persoonlijke hygiëne en verzorging- reservekledij (ondergoed) voor 48 uur- specifieke kledij in functie van weersomstandigheden

(vb. laarzen)- warmhouddekens- desinfecterende handgel

Opmerkingen- Bij stroomuitval is het bezit van een radio met batte-

rijen zeer nuttig;- Bij een volledig geplande evacuatie (vb. Bijzonder

Nood- en InterventiePlan Evergem – Rieme – vliegtuig-bommen) kan aan de bewoners gevraagd worden om bij het verlaten van hun woning een bordje met op-schrift ‘ik ben weg’ te plaatsen. Dat vergroot de betrok-kenheid van de burger en is nuttig voor de politiedien-sten bij de controle van de geëvacueerde zone;

Bom uit WO II, Evergem-Rieme


- Op de website www.oost-vlaanderen.be (veiligheid > wat bij evacuatie?) vindt men informatie om zich voor te bereiden op een evacuatie n.a.v. overstromingen.

4.3 TipsHet is goed dat mensen aangespoord worden om, op voorhand, na te denken over hun reacties bij een evacu-atiebevel.

Niet enkel het noodpakket is belangrijk, maar ook vol-gende punten kunnen voorbereid worden:- Hoe sluit ik water, gas en elektriciteit af?- Waar kan ik naartoe?- Wat is verzekerd en op welke manier?- Heb ik een lijst van waardevolle bezittingen?- Bij kans tot overstroming:

· Plaats waardevolle zaken op een hogere verdieping;· Haal indien mogelijk, tapijt en gordijnen weg;· Breng meubels naar boven;· Zorg dat geen chemicaliën kunnen vrijkomen.

- Sluit deuren en ramen;- Kijk ook eens of de buren geen hulp nodig hebben.

Andere voorbeelden van het stimuleren van zelfredzaam-heid zijn:• De burgers betrekken bij evacuatie-oefeningen zodat

zij kunnen ervaren hoe ze zich best kunnen voorberei-den;

• Informatieavonden voor de burgers en verenigingen organiseren om hen in te lichten over mogelijke eva-cuaties en uitleg te geven over de voordelen van het noodpakket.


5. Besluiten

5.1 Een (omvangrijke) rode zone laten ontruimen of evacueren is een uitzonderlijke maatregel. Het is een complexe (beleids)beslissing na een zorgvul-dige risicoanalyse. De tijdsdruk om tot een beslissing te komen, zal dikwijls aanwezig zijn. Er zal dus in vele gevallen improvisatie nodig zijn, maar ook dan moet er rekening gehouden worden met de beslissingsparame-ters;

5.2 De evacuatie en noodevacuatie zijn multi- disciplinaire beslissingen. Alle disciplines bezorgen hun analyse aan de Dir CP-OPS of het CC. Deze integreren alle aangebrachte elementen.

Discipline 1 bestrijdt de noodsituatie en kan ook ingeschakeld worden in het begeleiden bij de evacuatie als in de rode zone gevaar aanwezig is dat specifieke beschermkledij noodza-kelijk maakt.

Discipline 2 zorgt voor de medische en psychosociale opvang.

Discipline 3structureert de evacuatie, voert ze uit en zorgt voor de beveiliging van de site.

Discipline 4 zorgt voor de logistieke steun.

Discipline 5 heeft een cruciale taak in het communiceren van de richtlijnen en de informatie van de overheid aan de bevolking.


5.3 Zelfredzaamheid van de evacués.Ten slotte zijn er de evacués zelf, de burgers, de werk-nemers.Hun zelfredzaamheid moet gestimuleerd worden. Dat begint bij het naleven van de instructies van de over-heid en het maken van een noodpakket en eindigt met het vertrouwen in de overheid dat die er alles aan doet om de schade te beperken en de geëvacueerde zone te beveiligen.


6. Lijst met afkortingen

Afkorting Naam

ANIP Algemeen nood- en interventieplanBIP Brandweer interventieplanBNIP Bijzonder nood- en interventieplanCC CoördinatiecomitéCGCCR Coördinatie en Crisiscentrum van de Rege-

ringCICOV Coördinatie- en informatiecentrum Oost-

Vlaanderen (politie)CP-Ops Commandopost-Operaties (Operationele

commandopost)Dir-Bw Directeur brandweerDir-CP-OPS Directeur Commandopost-OperatiesDir-Info Directeur informatieDir-Log Directeur logistiekDir-Med Directeur medische hulpverleningDir-Pol Directeur politieFCC Federaal CoördinatiecomitéGANIP Gemeentelijk Algemeen Nood- en Interventie-

planGCC Gemeentelijk CoördinatiecomitéHC100 Hulpcentrum 100IIP Informatie interventieplanLIP Logistiek interventieplanMIP Medisch interventieplanPCC Provinciaal CoördinatiecomitéPIP Politioneel InterventieplanPSIP Psychosociaal InterventieplanRV-punten Rendez-vous puntenTIC Telefoon- en informatie centrumVMP Vooruitgeschoven medische post

Definities en begrippenDe definities en begrippen in deze tekst zijn terug te vinden in het KB van 16 februari 2006 op de nood- en interventieplannen.

evacueren kan jeleren - Gouverneur Oost-Vlaanderen · dien is het gedwongen en op korte termijn...

Documents

Transcript of evacueren kan jeleren - Gouverneur Oost-Vlaanderen · dien is het gedwongen en op korte termijn...