Gedwongen opname in Vlaanderen anno 2012 - GGZ Congres

Joris Vandenberghe Katrien Schoevaerts Ronny Bruffaerts Karen Van Landeghem

KU Leuven

Gedwongen opname in

Vlaanderen anno 2012

Gedwongen opname

• wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming

van de persoon van de geesteszieke: collocatie

• Drie voorwaarden voor beschermingsmaatregelen:

• Geestesziek

• Andere geschikte behandeling ontbreekt of

geweigerd

• Gevaarscriterium: zijn gezondheid / veiligheid

ernstig in gevaar brengt, of ernstige bedreiging

voor andermans leven of integriteit.

Gedwongen opname

• Gewone procedure: verzoekschrift - vrederechter

• Spoedprocedure: procureur – omstandig

geneeskundig verslag

• hoogdringendheid

• beslissing ten gronde: vrederechter - 10 d.

• Bedoeld als uitzondering, in praktijk de regel: >80% van

de gedwongen opnames

• Erkend psychiatrisch ziekenhuis

• 40d – verlenging max 2j – gedwongen nazorg

Paradox

Vermaatschappelijking

(art107, beddenafbouw,

opnameverkorting en –

vermijding, mobiele

teams,…),

hersteldenken, emancipatie,

grote nadruk op vrijheid,

autonomie en

zelfbeschikking

Sterke toename van

gedwongen opnames

Paradox

Ingrijpende karakter van

gedwongen opname

Maatschappelijke

relevantie

Schaarste, beperkte

betrouwbaarheid en

vergelijkbaarheid van

epidemiologische gegevens

over gedwongen opname

Onderzoeksopdracht

• Opdrachtgever: Vlaamse Gemeenschap (Vlaamse

minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin)

• Opdrachtnemer: KU Leuven: prof. dr. Ronny Bruffaerts,

prof. dr. Joris Vandenberghe, dr. Katrien Schoevaerts, dr. Karen

Van Landeghem

• Opvolging door stuurgroep (inhoudelijk), door

Zorginspectie (administratief)

• Leiding en toezicht door leidend ambtenaar Marc

Morris (administrateur-generaal a.i.)

• Duur: 1/12011 tem 31/3/2012

Stuurgroep

• Bart Goossens (BvL)

• Kurt Lievens (POPOV)

• Kristiaan Rotthier (vrederechter)

• Dr. Marc Servaes (Zorginspectie)

• Lieve Van Segbroeck (Zorginspectie)

• Karine Moykens (Kabinetschef minister Vandeurzen)

• Prof. dr. Bernard Sabbe (UA / Capri)

• Stef Van Eekert (Zorginspectie)

• Kathleen Verreth (Departement WVG)

Gedwongen opname een epidemiologische analyse

Dr. Katrien Schoevaerts Prof. Dr. Ronny Bruffaerts Dr. Karen Van Landeghem Prof. Dr. Joris Vandenberghe

Gedwongen opname

1. België, Nederland, Europa:

1. Juridisch kader

2. Incidentie GO

2. Vlaamse database GO 2007-2010 (Zorginspectie)

1. Incidentie

2. Socio-demografie

3. Klinische variabelen

4. Procedure

5. Rechterlijke bevestiging van de spoedprocedure

GGZ Congres 2012 Onderzoeksgroep Gedwongen Opname UPC-KULeuven

België • 2 mogelijke procedures

– Spoedprocedure

– Gewone procedure

• Criteria – Geesteszieke

– Gevaar (eigen gezondheid en veiligheid; ernstige bedreiging andermans leven of integriteit)

– Geen andere geschikte behandeling


Nederland

• Inbewaringstelling (IBS) + voortzetting van IBS

• Rechterlijke machtiging (RM)

– Voorlopige machtiging

– Machtiging tot voortgezet verblijf

– Voorwaardelijke machtiging

– Machtiging op eigen verzoek

– Zelfbindingsmachtiging

– (2006 tot 2009 Observatiemachtiging)


Nederland

• Criteria:

– Stoornis van de geestvermogens

– Gevaar dat op geen andere manier kan worden afgewend

– Geen bereidheid


Gevaarscriteria België

1°. Ernstig gevaar voor eigen gezondheid en veiligheid

2°. Ernstige bedreiging voor andermans leven of integriteit


Gevaarscriteria Nederland

1°. gevaar voor degene, die het veroorzaakt, hetgeen onder meer bestaat uit:

a. het gevaar dat betrokkene zich van het leven zal beroven of zichzelf ernstig lichamelijk letsel zal toebrengen; b. het gevaar dat betrokkene maatschappelijk te gronde gaat; c. het gevaar dat betrokkene zichzelf in ernstige mate zal verwaarlozen; d. het gevaar dat betrokkene met hinderlijk gedrag agressie van anderen zal oproepen.

2°. gevaar voor een of meer anderen, hetgeen onder meer bestaat uit: a. het gevaar dat betrokkene een ander van het leven zal beroven of hem ernstig lichamelijk letsel zal toebrengen; b. het gevaar voor de psychische gezondheid van een ander; c. het gevaar dat betrokkene een ander, die aan zijn zorg is toevertrouwd, zal verwaarlozen.

3°. gevaar voor de algemene veiligheid van personen of goederen;


Incidentie GO (/100 000 inw/j)

Nederland +24%

België +42%

fslkjkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk

Schoevaerts ea 2012


Europa

• Verschillen in wetgeving

– Geestesstoornis + heterogene bijkomende criteria

• Dreigend of effectief gevaar voor zichzelf of anderen (meest voorkomend criterium)

• Noodzaak aan behandeling (2de meest voorkomend criterium)

• Gebrek aan ziekte-inzicht

– Eindbeslissing medisch?

– Plaats voor wettelijke vertegenwoordiger?

Salize & Dressing 2004 GGZ Congres 2012 Onderzoeksgroep Gedwongen Opname UPC-KULeuven

Europa

• Grote variabiliteit in incidentie GO

• 2000: Finland 218/100 000 inwoners >< Portugal 6/100 000 inwoners

• Toename: Duitsland, Nederland, België, Portugal, Oostenrijk, Engeland, Finland, Frankrijk

• Afname: Italië, Spanje, Zweden

• Kanttekening: beperkte vergelijkbaarheid -> beschikbaarheid, consistentie, betrouwbaarheid < uniformiteit en standaardisatie in registratie

De Stefano & Ducci 2008, Priebe et al 2005, Riecher-Rossler 1993, Salize & Dressing 2004, Schoevaerts et al 2012 in submission, Zinkler & Priebe 2002


Gedwongen opname

1. België, Nederland, Europa:

1. Juridisch kader

2. Incidentie GO

2. Vlaamse database GO 2007-2010 (Zorginspectie)

1. Incidentie

2. Socio-demografie

3. Klinische variabelen

4. Procedure

5. Rechterlijke bevestiging van de spoedprocedure


Incidentie GO (/100 000 inw/j)

2007 2008 2009 2010 Stijging%

West-Vl 35 34 45 42 18%

Oost-Vl 41 40 53 49 19%

Antwerpen 39 45 41 43 11%

Vl-Brabant 35 37 35 37 5%

Limburg 52 54 65 66 25%

Vlaanderen 40 (n=2444)

42 (n=2591)

47 (n=2911)

46

(n=2888) 16%


Socio-demografie

• Mannen (63,3%)

• Jongere leeftijd (<18j: 3,8%, 18-34j: 39,8%, 35-49j: 31,7%, 50-64j: 17,9%, 65-79j: 5,3%, >79j: 1,4%)

• Zonder beroep (61,4%)

• Gezin of gezinsvervangend milieu (~51%)


Klinische variabelen: Prim as I diagnose

• In bijna 90% hoofddiagnose op as I

Psychot. St. 31,5%

Middelengerelateerdest. 27,9%

Stemmingsst. 15,5%

Andere 25,1%GGZ Congres 2012 Onderzoeksgroep Gedwongen Opname UPC-KULeuven

Klinische variabelen

• Secundaire as I diagnose in 35,5%

• Tertiaire as I diagnose in 9,4%

• Meest voorkomende secundaire en tertiaire as I diagnose: middelengerelateerde st. (respectievelijk 18,8% en 3,8%)

• Meest voorkomende middel = alcohol


Klinische variabelen

• As II in 60,7% (inclusief uitgesteld)

• Meest voorkomend cluster B (borderline pss 8,3% en antisociale pss 4,2%)

• Sterke provinciale verschillen in as II


Procedure

• Spoedprocedure in 83,1%

• Significante toename aantal spoedprocedures (2007-2010: 79,6%; 82,4%; 84,1%; 85,6%)

0

20

40

60

80

100

2007 2008 2009 2010

Spoedprocedure (%)


Procedure – Primaire As 1 diagnose

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Spoedprocedure (%)

Gewone procedure (%)


Rechterlijke bevestiging van de spoedprocedure

• In 31,7% van de spoedprocedures geen rechterlijke bevestiging van de gedwongen maatregel

= 26,4% van alle geïnitieerde GO < ontslag binnen de 10d

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

<11 dagen 11-40 dagen >40 dagen


Spoedprocedure en gewone procedure naar as I diagnose

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Gewone procedure

Bevestigd(spoedprocedure)

Niet bevestigd(spoedprocedure)


Besluit

• Significante toename van incidentie van GO in België en Nederland; sterke variabiliteit in Europa

• Interlandelijke en regionale verschillen in incidentie ~ verschil in wetgeving, registratie, interpretatie, …

• Eerste epidemiologische studie van GO in Vlaanderen gebaseerd op grote en longitudinale database (Zorginspectie)

• Feiten en tendensen: middelengerelateerde st., spoedprocedure, rechterlijke bevestiging, regionale verschillen, …

• Toekomst? Quid effect vermaatschappelijking van zorg?


Ruim 20 jaar wet Gedwongen Opname: de ervaring van patiënten,

familieleden en andere betrokkenen

Onderzoeksgroep GO UPC KU Leuven

Dr. Karen Van Landeghem

Inhoud

• Situering onderzoeksproject

• Onderzoeksvraag

• Materiaal & methode

• Resultaten

• Discussie


Situering onderzoeksproject Gedwongen Opname UPC KU Leuven

Eénjarig onderzoek gefinancierd door Zorginspectie

– Promotoren: prof. Joris Vandenberghe & prof. Ronny Bruffaerts

– Wetenschappelijke validatie database Zorginspectie m.b.t. GO (dr. Katrien Schoevaerts)

– Kwantitatief: databaseonderzoek

– Kwalitatief luik: inhoudsanalyse van interviews met 8 betrokken doelgroepen: dr. Karen Van Landeghem, Adriaan Leroy

– Situering in literatuur


Onderzoeksvraag

Wet van de Bescherming van de Persoon van de Geesteszieke:

Welke knelpunten worden ervaren door verschillende betrokkenen?

Is er nood tot aanpassing van de wet?


Materiaal en methode

• Literatuurstudie • Inhoudsanalyse interviews

– Semi-gestructureerde interviews zonder volledig transcript, ‘live’, met audioregistratie

– 3-4 per doelgroep, at random in Vlaanderen – Analyse a.h.v. kwalitatief onderzoek; thematisch

geïnterpreteerd

• Hiërarchische klassenanalyse bij patiënten en familie – ‘Ontleden’ ervaring van ≠ stappen procedure GO – N = 1 statistisch design


Resultaten interviews

• Patiënten

• Familieleden van patiënten GO

• Psychiaters

• Lokale beleidsmakers

• Vrederechters

• Ombudspersonen


Interviews patiënten

• GO was juridisch terecht, therapeutisch niet altijd zinvol

• In begin van procedure te weinig info!

• Opname op gesloten afdeling “confronterend en overweldigend”

• Contact met politie “ingrijpend en vernederend”

• Vooral in begin GO ervaring van veel dwang en controle


Interviews patiënten

• Niet gehoord worden op de zitting van de vrederechter

• Gebrek aan aanwezigheid en inzet van advocaat

• Stigma eerder gerelateerd aan psychiatrische opname/ziekte dan GO

• Op lange termijn geen negatieve invloed op contact met familie


Machteloos (1.00)

Nt begrijpen (0.90)

Nt stoppen (0.80)

Stigma (1.00)

Kwaad (0.88)

Trauma (0.80)

Angst om te sterven (1.00)

Zitting (0.75)

Verzorging (1.00)

Verder verblijf (0.60)

Onthaal (0.50)

Familie (1.00)

Vonnis (1.00)

Verblijf (1.00)

Contact met arts (0.89)

Ophalen (0.75)

Afzondering (0.75) GoF:0.855

Emoties

Situatie

Hiërarchische

klassenanalyse:


Interviews familieleden

• Grote lijdensdruk: familie zou vroeger willen ingrijpen en op zachtere manier dan GO. Uitbreiden dwang of drang?

• Gebrek aan overleg tussen familie en juridische wereld/hulpverlener


Interviews familieleden

• GO “ingrijpend”, vnl. dwangmaatregelen

• Indiscreet optreden van politie is werkpunt

• Gebrek aan aanwezigheid en inzicht in psychiatrische problematiek door advocaat

• Stigma eerder gerelateerd aan psychiatrische opname op zich dan GO

• Relatie met patiënt uiteindelijk niet negatief beïnvloed door GO


Machteloos (1.00)

Trauma (1.00)

Stigma (1.00)

Onmenselijk (0.89)

Kwaad (0.78)

Niet begrijpen (0.80)

Alleen (0.67)

Vonnis (1.00)

Verblijf (1.00)

Verzorging (1.00)

Verder verblijf (1.00)

Familie (0.86)

GoF:0.847

Schaamte

Niet stoppen

Sterven

Zitting

Hiërarchische

klassenanalyse:


Interviews psychiaters

• Zinvolle vs. niet-zinvolle GOs:

– Psychose, ernstige affectieve stoornis!

– Persoonlijkheidsstoornissen ?

– Middelenmisbruik ?

• Toename ‘oneigenlijke’ GOs:

– Wachtlijsten voor specifieke doelgroepen omzeilen

– Compromitteert opnamecapaciteit PZ

• Zinvolheid altijd individueel afwegen, alternatieven zoeken!


Interviews psychiaters

• Ervaren hiaten in de wet: – Grijze zones in de wet scheppen mogelijkheid van

zinvolle maatregelen i.o.m. procureur/ vrederechter

– Enkel vraag tot verscherping wet om oneigenlijke GOs te verminderen

– Uitbreiding dwangmaatregelen meerwaarde voor beperkt aantal patiënten

– Wet schiet te kort inzake dwangbehandeling!

– Gedwongen nazorg: verlenging moet flexibeler


Interviews lokale beleidsmakers

• Infrastructuur aangepast en personeel goed opgeleid voor zorg GO patiënt

• Toename oneigenlijke GOs compromitteert opnamecapaciteit PZ

• Gedwongen nazorg: verlenging moet flexibeler

• Grijze zones in de wet = positief


Interviews vrederechters

• Beslissing GO = beoordeling individuele situatie; bijkomende info van arts, familie en parket is nuttig

• Middelenmisbruik = geestesziekte bij geassocieerde symptomen of vastzitten in verslaving

• Klaarder dossier bij spoedprocedure

• Groot verschil tussen juridische en medische kijk op geestesziekte en gevaarscriteria

• Bij laag aantal zaken tekort aan psychiatrische kennis

• ‘Onderhandelen’ met de patiënt ipv vonnis opleggen


Interviews vrederechters

• Globaal geen vraag tot wetswijziging

– Garantie veiligheid vrederechter bij gewone procedure

– Grotere bekendheid starten GO o.b.v. verzoekschrift alleen?

– Uitbreiding dwangmaatregelen meerwaarde in sommige gevallen


Interviews ombudspersonen

• Meer aanmeldingen (4%) dan klachten over GO; geen cijfers over andere vragen van GO patiënten

• Meestal vragen naar info over procedure, patiëntenrechten (autonomie) en kwaliteitsvolle dienstverlening

• Graag verduidelijking wet inzake dwangbehandeling

• Vaak klachten over beperkte aanwezigheid en inzet advocaat



• Ombudspersoon informeert, coacht of bemiddelt (sterk wisselende frequentie afhankelijk van regio)

• Nood om te vertellen over deze ingrijpende ervaring, bij ombudspersoon als veilige gesprekspartner


Besluit: knelpunten wet GO

• Vraag naar meer duidelijkheid omtrent starten GO o.b.v. verzoekschrift alleen

• Discussie ↑ vs. ↓ drempel gevaarscriteria

• Discussie uitbreiding dwangmaatregelen vs. drang

• Vraag naar meer duidelijkheid inzake wetgeving dwangbehandeling

• Vraag naar aanpassing procedure verlenging gedwongen nazorg


Gedwongen opname in Vlaanderen anno 2012 - GGZ Congres

Documents

Transcript of Gedwongen opname in Vlaanderen anno 2012 - GGZ Congres