Ennemmo 2.12

• Speculaasjes met insecten

• Wethouders lezen voor uit Mr Finney

• Op barricade voor robuuste natuur

• Interviews met oud-NMO-ers

10 top

VERHALEN

NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel.

10

24 26

4

14

16

Inhoud

CoLofoN

Ennemmo 2.11 is het jaarmagazine van

Natuur en Milieu Overijssel

Stationsweg 3

8011 Cz zwolle

info@natuurenmilieuoverijssel.nl

www.natuurenmilieuoverijssel.nl

Twitter @natuurmilieuov

Redactie

godelieve Wijffels, Martin Hoek, Peter

adema, alma Streefkerk, Wijnand

jonkers, Paul Santman, gerben mensink,

annelies van der Blij, livia leysen,

angelien Hoppen.

Eindredactie

livia leysen

Vormgeving

Frank de Wit

Druk en papier

zalsman zwolle

Fotografen

adriaan Holsappel, Paul Santman, roy

Beuker, angelien Hoppen, anneke van

jaarsveld, Waterschap groot Salland

Houdbaar en volhardendNatuur en Milieu Overijssel is dé organisatie in Overijssel die zich inzet voor een gezond leefmilieu, een rijke natuur en een mooi landschap. Wij nemen het initiatief in het streven naar een duurzame samenleving, waarin de mogelijkheden voor toekomstige generaties niet beperkt worden door ons huidig handelen. Wij stimuleren overheden, bedrijven en burgers om hieraan een bijdrage te leveren. Bovendien verbinden wij ons met vrijwilligers en organisaties die dezelfde doelen nastre-ven en ondersteunen hen daarbij.

Natuur en Milieu

Overijssel is dé

organisatie in

Overijssel die zich

inzet voor een

gezond leefmilieu,

een rijke natuur

en een mooi

landschap.

Wij nemen het

initiatief voor

een duurzame

samenleving,

waar mensen in

balans zijn met

hun leefomgeving

hier en nu, maar

met dezelfde

kansen voor

daar en later.

Wij stimuleren

overheden,

bedrijven en

burgers om

hieraan een

bijdrage te

leveren. Dit doen

we samen met

vrijwilligers en

organisaties die

dezelfde (deel)

doelen nastreven

en door inzet

van sociaal

instrumentarium.

a fgelopen jaar sprak Marga Kool, dijkgraaf Waterschap reest en Wieden,

de Provinciale Staten toe over het belang van de ecologische Hoofd-

structuur. daarbij koos zij heel gedurfd voor een poëtische invalshoek.

zij vertelde niet over de reest, maar liet de reest zelf aan het woord. Haar

verhaal bracht mij terug naar 40 jaar geleden, het oprichtingsjaar van Natuur en

Milieu Overijssel, waarin ik zelf als middelbare scholier ook de rivier koos om voor

het vak Nederlands mijn zorg te uiten over de milieuverontreiniging. Thuis ging

ik de zolder op, zoekend tussen oude schriftjes en studieboeken. en ja zowaar,

ik vond mijn opstel van 40 jaar geleden. Kinderlijk soms, maar het ontroerde

me toch ook. een klein stuk uit mijn opstel van toen: “ik voelde de stenen met

mij mee rollen. ze vergruisden in mijn snelheid. daar zag ik het kleine dorp. ik

had er jaren geleden mijn baan verlegd om er maar langs te komen. Het was er

prachtig; bomen aan beide zijden. Spinrag glinsterend in de ochtendzon. Het

was allemaal geweldig, maar toch voelde ik het gaat niet goed”.

is er tussen mijn opstel en Marga’s verhaal dan niets veranderd? gelukkig wel.

er is ontzettend veel gebeurd. de waterkwaliteit is sterk verbeterd, bedrijven

werken met milieuvergunningen en milieujaarverslagen, we zien elektrische

auto’s rijden zonder uitstoot, zonnepanelen zijn populair en bijna niet aan te

slepen; via mijn i-pad kan ik op mijn werk de verwarming thuis omhoog en

omlaag zetten, afgedankte spullen verkopen we via marktplaats of krijgen een

bestemming via www.spullendelen.nl. valt er dan niets meer te wensen? ja, ik

heb nog heel veel wensen! Mijn grootste zorg is wel de afname van onze planten

en dierenrijkdom. dat is, ondanks de taskforce Biodiversiteit, echt alarmerend.

en wat onze grondstoffen betreft zie ik helaas nog onvoldoende een gevoel

van urgentie voor hoogwaardig hergebruik. Nederland loopt in europe ontzet-

tend achter als het om duurzame energie-opwekking gaat en onze ecologische

footprint neemt nog altijd toe.

We zijn er dus nog niet en de houdbaarheid van Natuur en Milieu Overijssel

staat na 40 jaar dan ook nog fier overeind. Wij houden vol om samen met u

onze provincie en wereld duurzamer te maken. Sociale innovaties, waarbij men-

sen met lokale initiatieven verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen omge-

ving, dragen daar aan bij. Op internet vond ik een aantal prachtige voorbeelden.

Scan de onderstaande Qr-codes en geniet. ik wens u veel inspiratie toe en hoop

dat u die ook met ons wilt delen.

godelieve Wijffels, directeur Natuur en Milieu Overijssel

Natura 2000 vogelkijkdag in de vreugderijkerwaard

Wethouders lezen voor uit Mr Finney

Hoe houdt zwolle de voeten droog?

NMO en de kracht van de samenleving

interviews 4 oud NMO-medewerkers

Hier opgewekt

Natuur en Milieu Overijssel op de barricade voor een robuuste natuur

EXTRA

NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel.

Topverhaal 01

4 5

Op zaterdag 15 september organiseerden wij onze eerste Natura 2000 Vogelkijkdag. De dag was niet alleen bedoeld voor ervaren vogelaars, maar juist ook voor mensen met weinig kennis en ervaring. Veel bezoekers hielden voor het eerst een verrekijker vast. Sommigen kwamen speciaal voor deze dag, maar er waren ook veel bezoekers die toeval-lig langsfietsten op de dijk. Al met al een geslaagde dag. Zo vindt ook Johan Poffers, één van de vogeldeskundigen die aanwezig waren om mensen een mooie en interessante vogelervaring mee te geven.

telescopen om de bezoekers te ontvangen en alles uit te leggen over de vogels en de functie van een Natura2000 gebied. de meeste bezoekers waren bijzonder blij met de deskundigheid en bevlogenheid van alle vrijwilligers en deskundigen. een aantal was zo enthousiast dat ze ter plekke besloten een kijker of telescoop aan te schaffen bij Kijk uit verrekijkers. Nick Pluim van Kijk uit verre-kijkers: “ik had hier met twee man moeten staan, ik had zelfs geen tijd om een broodje te eten zoveel belangstelling was er”. Nick stelde tijdens de dag een verrekijker ter waarde van € 400,- beschikbaar. deze werd verloot onder de deelnemers van de dag.

CasarcasTijdens de dag viel er op vogelgebied het no-dige te beleven. zo werd een groepje casarcas (een oranjebruine halfgans), de visarend, de grote zilverreiger, de watersnip, de aalschol-ver en natuurlijk de lepelaar gezien. een

“ik wist niet wat ik er precies van verwachten moest, maar ik heb echt genoten van al die belangstelling

van geïnteresseerde en soms nog onwetende mensen. Wat mij betreft echt boven verwachting. Naar mijn inschatting kwamen deze middag zo’n 200 tot 225 mensen langs. echt super gaaf, zoveel belangstelling.”

Natura 2000Met deze dag hebben we mensen bewust gemaakt van het belang van Natura2000 voor vogels. de vreugderijkerwaard is een Natura2000 gebied met bijzondere water-plantvegetaties zoals het zeldzame rivierfon-teinkruid en interessante vogelsoorten. deze hebben de deelnemers dan ook in volle glorie kunnen zien en horen. johan: “vogels

bijzonder moment was de vrijlating van een aantal gerevalideerde vogels van vogelop-vangcentrum de Fûgelhelling. Het betrof een paar meeuwen, twee waterhoentjes en een jonge ooievaar. de ooievaar had wel even tijd nodig om aan zijn vrijlating te wennen. Hij werd gedurende de dag goed in de gaten gehouden. johan: “Soms hebben mensen echt geen idee van wat er te zien is, en als ik het dan uitleg en zichtbaar voor ze maak, is het net een dag in de dierentuin. ik leg dan bijvoorbeeld uit dat vogels in dit gebied neerstrijken om bij te tanken, net zoals een tankstation voor auto’s. Of dat ze vanuit het ijsselmeer naar de vreugderijkerwaard vlie-gen om op te drogen en hun jasje op nieuw in te vetten”.

Blijvend enthousiasmede dag zorgde voor veel blijvend geïnteres-seerde mensen. dit bleek onder andere uit een grote belangstelling in de winkel van Kijk uit verrekijkers direct na de publieksdag. Ook johan heeft er ‘klanten’ aan over gehouden: “Tijdens deze dag ben ik in contact gekomen met mensen waarvoor ik nu regelmatig vogelexcursies geef. ze zijn erg enthousiast geworden en hadden nog nooit op deze ma-nier naar de vreugderijkerwaard gekeken”.

Natura 2000 Vogelkijkdag in de Vreugderijkerwaard

zijn echt mijn passie, het is elke dag anders. daarnaast geniet ik er van mensen bewust te maken van hun eigen landschap en natuur dichtbij huis. ik wil graag het verhaal van hoe de natuur werkt vertellen en laten zien”.

Vogelaars in de dopSamen met johan stonden op 15 september 16 ervaren vogelaars klaar met kijkers en

Natura 2000 vogelkijkdag in de vreugderijkerwaard

NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel.

interview met Wendy ruwhof 1978-1997

18 jaar vol overgave directeur.

directeur worden bij een organisatie lukt je natuurlijk niet zomaar. je moet over een flinke dosis ervaring beschik-

ken, een goede visie hebben en een aantal goede referenties zijn niet minder belangrijk. vaak gaat er een zware selectieprocedure aan vooraf. 38 jaar geleden liep het bij Natuur en Milieu Overijssel iets anders, zo vertelt voormalig directeur Wendy ruwhof over haar carrièreswitch van educatief medewerker naar directeur.

KunstjeafkijkenBij de oprichting van Natuur en Milieu Overijs-sel in 1973 was jos Waals de directeur. Hij had de ambitie om, net als zijn vader, burgemees-ter te worden. Na twee jaar kon hij ergens aan de slag en verliet de organisatie. “ik heb toen mijn kans gepakt, het leek mij ook wel wat”, vertelt Wendy. Haar bureau stond recht tegenover die van de toenmalige directeur, waardoor ze in twee jaar het kunstje heeft kunnen afkijken. “ik dacht: ik kan wachten tot er iemand anders op die stoel gaat zitten, maar ik kan het zelf ook doen.” Bijna 40 jaar later is dat bij het huidige Natuur en Milieu Overijssel natuurlijk ondenkbaar. Maar de

tijden waren toen anders. de organisatie bestond slechts uit een directeur en twee betaalde medewerkers. Maar toch kreeg Wendy het directeurschap niet in de schoot geworpen. “een vrouwelijke directeur? dat kon in die tijd echt nog niet.” ze is bij alle be-stuursleden langsgegaan en uiteindelijk heeft toch de meerderheid voorgestemd.

Speerpunteninmiddels is Wendy niet meer uit de geschie-denis van Natuur en Milieu Overijssel weg te denken. in 18 jaar tijd heeft ze het bedrijf laten groeien tot een professionele organisatie met 30 werknemers. Wendy heeft zich vooral in-gezet op het gebied van educatie. Milieuedu-catie was toen een ‘hot item’ voor overheden. Onder Wendy is educatie verankerd in de organisatie. daarmee onderscheidde Natuur en Milieu Overijssel zich van de andere mili-eufederaties: in Overijssel zitten ‘beleid’ en ‘educatie’ onder één dak. Wendy legde hier de basis voor en dat is in al die jaren niet ver-anderd. “ik heb er hard voor moeten vechten en ik ben er nog steeds erg trots op.”Ook ging er veel tijd zitten in het werven van subsidies. daaraan heeft Wendy nog bijzon-

Natuur en Milieu Overijssel bestaat 40 jaar. Een lange tijd waarin heel veel mensen een belangrijke bijdrage hebben ge-leverd aan onze organisatie. Sommige zijn nu nog verbonden met ons, andere wonen en werken inmiddels heel ergens anders. We interviewden een aantal ‘’oudgedienden’’. Een van hen is Wendy Ruwhof die 20 jaar bij Natuur en Milieu Overijssel werkte, waarvan 18 jaar als directeur.

dere herinneringen. zo lukte het om europees geld uit Brussel binnen te halen. “zelfs de provincie ging met ons mee om een goed woordje voor ons te doen.” Ook kreeg ze de provincie zo ver om een nieuw kantoorpand te kopen. een oud pandje uit de 19e eeuw aan de gracht. “Hoe ik het elke keer weer voor elkaar kreeg, vind ik nu ook wel bijzonder.” dat zal ze ongetwijfeld aan haar aansteke-lijke enthousiasme te danken hebben. Maar ze wist ook altijd heel erg goed waar een aanvraag aan moest voldoen en zorgde dat de plannen precies kloppend waren.

AfscheidNa 18 jaar kwam Wendy voor de moeilijke be-slissing te staan om het bedrijf te verlaten. ze voelde zich erg vergroeid met de organisatie en kon zich niet voorstellen dat er iets leukers was. Toch maakte Wendy de grote stap en werd ze directeur bij Nivon. een paar jaar later stapte ze over naar Milieudienst Midden-Holland, waar ze de organisatie ook flink heeft laten groeien. “ik hou er kennelijk van als een organisatie groeit”, zegt ze lachend. inmiddels is Wendy alweer drie jaar wethou-der in gouda. ze heeft nog steeds milieu in de agenda, maar ook verkeer en openbare ruimte. “eigenlijk wilde ik nooit ambtenaar worden, dat leek me verschrikkelijk. Maar het is heel leuk.”

TrotsWendy kijkt nog steeds met veel plezier en trots terug op haar tijd bij Natuur en Milieu Overijssel. ze vindt het de mooiste provinciale organisatie die er is en ziet nog steeds een belangrijke rol voor haar in de samenleving. “Het zit niet altijd van nature in de mens om goed met het milieu om te gaan. dat geldt nu ook weer voor de overheid.” ze hoopt dan ook dat Natuur en Milieu Overijssel nog heel lang haar goede werk kan blijven doen en een hele mooie toekomst tegemoet gaat.

6 7

Topverhaal 02

d e groene Twinkeling is een uniek kunstwerk, speciaal ontworpen door Orsetti uit deventer. Met de

jaarlijkse uitreiking van deze wisselbokaal stimuleren we dat bedrijven de bescherming en het stimuleren van biodiversiteit tot een vanzelfsprekend onderdeel maken van Maat-schappelijk verantwoord Ondernemen. van de drie genomineerde bedrijven ontving roelofs de prijs omdat zij als eerste commer-ciële bedrijf in Nederland heeft meegewerkt aan de ontwikkeling van Tijdelijke Natuur in Overijssel. roelofs heeft bovendien op 13 december 2011 als eerste private partij de greendeal Tijdelijke Natuur ondertekend. “daarmee is roelofs een zeer inspirerend

voorbeeld voor andere bedrijven”, aldus Piet Winterman, jurylid en directeur van Staats-bosbeheer. “Terreinen die bedoeld zijn voor woningbouw, infrastructuur of industrie lig-gen soms lange tijd braak. door hier tijdelijke natuur tot ontwikkeling te laten komen, krijgen met name pionierssoorten de ruimte, produceren zaden, trekken insecten aan en bieden rust en voedsel voor bijvoorbeeld vogels en zoogdieren”.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemende heer ringenier, directeur van roelofs bv, nam de groene Twinkeling dankbaar en zicht-baar trots in ontvangst: “al vier jaar investeren wij in duurzaamheid en Maatschappelijk ver-antwoord Ondernemen. Onze bedrijfsfilosofie is gebaseerd op de drie basisprincipes van de griekse architect vitruvius: gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde. dat is de manier waarop wij werken in projecten en waarmee wij bijdragen aan een mooier Overijssel. Heel graag samen met natuurorga-nisaties. ik hoop dan ook dat strijd, vechten en wantrouwen verleden tijd zijn en dat we in de toekomst nog beter samenwerken.” We slui-ten ons graag aan bij de woorden van de heer ringelier en hebben in 2012 verdergaande samenwerking gezocht met het bedrijfsleven. dit onder vlag MvOloont! zie ook elders in deze ennemmo 2.12.

eerste nieuwjaarsbijeenkomst groene vier. roelofs bv wint groene TwinkelingBest een spannend begin van het nieuwe jaar! Op 5 januari organiseerden wij onze eerste nieuwjaarsbijeenkomst. Niet alleen, maar samen met Staatsbosbeheer, Landschap Overijssel en Natuurmonumenten. Een groene nieuwjaarsbijeenkomst dus, waarvoor we ons brede netwerk van politiek, overheid, natuurorganisaties, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties uitnodigden. Het werd een gezellige, zeer geanimeerde happening met een bont gezelschap van 150 gasten. Aan het begin van de avond werd Roelofs bv uit Den Ham door ons in de spotlights gezet. Het bedrijf ontving als eerste ondernemer de Groene Twinkeling wisselbokaal voor hun bijdrage aan de biodiversiteit in Overijssel.

JANuARiNatuur en Milieu overijssel steunt de voorstellen voor windmolens bij Staphorst in de gemeente Staphorst lagen drie plannen op tafel voor in totaal twaalf nieuwe windmo-lens. Op 10 januari heeft de gemeenteraad een oriënterend gesprek gehad over windener-gie. aangezien Natuur en Milieu Overijssel voorstander is van windenergie op een aantal kansrijke locaties hebben wij de gemeente-raadsleden een brief gestuurd met het verzoek in te stemmen met het voorliggende advies. Hierbij hebben we de kanttekening geplaatst dat het van belang is de initiatieven op elkaar af te stemmen en actieve participatie van omwonenden mogelijk te maken.

fEbRuARiGroene valentijnskaarten roepen Mark Rutte en kabinet op tot meer hart voor de natuur Op 14 februari, valentijnsdag, ging onze di-recteur godelieve Wijffels met in haar bagage zo’n 3-duizend valentijnskaarten naar den Haag. Namens veertien natuur, milieu en die-renbeschermingsorganisaties overhandigde zij de kaarten aan Nia Palli, chef protocol van minister president Mark rutte. uit het hele land hebben mensen gereageerd op onze oproep om Mark rutte op valentijnsdag te verrassen met groene valentijnswensen. Het heeft ontroerende, liefdevolle en vaak ook humoristische kaarten opgeleverd. Wij waren met de vele kaartschrijvers van mening , dat het natuurbeleid van kabinet rutte 1 wel wat meer mag getuigen van liefde voor de natuur.

MAARtSt Cyriacusschool uit Hoonhorst winnaar Energiespelshowin de winter van 2012-2013 deden in totaal 25 basisscholen uit 7 gemeenten mee aan ons schoolprogramma Scholen krijgen energie..

door verschillende acties, projecten, lessen en excursies hebben leerkrachten, leerlingen en ouders veel geleerd over energiebesparing en duurzame energie. Ook was er aandacht voor praktische tips om thuis en op school energie te besparen. de scholen werden daarbij ondersteund door een energieadvi-seur van gdF Suez energie Nederland. Op 29 maart vond in het provinciehuis in zwolle de eindmanifestatie van Scholen krijgen energie plaats. Tijdens deze regionale energiespel-show gingen zes basisscholen uit de gemeen-ten dalfsen, Kampen, Olst-Wijhe, raalte, Steenwijkerland met elkaar de strijd aan voor het beste energierapport, het beste filmpje en de meeste punten voor de energiequiz. St. Cyriacusschool uit Hoonhorst won de eerste prijs voor haar energierapport, dat uitblonk in originaliteit en effectiviteit.

ApRiLVeel belangstelling voor buurtenergie ZwolleNatuur en Milieu Overijssel heeft samen met de gemeente zwolle en aT Osborne het project Buurtenergie zwolle in april 2012 afgerond. Het project heeft ertoe geleid dat 5 zwolse wijken actief aan de slag zijn gegaan met het thema buurtenergie. daarnaast was er een wijk overstijgende zonnepanelen actie die zorgde voor snelle en zichtbare resultaten met maar liefst 325 deelnemers. Tijdens de afronding hebben we besproken hoe we de wijken ondersteuning kunnen blijven geven via ons netwerk Hier Opgewekt. Het project Buurtenergie heeft in het najaar een vervolg in heel Overijssel gekregen met o.a. sessies in zwolle en enschede.

MEiEerste vismeesters van overijssel opgeleid Met ons nieuwe lesproject jongleren Waterbe-heren maken we kinderen vertrouwd met het leven in en om het water. Onderdeel van dit lesproject is een visles, waarbij kinderen leren hoe ze op een verantwoorde manier kunnen vissen en waarom de kwaliteit van het water zo belangrijk is voor plant, dier en mens. de visles wordt verzorgd door vismeesters. in mei organiseerden we daarom samen met Sportvisserij Nederland een eerste vismeester scholingscursus. gewapend met extra kennis over onder andere het onderwaterleven en didactiek zijn de twaalf opgeleide vismeesters helemaal klaar voor leuke, praktische vislessen in groningen, drenthe en Overijssel.

JuNiGroene peiler over afvalelk jaar leggen wij ons groene Peiler panel twee tot drie enquêtes voor over een actueel onderwerp. in juni ging het over afval. uit het onderzoek van Natuur en Milieu Overijs-sel over afval blijkt dat er grote bereidheid is onder mensen om afval (nog meer) te scheiden. Statiegeld, meer inzamelpunten op strategische plekken en gemeenten die recyclebare producten ophalen worden gezien als belangrijke hulpmiddelen. Mensen geven expliciet aan behoefte te hebben aan een goede gFT-inzameling in flats en in het buitengebied. Naast gFT kunnen ook textiel, bouw- en klusafval en lampen nog beter worden gescheiden. voor nieuwe vormen van afvalinzameling door gemeenten blijkt nog beperkt draagvlak.

JuLi Duurzaam initiatief zoekt ener-gieke gemeente Op dinsdag 10 juli heeft Natuur en Milieu Overijssel de kennis- en netwerkbijeenkomst duurzaam initiatief zoekt energieke gemeen-te, in het provinciehuis in zwolle georgani-seerd. Op de bijeenkomst stond de verande-rende relatie tussen overheid en samenleving centraal. ambtenaren en bestuurders moeten en willen inspelen en meeliften op lokale duurzame initiatieven, maar hoe werkt dat nu eigenlijk en welke initiatieven passen hier bij? Particulieren, overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties gingen met elkaar in gesprek over een duurzame toekomst aan de hand van goed lopende projecten en verrassende ideeën. dit leverde een verzameling ‘contactadvertenties’ op over autodelen, duurzaamheidsplatforms en een duurzaamheidsbordspel. Het was een bruisende en inspirerende middag die in 2013 zeker navolging krijgt.

AuGuStuSbram fietst sponsort Natuur en Milieu overijsselin augustus voltooide Bram Witvliet (student en 20 jaar) zijn Overijsselse fietsavontuur. Met trots en euforie berichtte hij ons alle dorpjes en steden in Overijssel op de fiets te heb bezocht! in slechts 8 tochten heeft Bram alle 156 dorpen van onze provincie aangedaan. de kilometerteller stopte uiteindelijk op 1002 kilometer. Natuur en Milieu Overijssel is erg trots op Bram’s prestatie. Hiermee heeft hij sponsorgeld bijeengebracht voor ons project Burgers en landschap. Tijdens de start van dit project in januari 2013 ontvingen wij een cheque ter waarde van ruim 600 euro. Bram heeft zijn Overijsselse fietservaringen op zijn eigen website www.bramfietst.nl gezet.

SEptEMbEREerste studenten beginnen aan minor Social Greenduurzaamheid is een niet meer weg te denken begrip in onze maatschappij. Steeds meer organisaties en bedrijven hebben daar oog voor. Belangrijk aandachtspunt is het gedrag van werknemers. Wordt er door hen al voornamelijk papierloos gewerkt? Komen medewerkers met de fiets of het openbaar vervoer naar het werk? Met de nieuwe minor Social green worden studenten opgeleid die duurzaam denken, duurzaam doen en duur-zaam gedrag weten te stimuleren. de minor is ontwikkeld door Hogeschool Windesheim, Natuur en Milieu Overijssel, provincie Overijs-sel, Waterschap groot Salland, agentschap Nl, programmabureau NMe en landstede. in september is officieel de nieuwe minor Social green voor 28 Windesheim studenten van start gegaan. Tijdens de officiële aftrap waren ook gedeputeerde ineke Bakker, ellen leusink van Programmabureau NMe, Hans de jong van Waterschap groot Salland, rob van Kessel van landstede, Harry Frantzen en jan Willem Meinsma van Windesheim aanwezig.

oktobERNacht van de Nacht is grote publiekstrekker dit jaar werden op maar liefst 33 locaties in Overijssel Nacht van de Nacht activiteiten ge-organiseerd, een record! Het was een heldere, maar ook koude nacht, met een bijna volle maan. Meer dan 3.000 mensen, jong en oud hebben genoten van de overal in onze provin-cie georganiseerde activiteiten. ze hebben de sfeer van duisternis kunnen ervaren en zijn zich bewust geworden van het belang van duisternis voor mens en dier. dit jaar hebben ook de provincie en verschillende gemeen-ten weer gehoor gegeven aan onze oproep om de Nacht te ondersteunen. zij doofden onder andere de lichten van de gemeentelijke gebouwen, organiseerde of ondersteunde de lokale activiteiten en gingen aan de slag met lichthindermeldingen van hun inwoners.

NoVEMbERWaterkwaliteit verbeteren hoe doe je dat?Natuur en Milieu Overijssel en het Samenwer-kingsverband van Waterschappen organi-seerden, in opdracht van het Ministerie voor i&M, twee bijeenkomsten over de toekomst van ons water. in de tweede bijeenkomst in november hebben we vooral de meningen en ideeën van ‘water’ professionals en particulie-ren opgetekend. Wat vinden zij belangrijk als het om oppervlakte water gaat en waar moet meer aandacht voor komen. de bondige statements van de deelnemers hebben we vastgelegd in een filmpje. deze is samen met een uitgebreider verslag opgestuurd naar het Ministerie en vormt input voor de nieuwe plannen Kaderrichtlijn Water 2015-2021.

DECEMbERSinterklaas brengt miljoenen euro’s naan provincie overijssel: cadeau voor de EHS. Hoog bezoek voor gedeputeerde Maij van de provincie Overijssel. Sinterklaas bracht haar op woensdag 5 december een cadeau met de toegezegde steun van het kabinet voor het realiseren van de ecologische Hoofdstructuur (eHS). ‘Natuur levert immers van alles op, ook geld’, aldus de Sint. als reactie op de woorden van Sinterklaas kwam ook gedeputeerde Maij met een prachtig zelfgemaakt sinterklaasge-dicht.

8

NMO van maand tot maand

9NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel.

NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel.

Topverhaal 03

2012 was een roerig jaar voor natuur en natuurliefhebbers. Zo kwam toenmalig staatssecretaris Bleker met een om-streden natuurwet waarmee hij de juridische bescherming van de natuur ‘de das omdoet’. En onze provincie zette een proces in gang om te komen tot een zogenaamde herijking van Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Deze herijking houdt in dat cruciale ecologische verbindingszones wegvallen en bestaande natuurgebieden onvoldoende worden beschermd. Natuur en Milieu Overijssel liet zich niet onbetuigd. We lieten in zowel bestuurlijke en ambtelijk provinciale overleggen onze stem horen. We zetten tijdens Valentijnsdag een brede publieksactie op touw en mobiliseerden een aantal keer onze achterban om van zich te laten horen. Uit de reacties bleek de onvrede onder natuurliefhebbers groot.

Natuur en Milieu Overijssel op de barricade voor een robuuste natuur

meren en mobiliserende van lokale natuur- en milieugroepen. die handschoen hebben we graag opgepakt. in maart organiseerden we een informatieavond over de herijkings-plannen van de provincie voor zo’n vijftig geïnteresseerden. en eind van het jaar wisten we samen met de terreinbeheerders zo’n 200 natuurliefhebbers te mobiliseren voor een openbare Statencommissievergadering over de eHS. Ook hielden in deze commis-sievergadering veel mensen uit ons netwerk een vlammend pleidooi voor een robuuste natuur. leo was, namens vereniging voor Natuur en Milieu ‘de vechtstreek’, een van de ruim 30 insprekers. leo hoopt dat het gezamenlijk optreden er toe zal bijdragen dat de provincie alsnog een aanzienlijk groter deel van de eHS gaat realise-ren dan zij tot nu toe in de herijking van plan is. leo: “ik ben er van overtuigd dat door het verschuiven van de einddatum van 2018 naar 2021 of

voor een charmeoffensief tijdens valentijns-dag. Samen met een groot aantal (landelijke) natuur, milieu en dierenwelzijnsorganisaties riepen wij natuurliefhebbers op Mark rutte een valentijnskaart te sturen. Het leverde duizenden groene liefdesbetuigingen op, die onze directeur godelieve Wijffels in den Haag overhandigde.

Tienpunten alternatiefNederlandse natuur-, landschaps- en dieren-welzijnsorganisaties, waaronder Natuur en Milieu Overijssel, lanceerden bovendien een tienpuntenplan Kies nu voor de natuur als basis voor nieuw natuurbeleid en de nieuwe Natuurwet. drie belangrijke onderdelen van het tienpuntenplan zijn: een eenvoudige maar effectieve natuurwet, het volledig met elkaar verbinden van de natuurgebieden, en het behouden en terugbrengen van kleine landschapselementen in het boerenland.

zelfs 2027 die realisatie betaalbaar wordt en dat dit de samenleving een veel duurzamer leefomgeving oplevert”.

Hartekreten voor de natuurlos van de provinciale ontwikkelingen had-den ook de landelijke ontwikkelingen op natuur onze aandacht. Naar aanleiding van

de door Bleker ontworpen nieuwe Natuurwet namen wij het initiatief

10

Samen met terreinbeheerders, lTO, waterschappen, OPg (koepel van land-goedeigenaren) en gemeenten hebben

wij onze zorgen, ideeën en oplossingen inge-bracht in verschillende provinciale ambtelijke en bestuurlijke bijeenkomsten. Bovendien hebben we zowel via formele inspraak als via wandelgangenoverleg onze ideeën voor robuuste Overijsselse natuur en bescherming van de biodiversiteit voor het voetlicht ge-bracht. Niet alleen wij en andere professionals gingen het gesprek aan met de provincie, ook velen uit ons groene netwerk stelden het beleid van de provincie ter discussie. zo zocht leo Oudejans van vereniging voor Natuur en Milieu ‘de vechtstreek’ contact met Natuur en Milieu Overijssel. leo was van mening dat Natuur en Milieu Overijssel naast de bestuur-lijke lobby meer zou kunnen doen in het infor-

12NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel. 13

topVERHAALTopverhaal 04

Op 16 oktober tijdens de Wereldvoedseldag hebben wij mensen laten kennismaken met het eten van insecten. Op de stations van Zwolle, Deventer, Almelo, Hengelo en Hardenberg deelden wij speculaasjes uit met daarin Buffalo larven. Natuur en Milieu Overijssel organiseerde de actie samen met het Centrum voor Natuur en Milieu Communicatie van de gemeente Hengelo, Natuuractiviteitencentrum de Koppel uit Hardenberg en verschillende vrijwilligers. Met deze actie hebben we mensen willen laten nadenken over het eten van insecten als alternatief voor vlees en daarmee als interes-sante oplossing voor het wereldvoedselprobleem. Miriam Gerrits van Natuuractiviteitencentrum de Koppel gaf leiding aan de actie op station Hardenberg en heeft Bakker Slatman gevraagd de insectenkoekjes te bakken.

Miriam: “Toen ik hem vroeg was hij meteen enthousiast. Hij kwam zelf met een aantal goede ideeën. Hij

heeft verschillende hapjes uitgeprobeerd en kwam uiteindelijk met een koekje waarin de Buffalo-larve is verwerkt, een insect met de wetenschappelijke naam alphitobius laevi-gatus. als je goed keek kon je ze zien zitten in het speculaasje. dat is toch even andere koek!”

Reacties van mensende sfeer op de stations was prima. Miriam: “Mensen reageerden afwisselend. Sommigen hadden er al van gehoord via de radio of krant en kwamen speciaal naar ons toe. anderen liepen met een grote boog om ons heen”. de actie kreeg veel publiciteit. zelfs giel Beelen van 3FM liet heel Nederland weten van onze actie en ook PowNews stond op de stoep om ons te interviewen en de koekjes te proeven.

Speculaasjes met insecten smaken NS-reizigers goed

Waarom insecten?Om insecten te kweken heb je veel minder grond nodig dan voor het houden van koeien, kippen en andere dieren. Bovendien zijn insecten even voedzaam als ‘normaal’ vlees. insecten hebben een hoog eiwit gehalte en zijn veel goedkoper om te produceren. Ter vergelijking: voor 1 kilo eetbare krekels heb je 2,1 kilo voer nodig. voor 1 kilo kip heb je 4,5 kilo voer nodig. voor 1 kilo varken 9,1 kilo en voor 1 kilo rundvlees maar liefst 25 kilo. daar-naast worden veevoer steeds duurder. Mi-riam: “als we op deze manier door gaan met onze vleesconsumptie hebben we in 2050

heel veel meer landbouwgrond nodig om 9 miljard mensen te kunnen blijven voeden. en dat hebben we niet! daarom zijn insecten een interessante, nieuwe eiwitbron”.

Nadenken over vlees“Met deze actie willen we niet direct mensen aan het insecten eten krijgen., maar wel een soort bewustwording creëren. We willen dat mensen gaan nadenken over hun vlees-consumptie en beseffen dat er ook andere, duurzamere eiwitbronnen zijn. door vaker dit soort ludieke acties te doen zet je mensen aan het denken en komt er vroeg of laat een moment dat zij mogelijk andere voedingskeu-zes gaan maken”, aldus Miriam.

Buffolo larvenBakker Slatman: “ik had voor de koekje ook de meelworm kunnen gebruiken, maar die zijn veel groter dan de Buffalo-larve. dat werpt dan toch wellicht een grotere drempel op voor de consument denk ik. de larven werden me netjes gevriesdroogd in een bakje aangeleverd door kweker Kreca uit elburg. ze waren dus al dood. We hebben er wel voor gekozen om ze niet te vermalen, maar ze heel in de koekjes te verwerken. als je goed kijkt, kun je ze zien zitten in het eindproduct. dat is natuurlijk gedaan om de mensen die zo’n koekje krijgen er wel bewust van te maken wat ze eten. Na de actie kreeg ik zelfs aanvragen van men-sen en klanten die zo’n insectenkoekje wilden bestellen”.

NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel. 14 15

topVERHAALTopverhaal 05

Op 10 oktober, de Dag van de Duurzaamheid, gingen zestien wethouders en één raadslid met een voorleesboek onder hun arm op pad. Ze bezochten een basisscholen in hun eigen gemeente om voor te gaan lezen uit Mr Finney en de an-dere kant van het water. Het voorleesthema: duurzaamheid. Natuur en Milieu Overijssel bracht wethouders en basis-scholen met elkaar in contact. Er deden maar liefst twintig basisscholen in dertien gemeenten mee.

Ook ineke Bakker, gedeputeerde van de provincie Overijssel en godelieve Wijffels, directeur van Natuur en

Milieu Overijssel waren te gast als voorlezers. zij bezochten basisschool de zevensprong in zwolle. zij lazen om beurten voor uit is Mr Finney en de andere kant van het water, geschreven door laurentien van Oranje.

DiscussieHet boek Mr Finney en de andere kant van het water werd door ineke Bakker en godelieve Wijffels als inleiding gebruikt voor een ge-sprek over duurzaamheid. groep 4 en groep 5 van de zevensprong luisterden aandachtig tijdens het voorlezen en namen enthousiast

Wethouders lezen voor uit Mr Finney

Digibord kan uitWat kunnen wij zelf doen om te zorgen voor het milieu? was één van de vragen die de voorlezers aan de leerlingen voorlegden. de antwoorden liepen uiteen van meer bomen planten en minder afval op de grond gooien tot schonere fabrieken creëren waar minder energie wordt verbruikt. Ook voor een duurzaam klaslokaal kwamen veel goede tips van de leerlingen, zoals het uitzetten van het digibord en de computers wanneer iedereen de klas verlaat. Opvallend was dat sommige leerlingen al best veel weten over het onderwerp duurzaamheid en goed beseffen wat de consequenties van vervuiling en verspilling zijn.

deel aan de discussie die volgde. voor kinde-ren is duurzaamheid natuurlijk een abstract begrip. Maar na enige uitleg werden heel wat duurzame ideeën genoemd, zoals spaarzaam zijn met energie en opruimen van afval.

Volgend jaar weerHoofd van de school, Wilma geenen, kijkt met veel plezier terug op deze voorlees ochtend. de leerkrachten en leerlingen waren erg betrokken en zo nu en dan komt het onderwerp weer terug in de klas. een leuk

en leerzaam initiatief!! de zevensprong is daarom zeker van plan in 2013 weer met deze voorleesactie mee te doen.

deventer energie en Stadshagen en met ondersteunde partijen zoals provincie Overijs-sel, rOva, enexis of Qurrent. een van de initiatiefnemers geeft een voorbeeld van wat hij aan het netwerken die avond heeft gehad: “Het is fijn om te weten wie we bij enexis kunnen aanspreken en dat ze bereid zijn met ons mee te denken.” een andere deelnemer: “Het motto denk breed, handel concreet van duurzaam Hoonhorst heeft me aan het denken gezet om het bij ons initiatief simpel te houden.”

Kennissessiesin het najaar heeft Natuur en Milieu Overijssel met een aantal partners twee kennissessies georganiseerd over ledenwerving/klanten-binding en financiering/fondsenwerving. Ook in 2013 blijft het thema lokale duurzame energie belangrijk. Natuur en Milieu Overijssel zal initiatiefnemers daarom blijven onder-steunen. een lokaal duurzaam energiebedrijf is namelijk een kwestie van vasthouden en volhouden.

16NMO MagaziNe | SaMeN STerK vOOr NaTuur eN duurzaaMHeid

Topverhaal 06

Natuur en Milieu Overijssel heeft in 2012 het servicepunt Hier Opgewekt Overijssel gelanceerd. Samen met de 12 milieufederaties en de HIER Klimaatcampagne ondersteunen wij lokale duurzame energie initiatieven. In dit lan-delijk platform werken we samen met partners als e-decentraal, Qurrent en Energie+. Hierdoor kunnen Overijsselse initiatieven gebruik maken van provinciale kennis via het servicepunt Overijssel, maar ook profiteren van ervaringen uit ons landelijk netwerk.

lokale energie initiatieven ondersteund met Hier opgewekt

Hier opgewekt is hét kennisplatform voor lokale duurzame energie initiatieven. de diversiteit aan

initiatieven is enorm. ze variëren in grootte, zitten in verschillende ontwikkelingsfasen, hebben verschillende rechtsvormen en ook

nieuws, een agenda met relevante activiteiten, kennisdocumenten en een overzicht van inspi-rerende initiatieven.

Start in OverijsselOp 19 juni hebben wij het servicepunt Hier Opgewekt Overijssel officieel gelanceerd tijdens de bijeenkomst lokaal energie Bedrijf. aan verschillende tafelsessies konden de deelnemers in gesprek met initiatiefnemers van duurzaam Hoonhorst, reggestroom,

de ambities lopen uiteen. er is een wereld te winnen als deze initiatieven van elkaar leren. Hier opgewekt versterkt initiatieven, verbindt de mensen die werk maken van duurzame energie en ondersteunt ze bij het realiseren van hun ambities. Hier opgewekt gelooft in de toekomst van lokale energie opwekking en doet er alles aan de lokale duurzame energie initiatieven te ondersteunen en te professiona-liseren, te verbinden en positief te positione-ren. de website www.hieropgewekt.nl bevat

18NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel. 19 18

Topverhaal 07

Natuur en Milieu Overijssel is in 2012 haar activiteiten op het gebied van duurzaam ondernemen sterk gaan uitbrei-den. In het kader van het landelijke programma MVO Loont hebben wij samen met verschillende partners activiteiten georganiseerd om ondernemers te inspireren en te informeren over de mogelijkheden en kansen van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO).

e en van deze activiteiten was de MvO loont bijeenkomst tijdens de dag van de duurzaamheid op 10 oktober

in zwolle. voor deze activiteit hebben we samengewerkt met de Kamer van Koophan-del, duurzaam zwolle, de gemeente zwolle en duurzaam Ondernemend regio zwolle (dOrz). gerard Bosman is voorzitter van dOrz en groot pleitbezorger van duurzaam ondernemen. Wat vindt hij van de bijeen-komst die we samen organiseerden tijdens de dag van de duurzaamheid? “de MvO bijeenkomst op 10 oktober was voor dOrz een groot succes. er waren veel deelnemers, de zaal was maar net groot genoeg. veel van de deelnemers reageerden heel positief op het programma en de inhoud van de bijeen-komst. Het programma verliep uitstekend, mede doordat Natuur en milieu Overijssel veel tijd en zorg in de feitelijke organisatie heeft gestoken”, zo vertelt gerard Bosman.

MvO loont effectieve impuls voor duurzaam ondernemen

Nieuwe netwerken de MvO loont bijeenkomst leverde dOrz di-verse nieuwe netwerken op. Bosman: “dOrz heeft door deze bijeenkomst veel publiciteit gekregen en we hebben met diverse nieuwe partijen kunnen spreken. een concreet voor-beeld is de toenadering van Wezo (sociale werkplaats). zij wisten van ons bestaan, maar doordat we tijdens deze activiteit goed in beeld waren, leidde dat uiteindelijk tot een vernieuwd contact en aansluiting bij dOrz.” duurzaam ondernemen heeft door dOrz en onze bijeenkomst een stevige impuls gekregen in zwolle. Bosman: “We zijn pas in 2012 gestart, maar hebben in het voor-jaar al een eerste workshop gehouden voor ondernemers. verder zoeken en vinden we de verbinding met de overheid. de gemeente zwolle en provincie Overijssel zijn inmiddels enthousiast aangehaakt. dat we binnen de ambtelijke burelen steeds bekender worden,

blijkt bijvoorbeeld ook uit het feit dat de gemeente Meppel ons zeer recent heeft be-naderd om de werkwijzen en structuur dOrz uit te komen leggen.”

Verder op ingeslagen wegzowel dOrz als Natuur en Milieu Overijssel willen graag de goede samenwerking voort-zetten, om ook in 2013 maatschappelijk ver-antwoord ondernemen een krachtige boost te geven. Speerpunten voor 2013 zijn onder andere het delen van praktijkvoorbeelden en ervaringen van collega-mkb’ers. voorbeelden waaruit blijkt dat MvO loont!

NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel.

interview Siebe van der Woude 1973-tot nu

al 40 jaar als vrijwilliger betrokken bij Natuur en Milieu Overijssel.

Half elf, koffietijd! een groepje mannen en vrouwen dat sinds negen uur hard aan het werk is, verzamelt zich bij het

‘hok’. Het kacheltje brandt en er liggen een paar lekkere koeken klaar. de harde wer-kers kletsen een half uurtje over alledaagse dingen. er hangt een gezellig sfeertje die ze meenemen als ze weer teruggaan naar het veld. Machinaal gereedschap komt er niet aan te pas, dus ook tijdens het harken, snoeien, planten en opruimen klinkt er een gezellig geroezemoes. eén van de vrijwilligers van ivN losser die al jaren op deze manier het land-schapsbeheer doet is Siebe van de Woude. Net als Natuur en Milieu Overijssel viert hij dit jaar zijn 40-jarig jubileum. dat leverde hem een erespeldje op, maar daar blijft Siebe heel nuchter onder. “ik doe gewoon de zaken die nodig zijn”, aldus de jubilaris.

Ruimtelijke ordeningMaar Siebe doet meer dan alleen land-schapsbeheer. Hij is ook natuurgids, geeft

groencursussen en houdt zich veel bezig met ruimtelijke ordening. “ruimtelijke ordening heeft altijd mijn interesse gehad”, vertelt Siebe, “het leidt tot vrij grote ingrepen in het landschap, die niet altijd positief uitpakken.” Op dit moment is hij vooral druk met de ecologische Hoofdstructuur van Overijssel en Natura2000. Hij bijt zich echt in deze on-derwerpen vast en verslindt de steeds groter wordende stapels papier op zijn bureau. Hij moet immers goed op de hoogte zijn van alle gepubliceerde rapporten rondom deze onderwerpen. “alleen ‘nee’ roepen helpt niet. Wil je er op een zinnige manier iets over zeggen, dan moet je je door de papieren rompslomp heen worstelen.” dat is niet altijd even leuk als buiten het zonnetje schijnt, maar het hoort er gewoon bij. Het is dan ook niet verassend dat Natuur en Milieu Overijssel hem vroeg zitting te nemen in de landinrich-tingscommissie losser. in al die jaren heeft Siebe natuurlijk veel mee-gemaakt en voor elkaar gekregen. zo hielp hij

Natuur en Milieu Overijssel bestaat 40 jaar. Een lange tijd waarin heel veel mensen een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan onze organisatie. Sommige zijn nu nog verbonden met ons, andere wonen en werken inmiddels heel er-gens anders. We interviewden een aantal ‘’oudgedienden’’. Hieronder een interview met Siebe van der Woude, die als vrijwilliger van IVN Losser Natuur en Milieu Overijssel als sinds de oprichting in 1973 kent.

mee aan de realisatie van een ecoduct over de a1. Onder dezelfde snelweg kwamen dassen-tunnels te liggen. Ook bemoeide hij zich met de kanalisatie van de dinkel. “ik vind het heel nuttig werk, maar ook leuk om te doen!”

Dichtbij de overheidSiebe werkt al sinds de beginjaren samen met Natuur en Milieu Overijssel. Hij heeft de or-ganisatie steeds groter zien worden. door de jaren heen is het bedrijf ambtelijker geworden en is ze dichter op de politiek komen te zitten. “Het voordeel hiervan is dat Natuur en Milieu Overijssel contact heeft op alle mogelijke niveaus in de provincie en hierdoor altijd weet wat er speelt. Bij vrijwilligersorganisaties komt dat vaak pas later boven tafel.” Natuur en Milieu Overijssel is in staat in een vroeg stadium bij te sturen en de provincie advies te geven op beleidsstukken. de deskundig-heid is volgens Siebe groot, mede dankzij het hoogopgeleide personeel. zij kunnen zich tijdens het werk specialiseren in onderwerpen en projecten, terwijl vrijwilligers dit in hun vrije tijd moeten doen. Maar Natuur en Milieu Overijssel kan met deze kennis haar vrijwilli-gersgroepen weer goed ondersteunen.

VeeltegenietenSiebe is een echt natuurmens. Hij vindt het belangrijk om ruimte te creëren voor de na-tuur en zet zich hier met hart en ziel voor in. Wat er vervolgens precies groeit, is voor hem minder belangrijk. dat ziet hij vanzelf wel gebeuren. Op de vraag wat hij het mooiste gebied van Overijssel vindt, kan hij dan ook echt geen antwoord geven. “duivelshof, eg-heria, de dinkel, maar ook Beerze is erg mooi. Onze provincie heeft zoveel mooie plekken.” en zo is het maar net!

20

Topverhaal 08

Overheidsparticipatie wint aan populariteit. Terecht, zo vinden wij. We zien namelijk een grote betrokkenheid, inzet en kennis bij mensen waar het hun eigen leefomgeving betreft. Dit is ook de mening van Femmy le Clercq-Westhuis, algemeen bestuurslid bij Waterschap Groot-Salland. Zij was een van de deelnemers aan onze werkbijeenkomst Ruimte creëren, bedoeld voor medewerkers van gemeenten, waterschappen en provincie. Aangenaam verrast was ze ook, dat Natuur en Milieu Overijssel deze bijeenkomst organiseerde: ‘Goed om te zien dat juist NMO betrokkenheid en partici-patie als onderwerp neemt’.

in de bijeenkomst ruimte creëren stond de vraag centraal hoe gemeenten bij hun ruimtelijke plannen ruimte kun-

nen creëren voor initiatieven van burgers. Ofwel, hoe kun je als overheid inspelen op initiatieven van inwoners, ook al passen ze niet direct in het vastgestelde beleid. en ook hoe betrek je als overheid inwoners bij het vaststellen van beleid. ‘als je met je inwoners samenwerkt wordt een onderwerp breder bekeken én breder gedragen’, aldus mevrouw le Clercq-Westhuis. zij constateerde dat de bijeenkomst werd bijgewoond door mensen met een duidelijke drive op dit gebied.

Lokale kennisNatuur en Milieu Overijssel is er van overtuigd dat initiatiefrijke burgers de overheid steeds vaker zullen vragen hun initiatieven te helpen uitvoeren. de raad voor de leefomgeving geeft in haar advies vertrouwen in burgers aan dat actief betrokken burgers wezenlijk zijn voor een levende democratie. Burgers zijn betrokken bij hetgeen er in hun eigen om-geving gebeurt. Bovendien beschikken zij ook over veel lokale kennis waardoor zij waarde-volle ideeën kunnen aandragen in planpro-cessen. Of mensen komen zelf proactief met ideeën om hun leefomgeving te verbeteren.

Serieuze rolNatuur en Milieu Overijssel maakt zich er al jaren sterk voor dat lokale natuur- en milieu-groepen zich actief en vroegtijdig inzetten in beleidsprocessen van gemeenten en water-schappen. Ook stimuleren wij hen actief met ideeën te komen die ze willen verwezenlijken. Overheidsparticipatie sluit hier naadloos op

Natuur en Milieu Overijssel geeft impuls aan overheidsparticipatie

aan. Pro-actieve groepen en burgers vergen een overheid die hierop kan inspelen. Niet al-leen in ruimtelijke ordeningsprocessen, maar ook bij allerlei andere maatschappelijk rele-vante thema’s. Mevrouw le Clerq-Westhuis onderschrijft dit, maar merkt ook op dat het belangrijk is dat mensen je probleemstelling delen én dat ze bij elke stap in het proces een serieuze rol moeten hebben. Tot en met de oplevering en evaluatie van het project aan toe. Overigens betekent dat voor haar niet dat de overheid alle wensen van de burgers maar moet inwilligen. ‘de overheid mag ook duidelijk maken dat er bepaalde kaders zijn waarbinnen gewerkt moet worden, zoals wetgeving of een budget’.

Een uitdaging voor het waterschap‘dat mensen initiatief kunnen nemen en mogen meedenken is een goede ontwik-keling’ aldus mevrouw le Clercq-Westhuis. ‘Het biedt kansen om kennis te verbinden en zaken op andere wijze in gang te zetten. vanuit mijn rol als algemeen bestuurslid van het Waterschap groot-Salland zie ik hier een prachtige uitdaging. eigenlijk past het hele-maal bij onze organisaties’

Conclusies en tips:• de overheid kan inwoners en belan-

gengroepen niet vroeg genoeg bij planvorming betrekken.

• Transparantie over het hele proces is van groot belang

• Heb vertrouwen in burgers, heb ver-trouwen dat het ook goed komst als de overheid niet alles zelf bedenkt.

• zorg voor beleidsruimte om initiatie-ven van burgers te kunnen omarmen.

• denk integraal, zowel binnen organisa-ties als op thema’s. dat biedt boven-dien kansen voor financiering.

• zorg dat je de taal van de verschillende ‘groepen’ bewoners spreekt. Betrek sleutelfiguren uit de gemeenschap die de taal spreken. Beperk je alleen niet tot het spreken met deze ambassa-deurs. je kunt niet zonder ze maar ook niet alléén met ze.

• Weet wat er in de samenleving speelt. dat ontdek je alleen door naar buiten te gaan en met mensen te spreken, niet vanachter het bureau.

21

NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel. 22 23

topVERHAALtopVERHAALTopverhaal 09

Natuur en Milieu Overijssel organiseert jaarlijks een veldsymposium midden in een van de prachtige natuurgebieden die Overijssel rijk is. Dit jaar waren we te gast op de Haere van Stichting IJssellandschap. Een prachtig landgoed van waaruit onze ruim honderd gasten parklandschappen en IJssel-uiterwaarden doorkruisten op de fiets. Op zo’n vijftien posten gaven vrijwilligers, boswachters, ecologen, hydrologen en ondernemers informatie over flora, fauna, cultuur-historie, natuurbeheer en landbouw. Wij kijken elk jaar weer uit naar deze dag. Gezellige mensen, prachtige natuur en interessante informatie blijken elk jaar weer het recept voor een geweldige dag.

veldsymposium 2012: meanderen door de waterrijke uiterwaarden van de ijssel

24NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel. 25

Topverhaal 10

Om kinderen in de bovenbouw van het basisonderwijs kennis te laten maken met het programma Ruimte voor de Rivier, ontwikkelden Natuur en Milieu Overijssel en het Waterschap Groot Salland samen het lesprogramma Expeditie Uiterwaard. Een struinexpeditie waarbij kinderen onder leiding van expeditiegidsen de uiterwaard in trekken.

Hoe houdt zwolle de voeten droog?

Margreet (Margreet van der Wolf) is blij dat ze gereageerd heeft op de vacature voor expeditiegids. Samen

met 10 andere vrijwilligers meldde zij zich op 22 september voor de eerste trainingsavond. Thuis hebben alle aspirant gidsen zich al goed voor kunnen bereiden op de lesstof en nu leren zij over het plan ruimte voor de rivier, over de omgang met kinderen en maken zij kennis met alle praktijkopdrachten voor leerlingen. ‘ik heb hiervoor gekozen omdat ik de combi van kinderen, educatie en natuur zo leuk vind’ vertelt Margreet. ‘Ttijdens de trai-ning in de uiterwaarden bleek het ook goed te klikken met de andere gidsen met wie je bij toerbeurt samen de expeditie begeleidt. dat is een onverwachte extra!”. WaterveiligheidBij expeditie uiterwaard draait het om Waterveiligheid. door de klimaatverande-ring krijgen de grote rivieren meer water te verwerken. Op veel plaatsen in Nederland

wordt daarom hard gewerkt om de rivieren meer ruimte te geven zodat het achterland bij hoog water veilig is. dat geldt ook voor de ijssel bij zwolle. leerlingen krijgen op school een presentatie over dit onderwerp en gaan vervolgens op expeditie naar de uiterwaard. Hier zien zij met eigen ogen wat er gaat staat

te gebeuren. door de verbouwingen aan de uiterwaarden ontstaat ook extra ruimte voor natuur.

BuitenlesOok al is de Scheller- en Oldeneler- of vreug-derijkerwaard voor zwollenaren hun achter-

tuin, veel mensen zijn er nog nooit geweest. Margreet: ‘Wat zo mooi is aan deze expeditie is dat kinderen eens ergens komen waar ze niet eerder geweest zijn en dingen zien die nieuw zijn voor ze. voor scholen is het niet zo makkelijk om dit zelf te organiseren, maar nu ze het op een presenteerblaadje aangereikt krijgen, wordt het aantrekkelijk. en een les in de klas kan qua beleving natuurlijk niet op tegen een buitenles. ik heb al mee gemaakt dat ik na de expeditie kinderen met hun ouders weer tegenkwam in het gebied. Mooi. dan geef je ze toch wat mee.’ de leerlingen krijgen tijdens de expeditie alle ruimte om de natuur aan de hand van ontdekopdrachten te beleven.

NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel. 26 27

Duurzaam Heeten sluit zich aan bij ons netwerk

Stichting duurzaam Heeten heeft zich onlangs bij ons aangesloten. Het is het eerste duurzame dorp in ons 80

organisaties tellende netwerk. Tijdens de verkiezing van het meest duurzame dorp van Overijssel won Heeten de publieksprijs. de inwoners van duurzaam Heeten zijn op veel verschillende vlakken actief. de eerste grote uitdaging waar zij zich voor inzetten is de plaatsing van 15-honderd zonnepanelen. Met ons servicepunt Hier Opgewekt Overijssel ondersteunen we groepen als duurzaam Heeten met kennis, ervaring en contacten. daarmee bevorderen wij de groei en bloei van lokale, duurzame initiatieven in onze provincie. in 2012 organiseerden wij hiertoe verschillende kennis- en netwerkbijeenkomsten. zie ook het topverhaal Hier Opgewekt.

Dorpsenergie in Tubbergen Samen met de gemeente zijn we het project dorpsenergie gestart. in gesprekken met inwoners bleek met name interesse voor het verduurzamen van sportaccommodaties en dorpshuizen. Tijdens een kennissessie in mei hebben we de mogelijkheden voor energiebesparing en collectieve inkoop van groene energie voor sport- en dorpsaccomodaties toegelicht. Hiermee valt voor verenigingen veel geld te besparen. Om een goed beeld te krijgen van de energiebesparingsmogelijkheden zijn een dorpshuis en sportvereniging onderworpen aan een zogenaamde energiescan. en toen...

Jan Westera uit Zwolle wordt BN-ervroege vogels, Trouw en KoffieMax. Het zijn niet de minste media die jan Westera,

NMO en de kracht van de samenleving

natuurgids bij ivN zwolle, uitnodigen om over zijn Natuurkoffer te komen vertellen. Met de inmiddels negen thema-koffers over seizoenen, rivieren en uiterwaarden en Waddeneilanden maakt hij natuurbeleving mogelijk zonder dat mensen daarvoor de deur uit hoeven. een geweldig en succesvol concept voor ouderen in verzorgings- en verpleeghuizen die niet meer naar buiten kunnen. Ook andere ivN-afdelingen maken inmiddels veelvuldig gebruik van jan’s natuurkoffers. er zijn er al zo’n 140 in omloop.

Stichting Das en Vecht ontvangt financiële steun vrijwilligersorganisatie die zijn aangesloten bij Natuur en Milieu Overijssel kunnen een beroep doen op ons Fonds lokaal actief. Het Fonds lokaal actief is bedoeld voor de financiering van nieuwe activiteiten. zo heeft stichting das en vecht afgelopen jaar camera’s en gPS-apparatuur aan kunnen schaffen voor een nieuwe vorm van inventariseren van dassen en burchten. Ook de eerste provinciale ivN-ledendag kon deels uit het Fonds gefinancierd worden. en in avereest zijn de weidevogels

extra beschermd door de bordjes, die Weidevogelbescherming avereest heeft laten maken.

Maar liefst 40 groene buurt initiatieven op de kaart van GroenDichterbij groen doet goed! Met meer groen in de buurt zijn mensen gelukkiger en gezonder. vergoenen kan op heel veel verschillende manieren. Bijvoorbeeld door groene speelplekken in de wijk, een groene inrichting van schoolpleinen, buurtboomgaarden, pluknatuur in de stad, buurtmoestuinen en heemtuinen. Het ivN project groen

dichterbij dat in 2012 van start ging, stimuleert het vergroenen van de buurt door de buurt. in Overijssel zijn al veel mensen bezig met speelnatuur en het vergroenen van hun buurt of wijk. dat bleek wel na een oproep in onze nieuwsbrief en een belronde onder ons netwerk. Maar liefst 40 Overijsselse initiatieven werden daarna op de groendichterbi kaart gezet. icoonproject voor Overijssel werd het Binnenstebuitenbos in diepenheim.

Wim Ardesch in de prijzenelk jaar rijkt de provincie Overijssel vrijwilligersprijzen uit. dit jaar viel Wim ardesch in de prijzen. Meer dan verdiend, want Wim al een tiental jaren op meerdere fronten actief als natuur en milieu vrijwilliger. in het begin van de jaren 90 van de vorige eeuw binnen de almelose afdeling van het NivON en vanaf 2007 voor de Stichting Natuurlijk Twente (NaT). Hij is secretaris en drijvende kracht van de stichting. Wim vertegenwoordigt de stichting in gemeentelijke, regionale en provinciale overleggen en draagt daar met verve de standpunten van Natuurlijk Twente uit. in het afgelopen jaar hebben wij onder andere samengewerkt op de dossiers braakliggende bedrijventerreinen Twente en de herijking van de ecologische Hoofdstructuur.

Natuurexcursies gaan ook over duurzaamheidOp 17 november organiseerde Natuur en Milieu Overijssel voor ivN-ers uit de hele provincie een themadag over hoe je duurzaamheid kunt integreren in een natuur excursie. dat duurzaamheid een breed

begrip is bleek wel uit de mindmap waar we mee begonnen. duurzaamheid gaat in ieder geval over een andere manier van omgaan met de hulpbronnen die de aarde ons biedt. en dat lukt alleen als mensen respect en waardering krijgen voor onze blauwe planeet en hun gedrag daarvoor ook willen aanpassen. Maar hoe krijg je dat voor elkaar in een natuurwandeling? Tijdens de ochtend ontstonden heel veel ideeën. de ecologische voetafdruk in de modder en een open gesprek over persoonlijke idealen en voorbeelden van duurzaam handelen, zoals windmolens, elektrische auto’s, biologische landbouw, schoon water en streekproducten.

Jonge boeren lopen zich warm voor duurzaamheidin het Trefpunt in Mastenbroek organiseerden het Overijssels agrarisch jongerenkontakt en Natuur en Milieu Overijssel een dynamische avond over energiebesparing, zonnepanelen en maatschappelijk verantwoord ondernemen.� zo`n veertig jonge agrariërs waren van de partij. Na een verhaal over de voordelen van het zelf opwekken van energie volgde een spannende duurzaam

Ondernemen doe je zelf Challenge over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wat is duurzaam ondernemen, en belangrijker nog, wat kan ik er zelf mee? de eindopdracht bestond uit het ontwerpen van het meest duurzame melkveehouderijbedrijf. dat leverde prachtige ideeen op waarin de drie P`s van people, planet en profit mooi werden gecombineerd. Tot slot zijn alle deelnemers uitgenodigd voor een excursie naar een duurzaam melkveehouderijbedrijf dat kan worden gezien als koploper in Overijssel.

Overijssels agrarisch jongerenkontakt

Op excursie nabij OlstWim ardesch van Stichting Natuurlijk TwenteBinnesteBuitenBos wint groendichterbij

NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel.

interview van Coby van rhijn en Nico driessen 1973- 2011

een schat aan verhalen en anekdotes van twee oud-medewerkers.

Coby van rhijn was er vanaf het al-lereerste begin bij. zij was samen met directeur jos Waals de allereerste

betaalde beroepskracht van Natuur en Milieu Overijssel. “eerst was ik het manusje van alles: typen, stencilen, koffie zetten, notuleren, tot twee uur ’s nachts pamfletjes stempelen en soms zelfs schoonmaken”, vertelt de oud-medewerkster, “ik deed ook de financiën en aangezien die taak steeds omvangrijker werd, ben ik me al snel alleen daar mee bezig gaan houden.” 40 jaar geleden begon dit met pen, papier en een telmachine. later kwam er een doorschrijfboek met carbonpapier aan te pas, voordat de elektrische typemachine zijn intrede deed. uiteindelijk volgde de nu onmisbare computer. “ik weet nog goed dat Coby het eerst vertikte om achter de computer te gaan zitten. ze wilde de echte toetsen onder haar vingers blijven voelen!”, lacht Nico driessen, die 26

jaar lang haar collega was. Nico kwam bij Na-tuur en Milieu Overijssel terecht als vervan-ging voor de militaire dienst en is vervolgens blijven hangen, omdat het hem hier erg goed beviel. Met een lerarenopleiding biologie was hij natuurlijk geknipt voor de functie van educatiemedewerker.

SpeelfilmOp de vraag naar één van hun hoogtepunten, noemen ze beide het maken van films. “dat was in de jaren ’80 erg vernieuwend en heel krachtig”, vertelt Coby. Het was helemaal geweldig toen ze de kans kregen een echte speelfilm te maken over milieuvervuiling. de film kreeg zelfs een galapremière bij de oude bioscoop in zwolle en viel twee keer in de prijzen. een ander hoogtepunt van Nico was zijn eigen radiorubriek ‘Natuur en Milieu’. drie jaar lang was hij elke zondagochtend op rTv-Oost te beluisteren.

Natuur en Milieu Overijssel bestaat 40 jaar. Een lange tijd waarin heel veel mensen een belangrijke bijdrage hebben ge-leverd aan onze organisatie. Sommige zijn nu nog verbonden met ons, andere wonen en werken inmiddels heel ergens anders. We interviewden een aantal ‘’oudgedienden’’. Hieronder een interview met Coby en Nico, die zich respectieve-lijk 36 en 26 jaar hebben ingezet voor Natuur en Milieu Overijssel.

NMO door de jaren heenBeide oud-medewerkers hebben meege-maakt hoe Natuur en Milieu Overijssel met haar tijd meeging. “Financieel gezien werd de organisatie steeds afhankelijker van project-gelden”, aldus Coby. in het begin was er de in-standhoudingsubsidie, die later plaatsmaakte voor meerjaren subsidies. vanaf eind jaren ’80 werd de projectfinanciering steeds belangrij-ker. de organisatie is hiermee strakker en pro-fessioneler geworden. “Maar ik mis de tijd van vroeger soms wel”, zegt Nico, “Toen was het ‘hoe gekker, hoe beter’ en had je alle ruimte en tijd om met elkaar de fantasie de vrije loop te laten. dan dacht de provincie ‘Ooohh, daar heb je Natuur en Milieu Overijssel weer, hoe verzinnen jullie het!’” andere milieufedera-ties lachten hen ook wel eens uit. dat kwam vooral omdat Natuur en Milieu Overijssel zich als enige met educatie bezig hield. in actievoeren was Natuur en Milieu Overijssel een lieverdje. dit ging vooral via bezwaar-schriften en vooroverleg. de meest brutale actie die Nico zich nog kan herinneren was het aanbieden van een taart aan de com-missaris van de Koningin in het kader van de doortrekking van de a1. Op de taart stond een kaart van Twente en de tekst ‘Wees gin oss’n, wa’j d’r af sniet be’j kwiet’. in de landelijke pers werd dit vertaald naar ‘Wees geen os, wat je er af snijdt ben je kwijt’, alsof de com-missaris gecastreerd zou worden. “Hier heb-ben wij met zijn allen hard om gelachen.” Coby geniet sinds anderhalf jaar van haar wel-verdiende pensioen en Nico werkt sinds 4 jaar bij ivN. Beide vertoeven graag in de natuur. Ongetwijfeld komen zij elkaar daar nog wel eens tegen, want beide wandelen het liefst langs de ijssel. Natuur en Milieu Overijssel is Coby en Nico ontzettend dankbaar voor hun inzet in al die jaren!

28 29

Social media

NMO MagaziNe | SaMeN vOOr eeN MOOi eN duurzaaM OverijSSel.

interview met annette roeters 1999-2005

Natuur en Milieu Overijssel bestaat 40 jaar. Een lange tijd waarin heel veel mensen een belangrijke bijdrage hebben ge-leverd aan onze organisatie. Sommige zijn nu nog verbonden met ons, andere wonen en werken inmiddels heel ergens anders. We interviewden een aantal ‘’oudgedienden’’. Hieronder een interview met Annette Roeters, die gedurende zes jaar bestuurslid en lid van onze Raad van Toezicht was in de periode 19 99 tot 2005.

Op afstand betrokken bestuurder.

een boerendochter met veel bestuurlijke ervaring, dat was een ideale combinatie toen Natuur en Milieu Overijssel begin deze eeuw op zoek was naar een nieuwe voorzitter van het bestuur. annette roeters ging

akkoord en hiermee haalde NMO een waardevolle bestuurskracht binnen. de samenwerking beviel zo goed, dat annette haar termijn in het bestuur vervolg-de met een termijn als voorzitter van de raad van Toezicht. een achtergrond in natuur en milieu heeft annette niet. ze studeerde Taal- en letterkunde aan de rijksuniversiteit groningen. Na een aantal jaren als docent, ging ze aan de slag als bestuurder bij Hogeschool Windesheim en later bij de vrije universiteit amsterdam. annette kan wel enorm van de natuur genieten. “ik hou van de geluiden, de geuren, een zonsondergang. Maar ook van de natuur in het klein: deze week zag ik een sneeuwklokje in het grindpad omhoog komen bij mij thuis. Ook dat vind ik bijzonder”, zegt de huidige inspecteur-generaal van het onderwijs.

Professionaliteit en verbondenheidin de tijd dat annette voor Natuur en Milieu Overijssel werkte, probeerde de organisatie zich verder te professionaliseren en meer slagkracht te krijgen. er kwam een raad van Toezicht en de directeur vulde de bestuursfunctie in. “Hierdoor konden belangrijke beslissingen sneller en daadkrachtiger genomen worden”, vertelt annette.Naast de formele vergaderingen, genoot annette ook erg van de informele bij-eenkomsten. zo kan ze zich nog een quizavond herinneren met alle medewer-kers van de organisatie. deze vond plaats in een biologisch restaurant aan de Kamperstraat. “dit restaurant zat achter garagedeuren, ik wist niet eens dat er zoiets bestond”, vertelt annette, “Tijdens die avond zag je echt de humor en de verbondenheid in de organisatie.” deze quizavonden waren zo populair bij annette, dat ze bij haar afscheid ook om een quiz vroeg.

Kostbare vrijwilligersvolgens haar kenmerkt Natuur en Milieu Overijssel zich door de enorme gedrevenheid. “deze gedrevenheid is samen met een vorm van zakelijkheid nodig om de contacten met de honderden vrijwilligers en met de overheden vorm te geven.” annette heeft ook erg veel bewondering en respect voor de vrijwilligers waar Natuur en Milieu Overijssel mee samenwerkt, omdat zij vech-ten voor natuur- en milieuzaken die niet hun directe belang raken. “zij kijken verder dan hun neus lang is en dat is erg kostbaar.” dit in tegenstelling tot veel andere mensen met een ‘niet in mijn voor- en achtertuin’ mentaliteit. je hoort hen pas als hun eigen belangen bedreigd worden. annette vindt het fascinerend hoe mensen tegenover natuur en milieu staan. aan de ene kant willen ze zoveel en zo goedkoop mogelijk consumeren, aan de andere kant willen ze een gezond milieu.”Het zijn twee zielen in één borst: de consument tegen de burger.” Natuur en Milieu Overijssel maakt zich al jaren sterk voor de juiste balans hiertussen. ze wenst de organisatie dan ook veel succes in haar mooie werk.

Topverhaal 02

Energiebesparing in de sociale woningbouw is een belangrijke maatschappelijke uitdaging. Door de stijgende ener-gieprijzen worden de woonlasten langzaam maar zeker onbetaalbaar, met name voor de minima. Natuur en Milieu Overijssel heeft daarom onder de titel Stook je rijk met de Woonbond rondetafelgesprekken georganiseerd in Zwolle en Enschede. Aan deze gesprekken namen woningbouwcorporaties, huurders(verenigingen), gemeenteraadsleden en gemeenteambtenaren deel.

gerke Brouwer, directeur van woning-stichting Openbaar Belang, nam deel aan de rondetafel in zwolle:

“ik vind het heel waardevol om het onder-werp energiebesparing met onze huurders en andere partijen te bespreken. energiebespa-ring is belangrijk om te zorgen voor minder CO2 uitstoot. Bovendien is er een financieel belang voor onze huurders. ik heb grote zorg over de almaar stijgende energielasten en de woonlastenproblematiek voor onze (aspirant) huurders. Mijn ervaring is dat het onderwerp echter nog onvoldoende leeft onder de bewo-ners. door het onderwerp hoog op de agenda te zetten dragen wij bij aan bewustwording over dit onderwerp.”

Stook je rijk in de sociale woningbouw

Energielasten sterk gedaaldOpenbaar Belang heeft vorig jaar dan ook fors ingezet op energiebesparende maatregelen en heeft daarvoor de tweede prijs gewon-nen van het landelijke Stook je rijk project. Brouwer: “de prijs zie ik als waardering voor het in 2008 ingezette duurzaamheidsbeleid van Openbaar Belang. Wij zijn er trots op dat wij forse duurzaamheidsmaatregelen hebben genomen in de rembrandt en de Wanning-state en in de 29 nieuwbouwwoningen in de ravelijnstraat. door deze maatregelen dragen wij bij aan onze verantwoordelijkheid voor het milieu en zijn de energielasten voor de bewoners, bij gelijk gebruik, met circa 30 a 40% gedaald.” Naast concrete maatregelen is het ook belangrijk om te werken aan ener-giebewustwording bij de huurders. Natuur en Milieu Overijssel heeft hiervoor met de drie zwolse woningcorporaties het project energie maakt je warm uitgevoerd. Brouwer: “Het is heel positief om te zien dat een aantal

bewoners van de ravelijnstraat zich ook als energiecoaches inzetten voor mede bewo-ners.”

Nieuwe kansen in 2013in 2013 zijn er volop kansen voor Overijs-selse woningcorporaties. Met de lancering van het Provinciale energiefonds begin 2013 kunnen de corporaties hun energiebespa-rende projecten financieren. Brouwer: “Het is fantastisch dat de provincie en de woning-corporaties in 2012 een convenant hebben on-dertekend, waarbij de corporaties financieel ondersteund worden bij energiebesparende investeringen.” Natuur en Milieu Overijssel wil daarom ook een vervolg geven aan het pro-ject Stook je rijk door in enschede en zwolle opnieuw een aantal rondetafelgesprekken te organiseren. Brouwer: “Het is heel waardevol om ideeën en voorbeelden van energiebespa-rende maatregelen met elkaar te delen.”

30 31

ruim negentig goede doelen schitterden op het goed geld gala van de Nationale Postcode loterij. in

Het Concertgebouw in amsterdam maakte de grootste goededoelenloterij van Nederland bekend dat

zij dankzij haar 2,5 miljoen deelnemers dit jaar een recordbedrag van 291 miljoen euro kan schenken aan

de goede doelen. de helft van ieder lot doneert de Postcode loterij aan goede doelen op het gebied van

mens en natuur. de Natuur en Milieufederaties ontvingen een cheque van € 2.250.000.

Boven: joris Hogenboom (rechts) en Hans van der Werf van de Natuur en Milieufederaties ontvangen de cheque van € 2.250.000 uit handen van judith lingeman (Hoofd afdeling goede doelen). Foto: roy Beusker Fotografie

Cheque van € 2.250.000 van de Postcode loterij voor de Natuur en Milieufederaties