Enneagram preview 14
-
Upload
lightmachine-agency -
Category
Documents
-
view
261 -
download
2
description
Transcript of Enneagram preview 14
JE
D
EN
KT
T
E
WE
TE
N
WI
E
JE
B
EN
T
HANS PLUIJMS & CARITA SUTHERLAND
18
9
2
3
4
7
5
6
Je denkt te weten wie je bent
Hans Pluijms & Carita Sutherland
ISBN 978-90-79455-??-?
NUR 770
Ontwerp omslag : Jirka De Preter & Jan Mast
Lay-out : Jirka De Preter & Jan Mast
Fotografie : Jan Mast
Tekstredactie : Marianne Lourens, ML media
Copyright
Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd, gefotografeerd,
op microfilm gezet, vermenigvuldigd in welke vorm dan ook,
inclusief gebruik op internet, intranet, cd, dvd, cd-rom enz. zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en de uitgever.
Eerste druk januari 2015
Je denkt te weten wie je bent
Hans Pluijms & Carita Sutherland
VOORWOORD 07
V IS IE VA N DE AU T EURS 09
INLE ID IN G 11
GES CHIEDENIS VA N HE T ENNE AGR A M 13
V ERDEDIG IN GS S T R AT EGIE EN DE P ERS OO NLI JKHEIDS T Y P EN 15
DE DR IE CEN T R A 17
V ERMI JD IN GS PAT ROO N 19
U IT IN GEN VA N HE T BU IK T Y P E 21
U IT IN GEN VA N HE T H A RT T Y P E 23
U IT IN GEN VA N HE T HOO FDT Y P E 25
P I JLEN 27
V LEUGELS 29
INS T IN CT IE V E O R IËN TAT IE 30
N I V E AUS 32
K WA LIT E IT EN EN VA LKUILEN V ERSUS U IT DAGIN GEN EN A LLERGIEËN 34
DE V ERS CHILLENDE ENNE AGR A M T Y P EN 39
Type 1 : de k r i t i sche 41
Type 2 : de onders teunende 51
Type 3 : de doe lge r ichte 61
Type 4 : de bu i tengewone 71
Type 5 : de ana ly t i sche 81
Type 6 : de fantas ie r i j ke 91
Type 7 : de insp i re rende 101
Type 8 : de u i tdagende 111
Type 9 : de re lat i ve rende 121
HE T ENNE AGR A M P RO CES MO DEL 131
DE AU T EURS 135
B IB L IOGR A F IE 137
7
VoorwoordTitel voorwoord.
RUSS HUDSON
Od ese velent maios que cus, qui ditas qui nam quatet
doluptasped qui totatur sit ut laborem ressequi sit
explitate eum ad maximi, sam faccatur ant pa dolorerit
quidus que consequid eum es di ut maionse ndaecup
taspero doluptatium rem hitaspi ciatur aut repe sae
dolorro voluptatem doluptas con pereprem aut hilit
prepellanda sit essitiostrum ne latibus nosa voluptat.
Upturiae et ommolest pliti doluptat eos volorerore
ratiatem res accum re comnis ressequas re, suntis
apid quiae dolorae lati optatur?
Cia sus cus, vidus quiatetusda dolorat aute nulpa
nihicia porporrovid ex eius andaniminus, idempore as
quam inti con cus et am quam, saeste alibusa corepro
videbit aspitas peremporro ipsus comnihi cipsam
sedistempos quamus.
Ucid molupta tiandescia vellest inum facculp arcime
voluptassit a acessum laut odis iumquam eiusandae
vel mo eum dem atestrum repe rehenim aximos mo
voluptat facitio. Nam rerunt dolupid quiaestrum sa
cum abor autem alis et et optatib usandae veligentio
molupitem venitatia nos eic totat id erum natatium
res doloriaepe ex exped que qui ullit utemqui
cusandandae. Itat. Am ent lanimi, net rectur alit aut
offici bea possediatiis aperia sequid evendem nis
auditatem. Nam voluptate et mos ab ipsum quia ium
inctem quisquam estis is cus di optam, aliquiam ut iunt
dent plam, nist, optat es qui blabo. Re sim et omnit
aciisti aut ea sintur? Qui voluptati velent eaque nis
sum sin eiciundis eosa doluptaque inveri dolorrum
harum audae officiam voluptatur ande nonsequid quis
ab int. Cates aut moluptatio. Olut illest, int exceprest
repelicit fugit, que nisque nobitio iducitius et harchil
excesequi delendit enti dolesti si quis dio. Evelendit
occatis isquae nihiligni doles des quid ma alis
dolorrum venduci debitas pelecum consequia deseque
maio te nonsenime cus.
Ut voluptiunt poreicit lam, ut quis sit, soluptas
demporeptat liquis voloratem voluptate none velignam
harcipiciis nonsernatur, odiae. Nequam, ut quodit quae
offictempel il iur? Vid mil im faceatum isque et ium
ne et aut iur re ium de dis es que cusam nempos di
omnia de volorem rem int lam ex etus autem quidendit,
cone dolorro moluptatibus eum fuga. Git volupiendis
iditiaspedit utectatur, cusdae nes ea ipsam faceprae
verro ea vellab imosant, sum et abor rem quis quia pre
iunte non nonsent hillut am, aute ad untiusapis magnis
dolorepudam ex et duntio. Destorepudit laut molo
miniae eicte eum nihicit iscitat.
9
Visie van de auteursHoe zijn we gekomen tot het schrijven van dit boek?
CARITA & HANS
Wij hebben gemerkt dat veel mensen die ons om voor
hun persoonlijke of professionele ontwikkeling advies
of coaching vroegen, moeite hebben met de vaak erg
theoretisch en ‘zware’ literatuur die beschikbaar is
over het Enneagram. Dat was aanleiding voor ons om
een makkelijk toegankelijk en laagdrempelig boek
te schrijven over het Enneagram. Ons eerste boek
Ontdek je kwaliteiten bleek een onverwacht succes.
Ons tweede boekje Ontdek je interacties was daarop
een welkome aanvulling en ook al snel uitverkocht.
We hebben een herdruk overwogen maar kwamen
al snel tot de conclusie dat, omdat de belangstelling
zo groot is, het beter is om beide boeken samen
te voegen en samen met een aantal zinvolle
toevoegingen te combineren tot een nieuw boek.
Het resultaat daarvan ligt nu voor je.
Een grote of kleine verandering in ieders leven kan
verstrekkende gevolgen hebben. Bijvoorbeeld, van
onbewust naar bewust omgaan met verschillende
situaties: een gebeurtenis bewust waarnemen in
plaats van deze onbewust te ondergaan, kan een
ommekeer in je leven teweeg brengen.
Een kleine verandering in je gedachten, gedrag,
communicatie, stijl van leidinggeven, in de manier van
zakendoen en ondernemen, de wijze van het coachen
van mensen, je omgang met anderen of in het tonen
van respect en waardering voor anderen kan niet alleen
een kentering betekenen in je eigen leven, maar ook in
het leven van alle mensen in je directe omgeving.
Het bewust gebruiken van je kwaliteiten, het
ontdekken van je sluimerende talenten en het tot bloei
laten komen van je verborgen vaardigheden maken je
tot een nog completer mens.
Onze missie is om mensen hun kwaliteiten en
valkuilen, hun uitdagingen en irritaties, hun talenten
en mogelijkheden te laten ontdekken, zodat ze door
hun toegenomen zelfkennis een nieuwe kijk krijgen
op zichzelf.
Wij hopen dat dit boek, door onze zienswijze op
het Enneagram en de intentie waarmee we het
geschreven hebben, een verandering bij je teweeg zal
brengen en wij wensen je daarbij veel bewustwording
van je eigen levenspatronen toe.
11
Inleiding
Dit boek is geschreven om je op een beeldende wijze
kennis te laten maken met de meest gehanteerde
Enneagramtypen, om je inzicht te geven op jouw
specifieke karaktereigenschappen, kwaliteiten en
uitdagingen en op de ontwikkelingen die behoren
bij het Enneagramtype dat (of de typen die) jij het
meest hanteert. Het is een boek voor iedereen, voor
jong en oud, uit elke cultuur.
We gebruiken het boek als ondersteuning bij
het coachen, trainen, opleiden en begeleiden
van personen en bij onze werkzaamheden in het
bedrijfsleven. Dit boek kan als naslagwerk worden
gebruikt door wie geïnteresseerd is in het Enneagram
en in de methodieken van de kernkwaliteiten en
kernkwadranten. Een boek dat ook zeer geschikt is
voor de beelddenkers onder ons, omdat de tekst de
beelden ondersteunt.
Wij hebben niet de intentie gehad een
wetenschappelijk boek te schrijven. Als je
belangstelling hebt voor een wetenschappelijke
benadering van het Enneagram, kun je je verdiepen
in een van de vele eerdere publicaties over dit
onderwerp. Raadpleeg hiertoe de literatuurlijst
achter in het boek. Wil je echter op een aangename,
beeldende en praktische wijze kennismaken met
de principes van het Enneagram, dan is dit boek
uitermate geschikt. Het leert je anders naar jezelf te
kijken en geeft je een persoonlijke herkenning met
een lach en een traan.
Indien je jezelf observeert, jezelf accepteert zoals
je werkelijk bent en je bewust wordt van onbewuste
strategieën en overtuigingen, kun je een balans in je
leven creëren en daadwerkelijk gebruik gaan maken
van al je kwaliteiten en verborgen talenten. De vraag
is vaak: “Hoe doe ik dit dan?” “Welk Enneagramtype
hanteer ik het meest en maak ik daarbij eigenlijk wel
gebruik van mijn talenten?” “Wat zijn mijn kwaliteiten
en hoe weet ik waar mijn uitdagingen liggen?”
Door het lezen en toepassen van dit boek kun je meer
inzicht krijgen in welke persoonlijkheidstypen je het
meest hanteert, met alle daarbij behorende hebbelijk-
en onhebbelijkheden. Wanneer je meer inzicht krijgt
in je eigen persoonlijkheid, eigen karakter en eigen
handelen, ga je optimaal gebruik maken van je
kwaliteiten en je talenten. Die kun je dan moeiteloos
inzetten waar jij ze nodig vindt.
Dit boek geeft tevens inzicht hoe je als leidinggevende
kunt omgaan met de verschillende Enneagramtypes,
op welke wijze ze doorgaans in een team functioneren
en daarin hun werkzaamheden uitvoeren en hoe jij
als leidinggevende het best de interactie met deze
Enneagramtypes vorm geeft.
18
9
2
3
4
7
5
6
13
Geschiedenis van het Enneagram
Het Enneagram is een eeuwenoud – waarschijnlijk
reeds 2500 jaar oud – en tegelijkertijd hedendaags
model dat in het Grieks letterlijk negen (Ennea) en
figuur (grammos) betekent.
Het Enneagram beschrijft negen basistypen van
verschillende persoonlijkheden en de wijze waarop
deze met elkaar communiceren. In elk basistype kun
je de positieve en minder positieve eigenschappen van
die persoonlijkheid herkennen. Het geeft weer welke
kwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën de
verschillende basistypen met zich meedragen en hoe
zij daar in de praktijk mee om (weten te) gaan. Het
hedendaagse model van het Enneagram is in wezen
een samenvoeging van verschillende psychologische,
spirituele en religieuze tradities, die vertaald zijn naar
de hedendaagse coachingsmethodieken, psychologie
en karaktertypologie.
Veel van de methodiek van het Enneagram komt
voort uit een al duizenden jaren bekende filosofie, die
binnen de verschillende stromingen van de religie is
uitgewerkt. De christenen, boeddhisten, islamieten
(met name de Soefi ’s) en de joden (in de Kabbala)
werkten reeds met dit universele inzicht van het
Enneagram. Gurdjieff, een Russische wetenschapper
en filosoof, heeft het Enneagramsymbool in de
moderne wereld geïntroduceerd en hij was degene
die in de eerste helft van de twintigste eeuw aan de
verschillende type-indelingen werkte.
De eigenlijke grondlegger van het moderne
psychologische Enneagram lijkt echter Ichazo
te zijn. Ichazo, een esoterische leraar uit Bolivia,
die in Chili vooral bekendheid genoot door zijn
trainingen en opleidingen op het gebied van
bewustzijnspsychologie, verdiepte zich in de jaren
vijftig van de vorige eeuw in het bijzonder in de
talloze elementen van het Enneagram. Hij was in
staat al dit materiaal op de juiste manier en in de
correcte volgorde in verband te brengen met het
Enneagramsymbool.
Na deze verregaande studies van Ichazo vloeiden de
verschillende stromingen van overdracht samen tot de
basis van het Enneagram zoals we dat nu kennen. Don
Richard Riso en Russ Hudson, twee toonaangevende
Enneagramdeskundigen en oprichters van het
vermaarde Enneagram Institute in de Verenigde
Staten, hebben de wetenschap van het Enneagram
verder ontwikkeld en wezenlijk bijgedragen aan de
wereldwijde verspreiding van de basisideeën achter
het Enneagram.
Het Enneagram is, zoals gezegd, een dynamische
cirkel die negen persoonlijkheidstypen beschrijft,
ieder met zijn eigen kwaliteiten, karaktertrekken
en ontwikkelingspunten. Ze betreffen negen
verschillende, karaktervolle vormen van denken,
voelen en handelen. Je kunt het vergelijken met
negen brillen van verschillende kleur, die je kunt
opzetten om naar een bepaalde situatie te kijken. In al
deze gevallen ziet eenzelfde situatie er anders uit. Zo
is het ook met de verschillende persoonlijkheidstypen.
Tegenwoordig hanteert men het Enneagram als
hulpmiddel bij de opvoeding, relaties, de psychologie,
het bedrijfsleven, human resources, teamontwikkeling
en -vorming, stads- en retailontwikkelingen.
De modellen van het Enneagram zijn namelijk
zeer goed toepasbaar bij het samenstellen van
nieuwe teams, bij het coachen van teams binnen
veranderingsprocessen en wanneer men een (werk-)
cultuuromslag wenst te realiseren binnen reeds
bestaande bedrijfsculturen.
Het laatste — en tevens meest belangrijke —
toepassingsgebied van het Enneagram is dat van de
persoonlijke ontwikkeling.
15
Verdedigingsstrategie en de persoonlijk-heidstypen
Ieder persoon ontwikkelt onbewust een bepaalde
verdediging, strategie of tactiek, om alle indrukken en
gebeurtenissen in zijn/haar leven, op de voor hem/
haar aangenaamste manier te overleven.
Deze verdedigingen, leefpatronen en persoonlijk-
heidstypen ontwikkelen zich al heel vroeg in het prille
leven, zelfs al gedurende het beginstadium van de
zwangerschap. In de vroege jeugd ontwikkelen deze
zich verder, onder invloed van allerlei gebeurtenissen
en indrukken.
Tegen de tijd dat iemand volwassen is, hebben deze
verdedigingen al vaste vormen aangenomen en
bepalen ze niet alleen hoe hij/zij omgaat met situaties
waarin emoties, behoeften en verlangens een rol
spelen, maar ook met angsten. Al deze ontwikkelde
persoonlijkheidstypen zijn even waardevol, ook al zijn
ze allemaal van elkaar verschillend. Afhankelijk van
de situatie en de omgeving, zet jij het voor jou meest
geschikte persoonlijkheidstype in, met het daarbij
behorende verdedigingsmechanisme, omdat je daar het
gemakkelijkst, bijna automatisch, over kunt beschikken.
De keuze voor deze ontwikkelde verdediging is
afhankelijk van een aantal externe factoren, zoals
je opvoeding, de cultuur waaruit je komt, je religie,
omgeving, opleiding en natuurlijk ook genetisch
bepaalde eigenschappen van je biologische ouders etc.
Kennis van die, vaak onbewuste, verdediging leidt tot
zelfinzicht en helpt je om de regie over je leven weer in
eigen hand te nemen.
hartcentrum
gekoppeld aan het voelen
hoofdcentrum
gekoppeld aan het denken
buikcentrum
gekoppeld aan het handelen
17
De drie centra
Mensen staan in verbinding met hun omgeving door
het voelen, denken en handelen. In deze wereld
ervaren mensen dat op verschillende manieren.
Binnen het Enneagrammodel spreken we over
verschillende centra die gekoppeld zijn aan het
menselijk voelen, denken en handelen.
Deze drie centra zijn:
— het buikcentrum, gekoppeld aan het handelen
— het hartcentrum, gekoppeld aan het voelen
— het hoofdcentrum, gekoppeld aan het denken
We hebben ze alle drie tot onze beschikking, alleen
hanteren we het ene centrum in de regel meer dan
het andere. We hebben een voorkeurscentrum, waarin
we ons het liefst bevinden. Als je bewuster met deze
centra omgaat en de werking van de verschillende
centra beter gaat begrijpen, zul je meer balans weten
te vinden in de wijze waarop je de centra aanspreekt.
Elk Enneagramtype zal in meer of mindere mate een
van deze drie centra als voorkeurcentrum hanteren.
In de westerse wereld draait het vaak om het denken
en doen en dan komt pas het voelen. Het gevolg is
dat het hartcentrum vaak reactief werkt. We reageren
emotioneel en vanuit ons gevoel op acties van
anderen. Daardoor ontstaat er veel onbegrip tussen
mensen en kan een discussie al snel omslaan in
emotie, het korte lontje-effect treedt dan in werking.
hoofdcentrum
gekoppeld aan het denken
hartcentrum
gekoppeld aan het voelen
buikcentrum
gekoppeld aan het handelen
18
9
2
3
4
7
5
6
19
Vermijdingspatroon
Iedereen heeft in zijn/haar vroegste jeugd een
bepaalde strategie ontwikkeld en bepaalde
handelingspatronen aangeleerd die kenmerkend zijn
voor het persoonlijkheidstype. Deze gedragspatronen
bestaan uit specifieke handelingen en gedragingen,
die erop gericht zijn datgene te vermijden waarvoor
hij/zij de meeste schrik of angst heeft.
Bij de Enneagramtypen Acht, Negen en Een van het
buikcentrum, is dat de wijze waarop met woede wordt
omgegaan. Of liever gezegd, de manier waarop ze die
woede juist willen vermijden.
Bij de Enneagramtypen Twee, Drie en Vier van het
hartcentrum is dat de strategie, waarop met verdriet
wordt omgegaan, of juist de wijze waarop ze trachten
zo veel mogelijk verdriet te vermijden.
Bij de Enneagramtypen Vijf, Zes en Zeven van het
hoofdcentrum geldt de vermijdingstactiek om zo
min mogelijk angst te ervaren. Het vermijden van
angstgevoelens komt bij hen op de eerste plaats.
Deze drie verschillende verdedigingsmechanismen,
het vermijden van woede, verdriet of angst, zijn
kenmerkend voor de Enneagramtypen die bij de
verschillende centra behoren.
hartcentrum
gekoppeld aan het voelen
buikcentrum
gekoppeld aan het handelen
Uitingen van de buiktypen kunnen zijn:
rechtlijnigheid, bezitsdrang, levendigheid, macht, energie,
perfectie, verdoving, explosie, vitaliteit, ontkenning,
directheid, het opkroppen van emoties, jaloezie,
koppigheid, bezorgdheid, versmelting, verbinding
WOEDE
BUIKDOEN
WOEDE
BUIKDOEN
18
9
21
Uitingen van het buiktype
Buikcentrumtypen
8 9 1
Deze doeners ervaren eerst lichaamssensaties voordat ze denken of voelen.
Die sensaties worden ervaren in de buikstreek en kunnen zich uiteindelijk
uiten in woede.
8Woede uit zich in agressie of directe uiting.
Woede richt zich naar buiten.
9De opgekropte woede uit zich in koppigheid.
Woede kan zich zowel naar binnen als naar buiten richten.
1Woede stapelt zich op, leidt tot ontkenning en explosie.
Woede richt zich naar binnen.
EMOTIE
HARTVOELEN
hartcentrum
gekoppeld aan het voelen
Uitingen van de harttypen kunnen zijn:
roekeloosheid, identiteit, attentie, liefde,
bewondering, schaamte, imago, narcisme, verleiding,
ambitie, bevestiging, begrip, afgunst, rivaliteit
2
3
4
23
Uitingen van het harttype
Hartcentrumtypen
2 3 4
Deze voelers ervaren eerst de emotie, het verdriet in henzelf.
Zij gaan naar anderen om gevoelens te peilen.
2Emotie uit zich in verdriet en aanhankelijkheid
Emotie richt zich naar buiten.
3Emotie wordt ingehouden, vraagt om bewondering.
Emotie kan zich zowel naar binnen als naar buiten richten.
4Emotie uit zich in begrepen willen worden.
Emotie richt zich naar binnen.
hartcentrum
gekoppeld aan het voelen
hoofdcentrum
gekoppeld aan het denken
Uitingen van de harttypen kunnen zijn:
nieuwsgierigheid, opoffering, beschuldiging, oriëntatie,
twijfel, gedachten, vertrouwen, kennis, sociale plichten,
leegte, plezier, impulsiviteit, gelijkgestemdheid,
gulzigheid, klagerigheid, onderzoeksdrang
ANGST
HOOFDDENKEN
7
5
6
25
Uitingen van het hoofdtype
Hoofdcentrumtypen
5 6 7
Deze denkers ervaren de wereld als overweldigend, angstig of als
een plaats met beperkingen.
5Angst uit zich in isolatie en door zich in zichzelf te keren.
Angst richt zich naar buiten.
6Trekt zich terug, zoekt veiligheid en zekerheid of zoekt juist uitdaging op,
gaat bewust risico’s lopen.
Angst kan zich zowel naar binnen als naar buiten richten.
7Angst uit zich in het openhouden van verschillende opties.
Angst richt zich naar binnen.
4
3
2
1
9
8
7
6
5
Met de pijl mee
ONDER STRESS
Tegen de pijl in
GOED IN M’N VEL
27
Pijlen
Als je naar het Enneagrammodel kijkt, zie je dat elk
type verbonden is met twee andere Enneagramtypen
door middel van twee pijlen. Deze pijlen geven de rich-
ting aan, waarin je je begeeft in situaties van stress of
ontspanning. Deze richtingen brengen verschillende
reacties bij je teweeg. De meeste personen handelen
volgens een bepaald gedragspatroon, waarin ze hun
toevlucht zoeken, vooral in stresssituaties of wanneer
ze onder druk komen te staan.
Als je je goed voelt of jouw uitdagingen aangaat,
ga je naar je ontspanningspunt. Dan volg je
de pijl in tegengestelde richting. Als je naar je
ontspanningspunt gaat, neem je juist de positieve
eigenschappen van dat betreffende type over.
Door je bewust te worden van je ontspanningspunt
en je uitdagingen aan te gaan, groei je als mens. Je
kwaliteiten komen naar boven en kunnen zich volop
ontwikkelen.
Als je je daarentegen niet goed voelt of onder druk
staat, ga je al heel snel naar je stresspunt. Je gaat
dan met de richting van de pijl mee.
Ga je naar je stresspunt, dan heb je de neiging om de
minder positieve eigenschappen van dat betreffende
type te gaan hanteren. Als je een lange tijd de eigen-
schappen van jouw stresstype hanteert, is het moge-
lijk dat je daar echt ziek van wordt of zelfs psychische
of psychosomatische klachten gaat vertonen.
1
1
99
1
3
2
4
46
6
8
7
7
35
5
2
27
8
89
3
45
6
29
Vleugels
Je vleugels zijn de Enneagramtypen die zich direct
links en rechts van het door jou meest gebruikte
Enneagramtype bevinden, dus eigenlijk de buren van
je Enneagramtype. Deze buren kun je als het ware
beschouwen als de subtypen van het Enneagramtype
dat jij het meest hanteert.
Verscheidene positieve, maar ook minder positieve,
eigenschappen van deze buren zijn voor jou dus relatief
gemakkelijk bereikbaar. En die komen waarschijnlijk
veelvuldig tot uitdrukking in je dagelijks leven.
Het samenspel van de vleugels en pijlen kun je dan
ook beschouwen als een unieke mix van je eigen
persoonlijkheid. Je vleugels en pijlen kleuren dan ook
het Enneagramtype of persoonlijkheidstype dat je
het meest hanteert. Het feit dat je twee verschillende
vleugels ter beschikking hebt, biedt hulp bij het vinden
van je ware persoonlijkheidstype met de daaraan
verbonden kwaliteiten en eigenschappen.
Maak kennis met je stresskant. Deze kan je een leerproces bieden en je inzicht geven in welke karaktereigenschappen bij jou ook aanwezig, maar mogelijk nog niet zo sterk ontwikkeld, zijn. Vaak biedt je stresskant je ook een ontwikkelingskans. Door te onderzoeken en je bewust te worden welke eigenschappen je verder zou willen ontwikkelen, kun je groeien in je persoonlijkheid en op deze wijze de positieve eigenschappen van de stresskant meer gaan benutten.
TIP
Instinctieve oriëntatie
Elk Enneagramtype kent, naast
de eigen typische karakter-
eigenschappen, de vleugels, de
ontspanningskant en de stresskant
(de richtingen van de pijlen) ook een
zogenoemde instinctieve oriëntering.
Een instinctieve hang naar primaire
levensbehoeften. Afhankelijk van
zijn/haar ontwikkelingsniveau
zal deze instinctieve oriëntatie in
meer of mindere mate een grote rol
spelen in de dagelijkse houding en
het gedrag van een persoon. Riso
en Hudson omschrijven in hun
boek The Wisdom of the Enneagram
deze instinctieve oriëntatie als
Zelfbehoudend, Sociaal en Intiem.
Zelfbehoudend
Deze personen richten zich voornamelijk op het
streven naar de aardse en praktische kanten van het
leven. Het betreft dan vooral zaken die direct betrek-
king hebben op de primaire levensbehoeften, die
vooral gericht zijn op het comfort van de omgeving
en hun leefgewoontes. Centraal bij de zelfbehou-
dende typen staat ervoor te zorgen dat er adequate
huisvesting aanwezig is, dat het goed onderhouden
is en dat het er aangenaam verpozen is. De woonom-
standigheden dienen zo optimaal mogelijk te zijn. Een
goed leefklimaat met voldoende woon- en slaapmo-
gelijkheden is essentieel. Deze typen zullen er voor
zorgen dat ze bijvoorbeeld wonen in de nabijheid van
winkelcentra zodat zij zich makkelijk kunnen voorzien
van eten, drinken. Zij werken veelal om er voor te
zorgen dat hen in materiële zin aan niets ontbreekt
voor het dagelijkse levensonderhoud.
31
Sociaal
Deze personen richten zich vooral op de sociale
kanten van het leven. Zij zoeken hun veiligheid en
primaire behoeften vooral in het contact hebben met
anderen binnen een groep. In die groep ervaren zij
veiligheid en geborgenheid, samen staan we sterk.
Dat kan de familie zijn, een politieke stroming, een
religieuze stroming, het verenigingsleven etc.
De groep biedt hen houvast, zekerheid en veiligheid.
Binnen deze groepen heersen hiërarchische patronen
waarbinnen zij zich op hun plaats voelen. Zij kunnen
zich binnen deze structuren manifesteren en daaruit
voortvloeiend verzekerd zijn van aandacht, macht,
erkenning, faam, leiderschap en waardering etc.
Groepsprocessen en groepsdynamica zijn
onderscheidend in het ‘Wij’ gevoel. Samen zijn we
sterk en kunnen we elkaar bescherming bieden.
Intiem
Deze personen zijn vooral gericht op een
persoonlijke en relationele band met een ander.
Wanneer intiem georiënteerde personen in een
gezelschap zijn, gaan zij zich focussen op de persoon
waarmee ze een verbinding wensen aan te gaan.
Zij zijn geneigd de voor hen meest aantrekkelijke
of interessante persoon – om wat voor reden dan
ook – te benaderen en met die ander een (tijdelijke)
relationele verbintenis aan te knopen. Vaak is
die ander in ogen van de intiem georiënteerden
complementair aan hun eigen persoonlijkheid. In
deze ‘gescande’ figuur kunnen ze geheel opgaan
zonder zich te bekommeren om de rest van het
gezelschap noch om de behoeftes van de ‘gescande’
en ‘uitverkoren’ persoon. Riso en Hudson noemen dit
ook wel de seksuele oriëntatie.
Niveaus
Niet ieder persoonlijkheidstype of Enneagramtype
functioneert op hetzelfde persoonlijke ontwikkelings-
niveau. Riso en Hudson hebben deze ontwikkelingsni-
veaus onderverdeeld in negen verschillende niveaus.
Ontwikkelingsniveaus 1, 2 en 3 staan voor gezond
ontwikkeld, ontwikkelingsniveaus 4, 5 en 6 voor
gemiddeld ontwikkeld en ontwikkelingsniveaus
7, 8 en 9 staan voor ongezond ontwikkeld. Deze
ontwikkelingsniveaus staan voor de manier waarop
we al dan niet om kunnen gaan met onze dagelijkse
stress of ontspanning, en hoe open, functionerend,
evenwichtig en stabiel we als persoonlijkheidstype zijn.
Het systeem van de ontwikkelingsniveaus is
dynamisch, dat wil zeggen dat het niveau waarin
je verkeert, kan veranderen. Afhankelijk van je
situatie kan dit verbeteren of juist verslechteren.
Bijvoorbeeld wanneer je in een stresssituatie komt
en je jezelf niet bewust bent van het hanteren van je
verdedigingsmechanisme. Je houding, je gedrag, je
denken, je voelen en je doen zal zich in meer of minder
mate wijzigen. Het kan zijn dat je een of zelfs meerdere
niveaus daalt. Als je, in het schema hiernaast, zelfs de
aangegeven rode lijnen passeert, de grenzen waarbij
alle alarmbellen gaan rinkelen, dan moet je extra attent
zijn op je veranderende houding en gedrag. Vaak
word je door de personen in je directe omgeving ook
gewezen op dit veranderde gedrag en houding. Ben je
je juist bewust van je verdedigingsmechanisme en ga
je daarom die uitdagingen aan waarvoor je staat, dan
ben je als persoonlijkheid aan het ontwikkelen en zal
je juist naar een hoger niveau gaan. Het overschrijden
van de rode lijnen zal dan een zichtbare versterking
aangeven van je houding, je gedrag en de wijze van
voelen, denken en doen.
Een Type Zeven zal bijvoorbeeld, wanneer hij niet
(meer) in goede doen is, sneller chaotisch en meer
wispelturig worden. Als dit Type Zeven echter dit
mechanisme van hem zelf (her)kent, weet hij dat hij
juist in zo’n situaties sterk gebaat is om meer structuur
en standvastigheid te hanteren. Dit zijn zijn absolute
uitdagingen. Is dit Type Zeven hiertoe in staat en
gaat hij daadwerkelijk deze uitdaging aan dan zal
hij als persoonlijkheid groeien en uiteindelijk gaan
functioneren in hoger niveau.
Zo kent elk Enneagramtype zijn eigen, specifieke,
dynamische beweging binnen dit systeem. Kenmerkend
is dat wanneer je bewust bent van jouw stressrichting,
dus met de richting van de pijl mee en je je bewust bent
dat daar tevens je uitdaging, je integratie, ligt, heb je
daar de ultieme kans je verder in je persoonlijkheid te
ontwikkelen en een beter ontwikkelde mens te worden.
Mocht je nieuwsgierig zijn naar een uitvoerige uitleg
van de systematiek en de werking van de verschillende
niveaus dan raden wij je aan om het boek The Wisdom
of the Enneagram van Don Richard Riso en Russ
Hudson te raadplegen. Bro
n: R
iso,
Don
R. &
Hud
son,
R. (
1999
). Th
e W
isdo
m o
f the
Enn
eagr
am. N
ew Y
ork:
Ban
tam
Boo
ks.
H E T M E C H A N I S M E VA N D E N I V E A U S V O L G E N S D O N R I C H A R D R I S O E N R U S S H U D S O N
GE
ZO
ND
GE
MID
DE
LD
ON
GE
ZO
ND
2 N I V E A U V A N P S Y C H I S C H E C A P A C I T E I T
3 N I V E A U V A N S O C I A L E W A A R D E N
1 N I V E A U V A N B E V R I J D I N G
4 N I V E A U V A N O N E V E N W I C H T I G H E I D
5 N I V E A U V A N T U S S E N P E R S O O N L I J K E B E H E E R S I N G
6 N I V E A U V A N O V E R C O M P E N S A T I E
7 N I V E A U V A N S C H E N D I N G
8 N I V E A U V A N W A A N D E N K B E E L D E N E N D W A N G G E D R A G
9 N I V E A U V A N P A T H O L O G I S C H E D E S T R U C T I V I T E I T
Kwaliteiten & valkuilen versus uitdagingen & allergieën
De kwaliteiten
Wat zijn kwaliteiten?
Daniel Ofman, auteur en opleider, beschrijft in
zijn boek De Kernkwaliteiten van het Enneagram
dat kernkwaliteiten eigenschappen zijn die tot
het wezen van een type behoren. Zo kun je bij
elk Enneagramtype een aantal kernkwaliteiten
onderscheiden. Kernkwaliteiten kleuren de mens;
het is die specifieke kracht waaraan we bij elk mens
direct denken. De veelheid van kwaliteiten is ook
voor te stellen als een regenboog. Elke kwaliteit
is een kleur van die regenboog en gezamenlijk
vormen ze het spectrum aan kwaliteiten, dat ieder
mens bezit. Het zijn die kwaliteiten waarover je kunt
beschikken wanneer jij je bewust wordt van het bezit
ervan. Je hoeft ze ‘slechts’ verder te ontwikkelen. Je
mag kwaliteiten niet verwarren met vaardigheden.
Vaardigheden kun je aanleren, kwaliteiten niet.
Kwaliteiten zijn er of zijn er niet en kunnen dus alleen
aangeboord en verder ontwikkeld worden.
Hoe je kwaliteiten ontdekken?
Je kwaliteiten komen tot uiting in dat gedrag
(of die handeling of die actie) dat jij van jezelf als de
normaalste zaak van de wereld beschouwt, maar dat
anderen juist zeer in je waarderen.
Als je vrienden, collega’s of kennissen elke keer
opnieuw een beroep op je doen om bepaalde acties
voor hen te ondernemen is het heel goed mogelijk dat
het hier gaat om een mogelijke kwaliteit van jou of
over een vaardigheid die jij goed beheerst.
HULPVRAGENAnderen waarderen mij om …Ik vind het heel gewoon om …Ik moedig anderen aan om … In anderen stimuleer ik …Van anderen eis ik …Een compliment dat ik vaak krijg is … Ik vind het heel vanzelfsprekend om … Mijn kracht is …
35
De valkuilen
Wat is een valkuil?
De valkuil is een kwaliteit die te ver is doorgeschoten.
In de volksmond noemen we het dan een slechte
eigenschap of ook wel de valkuil. Vaak is die
zogenaamde slechte eigenschap echter een kwaliteit,
die op een zwaar overdreven manier wordt uitgevoerd.
Het is dus eigenlijk de donkere kant van de goede
eigenschap. De kracht wordt een zwakte, de kwaliteit
wordt een valkuil.
Hoe je valkuilen ontdekken?
Goed luisteren naar personen die boos op je zijn of
je de ‘waarheid’ vertellen en je bepaalde gedragingen
of handelingen verwijten, want dan heb je een grote
kans dat het hier gaat over een valkuil.
Je bewust zijn van bepaalde zaken, handelingen
of gedragingen die bij jou voorkomen en waaraan
anderen zich storen.
HULPVRAGENWat ik bij anderen relativeer, is …Anderen verwijten mij dat ik … Ik rechtvaardig mijzelf in …Onder druk verval ik soms in … Anderen storen zich aan mijn …Mijn zwakte is …Ik krijg soms naar mijn hoofd geslingerd dat …
De uitdagingen
Wat is een uitdaging?
Een uitdaging is het positief tegenovergestelde
van de valkuil. Het aangaan van de uitdaging zorgt
ervoor dat de scherpe randjes ervan afgaan en dat de
valkuil weer een goede eigenschap, dus opnieuw een
kwaliteit wordt. Je kwaliteiten en je uitdagingen vullen
elkaar aan. Uitdagingen zijn die vaardigheden of
kwaliteiten die jij (nog) niet automatisch verricht, maar
waartoe jij je bewust moet zetten om ze uit te voeren.
Hoe je uitdagingen ontdekken?
Kijk ook hier weer goed naar de ander. Je ergeren
aan het gedrag, de handelingen of de acties van een
ander, komt vaak doordat die ander in jouw ogen te
veel actie vertoont en kwaliteiten laat zien die voor jou
eigenlijk uitdagingen zijn.
Het is de kunst om elke keer opnieuw naar die ander
te kijken en je bewust te worden wat je van die ander
kunt leren.
HULPVRAGENIk mis in mijzelf …Anderen wensen mij … toeIn anderen bewonder ik …Ik ben wel eens jaloers op …Ik verlang in mijzelf naar …Wat heb ik nodig om in balans te zijn …
37
De allergieën
Wat is een allergie?
Onder een allergie verstaan we handelingen,
gedragingen en acties waarvoor jij overgevoelig bent,
waarop je reageert alsof je door een wesp gestoken
bent. Die handelingen en gedragingen bij anderen,
waarvan direct je nekharen recht overeind gaan staan,
kun je bestempelen als jouw allergie. Het positieve
is dat je zelf gebruik kunt maken van die allergie,
wanneer je in een voor jou lastige situatie terechtkomt.
Vaak gebeurt dat in tijden waarin je onder grote druk
staat of wanneer je hevig gestrest bent.
Hoe je allergieën ontdekken?
Op de allereerste plaats door naar jezelf te kijken en
jezelf een spiegel voor te houden. Je kunt je afvragen
waarom deze allergie op dat moment opkomt en
waarom jij zelf dat gedrag of die handelingen/acties
onderneemt, waaraan je in normale omstandigheden
een grote hekel hebt of waaraan je je zou ergeren
wanneer iemand anders het zou doen.
Luister naar wat anderen je op dat moment verwijten.
Er is een grote kans dat er een kern van waarheid
zit in de opmerkingen of de kritiek die anderen uiten
op jouw gedrag. Dit kan je valkuil of zelfs jouw eigen
allergie zijn, die je op dat ogenblik zelf hanteert.
HULPVRAGENBij anderen kan ik niet tegen …In anderen minacht ik …Ik word moedeloos van …Ik word woedend om …Ik zou mezelf verafschuwen als …Ik stoor mezelf aan mensen die …Ik vermijd mensen die … Ik bestrijd mensen die …
14
7
28
4
39
6
de kritische de ondersteunende de doelgerichte
57
8
63
9
42
1
de buitengewone de analytische de fantasierijke
71
5
85
2
96
3
de inspirerende de uitdagende de relativerende
39de verschillende enneagramtypen
de kr it i sche
14
7
41
4
7
1
Als type 1 ben ik ijverig en altijd bezig. Ik volg het liefst de gebaande paden
en houd me altijd aan geplande en gestructureerde werkwijzen. Mensen
moeten op mij kunnen bouwen, ik zal gemaakte afspraken altijd nakomen, welke
moeite en inspanningen dat ook van me vergt. Soms gaat dat zelfs ten koste van
mijzelf, van mijn nachtrust of zelfs mijn gezondheid. Ik ben heel kritisch en wil
alles zo perfect mogelijk doen. Ik zie meteen wat er fout is. Ik wil zelf geen fouten
maken, want anders ben ik niet meer perfect genoeg. Dat is ook de reden dat ik
tot in het extreme nauwkeurig ben, alles dient tot in de perfectie geregeld te zijn.
Waarden, normen en eerlijkheid zijn heel belangrijk voor mij. Ik stel hoge eisen aan
mezelf en ook aan anderen. Ik heb een hekel aan slordige mensen. Orde en netheid
zijn belangrijk voor me. Dat geeft structuur en duidelijkheid. Ik ben zeer zelfstandig,
plannen en organiseren gaat mij goed af. Ik wil heel graag de wereld verbeteren en
het ideale nastreven. Ik maak mij wel eens boos, maar dat laat ik niet zien. Ik zeg
dan iets anders dan wat ik eigenlijk wil zeggen.
1
43
de k
ritis
che
GOED IN M’N VEL ga ik meer genieten van het leven en ga ik vooral alle mogelijkheden zien. Dan neem ik het
leven minder serieus, ik ga tijd nemen voor plezier en ontspanning. Ik krijg meer geduld, ben minder kritisch en
leer uit die schitterende ervaringen.
OVERTUIGING : Ik wil perfect zijn.
VERDEDIGING : Ik wil niet slecht, corrupt, verdorven of tekortschietend zijn.
ONDER STRESS voel ik mij neerslachtig. Ik vraag me af wat ik waarneem; mijn gevoelens of emoties? Ik ga dan
na wat ik wil, analyseer mezelf en tracht me te verbeteren. Als ik de positieve kanten ontwikkel, kan ik weer
vertrouwen op mijn gevoel. Dan kan ik mijn creativiteit weer inzetten en zie ik opnieuw de schoonheid van het leven.
4
1
7
IN BALANS kan ik relativeren en weet ik het evenwicht te vinden tussen werk en plezier.
UIT BALANS word ik te perfectionistisch, trek ik alle verantwoordelijkheid naar mezelf toe en geef ik niets meer uit handen.
IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil perfect zijn en het team of de
organisatie verbeteren.
Ik ben kritisch, veeleisend en leg de lat niet alleen hoog voor
mijzelf, maar ook voor anderen.
Ik zie meestal eerst de dingen die beter kunnen, voordat ik alle
gewone zaken waarneem.
Ik zie direct wat fout is en let daarbij op de details. Ik neem
mijn werk heel serieus en houd niet van mensen die hun
afspraken niet nakomen of die de kantjes ervan aflopen.
Delegeren vind ik lastig, ik kan het beter zelf doen en er de
verantwoordelijkheid voor dragen, dan weet ik zeker dat het op
de juiste manier gebeurt.
Het werk moet ook ‘af’ zijn, perfect en van hoge kwaliteit en
daarna kan ik er misschien van genieten.
Mijn kwaliteiten zijn discipline, verantwoordelijkheid nemen,
organiseren en structureren.
Anderen noemen mij ook wel een perfectionist omdat ik zeer
ijverig en een bezige bij ben, altijd het juiste pad volg en een
onderdeel ben van het grote geheel.
MIJN WERKHOUDINGIk streef naar perfectie.
Ik vermijd onvolmaaktheid.
Mijn contact met anderen is nuchter en serieus.
Mijn motivatie is om altijd mijzelf én de anderen te willen
verbeteren.
Mijn communicatie is voornamelijk verantwoord, kritisch, correct,
tactvol.
Ik leg de nadruk op kwaliteit, verbeteren en details.
Als ik beslissingen neem, zijn die gebaseerd op het overtuigd
zijn van kwaliteit en uitvoerbaarheid.
Ik heb grote waardering voor normen en waarden,
rechtvaardigheid en eerlijkheid; dat zijn mijn basisprincipes.
Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een duidelijke,
rationele, veeleisende en kritische wijze waarbij ik veelvuldig
gebruik maak van praktische voorbeelden.
Coach mij door me te leren delegeren en help mij de overtuiging dat ik de enige ben, die alles beter weet en het beter kan doen los te laten. Leer mij in te zien dat andere manieren, andere structuren en/of werkwijzen dan de mijne eveneens doeltreffend kunnen zijn.
TIP
Voor wie met m
ij wil samenwerken zijn
de volgende zaken heel belangrijk:
Streef naar duidelijkheid.
Vermijd slordigheden, onverzorgdheden en te veel kritiek.
Maak met mij contact door diplomatiek, tactvol en formeel te zijn.
Leg de nadruk op kwaliteit, duidelijkheid, details en precisie.
Communiceer op een verantwoorde, rechtvaardige en correcte wijze.
Toon begrip voor mijn werkwijze, mijn (zelf)kritische houding en mijn hoge normen-
en waardenpatroon.
Zorg voor goede informatie, duidelijke afspraken en een goede voorbereiding.
Geef mij feedback op een positieve, duidelijke, onderbouwde en oprechte wijze.
Maak mij duidelijk dat ik de lat voor mijzelf en voor anderen lager mag leggen, dat goed,
goed genoeg is en dat ik meer mag relativeren, genieten en me flexibeler opstellen.
Taken waarin ik goed ben, zijn plannen, organiseren, verbeteren en detaillistisch werk.
Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn efficiënt gebruikmaken van de tijd,
werken op hoofdlijnen (d.w.z. uitkijken dat ik mezelf niet verlies in details) en (leren) delegeren.
Mijn ideale werkomgeving is een omgeving waarin structuur, een duidelijke taak-
en tijdverdeling te vinden zijn.
!
45
1
de k
ritis
che
perfectionisme
zelfdiscipline
gestructureerdheid
zelfstandigheid
pietluttigheid
geobsedeerdheid
starheid
eigenzinnigheid
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
souplesse
spontaniteit
flexibiliteit
meegaandheid
slordigheid
losbolligheid
chaos
flapuit
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
1
laat de imperfectie in mij toe.
leer de lat lager te leggen, immers: ‘goed is goed genoeg’.
mag fouten maken, daar leer ik van.
mag minder oordelen en de ander een kans geven.
zorg ervoor dat ik een balans vind tussen werk en plezier.
mag mijn boosheid uiten en zeggen wat ik op het hart heb.
ga proberen het leven minder serieus te nemen, het is belangrijk tijd
te nemen om te genieten en te ontspannen.
blijf bij mijn gevoel en ga naar mijn intuïtie luisteren.
ontwikkel mijn creatieve kanten en accepteer mijn imperfectie.
bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.
Ik …
Ik moet leren omgaan met imperfectie, de controle op mijn omgeving loslaten en de ander accepteren zoals hij/zij is. Om meer inzicht te krijgen in mijn type, zal ik ook mijn eigen gedrag ‘moeten’ observeren en accepteren. Ik mag van mezelf houden zoals ik ben, met al mijn hebbelijkheden en onhebbelijkheden. Van mijn onbewust handelen, maak ik bewust handelen.
TIP
Mijn ontwikkeling als persoon
en in mijn werksituatie:
47
1
de k
ritis
che
Stel je kern
kwadrant s
amen aan
de hand van eigen w
oorden
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
1
Aantekeningen en notities
49
1
de k
ritis
che
de ondersteunende
28
4
51
8
4
2
Als type 2 ben ik zorgzaam, ondersteunend en wil ik graag de ander helpen.
Ik weet als geen ander wat de ander nodig heeft. Ik voel dat als het
ware aan. Als ik aandacht en waardering krijg, ervaar ik dat als erg prettig en
welkom. Met nee zeggen heb ik moeite. Zelf laat ik mij niet graag helpen, omdat
ik vaak niet goed weet wat ik zelf nodig heb. Ik geef graag advies aan mensen
en deel graag een complimentje uit. Zelf ontvang ik graag complimentjes en ik
zou willen dat die ander ook de broodnodige aandacht aan mij schenkt.
Ik wil graag vertroeteld worden en ik kan, als ik mij ontevreden, onbegrepen of
niet geaccepteerd voel, ook onverwacht vals uithalen. Ik heb vele, verschillende
vrienden en kan mij gemakkelijk aanpassen aan de ander. Gezelligheid
is voor mij: samenzijn, persoonlijke aandacht, met elkaar de dagelijkse
beslommeringen bespreken, ervaringen en gedachten uitwisselen, een moment
samen om vrijelijk te socialiseren, liefst met een kopje thee of koffie met een
koekje erbij en natuurlijk een mooi gedekte tafel met een bosje bloemen voor
de sfeer. Achter de schermen werken vind ik het prettigst.
GOED IN M’N VEL ga ik mijn uitdagingen ontdekken door meer gebruik te maken van mijn creativiteit,
schoonheid en esthetiek.
OVERTUIGING : Ik wil waardevol zijn.
VERDEDIGING : Ik wil iets waard zijn en bemind worden.
ONDER STRESS word ik een katje en kan ik heel boos worden. Als ik de positieve kanten ontwikkel,
word ik krachtiger en dan weet ik wat ik wil.
2
53
8
2
4
de o
nder
steu
nend
e
IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil waardevol zijn, iets goeds bijdragen in
het team en verbindingen tussen mensen smeden.
Ik houd erg van mensen, kan mij goed inleven in de ander en
in wat hij of zij nodig heeft; mensen afwijzen vind ik moeilijk,
dat stuit mij tegen de borst.
Ik vind het moeilijk om anderen fouten te laten maken en in
valkuilen te laten stappen, die ik allang van te voren heb gezien.
Gezelligheid en een goede sfeer vind ik heel belangrijk en een
complimentje of schouderklopje waardeer ik enorm.
Ik hoef niet per se zelf in het spotlight of op de eerste
plaats te staan, een adviserende, ondersteunende rol op
de achtergrond ligt mij beter. Ik verwacht nadien echter wel
waardering voor het werk dat ik verricht heb.
Mijn kwaliteiten zijn dan ook betrokkenheid en
behulpzaamheid.
Ik kan genieten van een aai, knuffel en compliment, ik laat
ook fysiek merken dat ik het aangenaam vind, maar als het
me niet allemaal zint, kan ik vals uit de hoek komen en zelfs
manipulatief zijn.
MIJN WERKHOUDINGIk streef in mijn werk naar sociale contacten, naar
werkzaamheden met andere mensen. In service- en/of
klantgerichte werkzaamheden ben ik op mijn best.
Ik vermijd daarbij om rekening te houden met mijn eigen
behoeften.
Omdat ik niet gemakkelijk ‘nee’ kan zeggen, is het mogelijk
dat ik overvraagd word, waardoor ik teveel werk krijg.
Mijn contacten met anderen zijn hulpvaardig, persoonlijk en
adviserend.
Mijn motivatie is om personen te verbinden en erbij te betrekken.
Mijn communicatie is vooral warm, inlevend en afstemmend.
Ik leg de nadruk op service, collega- en klantgerichtheid.
Als ik beslissingen neem, zijn die gebaseerd op wat anderen
nodig hebben.
Ik heb grote waardering voor betrokkenheid en ik vind het erg
prettig om waardering te krijgen voor gedane arbeid.
Als ik iemand coach, doe ik dat vooral door mijzelf af te
stemmen op de ander en meegaand en begripvol naar die
persoon te zijn.
IN BALANS weet ik goed om te gaan met mijn eigen behoeften en gevoelens.
UIT BALANS kan ik mij te sterk richten op de ander en zelfs manipulatief worden.
2
55
de o
nder
steu
nend
eLeer mij op te komen voor mijn eigen behoeften en moedig mij aan mijn eigen grenzen aan te geven en ook te bewaken. Leer mij me te focussen op mijn eigen werkzaamheden en niet alleen op mijn sociale contacten, zodat ik in mijn werk en in het benutten van mijn werktijd efficiënt en effectief in kan zijn. Ik zal je daar heel dankbaar voor zijn.
TIP
Voor wie met m
ij wil samenwerken zijn
de volgende zaken heel belangrijk:
Streef naar persoonlijke benadering en attentie.
Vermijd een te zakelijke instelling en koelheid.
Maak met mij contact door persoonlijk en medelevend te zijn.
Leg de nadruk op service, ondersteuning en klantgerichtheid.
Communiceer op een vriendelijke, geïnteresseerde en afstemmende wijze.
Toon begrip voor mij als persoon en voor mijn sociale omgeving.
Zorg voor goed persoonlijk contact en behulpzaamheid.
Geef mij feedback op een persoonlijke en begripvolle wijze.
Maak mij duidelijk dat ik een waardevolle bijdrage kan leveren aan het geheel.
Taken waarin ik goed ben, zijn ondersteunen, adviseren, faciliteren.
Wat ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, is leren niet de gehele
verantwoordelijkheid alleen te dragen.
Mijn ideale werkomgeving is een omgeving waar de mens centraal staat.
!
betrokkenheid
sociaal zijn
inlevingsvermogen
behulpzaamheid
bemoeizucht
beklemming
invullend zijn
zelfopoffering
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
loslaten
meer afstand nemen
assertiviteit
grenzen stellen
onverschilligheid
asociaal zijn
botheid
egocentrisme
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
2
2
57
de o
nder
steu
nend
e
leer mijn eigen grenzen stellen.
herken en accepteer mijn eigen behoeften.
mag leren ontvangen.
leer contact maken met mijn eigen gevoelens.
zou meer van mezelf moeten houden en mij afvragen wat ikzelf nodig heb.
leer onderscheid te maken tussen wanneer ik echt nodig ben en wanneer niet.
leer onderscheid te maken tussen echte emoties en emotioneel vertoon.
mag onvoorwaardelijke liefde voor mezelf voelen.
ga leren mijn persoonlijke vrijheid te ervaren.
ga mijn creatieve kanten verder ontwikkelen.
bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.
Ik …
Ik moet beseffen dat gebrek aan aandacht van anderen geen afwijzing voor mij als individu hoeft te zijn. Als ik mijn kwaliteiten en uitdagingen aanga, zal ik meer voor mijzelf kunnen opkomen en daarmee meer waardering voor mijzelf kunnen opbrengen.
TIP
Mijn ontwikkeling als persoon
en in mijn werksituatie:
Stel je kern
kwadrant s
amen aan
de hand van eigen w
oorden
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
2
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
2
2
de o
nder
steu
nend
e
59
Aantekeningen en notities
de doelger ichte
39
6
61
9
6 3
Als type 3 ben ik een gedreven en doelgerichte persoonlijkheid. Ik kan mij
aanpassen aan alle verschillende omstandigheden en situaties. Mijn
belangrijkste doelstelling is winnen, de beste zijn. Om te winnen en succesvol te
zijn, ga ik heel ver. Ik durf risico’s te nemen en werk doorgaans snel en efficiënt.
Status en prestige zijn belangrijk voor me. Ik ben een uitblinker in verkopen en
ben er heel erg gedreven in. Anderen vinden mij al snel arrogant, maar ik ben
gewoon heel zelfbewust. Als er gezonde druk of spanning bij mij aanwezig is,
presteer ik optimaal en dan ben ik in mijn element. Ik heb die druk namelijk
nodig, die houdt mij in beweging, alert en attent. Ik mag niet falen, anders voel ik
mij een loser. Als ik in mijn werkzaamheden of doelstellingen teleurgesteld raak
omdat ik ze, om wat voor reden dan ook, niet heb kunnen voltooien of bereiken,
stap ik daar relatief gemakkelijk overheen. Dan ga ik met hernieuwde kracht mijn
bijgestelde doelstellingen verwezenlijken.
3
63
de d
oelg
eric
hte
GOED IN M’N VEL ben ik loyaal naar mensen toe en ben ik trouw aan mezelf. Ik functioneer dan optimaal
binnen een team. Ik hoef niet meer zonodig de beste te zijn en ik mag zijn wie ik ben.
OVERTUIGING : Ik wil succesvol zijn.
VERDEDIGING : Ik wil niet waardeloos en zonder inherente waarde zijn.
ONDER STRESS geef ik mijn efficiëntie op en kan ik heel passief, verbitterd en gefrustreerd worden.
Het positieve is dat ik dan ga onderzoeken wat er met me aan de hand is. 9
3
6
IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil succesvol zijn en resultaat behalen
met het team.
Ik kan mensen goed motiveren en datgene doen om ervoor te
zorgen dat alle neuzen in dezelfde richting staan.
Falen en fouten maken, ga ik liever uit de weg. Het moet
allemaal snel vooruit gaan, als ik niks doe, word ik onrustig en
dat voelt zeer onprettig aan.
Ik ben gedreven, positief en competitief ingesteld. Ik ga ervoor
om mijn doelen te bereiken, ik kan daar heel ver in gaan. Ik durf
risico’s te nemen en werk snel en efficiënt. Ik ben in staat om
goed te netwerken, goede mensen om mij heen te verzamelen
en dit netwerk zoveel mogelijk te gebruiken om mijn
doelstellingen te bereiken. Het is soms belangrijker de juiste
mensen te kennen dan om kennis van de materie te hebben.
Ik kan mij heel goed aanpassen aan mijn omgeving of aan de
situatie waarin ik verkeer.
Mijn imago en mijn uitstraling zijn heel belangrijk voor mij.
Ik kan uitzien naar mooie nieuwe gadgets, ik ben gevoelig
voor de nieuwste technologie en voor trends.
Mijn kwaliteiten zijn efficiëntie en doelgerichtheid.
Anderen zeggen wel eens dat ik op een kameleon lijk, omdat
ik in staat ben me aan te passen aan alle omgevingen,
omstandigheden en situaties.
MIJN WERKHOUDINGIk streef naar resultaat.
Ik vermijd het om te falen, om een loser te zijn.
Mijn contact met anderen is doorgaans snel en doelgericht.
Mijn motivatie is om erkenning te krijgen, aanzien te hebben.
In mijn communicatie ben ik overwegend overtuigend,
in een hoog tempo.
Ik leg de nadruk op mijn imago en het hebben van succes.
Als ik beslissingen neem, zijn die doorgaans gebaseerd op
winstmogelijkheden.
Ik waardeer efficiëntie en effectiviteit.
Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een actiegerichte,
positieve en energievolle wijze.
IN BALANS ben ik teamgericht en loyaal naar anderen.
UIT BALANS vertoon ik kameleongedrag of passief gedrag.
65
Help mij om meer geduld te tonen, immers niet iedereen kan mijn (hoge) werktempo volgen. Nodig mij uit niet alleen doelgericht, maar ook procesgericht te handelen.
TIP
Voor wie met m
ij wil samenwerken zijn
de volgende zaken heel belangrijk:
Streef naar resultaat en succes.
Vermijd inefficiëntie en tijdverspilling.
Maak met mij contact door zakelijk, doelgericht en effectief te zijn.
Leg de nadruk op winst, snelle omzet en resultaat.
Communiceer op een zakelijke, korte en snel schakelende wijze.
Toon begrip voor efficiëntie en effectiviteit.
Zorg voor een win-winsituatie of competitie.
Geef mij feedback op een duidelijke wijze, met erkenning en diplomatie.
Maak mij duidelijk dat ik mogelijkheden heb om win-winsituaties te creëren en initiatieven
mag ondernemen, zij het binnen de gestelde kaders.
Taken waarin ik goed ben, zijn efficiënt volbrengen van iets, resultaat neerzetten.
Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn detaillistische taken uitvoeren,
een correcte samenwerking en zorgen dat ik niet buiten de kaders treed.
Mijn ideale werkomgeving is een competitieve en ‘snelle’ omgeving met veel uitdagingen.
!
3
de d
oelg
eric
hte
gedrevenheid
doelgerichtheid
profileren
efficiëntie
fanatisme
bezetenheid
arrogantie
drammerigheid
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
ontspanning
doseren
bescheidenheid
geduld
luiheid
halfslachtigheid
onzichtbaarheid
passiviteit
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
3
67
ben eerlijk naar mezelf toe.
neem mijn lichaamssignalen waar.
neem de tijd voor mezelf en voor ontspanning.
mag mijn twijfels uiten, hoef niet de beste te zijn.
pas mijn tempo aan.
houd rekening met gevoelens van anderen.
merk op wanneer mijn eigenwaarde ontleend wordt aan prestaties en imago.
leer mijn zwakheden en fouten te erkennen.
ben attent op wat er op de achtergrond gebeurt.
leer de tijd te nemen om echt te luisteren naar anderen.
bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.
Ik …
Ik ben goed zoals ik ben en hoef me niet anders voor te doen dan wie ik werkelijk ben. Ik moet mij bewust zijn van mijn eigen persoonlijkheid en hoef niet als een acteur een rol te spelen in mijn eigen toneelstuk. Het is goed voor mij om elke dag even stil te staan en na te gaan of mijn werkelijkheid ook de echte realiteit is. Ik mag mijn masker afwerpen.
TIP
Mijn ontwikkeling als persoon
en in mijn werksituatie:
3
de d
oelg
eric
hte
Stel je kern
kwadrant s
amen aan
de hand van eigen w
oorden
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
3
69
Aantekeningen en notities
3
de d
oelg
eric
hte
de buitengewone
42
1
71
1
4
2
Als type 4 heb ik de neiging mijn uniekheid, (innerlijke) schoonheid en
extravagantie te tonen. Ik ben nu eenmaal anders dan anderen.
Ik ben een gevoelsmens en ervaar alles diep en intens; de gevoelens van een
ander overnemen is mij niet vreemd. Andere mensen kunnen mij overdreven
dramatisch vinden, maar zo voel ik het niet. Ik ervaar het als prettig, want:
ik voel dus ik besta. Daarom ben ik gesteld op een bijzondere levensstijl.
Ik verlang naar diepe verwantschap met iemand anders, maar ik voel me vaak
een buitenstaander. Ook in mijn creativiteit kan ik mijn gevoelens kwijt, ik heb
een hang naar het verleden. Als ik mij down voel, romantiseer ik alles.
Ik ben op zoek naar de prins(es) op het witte paard, maar komt hij/zij in de buurt,
dan heb ik het liefst dat hij/zij weer weggaat. Dit specifieke mechanisme van
aantrekken en afstoten zit diep in mij verborgen en kan regelmatig de kop opsteken.
4
73
de b
uite
ngew
one
GOED IN M’N VEL leer ik objectiever te kijken naar het oplossen van problemen zonder mij door mijn emoties te
laten meeslepen. Ik ben dan evenwichtig, verantwoordelijk, gedisciplineerd en schep orde en structuur.
OVERTUIGING : Ik wil uniek zijn, ik ben anders dan anderen.
VERDEDIGING : Ik wil niet zonder identiteit of persoonlijke betekenis zijn.
ONDER STRESS kunnen mijn gevoelens en emoties heel heftig en intens worden. Gevoelens van gelukzaligheid
en van doodongelukkig zijn, kunnen elkaar op die ogenblikken in hoog tempo afwisselen.2
4
1
IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil uniek zijn. Binnen het team wil ik
anders dan anderen zijn en ben ik degene, die met de meest
creatieve ideeën en speciale ingevingen komt. Ik houd ervan
de grenzen van wat creatief mogelijk is te verkennen.
Als ik iets doe, doe ik het met hart en ziel.
Ik heb, als gevoelsmens, een eigen kijk op de wereld. Ik ervaar
het leven vanuit mijn hart en mijn gevoel, want ik leef intuïtief,
niet iedereen wil of kan dat begrijpen.
Anderen kunnen mij wel eens overdreven dramatisch noemen,
maar zo voel ik het niet.
Ik houd niet van de dagelijkse routine. Ik wil me graag uniek
voelen en ook als zodanig behandeld worden. Daarbij wil ik
voldoende ruimte hebben, of soms zelfs opeisen, om mijn
expressie te kunnen uiten. Die zelfexpressie zoek ik vooral in
mijn creativiteit.
Mijn kwaliteiten zijn creativiteit en intuïtie.
Anderen zeggen wel eens dat ik op een pauw lijk, omdat ik
mijn schoonheid en mijn extravagantie toon wanneer ik de
aandacht op mij gevestigd voel.
MIJN WERKHOUDINGIk streef naar schoonheid, ik doe mijn best om alles zo mooi
en esthetisch mogelijk te maken.
Ik vermijd het alledaagse, het gewone, het gebruikelijke.
Mijn contact met anderen is persoonlijk en gevoelsmatig.
Mijn motivatie is om altijd begrepen te willen worden, ik vraag
daarvoor de nodige aandacht.
Mijn communicatie is voornamelijk sensitief en inlevend.
Ik leg de nadruk op details, innovatie en uniekheid.
Als ik beslissingen moet nemen, volg ik meestal mijn intuïtie.
Ik heb grote waardering voor authenticiteit en diepgang.
Als ik iemand coach, dan doe ik dat vooral op een
gepassioneerde, betrokken en intuïtieve basis.
IN BALANS toon ik mij stabiel, gedisciplineerd en gestructureerd. Ik ruil dan mijn binnenwereld in voor erkenning en waardering in de
buitenwereld en wil graag mijn medemens helpen. Ik doe wat anderen van mij verwachten.
UIT BALANS kan ik humeurig, emotioneel, veeleisend, destructief en depressief zijn. Het is mogelijk dat ik andermans energie ga
opeisen. Ik kan mij wentelen in mijn emoties en zelfs destructief en vernietigend worden naar mijzelf, mijn relaties en anderen toe.
75
Leer mij op te komen voor mijn eigen behoeften en moedig mij aan mijn eigen grenzen aan te geven en ook te bewaken. Leer mij me te focussen op mijn eigen werkzaamheden en niet alleen op mijn sociale contacten, zodat ik in mijn werk en in het benutten van mijn werktijd efficiënt en effectief in kan zijn. Ik zal je daar heel dankbaar voor zijn.
TIP
Voor wie met m
ij wil samenwerken zijn
de volgende zaken heel belangrijk:
Streef naar persoonlijke benadering en attentie.
Vermijd een te zakelijke instelling en koelheid.
Maak met mij contact door persoonlijk en medelevend te zijn.
Leg de nadruk op service, ondersteuning en klantgerichtheid.
Communiceer op een vriendelijke, geïnteresseerde en afstemmende wijze.
Toon begrip voor mij als persoon en voor mijn sociale omgeving.
Zorg voor goed persoonlijk contact en behulpzaamheid.
Geef mij feedback op een persoonlijke en begripvolle wijze.
Maak mij duidelijk dat ik een waardevolle bijdrage kan leveren aan het geheel.
Taken waarin ik goed ben, zijn ondersteunen, adviseren, faciliteren.
Wat ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, is leren niet de gehele verantwoordelijkheid
alleen te dragen.
Mijn ideale werkomgeving is een omgeving waar de mens centraal staat.
!
4
de b
uite
ngew
one
fijngevoeligheid
hartstochtelijkheid
creativiteit
meelevendheid
overgevoeligheid
emotionaliteit
extremiteit
depressiviteit
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
zakelijkheid
nuchterheid
commercialiteit
opgewektheid
meedogenloosheid
cynisme
oppervlakkigheid
onechtheid
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
4
77
blijf in het hier en nu.
herken mijn stemmingswisselingen.
ga steunpunten en structuur creëren.
houd op met zelfsabotage.
stel mijzelf specifieke doelen.
leer het gewone te waarderen.
herken erkenning en waardering.
ben fysiek actief en zorg ervoor ‘geaard’ te zijn en blijven.
heb aandacht voor evenwichtigheid.
doorzie het patroon van aantrekken en afstoten.
bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.
Ik …
Ik mag zijn wie ik ben. Ik hoef mij niet extra te profileren. Ik kan heel goed zelfstandig opereren en mij handhaven zonder de energie en de aandacht van anderen op te eisen.
TIP
Mijn ontwikkeling als persoon
en in mijn werksituatie:
4
de b
uite
ngew
one
Stel je kern
kwadrant s
amen aan
de hand van eigen w
oorden
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
4
79
Aantekeningen en notities
4
de b
uite
ngew
one
57
8
81de ana ly t ische
8
7
5
5
83
7
5
8
Als type 5 ben ik goed in staat mijn omgeving en mijzelf goed te observeren.
Doordat ik mij zeer goed kan focussen op één bepaald (vak)gebied en alle
kennis daaromtrent verzamel, straal ik vaak in deze context wijsheid uit. Ik maak
me op dat specifieke terrein tot specialist. Ik ben een kalm en rustig persoon. Ik
trek mij gemakkelijk terug in mijn ivoren torentje en ik heb weinig nodig. Ik kan
een zeer minimalistisch bestaan hebben. Met een minimale basisuitrusting kan ik
goed uit de voeten. Ik neig ertoe te geloven dat ik door kennis en informatie grip
op de wereld kan krijgen. Ik ben steeds op zoek naar de sleutel tot het begrijpen
van iets. Observeren en analyseren doe ik graag. Ik heb snel het overzicht en heb
het in een paar woorden gezegd. Ik heb een scherp opmerkingsvermogen en een
apart, nogal eens een morbide, gevoel voor humor. Mijn lichaam en mijn emoties
behandel ik afstandelijk. Werk en privé houd ik het liefst gescheiden. Ik ervaar
gevoelens van persoonlijke kracht.
de a
naly
tisch
e
GOED IN M’N VEL doorzie en begrijp ik het allemaal. Ik ga dan mijn uitdagingen aan. Ik ben dan ook
daadkrachtig en straal meer autoriteit en zelfvertrouwen uit.
OVERTUIGING : Ik wil alles begrijpen.
VERDEDIGING : Ik wil niet nutteloos, incapabel of incompetent zijn.
ONDER STRESS wil ik mij nog meer terugtrekken en vermijd ik pijn. Ik ga me in bepaalde situaties zelfs
onverantwoordelijk gedragen. Ik trek me terug in mijn gedachtewereld om de werkelijkheid voor mijzelf te
ordenen en tracht los te komen van mijn emoties.
IN BALANS ben ik energieker en directer. Ik treed dan meer op de voorgrond, word minder terughoudend en juist socialer en ben
goed in staat leiding te geven.
UIT BALANS heb ik de neiging me meer terug te trekken, word ik minder sociaal, meer individualistisch en trek ik mij terug in mijn
ivoren toren. Een veelvoud aan gedachten en ideeën schieten dan door mij heen zonder dat die worden uitgewerkt.
IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil alles begrijpen en kennis overdragen
aan het team.
Kennis is macht; hoe meer je weet, hoe onafhankelijker je bent
van andere mensen. Dat is dan ook de reden dat ik mij zoveel
mogelijk voorbereid en zaken eerst zeer intensief bestudeer
voordat ik ze naar voren zal brengen.
Ik ben niet dogmatisch; ik houd van feiten, ze zijn betrouwbaar
want ze staan vast.
Ik bekijk dingen eerst vanuit verschillende perspectieven,
analyseer de situatie of het onderwerp, voordat ik actie
onderneem en iets zeg.
Een no-nonsense omgeving en soberheid op mijn werkplek zijn
belangrijk voor mij, daardoor kan ik mij ook rustig terugtrekken.
Eigenlijk werk ik het liefst alleen. Ik heb snel overzicht en een
scherp opmerkingsvermogen.
Zakelijk en privé houd ik graag gescheiden — emoties uit ik niet
zomaar.
Mijn kwaliteiten zijn observeren en analyseren.
Mijn kennis wil ik delen met mijn gesprekspartner onder de
voorwaarde dat hij/zij de nodige (basis)kennis heeft over het
onderwerp waarover we spreken of discussiëren. Je moet bij
mij niet aankomen met onzinverhalen, bestudeer eerst vooraf
het onderwerp alvorens met mij in overleg te gaan; hier ben ik
zeer allergisch voor.
Anderen vergelijken mij wel eens met een verstrooide
professor, omdat ik nogal eens in mijzelf gekeerd ben,
altijd analyserend en nadenkend, wijsheid uitstraal en goed
observeer.
MIJN WERKHOUDINGIk streef naar kennis en zaken goed begrijpen, ik analyseer en
beredeneer.
Ik vermijd sociale betrokkenheid.
Mijn contact met anderen is doordacht en observerend.
Mijn motivatie is om altijd informatie te verzamelen en dingen
te begrijpen en onderzoeken.
Mijn communicatie is voornamelijk nadenkend en
samenvattend.
Ik leg de nadruk op feiten en analytische gegevens, ik ben
zeker niet dogmatisch en ga alleen op de feiten af.
Als ik beslissingen neem, is dat altijd op basis van de
beoordeling van de verschillende fasen en van rationele
argumenten.
Ik waardeer de afstand tussen werk en privé, deze twee
moeten gescheiden blijven.
Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een rationele,
logische en taakgerichte wijze.
5
85
Nodig mij tijdens besprekingen en vergaderingen expliciet uit om ook mijn visie te geven. Doordat ik altijd eerst nadenk voordat ik iets zeg, komt het vaak voor dat ik trager reageer dan anderen waardoor ik vaak niet aan het gesprek deel kan nemen. Geef mij voldoende ruimte en tijd én laat mij ook productief zijn door mij uit te nodigen een (waardevol) aandeel te leveren in gesprekken en werksituaties. Coach mij van denken naar doen.
TIP
Voor wie met m
ij wil samenwerken zijn
de volgende zaken heel belangrijk:
Streef zorgvuldigheid en voldoende tijd voor onderzoek.
Vermijd oppervlakkigheid.
Maak met mij contact door rustig, duidelijk en logisch te communiceren.
Leg de nadruk op feiten, cijfers en objectieve informatie.
Communiceer op een wijze die onderbouwd is met feiten, zorg dat je weet waarover je praat.
Toon begrip voor mijn opmerkzaamheid en analytisch vermogen.
Zorg voor privacy, ruimte en voorbereidingstijd.
Geef mij feedback op een onderbouwde en specifieke wijze.
Maak mij duidelijk dat ik kennis, analytisch en scherpzinnig vermogen bezit.
Taken waarin ik goed ben, zijn verbanden leggen, analyseren, systematiseren, onderzoeken.
Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn direct handelen en in
teamverband werken.
Mijn ideale werkomgeving is een eigen werkruimte, communicatie gebeurt bij
voorkeur schriftelijk en rustig.
!
de a
naly
tisch
e
5
weetgierigheid
onafhankelijkheid
observatievermogen
spaarzaamheid
arrogantie
solisme
afstandelijkheid
gierigheid
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
eenvoud
sociaal zijn
betrokkenheid
delen
domheid
massaliteit
klefheid
vrijgevigheid
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
5
87
bewaar mijn eigen ruimte zonder me van anderen te isoleren.
heb aandacht voor mijn gevoelens en kom hiermee in contact.
leer me open te stellen voor anderen en me sociaal verder te ontwikkelen.
mag erop vertrouwen dat de juiste kennis op het juiste moment aanwezig is.
merk het verschil op tussen denken en ervaren.
ga niet alles intellectualistisch benaderen.
leer in teamverband te werken.
probeer attent te zijn op anderen.
tracht te werken in onrustige omgevingen.
leer assertief te reageren.
bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.
Ik …
Ik mag in vergaderingen, besprekingen en meetings gerust sneller het woord nemen, mijn mening doet er zeker toe en deze kan zeer waardevol zijn. Ik laat me niet langer meer verdringen door snelle, assertieve typen.
TIP
Mijn ontwikkeling als persoon
en in mijn werksituatie:
de a
naly
tisch
e
5
Stel je kern
kwadrant s
amen aan
de hand van eigen w
oorden
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
5
89
Aantekeningen en notities
de a
naly
tisch
e
de fant asier ijke
63
9
91
9
6 3
Als type 6 ben ik altijd alert en attent op mogelijke onveilige situaties of onheil.
Ik houd altijd in mijn achterhoofd dat de dingen fout kunnen lopen of
anders kunnen uitpakken dan voorzien, ik neem het zekere voor het onzekere en
weet dat ik in ieder geval voorbereid en gewapend moet zijn op het onverwachte.
Mijn plichtsbesef is groot en ik ben loyaal naar anderen toe. Ik ben een harde
werker en zal de taken die ik toebedeeld krijg altijd naar behoren uitvoeren. Ik
ben een groepsmens en teamspeler. In een groep voel ik me veilig en beschermd.
Tradities en regels zijn belangrijk voor me. Ze scheppen duidelijkheid en de nodige
structuur. Daarom focus ik mij voortdurend op vastigheid, op vaste patronen,
duidelijkheid, geborgenheid en zekerheid. Ik houd ervan om een bepaalde routine
in mijn leven te hebben. Aan snelle veranderingen of onverwachte zaken die zich
plotseling voordoen heb ik een hekel. Ik kan die veranderingen heel goed aan,
maar heb wel tijd nodig om er aan te wennen. Daarna kan ik er goed mee uit de
voeten. Wanneer de resultaten van werkzaamheden tegenzitten heb ik de neiging
om de oorzaak niet bij mijzelf te zoeken maar die verantwoordelijkheden en de
gevolgen op het bordje van een ander te leggen. 6
93
de f
anta
sier
ijke
GOED IN M’N VEL straal ik rust, harmonie en vertrouwen uit. Ik kan mij dan beter concentreren en ben me
ook meer bewust van lichamelijke gewaarwordingen. Ik heb een groot uithoudingsvermogen en ik maak zaken
tot het einde af. Ik leer vertrouwen op mijn eigen capaciteiten en sta achter mijn visie zonder star te worden.
OVERTUIGING : Ik wil veiligheid en zekerheid.
VERDEDIGING : Ik wil niet zonder steun of leiding zijn.
ONDER STRESS word ik angstig en kan ik destructief gaan handelen. Ik kan dan ook autoritair worden. Ik krijg
de neiging om beren op de weg te zien en niet meer in de realiteit te leven. Soms kan ik zeer overbezorgd zijn en
gaan vrezen voor gebeurtenissen die eigenlijk alleen in mijn fantasie bestaan en nooit werkelijkheid worden.
3
6
9
IN BALANS durf ik te vertrouwen op mijzelf en op anderen. Dan ben ik rustig en nauwelijks gespannen of nerveus. Ik durf mijn
dagelijkse routine los te laten en sta open voor nieuwe ervaringen en veranderingen.
UIT BALANS word ik meer afhankelijk van de groep of het team en zal vooral reageren vanuit angst en argwaan. Ik zal dan beren op
de weg gaan zien en mij onzeker en nerveus gaan gedragen.
IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil zekerheid en ik wil de teamgeest
behouden.
Loyaliteit vind ik heel belangrijk, zowel jegens mensen als
zaken.
Ideaal voor mij is om gezamenlijk als team of groep zaken te
realiseren en daarvoor samen de verantwoordelijkheden te
dragen. Ik werk graag samen met mensen die ik al lange tijd
ken en die betrouwbaar en duidelijk zijn.
Ik bereid mij graag goed voor en ben opmerkzaam.
Opgedragen taken zal ik heel nauwkeurig opvolgen. Dat geeft
mij structuur in mijn werk en mijn leven. Ik vind het aangenaam
om in een vaste routine te kunnen werken, weten wat de
volgende stappen zijn die uitgevoerd moeten worden.
Oorzaak en gevolg houd ik goed in de gaten. Ik ben
procesmatig ingesteld en ga praktisch en planmatig te werk.
Ik houd van een duidelijke communicatie en een
gestructureerde omgeving. Aan snelle, soms ook onduidelijke
veranderingen heb ik een hekel. Ik hecht mij aan voldoende
veiligheid en zekerheid.
Mijn kwaliteiten zijn: loyaliteit en standvastigheid.
Ik ben altijd gespitst op mogelijk gevaar en attent op
mogelijk onheil.
MIJN WERKHOUDINGIk streef naar gerustheid, geborgenheid en vastigheid.
Ik vermijd risico’s en gevaar.
Mijn contact met anderen is gericht op het team en de
groepsgeest.
Mijn motivatie is om altijd loyaliteit te verwerven binnen een
veilige omgeving.
Mijn communicatie is voornamelijk gericht op duidelijkheid te
krijgen en twijfel te vermijden, dat is de reden waarom ik veel
vragen stel.
Ik leg de nadruk op betrouwbaarheid en degelijkheid.
Als ik beslissingen moet nemen, zijn die gebaseerd op het
verkrijgen van zekerheid.
Ik waardeer duidelijkheid en routinematig werken, ik weet
graag waar ik aan toe ben.
Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een basis van
vertrouwen, zekerheid, loyaliteit en samenwerking.
Leer mij om te gaan met veranderingen en leer mij in te zien dat niet elke verandering een verslechtering is maar dat het ook een verbetering kan zijn. Maak mij duidelijk wat van mij verwacht wordt en wat daarvan voor mij de consequenties zijn. Ondersteun mij bij mijn uitdagingen flexibiliteit en daadkracht en schenk aandacht aan mijn projectie, fantasie en ongebreideld doemdenken.
TIP
Voor wie met m
ij wil samenwerken zijn
de volgende zaken heel belangrijk:
Streef naar duidelijkheid en transparantie.
Vermijd onduidelijkheid en plotselinge veranderingen.
Maak met mij contact door mij op mijn gemak te stellen en vertrouwen te geven.
Leg de nadruk op zekerheid en veiligheid.
Communiceer op een duidelijke en directe wijze.
Toon begrip voor mijn twijfel en onzekerheid.
Zorg voor vertrouwen en een kader waarbinnen ik kan en mag opereren.
Geef mij feedback door middel van voorbeelden en vat het voorgaande regelmatig samen.
Maak mij duidelijk dat ik verantwoordelijkheid mag nemen.
Taken waarin ik goed ben, zijn taakgerichte opdrachten, administratief werk en het volgen
van gestructureerde werkzaamheden.
Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn snelheid, improvisatie en
veranderingen.
Mijn ideale werkomgeving is er een met duidelijkheid in de communicatie en de taken en
waarin structuur en stabiliteit worden geboden.
!
95
6
de f
anta
sier
ijke
alertheid
loyaliteit
standvastigheid
verantwoordelijkheid
achterdocht
besluiteloosheid
starheid
striktheid
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
toevertrouwen
zelfvertrouwen
flexibiliteit
souplesse
nalatigheid
arrogantie
roekeloosheid
wispelturigheid
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
6
maak ondanks innerlijke twijfel toch keuzes.
durf aanvaardbare risico’s te nemen.
maak onderscheid tussen intuïtie en projectie.
heb geloof en vertrouwen in mezelf.
verander doemdenken in positief denken.
blijf fysiek bezig.
neem eigen verantwoordelijkheid in plaats van mezelf afhankelijk te maken van
groeps- of teamgenoten.
ben flexibel en sta open voor veranderingen.
ga van onzekerheid naar moed.
leer te vertrouwen op mijn capaciteiten.
bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.
Ik …
Zodra ik bij een bepaalde opdracht of activiteit angstige of onzekere gevoelens krijg, moet ik voor mijzelf goed nagaan of die angst voortkomt uit slechts een fantasie of doemdenkproces in mijn hoofd of dat er sprake is van een werkelijke, feitelijke bedreiging is. Ik ga zorgen dat ik een goed onderscheid kan maken tussen fictie en realiteit.
TIP
Mijn ontwikkeling als persoon
en in mijn werksituatie:
97
6
de f
anta
sier
ijke
Stel je kern
kwadrant s
amen aan
de hand van eigen w
oorden
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
6
Aantekeningen en notities
99
6
de f
anta
sier
ijke
de inspirerende
71
5
101
1
7
5
Als type 7 ben ik vaak op zoek naar alle mogelijke opties, mogelijkheden,
nieuwe ervaringen en avonturen. Ik ben van nature een optimist. Ik zie van
alles de zonnige kant. Dat is de reden waarom ik kan weglopen van pijnlijke
gebeurtenissen of situaties, die wil/kan ik moeilijk ervaren. Ik ben vrolijk en
optimistisch, zolang ik kan doen wat ik wil. Ik sta altijd open voor nieuwe ideeën,
maar dingen tot in de details afmaken is niet zo aan mij besteed. Ik ben vooral
een generalist, van alle markten thuis. Voor negatieve of onplezierige dingen ga
ik op de loop. Het is voor mij belangrijk een aantal opties open te laten zodat ik
zoveel mogelijk van het leven kan genieten. Echte keuzes maken is voor mij niet
zo gemakkelijk, er is zoveel te zien en te doen. Ik verlang naar nieuwe ervaringen
en streef ernaar zoveel mogelijk op te doen, liefst in een zo kort mogelijke tijd.
Ik lijk daarin enigszins wispelturig, rusteloos en onverzadigbaar. Ik kan wel eens
ietsepietsie overdrijven en als ik een verhaal of ervaring aan een ander vertel, maak
ik het weleens mooier of spannender dan het in werkelijkheid was. Doorgaans ben
ik blij en tevreden over mezelf, ik ben best wel oké en dat geef ik ook te kennen. Ik
straal dan ook vaak zelfvertrouwen uit. 7
103
de in
spir
eren
de
GOED IN M’N VEL ben ik in staat om bij een of twee dingen te blijven. Ik kan de rust nemen om een boek te
lezen. Ik ben dan ook meer betrokken bij mensen en geef hen een grotere rol in mijn leven. Ik word filosofisch,
scherpzinnig en observeer meer en loop niet langer weg van pijnlijke gebeurtenissen.
OVERTUIGING : Ik wil genieten.
VERDEDIGING : Ik wil niets tekort komen of onafgebroken lijden.
ONDER STRESS wil ik daar niet te veel over vertellen, want dat vind ik helemaal niet leuk. Ik loop er liever van
weg. Ik ontken dat liever voor mijzelf want in stress ga ik mij focussen op mijn imperfectie en word ik kritischer,
veeleisender en sneller boos. Ik ben dan een stuk minder aangenaam als mens.
1
7
5
IN BALANS ben ik scherpzinnig, maak ik dingen af en ben ik observerend en analyserend. Ik kan dan een charismatisch leider zijn.
Ik heb nauwelijks de behoefte om in het middelpunt van de belangstelling te staan en geef anderen ook de ruimte die hen toekomt.
UIT BALANS kan ik te kritisch, veeleisend en detaillistisch worden. Ik kan gaan zeuren over zaken die er eigenlijk niet toe doen.
Dan maak ik van kleine ergernissen echt een punt. Ik word egoïstisch en in mijzelf gekeerd. Het is dan tijd om mijzelf af te zonderen
en mijn leven weer goed op de rails te zetten.
IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil genieten en mijn team inspireren,
zodat het met veel plezier de werkzaamheden kan verrichten.
Een goede sfeer vind ik heel belangrijk. Dit is een van de
belangrijkste voorwaarden om tot een goede prestatie te
komen. Ik zie alles graag van de positieve, zonnige kant. Ik ben
positief en enthousiast ingesteld en wil dit graag aan anderen
overdragen.
Van beperkingen houd ik niet. Ik wil verschillende opties
hebben en prettige ervaringen opdoen.
Ik ben een goede brainstormer. Ik kan heel goed ideeën en
plannen overbrengen. Ik doe dat op zo´n manier dat anderen
deze plannen op een aangename en prettige manier kunnen
uitvoeren en afmaken.
Ik heb veel vrijheid nodig om mijn eigen keuzes te maken en
te doen wat ik zelf wil, er is zoveel te beleven. Ik geef mijn
medewerkers ook die vrijheid, als leidinggevende of manager
ben ik verre van hiërarchisch optredend. Ik verwacht van mijn
medewerkers dat ieder zijn/haar eigen verantwoordelijkheid
draagt. Pessimistisch ingestelde personen of negatieve
invloeden kan ik slecht tegen.
Mijn kwaliteiten zijn flexibiliteit en vindingrijkheid.
Anderen zeggen wel dat ik wispelturig en oppervlakkig
ben, omdat ik zomaar van de ene naar de andere optie
kan overstappen.
MIJN WERKHOUDINGIk streef naar plezier en het openhouden van allerlei opties.
Ik vermijd negativisme.
Mijn contact met anderen is spontaan, open en ontspannen.
Mijn motivatie is om zoveel mogelijk alle verschillende opties
en mogelijkheden open te houden.
Mijn communicatie is doorgaans enthousiast en positief.
Ik leg de nadruk op openheid, innovatie en ideeën.
Als ik beslissingen neem, zijn die gebaseerd op een
optimistische bevestiging.
In mijn werk waardeer ik in grote mate mijn vrijheid, variatie en
gelijkheid.
Als ik iemand coach, dan doe ik dat meestal op basis van
vrijheid, positiviteit, inspiratie en motivatie.
Leer mij te focussen op een taak tegelijk en laat mij die dan ook volledig afmaken. Geef mij geen opdrachten voor meerdere taken tegelijk. Doseer taken zodat ik overzicht blijf houden op datgene wat me te doen staat. Maak mij attent op mijn rationaliserende en soms oppervlakkige denkwijze en overtuig mij dat niet alle denkbare opties vanzelfsprekend ook werken.
TIP
Voor wie met m
ij wil samenwerken zijn
de volgende zaken heel belangrijk:
Streef naar positiviteit en duidelijkheid.
Vermijd saaiheid, negativiteit en een hiërarchische omgeving.
Maak met mij contact door open en joviaal te zijn.
Leg de nadruk op mogelijkheden, opties en innovatie.
Communiceer op een humorvolle, positieve en enthousiaste wijze.
Toon begrip voor mijn hang naar vrijheid en keuzemogelijkheden.
Zorg voor een open sfeer, verschillende mogelijkheden en duidelijk geformuleerde opties.
Geef mij positief opbouwende feedback en opties om te verbeteren.
Maak mij duidelijk dat ik mijn ideeën, creativiteit en initiatieven mag ventileren.
Taken waarin ik goed ben, zijn brainstormen en innovatief, conceptmatig denken.
Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn de werkzaamheden
van anderen effectief leren te controleren, routine, projecten voltooien en structuren
blijven hanteren.
Mijn ideale werkomgeving is er een waarin vrijheid, vernieuwing, afwisseling,
ruimte en kansen liggen.
!
105
7
de in
spir
eren
de
spontaniteit
nieuwsgierigheid
vindingrijkheid
flexibiliteit
impulsiviteit
rusteloosheid
ongedisciplineerdheid
wispelturigheid
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
doordachtheid
tevredenheid
grondigheid
standvastigheid
saaiheid
voorspelbaarheid
zwaarmoedigheid
starheid
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
7
maak keuzes en ben duidelijk.
leer dingen af te maken.
neem verantwoordelijkheid.
durf structuur in mijn leven aan te brengen.
maak onderscheid tussen idee en werkelijkheid.
ervaar de positieve én de negatieve kanten van een situatie.
neem de tijd om problemen te ervaren.
herken woede als een signaal dat ik iets vermijd.
onderzoek mijn vluchtgedrag.
doe concentratieoefeningen.
bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.
Ik …
Omgaan met structuur is niet eng. Het maakt mijn leven een stuk simpeler, meer geordend en minder chaotisch. ‘Clean desk policy’ is waardevol voor me, het dwingt me continu geordend en opgeruimd te blijven. Ik moet ervoor zorgen dat ik altijd zicht houd op wat ik al afgerond heb en niet op wat ik nog moet afwerken.
TIP
Mijn ontwikkeling als persoon
en in mijn werksituatie:
107
7
de in
spir
eren
de
Stel je kern
kwadrant s
amen aan
de hand van eigen w
oorden
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
7
Aantekeningen en notities
109
7
de in
spir
eren
de
de uitdagende
85
2
111
2
8
5
Als type 8 heb ik de drive om kracht en autoriteit uit te stralen en ik kan
daardoor vervaarlijk en vechtlustig overkomen. Toch kan ik erg kwetsbaar
blijken als je de moeite neemt mij beter te leren kennen. Voor mijn directe, intieme
omgeving zal ik altijd zorgzaam en beschermend zijn. Ik ben energiek en krachtig.
Vaak benader ik de zaken op een manier van alles-of-niets, ik houd van grootse
zaken. Doorgaans heb ik een zakelijke instelling en ik presenteer mijzelf graag als
een ondernemer, een initiator die iets wil verwezenlijken. Ik heb daarom graag de
touwtjes in handen, daarom is het noodzakelijk dat ik altijd precieze én correcte
informatie krijg. Ik ben direct in mijn communicatie en kan confronterend zijn. Ik
heb er een hekel aan wanneer mensen zich kwetsbaar opstellen en heb moeite met
mensen die om de hete brij heen draaien. Ik houd ervan te sparren met personen,
ik houd van opwinding en uitdagingen. Ook help ik graag mensen, want eigenlijk
heb ik maar een klein hartje. Ik ben graag de baas en heb een enorme vechtlust.
Mijn lichaam drukt zichtbaar uit wat ik ervaar. Mijn waarheid is wet, anders word
ik kwaad. Die boosheid uit ik onmiddellijk. Ik wil macht en laat die dan ook
gelden. Ontkenning is mij niet vreemd en ik maak graag mijn eigen waarheid. 8
113
de u
itdag
ende
GOED IN M’N VEL sta ik open voor de mening van anderen en ben behulpzaam en zorgzaam. Ik respecteer mijn
medemens en stel mij kwetsbaar op. Ik daag mensen graag uit het beste van zichzelf te laten zien en zal dat dan
belonen met mijn respect.
OVERTUIGING : Ik wil controle.
VERDEDIGING : Ik wil niet dat anderen mij kwaad berokkenen of mij overheersen.
ONDER STRESS trek ik mij terug om na te denken. Ik vrees de controle te verliezen, wat mij zeer onzeker en
verward maakt. Ik ben dan sociaal minder vaardig, ik word afstandelijk en ga piekeren en twijfelen. Ik kan nors
worden en onredelijk zijn.
5
8
2
IN BALANS kan ik behulpzaam naar anderen zijn en respect tonen aan de ander. Ik kan een charismatisch leider zijn die breed
georiënteerd is. Als geen ander kan ik zaken verwezenlijken.
UIT BALANS word ik onredelijk, teruggetrokken, bot en asociaal. Ik kan mijn kracht en macht dan op een verkeerde manier inzetten,
wat ten koste van mijzelf en mijn omgeving kan zijn.
IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil controle en een team met een eigen
mening.
Leiding geven is mijn natuurlijke aard en ik heb veel energie.
Ik ben daadkrachtig en levenslustig en soms impulsief. Mijn
lichaam drukt zichtbaar uit wat ik ervaar.
Ik benader de dingen op een manier van alles-of-niets. Om de
hete brij heen draaien kost mij moeite. Als ik iets wil, dan wil ik
dat het liefst meteen.
Ik ondersteun graag mensen die laten zien wat ze willen of
in hun mars hebben. Ik kan ik zeer betrokken zijn bij mensen.
Ik kan heel direct zijn in mijn communicatie en dat kan
confronterend overkomen.
Ik houd van uitersten. Ik daag graag personen uit zich met mij
te meten. Het stimuleert hen om zelf na te denken en naar
andere mogelijkheden te zoeken en dat proces verwezenlijk
ik graag. Enige ontkenning is mij niet vreemd. Ik maak soms
graag mijn eigen waarheid. Wil je die bestrijden, dan moet je
uit het goede hout gesneden zijn en met feiten aankomen.
Mijn kwaliteiten zijn strijdlustigheid en directheid.
Anderen vinden mij wel een vechter, omdat ik graag mensen
uitdaag en me niet graag kwetsbaar opstel maar toch kan ik
zeer zorgzaam zijn voor mijn eigen groep.
MIJN WERKHOUDINGIk streef naar controle en een goed overzicht, een helikopterview.
Ik vermijd mijn kwetsbaarheid te tonen, zal me altijd als sterke
persoonlijkheid profileren.
Mijn contact met anderen is bepalend, ik zorg ervoor zichtbaar
te zijn.
Mijn motivatie is om altijd mijn kracht te laten zien.
In mijn communicatie ben ik heel direct, vaak overheersend en
meestal confronterend of uitdagend.
Ik leg de nadruk op kracht en macht.
Als ik beslissingen neem, dan is dat altijd op eigen kracht en
afgaande op mijn eigen bevindingen en overwegingen.
Ik waardeer assertiviteit, oprechtheid en vechtlust; laat maar
zien wat je in huis hebt.
Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een sturende,
bevelende, confronterende en uitdagende wijze, vol uitersten.
Leer mij in te zien dat niet iedereen even goed kan omgaan met mijn directe en confronterende wijze van communiceren. Tactvol en diplomatiek optreden behoedt mij voor conflictsituaties en zal mij uiteindelijk meer resultaat en prestige opleveren.
TIP
Voor wie met m
ij wil samenwerken zijn
de volgende zaken heel belangrijk:
Streef naar duidelijkheid.
Vermijd onderdanigheid.
Maak met mij contact door zichtbaar en krachtig te zijn.
Leg de nadruk op productiviteit.
Communiceer op een directe en assertieve wijze.
Toon begrip voor mijn verbale overheersing.
Zorg voor duidelijke, schriftelijke, heldere afspraken.
Geef mij bondige, duidelijke en eerlijke feedback.
Maak mij duidelijk dat ik mijn onafhankelijkheid mag koesteren.
Taken waarin ik goed ben, zijn versterken, beslissen, overzicht houden en vechtlust tonen.
Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn diplomatiek optreden
en tactvol communiceren.
Mijn ideale werkomgeving is er een vol actie en dynamiek met veel uitdagingen.
!
115
8
de u
itdag
ende
strijdlust
directheid
moed
zakelijkheid
provocatie
vrijpostigheid
kilheid
ongevoeligheid
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
buigzaamheid
tact
ingetogenheid
sensitiviteit
lafheid
schijnheiligheid
saaiheid
zwakte
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
8
laat de controle los.
geef anderen de ruimte.
leer te luisteren en me in te leven in de ander.
leer eerst te denken en dan te handelen.
accepteer mijn kwetsbaarheid en zwakte.
toon meer geduld aan anderen.
merk op wanneer ik iets ontken.
bekijk niet alles alleen zwart-wit, grijs bestaat ook.
accepteer beperkingen van anderen.
leer beter omgaan met mijn eigen boosheid.
bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.
Ik …
Niet iedereen heeft dezelfde ondernemersgeest en dezelfde drive als ik. Het is niet altijd nodig om mijn kracht en macht uit te spelen of te gebruiken. Diplomatie kan juist ook resultaten opleveren, ik probeer altijd een win-winsituatie te creëren.
TIP
Mijn ontwikkeling als persoon
en in mijn werksituatie:
117
8
de u
itdag
ende
Stel je kern
kwadrant s
amen aan
de hand van eigen w
oorden
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
8
Aantekeningen en notities
119
8
de u
itdag
ende
de relat iverende
96
3
121
36
9
Als type 9 sta ik symbool voor eenheid, saamhorigheid en samenwerken. Ik
vind het prettig als iedereen tevreden is. Ik ben intuïtief en kan mij goed
in anderen inleven. Mijn sterk empathisch vermogen zorgt daarvoor. Ik zal altijd
klaarstaan om anderen te helpen waar zij mij nodig hebben. Ik hoef daar niets
voor terug. Ik kan onbaatzuchtig zijn, alles weggeven zolang de verbintenis met
elkaar maar blijft bestaan. Wanneer een conflict ontstaat, op welke wijze dan
ook, ben ik altijd bang dat ik er de veroorzaker van ben. Ik heb een hekel aan
pittige discussies, ruzieachtige sferen en conflictsituaties. Ik zal daarin trachten
te bemiddelen. Ik krijg daarbij energie om te handelen en conflicten op een
constructieve manier op te lossen. Soms kom ik besluiteloos over, omdat ik van alle
opties de voor- en nadelen kan zien. Beslissingen en de regie over mijn eigen leven
nemen, vind ik moeilijk. Soms zijn er momenten dat ik niet vooruit kom en dan
zit ik in een soort verdoving. Ik reageer nergens meer op, lijk erg koppig en kan
wezenloos voor me uitstaren en erg passief zijn. Mensen die zich belangrijk vinden
en zichzelf groter maken dan zij daadwerkelijk zijn, vind ik belachelijk. 9
123
de r
elat
iver
ende
GOED IN M’N VEL word ik doelmatig, effectief, motiverend en enthousiast. Dat uit zich vooral in mijn fysieke
kracht en bezigheden. Ik ga voor mijzelf prioriteiten stellen en keuzes maken en neem de regie in eigen hand.
OVERTUIGING : Ik wil samenhorigheid en verbintenissen tussen mensen.
VERDEDIGING : Ik wil niet de verbondenheid met anderen verliezen en angst hebben voor fragmentatie.
ONDER STRESS kan ik besluiteloos, achterdochtig en zelfs negatief worden. Ik kom dan niet of nauwelijks
voor mezelf op en verzuim de leiding te nemen in mijn eigen leven. Ik ga in de verdoving en laat de wereld aan
me voorbij gaan zonder dat ik er zelf nog deel van uitmaak.
6
9
3
IN BALANS kan ik daadkrachtig, doelmatig en effectief reageren. Ik maak weloverwogen keuzes en ben in staat te kiezen voor wat
voor mij het beste is. Ik kom dan op voor mijzelf en kan, indien nodig, absoluut op mijn strepen gaan staan.
UIT BALANS kan ik besluiteloos, achterdochtig en negatief worden. Ik stel het nemen van beslissingen zo lang mogelijk uit.
Het gevolg daarvan is dat ik niet meer kan kiezen wat voor mij het beste is, maar slechts wat voor mij het minst slecht is. Vaak komt
het voor dat anderen al voor mij de keuze hebben gemaakt.
IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil het voor iedereen zo aangenaam en
prettig mogelijk maken en ervoor zorgen dat er rust is in het
team.
Zolang er overeenstemming in de groep heerst, ben ik in staat
de inspanningen van de groep volledig te steunen. Ik ben een
onpartijdig klankbord voor ontevreden teamleden.
Conflicten ga ik liever uit de weg, omdat die onrust brengen. Ik
bemiddel graag en voel dan ook goed aan wat de ander wil en
waar die goed in is.
Problemen los ik op door er geen probleem van te maken.
Ik geef het liever de tijd en meestal lost het probleem dan
vanzelf op. In sommige zaken lijk ik besluiteloos, omdat ik van
alle opties de voor- en de nadelen zie.
Ik ben bescheiden en vind het prettig als iedereen tevreden is.
Ik heb veel geduld, laat iedereen in zijn waarde en kan goed
relativeren.
Mijn eigen grenzen stellen vind ik lastig.
Mijn kwaliteiten zijn geduld en bescheidenheid.
Anderen vinden mij vaak een goede bemiddelaar, omdat ik
ernaar streef de vrede te bewaren.
MIJN WERKHOUDINGIk streef naar eenheid en samenwerking.
Ik vermijd conflicten.
Mijn contact met anderen is rustig, geduldig en begrijpend.
Mijn motivatie is om altijd mijzelf en de anderen tevreden te
stellen.
Mijn communicatie is voornamelijk inlevend, tactvol en
begripvol.
Ik leg de nadruk op praktische oplossingen en stabiliteit.
Als ik beslissingen moet nemen, zijn die gebaseerd op een
langdurig intern overleg. Ik neem niet makkelijk beslissingen
omdat het een meestal ten koste gaat van het ander. Als ik
uiteindelijk de beslissing neem is dat op basis van zekerheid
en gelijkwaardigheid.
Ik waardeer eenvoud, eenheid, rust en vrede.
Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een rustige,
begripvolle, geduldige en inlevende wijze.
Leer mij voor mijzelf op te komen en zichtbaarder naar anderen te worden. Leer mij duidelijk mijn eigen keuzes te maken, zodat niet door het verstrijken van de tijd de keuze voor mij gemaakt wordt.
TIP
Voor wie met m
ij wil samenwerken zijn
de volgende zaken heel belangrijk:
Streef naar gelijkheid.
Vermijd onduidelijkheden.
Maak met mij contact door rustig en begripvol te zijn.
Leg de nadruk op het maken van eigen keuzes, eigen mening kunnen ventileren.
Communiceer op een ondersteunende wijze, vraag mij naar mijn mening.
Toon begrip voor mijn twijfel en geef mij de tijd.
Zorg voor duidelijke taken en regels.
Geef mij feedback zonder te veroordelen, blijf rustig en wees vooral duidelijk.
Maak mij duidelijk dat ik vragen kan en mag stellen om antwoorden te krijgen.
Taken waarin ik goed ben, zijn bemiddelen, samenwerken en harmonie brengen.
Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn omgaan met ad-hoc-situaties,
beslissingen nemen.
Mijn ideale werkomgeving is er een waar rust, routine en een goede sfeer en
teamgeest heerst.
!
125
9
de r
elat
iver
ende
verdraagzaamheid
geduld
harmonie
bescheidenheid
conflictmijdend
passiviteit
grijsheid
onzichtbaarheid
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
strijdlust
daadkracht
confrontatie
zichtbaarheid
ongenaakbaarheid
drammerigheid
conflict
arrogantie
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
9
leer nee te zeggen.
uit mijn boosheid en intuïtieve gevoelens.
accepteer veranderingen.
vraag mij af wat ik zelf vind.
leer prioriteiten te stellen.
ga mijn confrontaties aan.
leer assertief te zijn.
uit mij duidelijk.
merk op wanneer ik vertraag.
herken koppigheid en weerstand.
leer eigenliefde en eigenwaarde kennen.
bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.
Ik …
Ik ben een waardevolle persoon en mag voor mijzelf opkomen. Als ik besluit om geen beslissing te nemen, kan ik mijzelf ernstig tekort doen. Anderen zullen dan voor mij een beslissing nemen en dan rest mij slechts een keuze te maken uit wat het minst slecht is voor mij en niet meer uit wat het beste is voor mij.
TIP
Mijn ontwikkeling als persoon
en in mijn werksituatie:
127
9
de r
elat
iver
ende
Stel je kern
kwadrant s
amen aan
de hand van eigen w
oorden
positie
f tegen
gestelde
positie
f tegen
gestelde
te veel van het goede
te veel van het goede
VAL
KU
ILE
N
KWALITEITEN
UITDAGINGEN
AL
LE
RG
IEË
N
9
Aantekeningen en notities
129
9
de r
elat
iver
ende
131
Het Enneagram Procesmodel
Het Enneagram Procesmodel is een uniek model
dat op ieder proces is toe te passen, dus ook binnen
bedrijven en in het privéleven.
Het Procesmodel is een doelmatig model om inzicht
te krijgen in processen om je heen die op jou van
invloed kunnen zijn. Je kunt makkelijker inspelen op
uitdagingen, omdat je direct kunt aangeven waar
jij je op dat moment in het proces bevindt en welke
stappen je kunt nemen om verder te komen in het
Procesmodel.
Het model is direct toepasbaar en geeft inzicht in
bedrijfs-, teambuildings- en productieprocessen en
tevens in persoonlijke ontwikkeling.
Het Procesmodel gaat er vanuit dat er in ieder proces
negen te zetten stappen zijn. Hoe je deze stappen
neemt, bepaalt het verloop van het proces.In een
proces doorloop je eigenlijk zeven stappen en twee
extra stappen; hierdoor bestaat het proces uit negen
stappen. Die twee extra stappen zijn de invloeden van
buitenaf, die noodzakelijk zijn voor de vooruitgang van
het proces. Op deze twee stappen heb je beperkte
invloed. Binnen het vaststaande proces heb je
bepaalde vrijheden. Het analyseren van de stappen
hangt van je eigen creativiteit en keuzes af.
Het realisatieproces
Fase 1 W I L L E N
Fase 2 G E L O V E N
Fase 3 O N D E R Z O E K E N
Fase 4 C R E Ë R E N
Fase 5 I N T E G R E R E N
Fase 6 O N T V A N G E N
Fase 7 O N D E R N E M E N
Fase 8 W A A R D E R E N
Fase 9 O N T S P A N N E N
Fase 1 W I L L E N
Je wilt veranderen, zonder wil is er geen weg.
Als je niet wilt, gebeurt er niets en gaat alles
geheel toevallig zijn eigen gang.
≥ Wat wil je nu precies?
Fase 2 G E L O V E N
Je weet nu wat je wilt en je hebt dat precies
onder woorden gebracht, maar geloof je
het zelf? Jouw geloven moet enige fundering
hebben. Als je gelooft wat je wilt, heb je al een
behoorlijke stap gezet.
≥ Geloof je zelf wat je wilt?
Fase 3 O N D E R Z O E K E N
Dit is het schokpunt (invloeden van buitenaf)
waarbij je onderzoekt welke stappen je
moet zetten om naar je doel/proces te gaan.
Zonder dat te onderzoeken, kom je geen stap
verder. Pleeg onderzoek naar de juiste stap
die tot inzicht leidt. Als je blijft geloven in wat
je wilt, leidt je onderzoek altijd tot resultaat.
≥ Wat heb je nodig om te kunnen onderzoeken en de invloed van buitenaf te krijgen?
Fase 4 C R E Ë R E N
Je weet wat je wilt en gelooft erin. Je hebt
onderzoek gedaan en weet wat noodzakelijk
is om naar je doel/proces te gaan. Dan kun
je beginnen met creëren. Creëren heeft alles
te maken met verbeeldingskracht. Vanuit het
gevoel kun je aan de creatie beginnen.
≥ Hoe ziet jouw creatie eruit?
Fase 5 I N T E G R E R E N
Nu is de tijd gekomen voor integratie van
alles wat je tot nu toe hebt gedaan. Je hebt
datgene wat je echt wilt en waarin je gelooft
onderzocht, je weet wat je nodig hebt en hebt
dat allemaal gecreëerd, dus nu aan de slag. In
deze stap kun je niet meer terug, je moet het
gewenste tot realiteit zien te brengen.
≥ Hoe creëer ik mijn eigen werkelijkheid?
Fase 6 O N T V A N G E N
Fase 6 is een nieuw schokpunt. Je hebt
het integreren achter de rug en kunt nu
ontvangen. Je laat je werk aan anderen
zien en je krijgt feedback. Doe iets met die
feedback.
≥ Welke feedback heb ik gekregen en welke toepassingen heb ik daar voor nodig?
Fase 7 O N D E R N E M E N
Je hebt de feedback aangehoord, de aanwij-
zingen opgevolgd en er iets mee gedaan. Nu
moet je het nog gaan ondernemen. De wens
is bijna werkelijkheid geworden. Nu gaat het
om de laatste stappen. Soms is het nodig het
plan hier en daar bij te stellen.
≥ Heb ik alle aanwijzingen/feedback opgevolgd?
Fase 8 W A A R D E R E N
De wens wordt werkelijkheid, maar IS het
pas als je ervan kunt genieten. Pas dan is
het voltooid. Ontvang de waardering en
geniet ervan.
≥ Op welke wijze kan en mag ik genieten van het voltooide?
Fase 9 O N T S P A N N E N
Je kunt pas van start gaan met een nieuw
proces, als je gezorgd hebt voor ontspanning
Terwijl je je ontspant, komen vaak weer de
eerste nieuwe gedachten binnen voor een
volgende stap.
Dat is het begin van een nieuw proces.
133
135
De auteurs
Hans Pluijms, oprichter van de Enneagram-
academie, heeft een jarenlange ervaring als technisch
adviseur, people manager en trainer binnen verschei-
dene bedrijven in binnen- en buitenland. Als manager
heeft hij veel ervaring in het managen, coachen en
opleiden van medewerkers in het bedrijfsleven.
Ruim twintig jaar leidt Hans een consulting-
organisatie waarin hij trainingen, opleidingen
en persoonlijke coaching verzorgt met de
Enneagrammethodieken als rode draad. Als
free-lance docent doceert hij het Enneagram op
verschillende academies en hogescholen.
Hans onderscheidt zich als een inspirerende en
motiverende ondernemer en trainer die personen
en teams in beweging kan brengen. Op een
professionele wijze kan hij, soms confronterend
wanneer nodig, personen een spiegel voorhouden, dit
met veel respect, humor, enthousiasme en passie.
Hans heeft behalve zijn opleiding als chemisch
technicus een opleiding genoten als sociotherapeut
aan de Sociale Academie. De opleidingen in de
methodieken van het Enneagram heeft Hans genoten
aan het Enneagram Institute van Don Richard Riso en
Russ Hudson in de Verenigde Staten.
Hans is internationaal gecertificeerd Enneagram-
trainer en lid van de International Enneagram
Association.
Voor Hans geldt: ‘Je leert die ander pas goed kennen,
wanneer je jezelf goed kent.’
Carita Sutherland is onderneemster in hart
en nieren. Zij legt zich toe op de optimalisatie
en realisatie van concepten, organisaties, teams
en steden. Als gecertificeerd trendwatcher/
analyser manifesteert zij zich sterk in beeld en
(maatschappelijke) trends.
Als destijds de jongste onderneemster in Nederland
maakte zij furore met haar toonaangevende en voor
die tijd revolutionaire retailorganisatie ‘Carita Fashion
Center’. Naast haar specialisme in de retail heeft
Carita opleidingen gevolgd in het Enneagram en
NLP. Deze kennis en opleidingen vormen een rode
draad door Carita’s professionele werkzaamheden als
onderneemster.
Carita onderscheidt zich in haar innovativiteit,
commercialiteit en creativiteit, in het aanbrengen
van structuren, organisatie en duidelijkheid. Werken
en optimaliseren van wat reeds aanwezig is, is haar
sterke kant. Haar persoonlijke no-nonsense aanpak
en haar realistische kijk op ondernemerschap zijn
vaak een eyeopener en daarmede een voorbeeld voor
anderen. Carita is in staat zich als geen ander in te
leven in de wereld van haar klant.
Voor Carita geldt: ‘You cannot have one without
the other.’
Marianne Lourens is tekstschrijver, (eind)redacteur
en journalist en heeft tien jaar ervaring met digitale en
gedrukte communicatie, webredactie en eindredactie.
Sinds 2011 runt ze haar eigen tekstbureau ML media.
Voor uiteenlopende opdrachtgevers schrijft en
redigeert Marianne krachtige content voor online
en offline communicatie zoals websites,
nieuwsbrieven, blogs, brochures, bedrijfsbladen,
relatiemagazines en boeken.
Marianne kan zich goed inleven in de wensen en de
doelgroep van haar opdrachtgevers en ze is goed thuis
in zoekmachineoptimalisatie, online marketing, social
media en het vergroten van de online zichtbaarheid.
Ook is Marianne communicatieadviseur en ze geeft
workshops WordPress en Creatief schrijven.
Haar specialisaties zijn psychologie en
maatschappelijke onderwerpen. Binnen haar
vakgebied legt Marianne zich steeds meer toe op het
schrijven/redigeren van blogs, e-books en boeken
voor coaches, therapeuten en andere professionals
gericht op persoonlijke ontwikkeling en groei. Want
eenmaal in de ban van het onderwerp zijn de woorden
haar vaak uit het hart gegrepen. Dat leidt tot rake
zinnen en plezier tussen de regels door.
Voor Marianne geldt: ‘Schrijven is scheppen, waarin
creatie en ratio samenkomen.’
Jan Mast werkt als beeldend kunstenaar — maar
prefereert de minder beperkende term renaissance
man — vanuit een onafwendbare drang naar het
zichtbaar verborgene. Vanuit deze ‘Petit Prince’-
liefde en verwondering voor de Umwelt alsook
allerhande diepgewortelde literaire escapades
gebruikt hij diverse media — van tekening en
schilderij tot interactieve installaties, publicaties en
film — om persoonlijke verhalen om te zetten tot
abstracte suggesties / Urbild-ervaringen. Hij leeft
en werkt in Antwerpen en Gent als kunstenaar,
auteur, producer, vormgever en internet-wizard. Hij is
medeoprichter van interdisciplinaire projecten zoals
Morphologies (2003–…) en Interfaculty (2007)
en van het curationele project / experimenteel
productieplatform / galerie LIGHTMACHINE agency
(2005–…). Daarnaast was hij verregaand betrokken
bij Ontroerend Goed (2001–2006), Richard Foncke
Gallery (2003–2005) en On Line vzw (2001–2012;
als onderzoeker naar en ontwikkelaar van digitale
archiefsystemen voor kunstenaars). Hij wordt
vertegenwoordigd door Lightmachine agency.
Voor Jan geldt: ‘xx.’
137
Bibliografie
RISO, DON R. & HUDSON, R. (1999). The Wisdom of the Enneagram. New York: Bantam Books.
RISO, DON R. & HUDSON, R. (1996). Personality Types. Boston & New York: Mariner Books (Houghton Mifflin Company).
RISO, DON R. & HUDSON, R. (2000). Understanding the Enneagram. Boston & New York: Mariner Books (Houghton Mifflin Company).
MASLOW, A. (2013). A Theory of Human Motivation. Eastford: Martino Fine Books.
OFMAN, D. (2001). Core Qualities. Schiedam: Scriptum uitgeverij.
PALMER, H. (1999). Het Enneagram in bedrijf & organisatie. Utrecht: Servire Uitgevers (tegenwoordig Kosmos Uitgevers).
DAVID, O. (2009). Het Enneagram in Management. Leeuwarden: Uitgeverij Elikser.
STIJN, J. VAN (2013). Typisch Coachen, Typisch Counselen. Den Haag: Enneagram Nederland.
SUTHERLAND, C. & PLUIJMS, H. (2006). Herontdek je kwaliteiten. Blaricum: Uitgeverij Andromeda (tegenwoordig GVMedia).
SUTHERLAND, C. & PLUIJMS, H. (2006). Ontdek je interacties . Tilburg: Enneagramacademie.
W W W . E N N E A G R A M A C A D E M I E . C O M — I N F O @ E N N E A G R A M A C A D E M I E . C O M
14
7
de kritischePAGIN A 4 0
42
1
de buitengewonePAGIN A 7 0
71
5
de inspirerendePAGIN A 10 0
28
4
de ondersteunendePAGIN A 5 0
57
8
de analytischePAGIN A 8 0
85
2
de uitdagendePAGIN A 110
39
6
de doelgerichtePAGIN A 6 0
63
9
de fantasierijkePAGIN A 9 0
96
3
de relativerendePAGIN A 12 0
JE
D
EN
KT
T
E
WE
TE
N
WI
E
JE
B
EN
T
Dit boek is een praktische, beeldende, duidelijke en vooral laagdrempelige
handleiding die je inzicht geeft in de verschillende persoonlijkheidstypen van
het Enneagram. Het geeft inzicht in de houding en het gedrag van de verschillende
typen en ook inzicht in de wijze waarop de verschillende persoonlijkheidstypen van het
Enneagram omgaan met hun communicatie, hun manier van werken, de wijze waarop
ze omgaan met leiding geven en leiding ontvangen en hoe zij zich als persoonlijkheid
verder kunnen ontwikkelen.
H E T E N N E A G R A M I S E E N P S Y C H O L O G I S C H
K A R A K T E R T Y P O L O G I E M O D E L D A T D E
R E I G E N S C H A P P E N V A N D E V E R S C H I L L E N D E
E N N E A G R A M T Y P E N W E E R G E E F T .
Hans Pluijms en Carita Sutherland, de auteurs van het boek zijn opgeleid door Don Richard Riso en Russ
Hudson van het befaamde Enneagram instituut uit de VS.
Een handleiding voor a
lle genera
ties
op persoonlijk
en zakelijk
vlak.