Meer fiches op www.opkamp.be

Gerealiseerd door

FICHE 2

Energiezuinig koelen van voeding

1 Zelf koelsystemen maken Zowel de zon als de wind kunnen koeling brengen. Je hebt ooit wel eens ontsmettingsalcohol op je handen gehad. Terwijl de alcohol vervliegt, krijg je een koud gevoel op de huid. Bij verdamping van een vloeistof wordt immers warmte onttrokken aan de omgeving. Van deze eigenschap maken we gebruik voor de constructie van ecologische koelsystemen. LET OP! De volgende systemen zijn bruikbaar voor het koelen van drank, groenten en fruit. Vlees, vis en zuivel moeten op voldoende lage temperatuur bewaard worden. Als je ze niet onmiddellijk consumeert, raden we aan om deze voedingswaren in een ‘echte’ koelkast onder 5°C te bewaren.

1.1 Koelkast op zonne-energie Een zelfgemaakte koelkast zonder elektriciteit. Het koelend effect is afhankelijk van de weersomstandigheden. Wat heb je nodig?

Kippengaas Een hamer en spijkers 4 houten balken en vijzen of 4 sjorbalken en touw 5 houten platen en een houtzaag 2 pianoscharniertjes, schroevendraaier en schroefjes Houtskool Een waterreservoir: een ondiepe vierkante of rechthoekige bak

(bijv. kattenbak) Doeken, bijv. oude handdoeken

Hoe doe je het?

1 De koelkast is een kubusvormige ruimte waarvan de 4 zijwanden bestaan uit dubbelwandig kippengaas. Maak eerst met het kippengaas een dubbelwandige kuip.

2 Boven- en ondervlak maak je uit een stevig materiaal (houten platen).

3 Vooraan maak je een opklapbare deur met scharniertjes bovenaan of langs de zijkant.

4 Bevestig de kuip eventueel in een gesjorde constructie. Of maak een constructie met de houten balken en de platen.

5 De ruimte tussen de zijwanden van kippengaas vul je op met houtskool. 6 Op het bovenvlak zet je een ondiep waterreservoir. Vul dit met hemel- of rivierwater. 7 Hang doeken of dweilen vanuit het water over de houtskool. De doeken zorgen voor een constante bevochtiging

van je houtskool en moeten heel de tijd vochtig blijven. Check het waterpeil van waterreservoir regelmatig en vul bij indien nodig.

8 Zet deze koelkast in de zon en/of wind.

1.2 Pot-in-pot frigo De pot-in-pot frigo komt oorspronkelijk uit de Arabische wereld, waar hij van oudsher gebruikt wordt om voedingsmiddelen in te bewaren. Wat heb je nodig?

2 in elkaar passende potten uit aardewerk (1 grote en 1 kleinere): bloempotten of -bakken zijn het meest geschikt. Het koelsysteem werkt alleen met ongeglazuurde potten. Potten uit plastic of andere kunststof komen ook niet in aanmerking!

Kurk van een wijnfles en snijmesje Zand Een doek, bijv. handdoek

Meer fiches op www.opkamp.be

Gerealiseerd door

Hoe doe je het? 1 Stop eventuele gaten onderaan de potten toe met een kurk. 2 Vul de basis van de grootste pot met zand zodat de kleinste pot er stevig op kan rusten en de rand ervan even

hoog komt als die van de grote pot. 3 Zet de kleinste pot in de grote en vul de ruimte ertussen aan de rand verder op met zand. 4 Giet water op het zand tot het verzadigd is. Het water moet er boven op blijven staan. 5 Dek de binnenste pot af met een vochtige doek en laat de pot afkoelen, liefst buiten op een plaats in de wind. 6 Plaats de voedingswaren in de binnenste pot. 7 Check het zand regelmatig en zorg dat het nat blijft.

1.3 Frigodrinkbus Met twee drinkbussen kan je op gelijkaardige manier een frigodrinkbus maken. Wat heb je nodig?

Eén drinkbus en één ander afsluitbaar recipiënt om water in te bewaren, of twee drinkbussen. Een kous, liefst uit katoen.

Hoe doe je het?

1 Eén drinkbus vul je met water dat dient als koelvloeistof. Vul de andere met de drank die je wenst te koelen. 2 Over de drinkbus met de drank trek je een vochtige doek, bijv. een kous die je in het koelwater hebt gedrenkt. Het

water op deze doek zal door de zon en/of wind verdampen, waardoor de drank in de drinkbus afkoelt. 3 Houd de kous vochtig met het water uit de andere drinkbus.

1.4 Koelen met een gasfles Veel groepen nemen gasflessen mee op kamp. Wanneer die in gebruik zijn zet het gas in de fles uit en onttrekt zo warmte aan de omgeving. Het gevolg is dat de buitenwand van een dergelijk gasfles zeer koud wordt en gebruikt kan worden om voedingswaren te koelen! Wat heb je nodig?

Een gasfles zonder beschermkraag 6 houten panelen en een houtzaag Een hamer en nagels of vijzen en een boormachine Houten plankjes Klinknagels (30 stuks) en een dunne boor of vijzen en brede

rondellen Isolatiemateriaal (hooi, stro, oude deken, slaapzak…) Stuk rubber Eventueel kippengaas en houten balkjes. Spanriemen

Hoe doe je het?

1 Maak 6 losse panelen met een isolatielaag (hooi, stro…). Voorzie een deurtje in een lange zijde. Maak in het bovenste paneel een gat met een diameter van een gasfles. Boven dat gat bevestig je de rubber. Gebruik hiervoor de klinknagels of rondellen. In het midden van dat rubber maak je een gat ter grootte van de kop van de gasfles.

2 Maak rond de gasfles eventueel een constructie met paaltjes en kippengaas. 3 Zet je gasfles op het onderste paneel. Zet de verschillende planken daarrond en maak ze vast met twee

spanriemen of vijzen. Als je spanriemen gebruikt kan de gasfles vlotter in en uit deze constructie gehaald worden (bijv. om een lege gasbus te vervangen).

4 Stapel de drank of voedingswaren tegen het gaas. Zo worden ze afgekoeld. TIP Als je met een regelbare ontspanner werkt, koelt de gasfles sneller af wanneer je ze gebruikt. Bij het gebruik van een regelbare ontspanner sluit je best wel verschillende gasvuren aan op de gasfles.

Meer fiches op www.opkamp.be

Gerealiseerd door

1.5 Waterkoeling: de rivier als koelkast De temperatuur van water is altijd stukken lager dan de luchttemperatuur, zeker bij grote watermassa’s en stromend water. Een meer, rivier of Ardense waterstroom zijn dus ideale koelplaatsen; gratis en milieuvriendelijk. Deze methode is bijzonder geschikt voor het koelen van drank. Wat heb je nodig?

Een waterdicht recipiënt: een ton, vat of stevige zak Een touw Keien

Hoe doe je het?

1 Verpak je etenswaren waterdicht en vermijd dat ze weg dobberen. Knoop ze vast met een touw dat je ergens langs de oever bevestigt.

2 Verzwaar het recipiënt met keien, zodat het onder het wateroppervlak zakt (hoe dieper, hoe koeler).

1.6 Koelput … koelte van onder de grond Dit is de eenvoudigste manier om voedsel te koelen maar ook de minst efficiënte. Wanneer de warmte in deze kelder ‘zit’, duurt het lang voor hij opnieuw is afgekoeld. Wat heb je nodig?

Een schep Een grote metalen koffer of kist met deksel Een shelter of een dik doek (bijv. oude deken)

Hoe doe je het?

1 Graaf een put op een schaduwrijke plek in de buurt van de keukentent. 2 Leg de etenswaren in een grote metalen kist en plaats die vervolgens in de put. 3 Dek de put af met een dikke shelter of vochtige doek. 4 Ook je drinkwater kan je zo koel bewaren, bijvoorbeeld in een propere jerrycan.

2 Conclusie: duurzaam koelen? Als er een rivier(tje) in de nabijheid van het kampterrein is, gebruik je dat best voor de koeling van drank. Voor relatief kleine hoeveelheden voedingswaren kan je de pot-in-pot frigo gebruiken. Voor grotere hoeveelheden heb je een koelkast op zonne-energie nodig.

3 Bronnen

Deel II Loslopend Wild (2004), Steunpunt Jeugd vzw

www.lowimpactman.be

www.backwoodshome.com

www.sun-connect.org

www.greenlivingtips.com