Academiejaar 2015-2016

Bij welke jongeren wordt een gedwongen opname gevraagd? Een case-control studie.

Claire MERTENS

Promotor: Prof. dr. Sarah Bal

Co-promotor: Prof. dr. Annik Lampo

Masterproef voorgedragen in de master in de specialistische geneeskunde kinder- en

jeugdpsychiatrie.

Academiejaar 2015-2016

Bij welke jongeren wordt een gedwongen opname gevraagd? Een case-control studie.

Claire MERTENS

Promotor: Prof. dr. Sarah Bal

Co-promotor: Prof. dr. Annik Lampo

Masterproef voorgedragen in de master in de specialistische geneeskunde kinder- en

jeugdpsychiatrie.

INHOUDSTAFEL

1. Abstract ................................................................................................................................................. 1

2. Inleiding ................................................................................................................................................. 1

3. Methodologie ........................................................................................................................................ 4

4. Resultaten.............................................................................................................................................. 6

5. Discussie .............................................................................................................................................. 12

6. Besluit .................................................................................................................................................. 14

7. Referentielijst ...................................................................................................................................... 15

1

1. Abstract

In Vlaanderen was er tussen 2009 en 2013 een stijging met 20% van het aantal gedwongen

opnames bij jongeren (0-17j) met een totaal van 119 in 2013. Zowel de gedwongen opname zelf

als de procedure die hiertoe leidt, zijn zeer ingrijpende gebeurtenissen. Enkele buitenlandse

studies onderzochten socio-demografische, klinische en procedurele factoren in relatie met

gedwongen psychiatrische hulpverlening. Met dit onderzoek willen we risicofactoren opsporen

gelinkt aan de vraag naar gedwongen opname. Hiervoor werd een vergelijking gemaakt tussen

jongeren met een vraag naar gedwongen hulpverlening enerzijds en een vraag naar vrijwillige

hulpverlening anderzijds. De onderzochte factoren zijn van socio-demografische en klinische

aard.

De onderzoeksresultaten bevestigen eerder onderzoek wat betreft geslachtsverdeling en

voorkomen van psychotische symptomen bij jongeren met een vraag naar gedwongen opname.

Daarnaast worden jongeren binnen de reguliere hulpverlening vaker opgevolgd vanuit het

ondersteuningscomité of de jeugdrechtbank. Schooluitval wordt dan weer relatief meer gezien bij

jongeren buiten de vrijwilligheid. Verder wijzen de resultaten op een zekere homogeniteit tussen

beide groepen. Verdere uitbouwing van de reguliere hulpverlening kan bijgevolg de vraag naar

gedwongen hulpverlening verminderen.

Gezien de beperkingen van dit onderzoek (kleinschaligheid, dossierstudie), is verder onderzoek

nodig met een groter aantal patiënten.

2. Inleiding

Hulpverleners zien een groeiend aantal gedwongen psychiatrische opnames van minderjarigen

(stijging van 20% tussen 2009 en 2013) (1). In totaal ging het om 119 jongeren in 2013.

Zowel de gedwongen opname zelf als de procedure die hiertoe leidt, zijn zeer ingrijpende

gebeurtenissen. Dit geldt in het bijzonder voor jongeren die erg onder de indruk kunnen zijn van

de politionele en justitionele omkadering en die wegens plaatsgebrek op diensten

2

kinderpsychiatrie vaak opgenomen worden op diensten voor volwassenen (47 van de 72

minderjarigen in 2013) (1).

Maatschappelijk is er dan ook een ethisch imperatief om te reflecteren over de betekenis van deze

toename aan gedwongen opnames bij minderjarigen. Negatieve tot zelfs traumatiserende

ervaringen met hulpverlening kunnen een lange schaduw werpen op het verdere

hulpverleningstraject (2). Indien een regulier hulpverleningstraject mogelijk is, verdient dit dan

ook steeds de voorkeur op een gedwongen opname. Anderzijds kan een te grote

terughoudendheid om deze procedure aan te wenden ervoor zorgen dat ernstig psychisch zieke

jongeren een kans tot behandeling, stabilisatie en herstel onthouden wordt (3,4). Ook de arts, die

binnen de procedure een inschatting maakt van de nood aan een gedwongen opname, staat voor

deze ethische reflectie.

De procedure voor gedwongen psychiatrische hulpverlening ligt vast in de wet van 26 juni 1990,

met name de wet betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke (5). Om tot een

gedwongen opname te kunnen overgaan, moet er een omstandig geneeskundig verslag worden

opgesteld. Wanneer het om een minderjarige gaat, wordt dit verslag opgesteld door een

kinderpsychiater. De beschermingsmaatregelen mogen getroffen worden indien voldaan wordt

aan volgende criteria: 1. aanwezigheid van een geestesziekte. 2. aanwezigheid van ernstig gevaar

(voor eigen gezondheid en veiligheid en/of ernstige bedreiging voor andermans leven of

integriteit). 3. gebrek van enige ander geschikte behandeling (5). Het consult waarin het

omstandig geneeskundig verslag wordt opgemaakt, wordt verder de ‘inschatting gedwongen

opname’ genoemd.

De stijging van het aantal gedwongen opnames kan betekenen dat meer jongeren de nodige hulp

krijgen. De stijging kan echter ook wijzen op een alarmerende tendens die het gevolg is van

tekortkomingen in de reguliere hulpverlening en/of een te snel overgaan tot de procedure voor

gedwongen opname. Om dit te beoordelen is het noodzakelijk om kennis te hebben over het

doelpubliek dat aangemeld wordt voor residentiële kinderpsychiatrische hulp en na te gaan of er

significante verschillen zijn in risicofactoren tussen de jongeren die aangemeld worden voor een

vrijwillig dan wel gedwongen hulpverleningstraject.

In de bestaande literatuur, die beperkt is, wordt er een onderscheid gemaakt tussen socio-

demografische, klinische en procedurele factoren. Wat de eerste twee factoren betreft, werd er in

3

een Britse studie (6) aangetoond dat er een hoger risico is op gedwongen opname bij jongeren

van Afrikaanse of Aziatische origine met een psychose. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat

deze jongeren een ernstiger ziektebeeld en meer risicogedrag vertonen. Een andere hypothese is

dat er een bias is bij het inschatten van risicogedrag bij deze jongeren (6). Verder worden er meer

jongens (58%) gedwongen opgenomen dan meisjes (6), ook bij volwassenen wordt deze tendens

gezien (7,8). Uit een internationale studie die data vergeleek rond gedwongen opname tussen de

verschillende EU-lidstaten blijkt dat schizofrenie en aanverwante stoornissen de meest

voorkomende diagnose uitmaken bij gedwongen opname (7). Andere onderzoekers deden

eenzelfde bevinding (9). Wat de procedurele aspecten betreft, toonde een Zwitserse studie een

daling aan van het aantal gedwongen opnames na het implementeren van een nieuwe procedure

in 2006 die maakt dat alleen erkende psychiaters ‘inschattingen gedwongen opname’ doen en

geen psychiaters in opleiding (10). Een Finse studie toonde een toename aan van het aantal

gedwongen opnames bij minderjarigen tussen 1996 en 2000. De auteurs van deze studie linken

deze toename aan een paradigma shift van een meer paternalistische visie op gezondheidszorg

naar een visie waarin de jongeren zelf meer inspraak hebben. Er wordt bijgevolg in de reguliere

zorg meer rekening gehouden met het al dan niet instemmen met zorg. Wanneer een jongere niet

instemt, maar er toch zorg nodig is, wordt er overgegaan tot een gedwongen opname (11).

Vanwege de vaststelling dat een gedwongen opname het risico op een volgende gedwongen

opname met 3 tot 4 maal verhoogt, werd in een grootschalige (n=252) Nederlandse studie (2)

onderzoek gedaan naar factoren die het herhalingsrisico beïnvloeden. Wanneer patiënten tevreden

zijn over de eerste gedwongen opname, verkleint het risico op een volgende gedwongen opname

aanzienlijk. Dit staat los van het feit of de patiënt min of meer ziekte-inzicht heeft (2). Verder

werd aangetoond dat een ondersteunend sociaal netwerk een beschermende factor is in het

voorkomen van gedwongen hulp (12).

Alle onderzoekers zijn het erover eens dat er te weinig gegevens beschikbaar zijn en dat er verder

onderzoek nodig is naar de risicofactoren die de gedwongen hulp beïnvloeden (2,7,10, 12), in het

bijzonder bij minderjarigen (6, 11).

Daarom onderzochten we de risicofactoren bij jongeren bij wie een ‘inschatting gedwongen

opname’ gebeurde en vergeleken we socio-demografische en klinische eigenschappen van

jongeren met een gedwongen en vrijwillig traject.

4

3. Methodologie

We onderzochten retrospectief de digitale, medische dossiers van drie groepen jongeren die zich

aanmeldden in het Universitair Ziekenhuis Brussel (UZ Brussel) in de periode van 01/09/2013 tot

en met 28/02/2015. Groep 1 of groep ‘gedwongen opname’ bestond uit 12 jongeren die werden

aangemeld op de spoedgevallendienst van het UZ Brussel en bij wie een ‘inschatting gedwongen

opname’ gebeurde. Groep 2 of groep ‘reguliere opname’ bestond uit 118 jongeren die zich

aanmeldden in de polikliniek van de afdeling kinder- en jeugdpsychiatrie van het UZ Brussel

(PAika) en bij wie een ‘inschatting gedwongen opname’ gebeurde voor een reguliere opname in

de adolescentenafdeling. Groep 3 of ‘gemengde’ groep bestond uit 4 jongeren bij wie in de

periode van 01/09/2013 tot en met 28/02/2015 een ‘inschatting gedwongen opname’ gebeurde en

die in de periode van 01/04/2012 tot en met 31/05/2015 ook in de polikliniek werden gezien met

een vraag naar reguliere opname.

Elke groep werd opgedeeld in drie leeftijdscategorieën: 12-13j, 14-15j, 16-17j. Aangezien het

aantal jongeren in de groep ‘reguliere opname’ hoger is dan het aantal jongeren in de groep

‘gedwongen opname’, werd ervoor gekozen om uit de groep ‘reguliere opname’ at random een

aantal jongeren te kiezen zodat beide groepen uit een gelijk aantal jongeren bestond en dit per

leeftijdscategorie. De ‘gemengde’ groep bestaat uit die jongeren die uit beide voorgaande

groepen geëxcludeerd werden aangezien ze anders deel zouden uitmaken van beide groepen.

De parameters die werden vergeleken waren socio-demografische parameters, kenmerken van de

doorverwijzing en klinische parameters met betrekking tot symptomatologie (tabel 1).

Symptomen werden gehaald uit de nota’s van de arts op het moment van het consult voor

gedwongen opname voor groep 1 en groep 3 en voor reguliere opname voor groep 2.

5

Tabel 1: Parameters

Sociodemografische

parameters

Kenmerken

doorverwijzing

Klinische parameters mbt

symptomatologie

Geslacht (man/vrouw) Doorverwijzer

-ouders of eigen initiatief

-CLB of school

-andere

Agressia (ja/neen)

Thuis wonend (ja/neen) Eerdere hulpverlening

(ja/neen)

Psychose (ja/neen)

Schoolgaand (ja/neen) Indien eerdere

hulpverlening:

-GGZ

-CLB

Stemmingsstoornis (ja/neen)

Type secundair onderwijs

-Algemeen (ASO)

-Technisch (TSO)

-Beroeps (BSO)

-Kunst (KSO)

-Buitengewoon (BuSO)

OCJ of JRB (ja/neen) Suïcidaliteit (ja/neen)

Onderhoudsmedicatie

(ja/neen)

Bedreigde

persoonlijkheidsontwikkeling

(ja/neen)

Indien medicatie:

-Neuroleptica

-Antidepressiva

-Benzodiazepines

-Stimulantia

CLB: Centrum voor Leerlingenbegeleiding

CGG: Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg

OCJ: Ondersteuningscomité

JRB: Jeugdrechtbank

De studie werd goedgekeurd door de Commissie Medische Ethiek van het UZ Brussel op 24 juni

2015.

Data-analyse

Voor de at random selectie van de patiënten uit de groep ‘reguliere opname’ werd er gebruik

gemaakt van het programma R (13). De beschrijvende statistiek gebeurde via het programma

Microsoft Excel. Gezien het theoretisch verwacht aantal patiënten per vakje van de 2 ingangen

tabel kleiner is dan 10, kan er geen chi kwadraattoets gebruikt worden. Een Fisher exact test

6

werd uitgevoerd voor verschillende variabelen. Hiervoor werd de functie ‘fisher.test’ in R

gebruikt (13). Een p-waarde van <0.05 werd als significant beschouwd.

4. Resultaten

Aantal per leeftijdscategorie

De groep ‘gedwongen opname’ bestaat uit 12 jongeren bij wie een ‘inschatting gedwongen

opname’ gebeurde in de periode van 01/09/2013 tot en met 28/02/2015. Geen van deze patiënten

is jonger dan 14 jaar. In de ‘gemengde’ groep daarentegen is er één patiënt jonger dan 14 jaar. De

groep ‘reguliere opname’ voor selectie bestaat uit 118 jongeren. Ongeveer één vierde van de

jongeren in deze groep is jonger dan 14 jaar (tabel 2). Zoals eerder vermeld, hebben we ervoor

gekozen om at random 12 patiënten te kiezen uit de groep reguliere opname om twee

vergelijkbare groepen te bekomen. De selectie gebeurde per leeftijdscategorie.

Tabel 2: Aantal per leeftijdscategorie

Aantal

per

leeftijdscategorie

Groep 1

(groep

‘gedwongen

opname’)

Groep 2

voor selectie

(groep

‘reguliere

opname’)

Groep 2

na selectie

(groep

‘reguliere

opname’)

Groep 3

(‘gemengde’

groep)

12 - 13j 0 30 0 1

14 - 15j 5 43

5 2

16 - 17j 7 45

7 1

Totaal 12 118

12 4

De gegevens zoals hieronder weergegeven hebben betrekking op de situatie op het moment van

de ‘inschatting gedwongen opname’ voor groep 1 en groep 3 en op het moment van het consult

voor reguliere opname voor groep 2.

7

Sociodemografische factoren

Geslacht.In de groep ‘gedwongen opname’ zijn er meer jongens dan meisjes. In de groep

‘reguliere opname’ is deze verhouding omgekeerd (tabel 3). Dit is de enige parameter waar we

voor elk van de patiënten gegevens hebben. In de groep ‘reguliere opname’ is er één van de

patiënten voor wie we geen enkele informatie konden terugvinden. Dit maakt dat er in deze groep

voor alle parameters behalve geslacht minstens één ontbrekende waarde is.

Thuis wonend. 'Thuis' wordt in de brede zin van het woord geïnterpreteerd en uitgebreid tot

inwonend bij familie. In de groep ‘gedwongen opname’ was één van de 11 jongeren die ‘thuis’

woonden geadopteerd, één woonde bij de oma nadat beide ouders waren overleden en één

woonde sinds korte tijd (2 maanden) bij een tante. Eén van de jongeren woonde niet in

familieverband, maar nam deel aan het project ‘begeleid zelfstandig wonen’.

Van de 3 jongeren die niet in familieverband woonden in de groep ‘reguliere opname’, was er één

die bij vrienden van familie inwoonde, één die in een begeleidingstehuis werd opgevangen en één

die in een internaat verbleef en in het weekend naar een grootouder ging.

8

Tabel 3: Sociodemografische parameters

Groep 1

(groep

‘gedwongen

opname’)

Groep 2

na selectie

(groep ‘reguliere

opname’)

Groep 3

(‘gemengde’ groep)

Geslacht

Man

Vrouw

7

5

3

9

2

2

Thuis wonend

Ja

Neen

Missing

11

1

0

8

3

1

2

2

0

Schoolgaand

Ja

Neen

Missing

5

2

5

9

2

1

0

2

2

Indien schoolgaand:

Type onderwijs

ASO 1 1

TSO 1 2

BSO 1 4

KSO 0 1

BuSO 2 0

Missing 0 1

ASO Algemeen Secundair Onderwijs

TSO Technisch Secundair Onderwijs

BSO Beroeps Secundaire Onderwijs

KSO Kunst Secundair Onderwijs

BuSO Buitengewoon Secundair Onderwijs

Kenmerken doorverwijzing

Wanneer politie wordt gevraagd bij een crisissituatie, kan het zijn dat deze het parket inlicht.

Wanneer er dringend hulp nodig lijkt en de patiënt dit weigert, kan het parket de politie vragen

om de patiënt naar een spoedgevallandienst te begeleiden met een vraag naar gedwongen

hulpverlening. De doorverwijzer wordt hier gezien als diegene die politiehulp inschakelde. Het

kan gaan om een ouder. Per definitie gaat het in deze situatie niet om hulp op eigen initiatief. Dit

is wel mogelijk bij een vraag naar reguliere opname. Het kan ook gaan om CLB of school of om

een andere hulpverlener (therapeut, behandelend psychiater). Zowel in de groep ‘gedwongen

9

opname’ als in de groep ‘reguliere opname’ werd de helft van de jongeren doorverwezen door

reeds betrokken hulpverleners (tabel 4).

In beide groepen kreeg ongeveer vier vijfde van de jongeren al eerder hulp. Bij de meesten ging

het om hulp binnen geestelijke gezondheidszorg (tabel 4). Eén derde van de jongeren in de groep

‘gedwongen opname’ en meer dan de helft van de jongeren in de groep ‘reguliere opname’ had

een dossier bij het ondersteuningscomité (OCJ) of de jeugdrechtbank (JRB) (tabel 4).

Tabel 4: Kenmerken doorverwijzing

Groep 1

(gedwongen

opname)

Groep 2

na selectie

(reguliere

opname)

Groep 3

(gemengde

groep)

Doorverwijzer

Ouders/Eigen initiatief 3 3 2

CLB/school 3 1 0

Andere hulpverlener 6 7 2

Missing 0 1 0

Eerdere

hulpverlening

Ja 10 9 4

GGZ 9 8 4

Andere 1 1 0

Neen 1 2 0

Missing 1 1 0

OCJ/JRB

Ja 4 7 3

OCJ 2 3 2

JRB 2 4 1

Neen 8 4 1

Missing 0 1 0

Onderhoudsmedicatie

Ja 4 4 2

Neuroleptica 2 2 2

Antidepressiva 3 1 2

Benzodiazepines 1 1 0

Stimulantia 0 1 0

Neen 8 7 1

Missing 0 1 1

10

CLB: Centrum voor Leerlingenbegeleiding

GGZ: Geestelijke Gezondheidszorg

OCJ: Ondersteuningscomité

JRB: Jeugdrechtbank

Klinische parameters mbt symptomatologie

Zowel in de groep ‘gedwongen opname’ als in de groep ‘reguliere opname’ werd meer dan de

helft van de patiënten aangemeld met agressie (tabel 5). Eén op de 4 patiënten in de groep

‘gedwongen opname’ had psychotische symptomen (tabel 5). Dit is meer dan in de groep

‘reguliere opname’. Eén derde van de patiënten in de groep ‘gedwongen opname’ en de helft van

de patiënten in de groep ‘reguliere opname’ had een stemmingsprobleem op het moment van

aanmelding (tabel 5).

Tabel 5: Klinische parameters mbt symptomatologie

Groep 1

(gedwongen

opname)

Groep 2

na

selectie

(reguliere

opname)

Groep 3

(gemengde

groep)

Agressie

Ja

Neen

Missing

10

2

0

7

4

1

4

4

0

Psychose Ja

Neen

Missing

3

11

0

1

10

0

0

4

0

Stemmingsstoornis

Ja

Neen

Missing

4

8

0

8

3

1

2

2

0

Suïcidaliteit Ja

Neen

Missing

4

8

0

6

5

1

2

2

0

Bedreigde

persoonlijkheidsstoornis

Ja

Neen

Missing

4

8

0

6

5

1

2

1

1

11

Statistische analyse

Enkel voor die parameters waarvoor de p-waarden het laagst waren, werd de p-waarde, berekend

volgens de Fisher exact test, weergegeven alsook de odds ratio met betrouwbaarheidsinterval

(tabel 6). Voor geen van de onderzochte parameters kan er een statistisch significant verschil

aangetoond worden tussen de groep ‘gedwongen opname’ en de groep ‘reguliere opname’.

Gezien de kleine aantallen in elk van de groepen, is het moeilijk om hier conclusies uit te trekken.

Mogelijks zijn beide groepen voor de onderzochte parameters gelijk en kan dit mee verklaren

waarom er geen statistisch significant verschil kan aangetoond worden tussen beide groepen.

Verder onderzoek lijkt aangewezen in grotere groepen patiënten.

Tabel 6: Fisher exact test (groep ‘gedwongen opname’ – groep ‘reguliere opname’ na selectie)

p-value OR 95%CI OR

Geslacht 0,21 3.94 [0,57 - 35,24]

OCJ/JRB 0,22 0.30 [0,04 - 2,09]

Stemmingsstoornis 0,1 0.20 [0,02 - 1,47]

OR odds ratio

CI betrouwbaarheidsinterval

OCJ ondersteuningscomité

JRB jeugdrechtbank

Vraag naar zowel reguliere als gedwongen hulpverlening

De ‘gemende’ groep bestond uit 4 jongeren bij wie tussen 01/09/2013 en 28/02/2015 een

‘inschatting gedwongen opname’ gebeurde en bij wie tussen 01/04/2012 en 31/05/2015 ook een

consult voor reguliere opname gebeurde. Het verschil in tijdsperiode heeft te maken met de

verschillende databanken waarmee gewerkt wordt.

Bij 2 van de 4 jongeren vloeide de vraag naar reguliere hulpverlening voort uit de vraag naar

gedwongen hulpverlening. Voor één van de jongeren werd de vraag naar een vrijwillige opname

gesteld tijdens de gedwongen opname in een gesloten afdeling met als doel de terugkeer voor te

bereiden naar het instituut waar de jongere verbleef.

12

Bij twee andere jongeren ging de vraag naar vrijwillige opname de vraag naar gedwongen

opname vooraf. Er bestond een interval van 14 en van 30 maanden tussen beide vragen. De

reguliere opname had voor beiden ondertussen plaats gevonden. Voor één van beiden werd er een

gedwongen hulpverleningstraject opgesteld.

Verder dient gemeld te worden dat er in de groep ‘reguliere opname’, één patiënt is die voor de

aanmelding driemaal werd opgenomen in het kader van een gedwongen opname. Bij een andere

patiënt gebeurde er een vraag naar gedwongen hulpverlening na 28/02/2015.

Sommige jongeren bij wie een vraag naar gedwongen hulpverlening bestond, kwamen dus terecht

in het reguliere hulpverleningstraject en omgekeerd.

5. Discussie

Gedwongen psychiatrische hulpverlening vormt een belangrijk ethisch vraagstuk en dit des te

meer wanneer het om minderjarigen gaat. Desondanks is er relatief weinig onderzoek gedaan

naar deze vorm van hulpverlening. Met dit onderzoek willen we risicofactoren opsporen die

gelinkt zijn aan gedwongen hulpverlening bij minderjarigen. Hiervoor werden socio-

demografische en klinische kenmerken vergeleken tussen jongeren aangemeld voor gedwongen

hulpverlening enerzijds en reguliere hulpverlening anderzijds.

De onderzoeksresultaten bevestigen eerder onderzoek dat aantoonde dat er meer mannen

gedwongen worden opgenomen dan vrouwen en dit zowel bij volwassenen (7,8), als bij jongeren

(6). Dit zou onder andere te maken hebben met de dreiging (fysiek) die bij mannen sneller tot een

vraag om hulp zou leiden door derden dan bij vrouwen (8). Eerder onderzoek toonde ook aan dat

psychotische symptomen vaker voorkomen bij patiënten met een gedwongen

hulpverleningstraject (6,7,9,10). Dit komt overeen met de bevinding dat er in de groep

‘gedwongen opname’ meer jongeren met psychotische symptomen zijn dan in de groep ‘reguliere

opname’ (tabel 5).

Opvallend is dat meer dan de helft van de jongeren in de groep ‘reguliere opname’ een dossier

had bij het OCJ of JRB tegenover één derde in groep ‘gedwongen opname’ (tabel 4). Dit verschil

13

kan erop wijzen dat een tijdige begeleiding door deze instanties het risico op de vraag naar

gedwongen hulpverlening vermindert. Daarnaast is er ook een verschil in schoolweigering tussen

beide groepen met ongeveer één derde van de jongeren, waarvoor gegevens bekend zijn, in de

groep ‘gedwongen opname’ tegenover één vijfde in de groep ‘reguliere opname’ (tabel 3). Omdat

het om kleine groepen gaat en er voor deze parameter veel ontbrekende waarden zijn in de groep

‘gedwongen opname’, is het moeilijk om dit resultaat te interpreteren. Het verschil tussen beide

groepen kan te maken hebben met het feit dat jongeren die school weigeren wellicht ook

hulpverlening weigeren. Anderzijds wijst dit op het belang van tijdige doorverwijzing naar

reguliere kinderpsychiatrische hulpverlening van jongeren met schooluitval. Eerstelijnshulp zoals

centra voor leerlingbegeleiding en huisartsen spelen hierin een belangrijke rol.

Het feit dat er voor geen van de onderzochte parameters een statistisch significant verschil werd

aangetoond, kan onder andere verklaard worden door de kleine groepen en het groot aantal

ontbrekende gegevens voor enkele variabelen (bv. schoolweigering). Daarnaast is het ook

mogelijk dat het om twee vergelijkbare groepen gaat waar er geen reële verschillen zijn voor een

heel aantal parameters. Het feit dat er verschillende jongeren zijn waarvoor er een vraag is voor

beide vormen van hulpverlening (vrijwillig en gedwongen), bevestigt dit. Versterken van het

vrijwillige hulptraject kan in dit geval leiden tot een vermindering van de vraag naar gedwongen

hulpverlening.

Deze studie heeft als grootste nadeel het kleine aantal patiënten. De tijdsspanne van 18 maanden

en het feit dat deze studie zich beperkt tot patiënten aangemeld in het UZ Brussel (spoed of

PAika) spelen hierin een rol. Verder gaat het om een dossierstudie waarin de gegevens worden

verzameld op basis van de nota’s die gemaakt werden op het moment van het consult. Niet elke

patiënt werd door dezelfde hulpverlener gezien hetgeen het vergelijken van de informatie

bemoeilijkt.

Verder onderzoek is aangewezen om de bevindingen van dit kleinschalig onderzoek verder uit te

diepen. Het uitbreiden van de studie naar verschillende ziekenhuizen met zowel een

kinderpsychiatrische spoedhulpverlening als een reguliere opnamedienst en dit over een langere

periode zal het aantal geïncludeerde patiënten aanzienlijk verhogen. Het uitwerken van een lijst

van variabelen, die gescoord worden op het moment van of kort na de consultatie, is aangewezen

om het aantal ontbrekende gegevens te beperken en om extra informatie te verzamelen die nodig

14

is voor de analyse. Zo is het nuttig om na te gaan of er een inschrijving is in een school, sinds

wanneer er schooluitval is, hoe deze tot stand gekomen is en welke hulpverlening er reeds

geweest is. Ook de relatie tussen begeleiding vanuit bijzondere jeugdzorg en

kinderpsychiatrische hulpverlening dient verder onderzocht te worden.

Tenslotte is het aangewezen om onderzoek te doen naar de impact van de vraag naar een

gedwongen opname op de perceptie van de psychiatrische hulpverlening bij jongeren.

Gelijkaardig onderzoek, maar voor volwassenen vond eerder plaats in Nederland (2). Zijn

jongeren bij wie ooit de vraag werd gesteld naar gedwongen hulpverlening, meer of minder

geneigd om zich te wenden tot psychiatrische hulpverlening wanneer het opnieuw nodig is? Is de

kans op de vraag naar gedwongen hulpverlening groter wanneer die vraag er reeds eerder was?

En hoe ervaren jongeren de gedwongen hulpverlening?

6. Besluit

Samengevat is dit een kleinschalige studie waarvan de resultaten een aanzet kunnen zijn tot een

grootschaligere studie met als doel elementen te vinden die kunnen bijdragen tot de preventie van

een ingrijpende gebeurtenis zoals een (vraag naar) gedwongen opname. Volgens deze

onderzoeksresultaten kan een tijdige begeleiding vanuit bijzondere jeugdzorg

(ondersteuningscomité of jeugdrechtbank) het risico op de vraag naar gedwongen opname

verminderen. Het hoge aantal schoolweigeraars bij de jongeren met een vraag naar gedwongen

opname wijst op het belang om jongeren met schooluitval tijdig door te verwijzen naar reguliere

kinderpsychiatrische hulpverlening. Verder werden er in deze studie geen opvallende verschillen

teruggevonden tussen beide groepen (vraag naar gedwongen tegenover reguliere hulp). Een

mogelijke verklaring hiervoor is dat beide groepen gelijkaardig zijn. Dit brengt met zich mee dat

jongeren met een vraag naar gedwongen hulp ook terecht komen in het circuit van de reguliere

hulpverlening. Het versterken van de vrijwillige hulpverlening kan in dit geval de vraag naar

gedwongen hulp verminderen.

15

7. Referentielijst

1. Departement Welzijn, Volksgezondheid & Gezin. Jaarverslag 2013 omtrent de

toepassing van de wet betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke

in Vlaanderen. 2013. https://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/jaarverslag-

gedwongen-opname-2013

2. van der Post LF, Peen J, Visch I, Mulder CL, Beekman AT, Dekker JJ. Patient

perspectives and the risk of compulsory admission: The Amsterdam Study of Acute

Psychiatry V. Int J Soc Psychiatry. 2014; 60:125-33.

3. Perkins DO, Gu H, Boteva K, Lieberman JA. Relationship between duration of

untreated psychosis and outcome in first-episode schizophrenia: a critical review and

meta-analysis. Am J Psychiatry. 2005; 162:1785-1804.

4. Marshall M, Lewis S, Lockwood A, Drake R, Jones P, Croudache T. Association

betweens duration of untreated psychosis and outcome in cohorts of first-episode

patients: a systematic review. Arch Gen Psychiatry. 2005; 62:975-983.

5. Wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de

geesteszieke. Kan op volgende website opgezocht worden

(http://www.ejustice.just.fgov.be/wet/wet.htm) laatst geconsulteerd op 19/03/2016.

6. Corrigall R, Bhugra D. The role of ethnicity and diagnosis in rates of adolescent

psychiatric admission and compulsory detention: a longitudinal case-note study. J R

Soc Med 2010; 106:190-5.

7. Salize HJ, Dressing H. Epidemiology of involuntary placement of mentally ill people

across the European Union. Br J Psychiatry. 2004; 184:163-8.

8. Rafrati R, Bergaoui H, Bram N et al. A descriptive study of the procedures of

psychiatric admissions at Razi hospital. Tunis Med. 2013; 91:583-8.

9. Cougnard A, Kalmi E, Desage A et al. Factors influencing compulsory admission in

first-admitted subjects with psychosis. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol. 2004;

39:804-9.

10. Eytan A, Chatton A, Safran E, Khazaal Y. Impact of psychiatrists' qualifications on

the rate of compulsory admissions. Psychiatr Q. 2013; 84:73-80.

16

11. Kaltiala-Heino R. Increase in involuntary psychiatric admissions of minors - A

register study. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol. 2004; 39:53-9.

12. van der Post LF, Mulder C, Peen J, Visch I, Dekker J, Beekman A. Social support and

risk of compulsory admission: Part IV of the Amsterdam Study of Acute Psychiatry.

Psychiatr Serv. 2012; 63:577-83.

13. R https://www.r-project.org/ (laatst geraadpleegd op 26/12/2015)