Eindrapport emissies externe mestopslag...ECOLAS Lijst met figuren 04/09277/KDV - Emissies...

Externe mestopslag: inventarisatie van opslagsystemen en bepaling van ammoniak-, lachgas- en methaanemissies uit deze systemen

LNE, Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu & Gezondheid

Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Monitoring en Studie

04/09277/KDV

November 2006

LNE, Afdeling Lucht, Hinder, Risico-

beheer, Milieu & Gezondheid

Koning Albert II-laan 20

1000 Brussel

Departement Landbouw en Visserij,

Afdeling Monitoring en Studie

Leuvenseplein 4

1000 Brussel

ECOLAS Inhoud 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

i

INHOUD

INHOUD ..................................................................................................................................... I

LIJST MET FIGUREN ............................................................................................................... III

LIJST MET TABELLEN............................................................................................................. VII

LIJST MET BIJLAGEN ............................................................................................................XIII

SAMENVATTING......................................................................................................................... I

1 INLEIDING........................................................................................................................1

2 VERWERKING VAN DE ENQUÊTES ....................................................................................3

2.1 Inleiding ..............................................................................................................................3

2.2 Respons...............................................................................................................................3

2.3 Pluimveebedrijven ................................................................................................................4

2.3.1 Aantal bedrijven en aantal dieren ..........................................................................................4 2.3.2 Mesthoeveelheid en –opslag..................................................................................................9 2.3.3 Extrapolatie naar Vlaanderen...............................................................................................14

2.4 Varkenshouders..................................................................................................................16

2.4.1 Aantal bedrijven en aantal dieren ........................................................................................16 2.4.2 Mesthoeveelheid en –opslag................................................................................................19 2.4.3 Extrapolatie naar Vlaanderen...............................................................................................32

2.5 Rundveehouders ................................................................................................................34


2.6 Houders van andere dieren .................................................................................................53


2.7 Overige opslag ...................................................................................................................64

2.7.1 Niet-veehouders .................................................................................................................64 2.7.2 Mestverwerkers ..................................................................................................................64

2.8 Duur van de opslag ............................................................................................................66

2.8.1 Rundveestromest ...............................................................................................................66 2.8.2 Varkensstromest.................................................................................................................66 2.8.3 Pluimveemest.....................................................................................................................67 2.8.4 Paardenmest ......................................................................................................................67 2.8.5 Schapenmest .....................................................................................................................69

3 LITERATUUROVERZICHT ................................................................................................71

3.1 Emissies van CH4, N2O en NH3 bij externe mestopslag ..........................................................71

3.1.1 Methaan (CH4) ...................................................................................................................71 3.1.2 Lachgas (N2O)....................................................................................................................80 3.1.3 Ammoniak (NH3) ................................................................................................................91

4 RESULTATEN VAN DE METINGEN AAN PROEFOPSTELLINGEN.......................................99

4.1 Inleiding ............................................................................................................................99

ECOLAS Inhoud 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

ii

4.2 Opzet van de proefopstellingen ...........................................................................................99

4.3 Materiaal en methoden ..................................................................................................... 100

4.4 Resultaten........................................................................................................................ 102

4.4.1 Emissies van NH3, N2O en CH4........................................................................................... 102 4.4.2 Temperatuursverloop........................................................................................................ 115 4.4.3 Karakteristieken van de mest ............................................................................................ 116

5 INSCHATTING VAN DE EMISSIES.................................................................................121

5.1 Opslag van vaste mest...................................................................................................... 121

5.1.1 Rundveestromest ............................................................................................................. 121 5.1.2 Pluimveemest................................................................................................................... 123 5.1.3 Varkensstromest............................................................................................................... 124 5.1.4 Paardenmest .................................................................................................................... 126 5.1.5 Schapenmest ................................................................................................................... 128

5.2 Opslag van mengmest ...................................................................................................... 130

5.2.1 Rundveemengmest ........................................................................................................... 130 5.2.2 Kalvergier ........................................................................................................................ 130 5.2.3 Varkensmengmest ............................................................................................................ 131 5.2.4 Zeugenmengmest............................................................................................................. 132

5.3 Bespreking ....................................................................................................................... 135

5.3.1 Methaan .......................................................................................................................... 135 5.3.2 Lachgas ........................................................................................................................... 135 5.3.3 Broeikasgassen ................................................................................................................ 135 5.3.4 Ammoniak........................................................................................................................ 135

6 REDUCTIEMAATREGELEN .............................................................................................141

6.1 INKRIMPEN VAN DE VEESTAPEL ....................................................................................... 141

6.2 Aërobe behandeling.......................................................................................................... 141

6.3 Aanzuren ......................................................................................................................... 142

6.4 Nageschakelde technieken ................................................................................................ 143

6.5 Anaërobe behandeling (vergisten) ..................................................................................... 143

7 ONZEKERHEDEN ...........................................................................................................145

8 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN...............................................................................147

8.1 Conclusies........................................................................................................................ 147

8.2 Aanbevelingen.................................................................................................................. 147

LITERATUURLIJST .................................................................................................................149

BIJLAGEN...............................................................................................................................151

ECOLAS Lijst met figuren 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

iii

LIJST MET FIGUREN

Figuur 2.1.1: Verdeling van de totale ammoniakemissies uit externe mestopslag over mesttype

(mengmest vs. vaste mest) en diersoort...................................................................................... IX

Figuur 2.3.1: Aantal pluimveehouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de

gegevensverwerking voor pluimveehouders ...................................................................................5

Figuur 2.3.2: Aandeel vleesrassen, legrassen en ander pluimvee per provincie .......................................8

Figuur 2.3.3: Aandeel vleesrassen, legrassen en ander pluimvee in bedrijven met enkel pluimvee en

gemengde bedrijven met pluimvee ...............................................................................................8

Figuur 2.3.4: Aantal bedrijven dat verschillende vormen van mestopslag toepast, opgesplitst naar type

bedrijf en periode ...................................................................................................................... 11

Figuur 2.3.5: Mesthoeveelheid in verschillende vormen van mestopslag, opgesplitst naar type bedrijf en

periode...................................................................................................................................... 11

Figuur 2.3.6: Aandeel van de verschillende types van externe mestopslag in de totale opgeslagen

mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel pluimvee houden voor de winter- en zomerperiode... 12

Figuur 2.3.7: Aandeel van de verschillende types van externe mestopslag in de totale opgeslagen

mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die pluimvee houden voor de winter- en

zomerperiode............................................................................................................................. 13

Figuur 2.3.8: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) in functie van het aantal dieren .................................. 14

Figuur 2.4.1: Aantal varkenshouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de

gegevensverwerking voor varkenshouders................................................................................... 17

Figuur 2.4.2: Aandeel van de verschillende varkenssoorten per provincie ............................................. 17




periode...................................................................................................................................... 22

Figuur 2.4.5: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van varkensstromest in de totale

opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel varkens houden voor de winter- en

zomerperiode............................................................................................................................. 23

Figuur 2.4.6: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van varkensstromest in de totale

opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die varkens houden voor de winter- en

zomerperiode............................................................................................................................. 24

Figuur 2.4.7: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) in functie van het aantal zeugen voor varkenshouders en

gemengde bedrijven met varkens ............................................................................................... 25

Figuur 2.4.8: Totale opslagcapaciteit voor zeugenmengmest in functie van het aantal zeugen en biggen

(gemiddelde veebezetting) ......................................................................................................... 28


iv

Figuur 2.4.9: Totale opslagcapaciteit voor andere mengmest in functie van het aantal andere varkens

(gemiddelde veebezetting) ......................................................................................................... 28

Figuur 2.4.10: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de volgens Vlarem II

wettelijk te voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel varkens. ............................................... 30

Figuur 2.4.11: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de volgens Vlarem II

wettelijk te voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met varkens. ....................................... 30

Figuur 2.4.12: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te

voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel varkens. ................................................................ 31

Figuur 2.4.13: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te

voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met varkens.......................................................... 31

Figuur 2.5.1: Aantal rundveehouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de

gegevensverwerking voor rundveehouders .................................................................................. 36

Figuur 2.5.2: Aandeel van de verschillende rundveesoorten per provincie ............................................ 36




periode...................................................................................................................................... 41

Figuur 2.5.5: Totale hoeveelheid rundveestromest (m³/jaar) in functie van het aantal dieren voor

rundveehouders en gemengde bedrijven met rundvee ................................................................. 41

Figuur 2.5.6: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van rundveestromest in de totale

opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel rundvee houden voor de winter- en

zomerperiode............................................................................................................................. 42

Figuur 2.5.7: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van rundveestromest in de totale

opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die rundvee houden voor de winter- en

zomerperiode............................................................................................................................. 43

Figuur 2.5.8: Opslagcapaciteit per dierplaats voor mengmest bij rundveehouders – onderscheid naar

diersoort.................................................................................................................................... 47

Figuur 2.5.9: Opslagcapaciteit per dierplaats voor mengmest bij gemengde bedrijven met rundvee –

onderscheid naar diersoort ......................................................................................................... 47

Figuur 2.5.10: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in

Vlarem II te voorziene capaciteit voor mengmest voor rundveehouders. ....................................... 48


Vlarem II te voorziene capaciteit voor mengmest voor gemengde bedrijven met rundvee. ............. 48


Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel rundvee. .............................. 50


Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met rundvee........................ 50


v

Figuur 2.6.1: Aantal houders van andere dieren per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij

de gegevensverwerking voor houders van andere dieren.............................................................. 54

Figuur 2.6.2: Aandeel van de verschillende andere diersoorten per provincie........................................ 56

Figuur 2.6.3: Aandeel van paarden- en schapenmest in de totaal opgeslagen mesthoeveelheden op

mesthopen en kopakkers in de winterperiode .............................................................................. 57

Figuur 2.6.4: Aandeel van paarden- en schapenmest in de totaal opgeslagen mesthoeveelheden op

mesthopen en kopakkers in de zomerperiode .............................................................................. 57

Figuur 2.6.5: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) en gemiddelde veebezetting voor houders van andere

dieren met paarden en gemengde bedrijven met paarden ............................................................ 61

Figuur 2.6.6: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) en gemiddelde veebezetting voor houders van andere

dieren met schapen en gemengde bedrijven met schapen............................................................ 62

Figuur 2.8.1: Verdeling van de opslagduur van rundveestromest over de verschillende opslagtypes en

voor de verschillende periodes .................................................................................................... 66

Figuur 2.8.2: Verdeling van de opslagduur van varkensstromest over de verschillende opslagtypes en

voor de verschillende periodes .................................................................................................... 67

Figuur 2.8.3: Verdeling van de opslagduur van pluimveemest over de verschillende opslagtypes en voor

de verschillende periodes ........................................................................................................... 68

Figuur 2.8.4: Verdeling van de opslagduur van paardenmest over de verschillende opslagtypes en voor de

verschillende periodes ................................................................................................................ 68

Figuur 2.8.5: Verdeling van de opslagduur van schapenmest over de verschillende opslagtypes en voor

de verschillende periodes ........................................................................................................... 69

Figuur 3.1.1: Invloed van de slurrytemperatuur op de methaanemissie in een foliebassin ..................... 73

Figuur 3.1.2: Specifiek methanogene activiteit (Amax) in functie van de concentratie aan totaal

ammoniakale stikstof in drijfmest (Koster et al (1993) in De Mol en Hilhorst (2004)) ...................... 75

Figuur 3.1.3: Voorstel processchema van nitrificatie (Vanderreydt et al., 2004) .................................... 81

Figuur 3.1.4: Voorstel processchema van denitrificatie (Firestone et al., 1989 in Vanderreydt et al, 2004)

................................................................................................................................................. 81

Figuur 3.1.5: Mechanisme ammoniak-vervluchtiging (Ni, 1999 in Vanderreydt et al, 2004).................... 92

Figuur 3.1.6: Invloedsfactoren op het proces van NH3-vervluchtiging (Vanderreydt, I., De Fré, R.,

Swaans, W., Govaerts, J. 2004) .................................................................................................. 93

Figuur 4.3.1: Berekening van de gasflux uit de helling van de lineaire regressie ................................. 102

Figuur 4.4.1: Temperatuursverloop gedurende de 1e periode (september 2005 – december 2005) ...... 115

Figuur 4.4.2: Temperatuursverloop gedurende de 2e periode (half januari 2006 – half mei 2006) ........ 116

Figuur 5.3.1: Verdeling van de totale methaanemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest

vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter) ........................................................................... 136


vi

Figuur 5.3.2: Verdeling van de totale methaanemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest

vs. vaste mest) en diersoort ..................................................................................................... 137

Figuur 5.3.3: Verdeling van de totale lachgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest

vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter) ........................................................................... 137

Figuur 5.3.4: Verdeling van de totale lachgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest

vs. vaste mest) en diersoort ..................................................................................................... 137

Figuur 5.3.5: Verdeling van de totale broeikasgasemissies uit externe mestopslag over mesttype

(mengmest vs. vaste mest) en diersoort.................................................................................... 138


(mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter).......................................................... 138


(mengmest vs. vaste mest) en diersoort.................................................................................... 139

ECOLAS Lijst met tabellen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

vii

LIJST MET TABELLEN

Tabel 2.2.1: Respons op de enquête per categorie bedrijf .....................................................................3

Tabel 2.3.1: Overzicht van het gemiddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf ......6

Tabel 2.3.2: Representativiteit van de enquête – aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in

vergelijking met het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen volgens het

voortgangsrapport van de mestbank .............................................................................................7

Tabel 2.3.3: Mesthoeveelheid en –opslag bij pluimveehouders, opgesplitst naar type bedrijf en naar

opslagperiode ............................................................................................................................ 10

Tabel 2.3.4: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier

(m³/dier) op basis van de gegevens van de individuele bedrijven en uit de lineaire regressie. ........ 14

Tabel 2.3.5: Hoeveelheid pluimveemest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004. ......................... 15

Tabel 2.4.1: Overzicht van het gemiddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf .... 18



voortgangsrapport van de mestbank ........................................................................................... 19

Tabel 2.4.3: Aandeel van de bedrijven met productie van varkensstromest op basis van het aantal

bedrijven en op basis van het aantal dieren................................................................................. 20

Tabel 2.4.4: Hoeveelheid en –opslag van varkensstromest bij varkenshouders, opgesplitst naar type

bedrijf en naar opslagperiode ..................................................................................................... 21

Tabel 2.4.5: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per

zeug voor bedrijven die enkel varkens houden en gemengde bedrijven met varkens...................... 21

Tabel 2.4.6: Totale opslagcapaciteit voor zeugenmengmest en andere mengmest in verschillende

opslagsystemen. ........................................................................................................................ 26

Tabel 2.4.7: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de opslagcapaciteit voor mengmest

per dierplaats – onderscheid tussen type mest en type bedrijf ...................................................... 27

Tabel 2.4.8: Overeenkomst tussen de diercategorieën in Vlarem II en deze opgenomen in de

mestbankaangifte ...................................................................................................................... 27

Tabel 2.4.9: Overeenkomst tussen Nederlandse en Vlaamse diercategorie en excretie per dier volgens de

Nederlandse Uitvoeringsregeling Meststoffenwet.......................................................................... 29

Tabel 2.4.10: Hoeveelheid varkensstromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004..................... 32

Tabel 2.4.11: Capaciteit externe mestopslag voor varkens- en zeugenmengmest in Vlaanderen in 2004.33




voortgangsrapport van de mestbank ........................................................................................... 37


viii

Tabel 2.5.3: Aandeel van de bedrijven met productie van rundveestromest op basis van het aantal

bedrijven en op basis van het aantal dieren................................................................................. 38

Tabel 2.5.4: Hoeveelheid en –opslag van rundveestromest bij rundveehouders, opgesplitst naar type

bedrijf en naar opslagperiode ..................................................................................................... 39


voor bedrijven die enkel rundvee houden en gemengde bedrijven met rundvee.............................40

Tabel 2.5.6: Totale opslagcapaciteit voor kalvergier en andere mengmest in verschillende

opslagsystemen. ........................................................................................................................ 45

Tabel 2.5.7: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de opslagcapaciteit voor mengmest

per dierplaats – onderscheid tussen type mest en type bedrijf ...................................................... 46

Tabel 2.5.8: Overeenkomst tussen de diercategorieën in Vlarem II en deze opgenomen in de

mestbankaangifte ...................................................................................................................... 46

Tabel 2.5.9: Overeenkomst tussen Nederlandse en Vlaamse diercategorie en excretie per dier volgens de

Nederlandse Uitvoeringsregeling Meststoffenwet.......................................................................... 49

Tabel 2.5.10: Hoeveelheid rundveestromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004. ................... 51

Tabel 2.5.11: Capaciteit externe mestopslag voor kalvergier en rundveemengmest in Vlaanderen in 2004.

................................................................................................................................................. 52

Tabel 2.6.1: Aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in vergelijking met het totaal aantal

dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen volgens het voortgangsrapport van de mestbank ...54



voor bedrijven die enkel andere dieren houden en gemengde bedrijven met paarden. ................... 58

Tabel 2.6.4: Hoeveelheid en –opslag van paardenmest, opgesplitst naar type bedrijf en naar

opslagperiode ............................................................................................................................ 59

Tabel 2.6.5: Hoeveelheid en –opslag van schapenmest, opgesplitst naar type bedrijf en naar

opslagperiode ............................................................................................................................ 60


voor bedrijven die enkel andere dieren houden en gemengde bedrijven met schapen. ................... 61

Tabel 2.6.7: Hoeveelheid paardenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004............................ 63

Tabel 2.6.8: Hoeveelheid schapenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004. .......................... 63

Tabel 2.7.1: Opslag van verschillende types vaste mest bij niet veehouders op kopakker en mesthoop,

opgesplitst naar start van de opslag ............................................................................................ 65

Tabel 3.1.1 : Standaardfactoren voor vervluchtigbare vaste stoffen, biodegradeerbaarheid en

methaanconversiefactor voor verschillende mesttypes in Nederland (Van Amstel et al., 1993) ........ 71

Tabel 3.1.2: Emissiefactoren voor methaan als gevolg van manure management (IIASA, 2004) ............ 72


ix

Tabel 3.1.3 : Invloed van temperatuur, vorm en duur van de mestopslag op de methaanconversiefactor

(Van Amstel et al., 1993)............................................................................................................ 73

Tabel 3.1.4: Invloed van de bedrijfsvoering op de methaanemissie bij niet afgedekte mengmestopslag .74

Tabel 3.1.5: Invloed van diertype, type mest en type landbouw op gehalte aan vluchtige bestanddelen in

de mest (Dustan, 2002).............................................................................................................. 76

Tabel 3.1.6: Invloed van diertype, vaste stof gehalte, temperatuur en opslagduur op de daggemiddelde

methaanemissie (g/m³/dag) (Massé et al, 2003).......................................................................... 76

Tabel 3.1.7: Invloed van de bedrijfsvoering, seizoen en overdekken op de methaanemissie bij opslag van

vaste rundveemest..................................................................................................................... 77

Tabel 3.1.8: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de methaanemissie bij opslag

van rundveemengmest ............................................................................................................... 78

Tabel 3.1.9: Invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur op de methaanemissie bij niet-afgedekte

opslag van mengmest ................................................................................................................ 79

Tabel 3.1.10: Richtwaarden voor stikstofinhoud in mest – invloed van diersoort en type mest............... 83

Tabel 3.1.11: Invloed van de bedrijfsvoering op de lachgasemissie bij niet afgedekte mengmestopslag .84

Tabel 3.1.12: Invloed van de bedrijfsvoering, seizoen en overdekken op de lachgasemissie bij opslag van

vaste rundveemest..................................................................................................................... 88

Tabel 3.1.13: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de lachgasemissie bij opslag

van rundveemengmest ............................................................................................................... 89

Tabel 3.1.14: Invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur op de methaanemissie bij niet-afgedekte

opslag van mengmest ................................................................................................................ 90

Tabel 3.1.15: Invloed van afdekken op het vervluchtigingspercentage bij externe mestopslag (Oudendag,

1992) ........................................................................................................................................ 94

Tabel 3.1.16 : Invloed van de aard van de afdekking op de reductie van de ammoniakemissie bij externe

mestopslag (Anon, 1995) ........................................................................................................... 95

Tabel 3.1.17 : Invloed van de aard van de afdekking op de reductie van de ammoniakemissie bij externe

mestopslag in zomer- en winterperiode (De Bode, 1991).............................................................. 95

Tabel 3.1.18: Invloed van verschillende types afdekkingen op de ammoniakemissie bij de opslag van

varkensmengmest...................................................................................................................... 95

Tabel 3.1.19: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de ammoniakemissie bij

opslag van rundveemengmest .................................................................................................... 98

Tabel 4.2.1: Overzicht van de verschillende proefopstellingen ........................................................... 100

Tabel 4.4.1: Flux NH3 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode .... 103

Tabel 4.4.2: Gemiddelde flux NH3 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e

periode.................................................................................................................................... 104


x

Tabel 4.4.3: Flux N2O (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode .... 105

Tabel 4.4.4: Gemiddelde flux N2O (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e

periode.................................................................................................................................... 106

Tabel 4.4.5: Flux CH4 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode .... 107

Tabel 4.4.6: Gemiddelde flux CH4 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e

periode.................................................................................................................................... 108

Tabel 4.4.7: Flux NH3 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode .... 109

Tabel 4.4.8: Gemiddelde flux NH3 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e

periode.................................................................................................................................... 110

Tabel 4.4.9: Flux N2O (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode .... 111

Tabel 4.4.10: Gemiddelde flux N2O (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e

periode.................................................................................................................................... 112

Tabel 4.4.11: Flux CH4 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode... 113

Tabel 4.4.12: Gemiddelde flux CH4 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e

periode.................................................................................................................................... 114

Tabel 4.4.13: Gemiddelde temperaturen per periode tijdens de 1e periode ......................................... 115

Tabel 4.4.14: Gemiddelde temperaturen per periode tijdens de 2e periode ......................................... 116

Tabel 4.4.15: Overzicht van %DS, pH, g NH4+-N/kg DS, g NO3

—N/kg DS, %N en %C van de verschillende

mesttypes tijdens de 1e meetcampagne..................................................................................... 117

Tabel 4.4.16: Overzicht van %DS, pH, g NH4+-N/kg DS, g NO3

—N/kg DS, %N en %C van de verschillende

mesttypes tijdens de 2e meetcampagne..................................................................................... 119

Tabel 5.1.1: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij

externe opslag van rundveestromest ......................................................................................... 122

Tabel 5.1.2: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe, niet-afgedekte opslag van

rundveestromest (ton/jaar)....................................................................................................... 122


externe opslag van pluimveemest ............................................................................................. 123

Tabel 5.1.4: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van pluimveemest

(ton/jaar) ................................................................................................................................ 124


externe opslag van varkensstromest ......................................................................................... 125

Tabel 5.1.6: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van varkensstromest

(ton/jaar) ................................................................................................................................ 125


externe opslag van paardenmest .............................................................................................. 127


xi

Tabel 5.1.8: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van paardenmest

(ton/jaar) ................................................................................................................................ 127


externe opslag van schapenmest .............................................................................................. 129

Tabel 5.1.10: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van schapenmest

(ton/jaar) ................................................................................................................................ 129

Tabel 5.2.1: Gemeten methaanemissie bij de opslag van varkens- en rundveemengmest.................... 133

Tabel 5.2.2: Emissiefactoren (g/m³/dag) bij de externe opslag van rundveemengmest, kalvergier,

varkensmengmest en zeugenmengmest .................................................................................... 134

Tabel 5.2.3: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van rundveemengmest,

kalvergier, varkensmengmest en zeugenmengmest (ton/jaar) .................................................... 134

Tabel 6.3.1: Invloed van aanzuren tot initiële pH 5,5 op de emissies van methaan, lachgas en ammoniak

bij de opslag van rundveemengmest ......................................................................................... 142

Tabel 6.3.2: Invloed van aanzuren tot initiële pH 5,5 op de emissies van methaan, lachgas,

broeikasgassen en ammoniak bij de externe opslag van mengmest en van mest in Vlaanderen .... 142

ECOLAS Lijst met bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

xiii

LIJST MET BIJLAGEN

Bijlage 1: Enquêteformulier verstuurd naar alle landbouwers.................................................................3

Bijlage 2: Detailgegevens voor de berekening van de totale mesthoeveelheden en de capaciteit voor

externe opslag van mengmest in Vlaanderen ............................................................................... 15

Bijlage 3: Herkomst van de mest gebruikt in de proefopstellingen ..................................................... 100

Bijlage 4: Verloop van de gemeten fluxen van NH3, N2O en CH4 tijdens de twee proefperiodes............ 102

ECOLAS Lijst met bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

xiv

ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

I

SAMENVATTING

1 INLEIDING

Uit de emissie-inventarisatie Vlaanderen blijkt dat de landbouwsector een belangrijke bijdrage levert tot

de emissies van CH4, N2O en NH3. Een belangrijk aandeel van deze emissies binnen de landbouwsector is

gelieerd met de mestproblematiek. Een relatief onbekende factor hierin zijn de emissies uit externe

mestopslag. Het is het doel van deze studie om een inzicht te krijgen in:

• de verschillende systemen voor mestopslag en hun aandeel in Vlaanderen;

• de emissies van CH4, N2O en NH3 voor de verschillende systemen van externe mestopslag en de

parameters die deze emissies kunnen beïnvloeden;

Daarnaast moeten mogelijke geïntegreerde en kostenefficiënte maatregelen worden voorgesteld om de

emissies uit externe mestopslag in de toekomst te verminderen.

2 RESULTATEN VAN DE ENQUÊTE

In een eerste fase van deze studieopdracht werd een enquête verstuurd naar alle landbouwers. Deze

enquête werd samen met het aangifteformulier voor de mestbank van 2005 (aangifte voor het jaar 2004)

verstuurd en kon ofwel samen met het mestbankaangifteformulier naar de VLM ofwel anoniem naar

Ecolas worden teruggestuurd. In totaal werden 32.978 enquêteformulieren verstuurd.

In de enquête werd onderscheid gemaakt tussen externe mestopslag bij niet-veehouders (mesthopen en

kopakkers, al dan niet afgedekt) en mestopslag bij veehouders (mesthopen en kopakkers, al dan niet

afgedekt + opslag van mengmest). Bij de veehouders werd een onderscheid gemaakt tussen

pluimveehouders, rundveehouders, varkenshouders en houders van andere dieren.

Bij de niet-veehouders werd gepeild naar het type mest, de hoeveelheid en gemiddelde duur van de

externe opslag van vaste mest (mesthopen en kopakkers; al dan niet afgedekt), opgesplitst naar seizoen

(start opslag in winter (oktober-maart) of zomer (april-september)). Bij de veehouders werd eerst en

vooral gepeild naar de gemiddelde veebezetting in 2004 (zelfde diersoorten als opgenomen in het

aangifteformulier voor de mestbank). Daarnaast werd gepeild naar de externe opslag van vaste mest op

mesthopen en kopakkers (al dan niet afgedekt): hoeveelheid en duur van de opslag opgesplitst per

seizoen (start opslag in winter (oktober-maart) of zomer (april-september)). Voor varkens- en

rundveehouders werd bovendien nog gepeild naar de beschikbare opslag-capaciteit voor mengmest en

dit zowel in mestkelders als in externe opslag (foliebassin, mestsilo of mestzak).

In totaal werden 6415 enquêteformulieren teruggestuurd (respons van 19,45%). In Tabel 1 wordt een

overzicht gegeven van de respons per categorie bedrijf. Voor de pluimveehouders, varkenshouders,

rundveehouders en houders van andere dieren wordt tevens aangegeven hoeveel van de ontvangen

enquêtes als bruikbaar konden worden beschouwd (volledige gegevens over aantal dieren en

mestopslag). Van de 2407 niet-veehouders waren er 324 bedrijven die aangaven over enige vorm van

externe mestopslag te beschikken.


II

Tabel 1: Respons op de enquête per categorie bedrijf

Categorie bedrijf # ontvangen enquêtes # enquêtes gebruikt in de gegevensverwerking

Niet veehouders 2407 2407

Pluimveehouders 125 99

Varkenshouders 246 246

Rundveehouders 2484 2431

Houders van andere dieren 579 479

Gemengde bedrijven 574 574

Totaal 6415 6236

2.1 PLUIMVEEBEDRIJVEN

Uit de verwerking van de resultaten van de bruikbare enquêtes voor pluimveebedrijven (99 bedrijven met

enkel pluimvee en 79 gemengde bedrijven met pluimvee), volgt dat:

• de responsen slaan op 11% van het aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen.

Tussen de verschillende pluimveecategorieën zijn wel verschillen merkbaar. Zo dekken de

responsen op de enquête bijna 20% van de legkippen af.

• respectievelijk 36 en 26% van de bedrijven met enkel pluimvee over één of andere vorm van

externe mestopslag beschikken voor de winter- respectievelijk zomerperiode. Op basis van het

aantal dieren betreft dit respectievelijk 10 en 6% van het aantal dieren op bedrijven met enkel

pluimvee, wat er op wijst dat voornamelijk de kleinere bedrijven nog gebruik maken van externe

mestopslag.

• respectievelijk 56 en 52% van de gemengde bedrijven met pluimvee over één of andere vorm

van externe mestopslag beschikt voor de winter- respectievelijk zomerperiode. Op basis van het

aantal dieren betreft dit respectievelijk 40 en 24% van het aantal dieren op gemengde bedrijven,

wat er op wijst dat voornamelijk de kleinere bedrijven nog gebruik maken van externe

mestopslag.

• de gemiddelde mestproductie per dier afhankelijk is van het type bedrijf (Tabel 2);

• uit de responsen blijkt dat externe mestopslag bij alle types bedrijven voorkomt.

Tabel 2: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier (m³/dier) op basis van de gegevens van de individuele bedrijven en uit de lineaire

regressie.

Op basis van gegevens individuele bedrijven Lineaire regressie (Figuur 2.3.8)

Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde

95-percentielwaarde

Gemiddelde R2

Legkippen 0,050 0,033 0,003 0,117 0,0233 0,3638

Slachtkuikens 0,115 0,010 0,002 0,031 0,0158 0,4634

Poeljen 0,009 0,007 0,002 0,023 0,0072 0,0363

Ouderdieren 0,035 0,025 0,018 0,080 0,0389 0,2845

Ander pluimvee

0,288 0,158 0,004 1,053 0,0417 -0,2121


III

Extrapolatie naar Vlaanderen, op basis van de responsen op de enquêtes en het totaal aantal dieren in de

betrokken categorie in Vlaanderen (VLM, 2005), levert volgende schattingen op voor de hoeveelheden

pluimveemest die extern worden opgeslagen (Tabel 3).

Tabel 3: Hoeveelheid pluimveemest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.

Hoeveelheid pluimveemest in externe mestopslag (m³)

Winterperiode Zomerperiode

Kopakker afgedekt 48.073 1.914

Kopakker niet afgedekt 68.243 6.277

Mesthoop afgedekt 89.103 50.331

Mesthoop niet afgedekt 61.737 26.754

2.2 VARKENSHOUDERS

Uit de verwerking van de resultaten van de bruikbare enquêtes voor varkenshouders (246 bedrijven met

enkel varkens en 362 gemengde bedrijven met varkens), volgt dat:

• de responsen slaan op 7,3% van het aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen, met

een ondervertegen-woordiging van het aantal beren (5,1%) en een oververtegenwoordiging van

het aantal andere varkens >110 kg (11,4%).

• respectievelijk 18,7 en 26% van de bedrijven met enkel varkens en de gemengde bedrijven met

varkens geven aan over externe opslag van varkensstromest te beschikken. Op basis van het

aantal zeugen betreft dit respectievelijk 10,55 en 10,61% van het aantal zeugen op bedrijven

met enkel varkens en gemengde bedrijven met varkens, wat er op wijst dat voornamelijk de

kleinere bedrijven zeugen op stro houden. De gemiddelde stromestproductie per zeug wordt in

Tabel 4 weergegeven.

• wat de opslag van mengmest betreft slechts een minderheid van de bedrijven over een externe

opslag (foliebassin, mestsilo of mestzak) beschikt. In die bedrijven met een externe opslag van

mengmest vertegenwoordigt deze externe opslag wel een significant deel van de totale

opslagcapaciteit voor mengmest.

Tabel 4: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per zeug voor bedrijven die enkel varkens houden en gemengde bedrijven met varkens.

Gemiddelde mestproductie per dierplaats (m³/dier)

Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde 95-percentielwaarde

Bedrijven met enkel varkens 1,45 1,00 0,062 3,89

Gemengde bedrijven met varkens 4,85 3,75 0,24 14,4



varkensstromest, respectievelijk varkensmengmest die extern worden opgeslagen (Tabel 5 en Tabel 6).


IV

Tabel 5: Hoeveelheid varkensstromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.

Hoeveelheid varkensstromest in externe mestopslag (m³)


Kopakker afgedekt 216 160


Mesthoop afgedekt 6.091 973


Tabel 6: Capaciteit externe mestopslag voor varkens- en zeugenmengmest in Vlaanderen in 2004.

Capaciteit externe mestopslag (m³)

Varkensmengmest Zeugenmengmest

Foliebassin 28.688 15.750

Mestsilo drijvende afdekking 5.313 2.734

Mestsilo vaste afdekking 215.135 39.046

Mestzak 28.821 68.357

2.3 RUNDVEEHOUDERS

Uit de verwerking van de resultaten van de bruikbare enquêtes voor rundveehouders (2431 bedrijven

met enkel rundvee en 515 gemengde bedrijven met rundvee), volgt dat:

• de responsen slaan op 15,6% van het aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen, met

een oververtegen-woordiging van het aantal mestkalveren (24,6%).

• respectievelijk 88,9 en 87,4% van de bedrijven met enkel rundvee en de gemengde bedrijven

met rundvee geven aan over externe opslag van rundveestromest te beschikken. Op basis van

het aantal dieren betreft dit respectievelijk 74,8 en 84% van de dieren op bedrijven met enkel

rundvee en de gemengde bedrijven met rundvee. De gemiddelde rundveestromestproductie per

dier wordt in Tabel 7 weergegeven.

• wat de opslag van mengmest betreft, slechts een minderheid van de bedrijven over een externe

opslag (foliebassin, mestsilo of mestzak) beschikt. In die bedrijven met een externe opslag van

mengmest vertegenwoordigt deze externe opslag wel een significant deel van de totale

opslagcapaciteit voor mengmest.

Tabel 7: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier voor bedrijven die enkel rundvee houden en gemengde bedrijven met rundvee.



Bedrijven met enkel rundvee 2,10 1,67 0,18 5,53

Gemengde bedrijven met rundvee 2,31 1,67 0,19 6,86


V


betrokken categorie in Vlaanderen (Vlm, 2005), levert volgende schattingen op voor de hoeveelheden

rundveestromest, respectievelijk mengmest die extern worden opgeslagen (Tabel 8 en Tabel 9).

Tabel 8: Hoeveelheid rundveestromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.

Hoeveelheid rundveestromest in externe mestopslag (m³)






Tabel 9: Capaciteit externe mestopslag voor kalvergier en rundveemengmest in Vlaanderen in 2004.


Kalvergier Rundveemengmest




Mestsilo zonder afdekking 1.429 5.459

Mestsilo afdekking niet gespecifieerd 13.648

Mestzak 5.884 71.446

2.4 HOUDERS VAN ANDERE DIEREN

Uit de verwerking van de resultaten van de bruikbare enquêtes voor houders van andere dieren (479

bedrijven met enkel andere dieren en 93 gemengde bedrijven met andere dieren), volgt dat:

• de responsen slaan op 14,4% van het aantal paarden en 8,3% van het aantal schapen in

Vlaanderen;

• de gemiddelde mestproductie in bedrijven met enkel paarden 2,99 m³/dier/jaar bedraagt terwijl

dit voor gemengde bedrijven met paarden oploopt tot 4,54 m³/dier/jaar;

• de gemiddelde mestproductie in bedrijven met enkel schapen 0,42 m³/dier/jaar bedraagt terwijl

dit voor gemengde bedrijven met schapen 0,33 m³/dier/jaar bedraagt.



paardenmest, respectievelijk schapenmest die extern wordt opgeslagen (Tabel 10 en Tabel 11).


VI

Tabel 10: Hoeveelheid paardenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.

Hoeveelheid paardenmest in externe mestopslag (m³)



Kopakker niet afgedekt 2.015 10



Tabel 11: Hoeveelheid schapenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.

Hoeveelheid schapenmest in externe mestopslag (m³)


Kopakker afgedekt 1.200

Kopakker niet afgedekt 533



2.5 OVERIGE OPSLAG

Een minderheid van de niet veehouders geeft aan over externe opslag te beschikken. De opgeslagen

hoeveelheden zijn heel beperkt in vergelijking met wat bij de veehouders wordt opgeslagen.

Bij de mestverwerkers is de situatie dusdanig dat slechts een beperkt deel van de inkomende mest extern

wordt opgeslagen. Ook de eindproducten worden slechts in heel beperkte mate extern opgeslagen, met

uitzondering van de opslag van de dunne fractie bij mestscheiding waarvoor dikwijls gebruik gemaakt

wordt van een lagune of foliebassin.

3 PROEFOPZETTEN

Het doel van de proefopstellingen is om de emissies van NH3, N2O en CH4, die via fysische en biologische

processen uit de mest worden gevormd bij verschillende omstandigheden op te volgen in de tijd.

Hiervoor werd een voldoende grote hoeveelheid (± 50 L) mest opgeslagen in een vat (60 L) en aan de

lucht blootgesteld. De vaten werden in een ruimte opgeslagen, afgeschermd van zon, regen en wind.

Tevens werd de temperatuur gemeten gedurende de volledige opslagperiode. De totale duur van de

proefopzetten bedroeg 4 maanden. De proefopzet werd uitgevoerd gedurende 2 periodes nl. van

september ‘05 tot december ’05 en vanaf half januari ’06 tot half mei ‘06. In totaal werden telkens 18

vaten opgesteld.

Volgende proefopstellingen werden bemeten (Tabel 12).

De proeven werden uitgevoerd in drievoud met mest afkomstig van drie verschillende landbouw-

bedrijven.


VII

Tabel 12: Overzicht van de verschillende proefopstellingen

Code Mestsoort Landbouwer Behandeling

KTRP Kippenmest Truyen bedekt

KTRO Kippenmest Truyen open

KDAP Kippenmest David bedekt

KDAO Kippenmest David open

KVAP Kippenmest Van den Heede bedekt

KVAO Kippenmest Van den Heede open

SMO Stalmest Moyaert open

SDV Stalmest De Vriendt open

SDA Stalmest David open

RDWA Rundveemengmest De Wulf aangezuurd

RMOA Rundveemengmest Moyaert aangezuurd

RDVA Rundveemengmest De Vriendt aangezuurd

RDWD Rundveemengmest De Wulf met drijvende afdekking

RMOD Rundveemengmest Moyaert met drijvende afdekking

RDVD Rundveemengmest De Vriendt met drijvende afdekking

4 INSCHATTING VAN DE EMISSIES

4.1 METHAAN

De totale methaanemissie uit externe mestopslag in Vlaanderen wordt ingeschat op 14.868 ton/jaar. Uit

Figuur 1 blijkt dat de methaanemissie in hoofdzaak afkomstig is van de opslag van mengmest. De totale

bijdrage van de externe opslag van vaste mest (alle diersoorten) tot de methaanemissies afkomstig van

externe mestopslag in Vlaanderen bedraagt minder dan 1%.

4.2 LACHGAS

De totale lachgasemissie uit externe mestopslag wordt ingeschat op 723,7 ton/jaar. In tegenstelling tot

methaan is externe opslag van vaste mest de belangrijkste bron van lachgasemissies, terwijl de bijdrage

van de externe opslag van mengmest minder dan 10% bedraagt (Figuur 2).

4.3 BROEIKASGASSEN

Door de methaan- en lachgasemissies te verrekenen met hun respectievelijk broeikasgaspotentieel wordt

een inschatting bekomen van de totale broeikasgasemissie uit externe mestopslag, uitgedrukt in ton CO2

equivalenten per jaar. De totale broeikasgasemissie afkomstig van externe mestopslag in Vlaanderen

beloopt 536.581 ton CO2 eq/jaar. De belangrijkste bijdrage tot deze totale broeikasgasemissies komt van

de externe opslag van varkensmengmest, rundveestromest en rundveemengmest. De externe opslag van

varkensstromest, vaste pluimveemest, paarden- en schapenmest draagt slechts heel weinig bij tot de

totale broeikasgasemissies afkomstig van externe mestopslag in Vlaanderen (Figuur 3).


VIII

Figuur 1: Verdeling van de totale methaanemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter)

Figuur 2: Verdeling van de totale lachgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter)


IX

Figuur 3: Verdeling van de totale broeikasgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort

4.4 AMMONIAK

De totale ammoniakemissie uit externe mestopslag wordt ingeschat op 217,4 ton/jaar. Anders dan bij

methaan en lachgas dragen zowel de externe opslag van vaste mest als de externe opslag van mengmest

in belangrijke mate bij tot de emissies van ammoniak uit externe mestopslag. Uit Figuur 4 volgt dat de

bijdrages van rundvee- en varkensmengmest, vaste rundveemest en vaste pluimveemest tot de totale

ammoniakemissie uit externe mestopslag relevant zijn, terwijl varkensstromest en paarden- en

schapenmest minder dan 1% bijdragen.

Figuur 2.1.1: Verdeling van de totale ammoniakemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort


X

5 EMISSIEREDUCTIEMAATREGELEN

Op basis van literatuurgegevens en de resultaten van de metingen aan de proefopstellingen blijken

volgende maatregelen aanleiding te geven tot een reductie van de emissies van één of meerdere van de

gassen methaan, lachgas en ammoniak bij externe mestopslag:

• inkrimpen van de veestapel: impact op emissies methaan, lachgas en ammoniak

• aërobe behandeling: impact op emissies methaan

• aanzuren: impact op emissies methaan, lachgas en ammoniak

• nageschakelde technieken: impact op emissies methaan

• anaërobe behandeling (vergisten): impact op emissies methaan

• voedersamenstelling: impact op emissies lachgas en ammoniak

Op basis van de gegevens van de proefopstellingen blijkt dat het aanzuren van mengmest aanleiding kan

geven tot een belangrijke reductie van de emissies van zowel ammoniak als broeikasgassen (stijging

lachgasemissie wordt gecompenseerd door daling methaanemissie). Het wordt dan ook aanbevolen om

deze maatregel verder te onderzoeken.

6 CONCLUSIES

Deze studie geeft, op basis van de resultaten van de enquête bij de landbouwers, een goed inzicht in de

opgeslagen hoeveelheden en de opslagduur van verschillende types vaste mest in verschillende

opslagsystemen (mesthopen en kopakkers, al dan niet afgedekt). Dergelijke informatie dient als

basisinformatie beschouwd te worden voor iedere methodiek voor de berekening van emissies als gevolg

van externe mestopslag.

De resultaten van de enquête verschaften ook bijkomende informatie over het gebruik van externe

mestopslagsystemen (foliebassins, mestsilo’s en mestzakken) voor de opslag van mengmest, hoewel voor

deze systemen de gegevens rond opgeslagen hoeveelheid en opslagduur ontbraken.

Uit de metingen aan de proefopstellingen werden voor verschillende mesttypes (rundveestalmest, vaste

pluimveemest en rundveemengmest) de emissies van methaan, lachgas en ammoniak gemeten over een

periode van 4 maanden en dit zowel voor de winter- als voor de zomerperiode. In deze proefopstellingen

werd tevens de impact van bepaalde emissiereductiemaatregelen (afdekken van vaste pluimveemest,

drijvende afdekking op rundveemengmest, aanzuren van rundveemengmest) op de emissies van

methaan, lachgas en ammoniak nagegaan. Uit de resultaten blijkt dat zelfs voor éénzelfde type mest,

bemeten onder identieke omstandigheden maar afkomstig van verschillende landbouwers, grote

verschillen in emissies kunnen voordoen.

Uit de ingeschatte totale hoeveelheid extern opgeslagen mesthoeveelheden en de in de proefopzetten

vastgestelde emissiefactoren werd een inschatting gemaakt van de emissies als gevolg van externe

mestopslag in Vlaanderen. Voor die mesttypes, die in de proefopstellingen niet werden bemeten, werd

een inschatting van de emissiefactoren gemaakt op basis van literatuurgegevens en de emissiefactoren

voor mesttypes die wel werden bemeten in de proefopzetten. Uit deze berekening komt een totale

methaanemissie uit externe mestopslag van 14.868 ton/jaar naar voor, die in hoofdzaak (> 99%)

afkomstig is van de externe opslag van mengmest. Rekening houdend met een totale jaarlijkse

methaanemissie afkomstig van verteringsprocessen en mest van 106.879 ton/jaar (inschatting door VMM

voor 2004), betekent dit dat de externe mestopslag voor ongeveer 14% van de totale methaanemissie

van de veehouderij in Vlaanderen verantwoordelijk is. De totale lachgasemissie uit externe mestopslag

beloopt 723,7 ton/jaar en is in hoofdzaak (> 99%) afkomstig van de externe opslag van vaste mest. De

momenteel door VMM gehanteerde methode voorspelt een lachgasemissie afkomstig van externe

mestopslag van 930 ton/jaar voor 2004. De ammoniakemissies als gevolg van externe mestopslag


XI

beloopt 217,4 ton/jaar. Opvallend hierin is de belangrijke bijdrage van vaste pluimveemest, ondanks de

relatief beperkte hoeveelheden van deze mest die extern worden opgeslagen. In de huidige Vlaamse

berekeningsmethode worden enkel de ammoniakemissies afkomstig van de externe opslag van

mengmest ingeschat (30 ton/jaar in 2004).

Mits verdere verfijning, zoals het opmeten van de emissies aan mesttypes die tot hier toe nog niet zijn

bemeten in de proefopzetten, kan de voorgestelde methodologie leiden tot een betere inschatting van de

emissies als gevolg van externe mestopslag in Vlaanderen.

DANKWOORD

Aan het einde van deze opdracht is het passend een woord van dank te richten aan de verschillende

landbouworganisaties voor de vele oproepen naar hun leden om deel te nemen aan onze enquête.

Zonder hun inzet zou het onmogelijk geweest zijn om een dergelijke respons te verkrijgen.


XII

ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

1

1 INLEIDING

Uit de emissie-inventarisatie Vlaanderen blijkt dat de landbouwsector een belangrijke bijdrage levert tot

de emissies van CH4, N2O en NH3. Een belangrijk aandeel van deze emissies binnen de landbouwsector is

gelieerd met de mestproblematiek. Een relatief onbekende factor hierin zijn de emissies uit externe

mestopslag. Het is het doel van deze studie om een inzicht te krijgen in:

• de verschillende systemen voor mestopslag en hun verspreiding in Vlaanderen;

• de emissies van CH4, N2O en NH3 voor deze verschillende systemen voor mestopslag en de

parameters die deze emissies kunnen beïnvloeden;

Daarnaast moet een geïntegreerd en kostenefficiënt reductiebeleid worden uitgewerkt om de emissies uit

externe mestopslag in de toekomst te verminderen.

De uitvoering van deze opdracht verliep volgens de volgende, elkaar logisch opvolgende stappen:

1. Inventarisatie van mogelijke mestopslagsystemen en emissiereductiemaatregelen op basis van

literatuurgegevens

2. Inzamelen van gegevens voor de Vlaamse situatie aan de hand van een enquête waarbij werd

gepeild naar mesthoeveelheden in externe opslag en duur van de opslag

3. Bepalen van emissiefactoren voor NH3, N2O en CH4 bij mestopslag: metingen aan

proefopstellingen en literatuurgegevens

4. Bepalen van de emissies in de huidige situatie

5. Oplijsten van mogelijkheden om de emissies in de toekomst te beperken


3

2 VERWERKING VAN DE ENQUÊTES

2.1 INLEIDING

In een eerste fase van deze studieopdracht werd een enquête verstuurd naar alle landbouwers. Deze

enquête werd opgesteld in samenspraak met de stuurgroep en is in Bijlage 1 opgenomen. Deze enquête

werd samen met het aangifteformulier voor de mestbank van 2005 (aangifte voor het jaar 2004)

verstuurd (32.978 landbouwers hebben deze ontvangen) en kon ofwel samen met het

mestbankaangifteformulier naar de VLM ofwel anoniem naar Ecolas worden teruggestuurd.

In de enquête werd onderscheid gemaakt tussen externe mestopslag bij niet-veehouders (mesthopen en

kopakkers, al dan niet afgedekt) en mestopslag bij veehouders (mesthopen en kopakkers, al dan niet

afgedekt + opslag van mengmest). Bij de veehouders werd een onderscheid gemaakt tussen

pluimveehouders, rundveehouders, varkenshouders en houders van andere dieren.

Bij de niet-veehouders werd gepeild naar het type mest, de hoeveelheid en gemiddelde duur van de

externe opslag van vaste mest (mesthopen en kopakkers; al dan niet afgedekt), opgesplitst naar seizoen

(start opslag in winter (oktober-maart) of zomer (april-september)). Bij de veehouders werd eerst en

vooral gepeild naar de gemiddelde veebezetting in 2004 (zelfde diersoorten als opgenomen in het

aangifteformulier voor de mestbank). Daarnaast werd gepeild naar de externe opslag van vaste mest op

mesthopen en kopakkers (al dan niet afgedekt): hoeveelheid en duur van de opslag opgesplitst per

seizoen (start opslag in winter (oktober-maart) of zomer (april-september)). Voor varkens- en

rundveehouders werd bovendien nog gepeild naar de beschikbare opslag-capaciteit voor mengmest en

dit zowel in mestkelders als in externe opslag (foliebassin, mestsilo of mestzak).

Voor meer details wordt verwezen naar het gebruikte enquêteformulier in Bijlage 1.

Bijlage 1: Enquêteformulier verstuurd naar alle landbouwers

Het enquêteformulier werd samen met de mestbankaangifte voor 2004 naar alle landbouwers verstuurd.

2.2 RESPONS

In totaal werden 6415 enquêteformulieren teruggestuurd (globale respons van 19,45%). In Tabel 2.2.1

wordt een overzicht gegeven van de respons per categorie bedrijf. Voor de pluimveehouders,

varkenshouders, rundveehouders en houders van andere dieren wordt tevens aangegeven hoeveel van

de ontvangen enquêtes als bruikbaar konden worden beschouwd (volledige gegevens over aantal dieren

en mestopslag, voor meer detail zie de desbetreffende delen in dit rapport). Van de 2407 niet-

veehouders waren er 324 bedrijven die aangaven over enige vorm van externe mestopslag te

beschikken.

Tabel 2.2.1: Respons op de enquête per categorie bedrijf

Categorie bedrijf # ontvangen enquêtes # enquêtes gebruikt in de gegevensverwerking

Niet veehouders 2407 2407

Pluimveehouders 125 99

Varkenshouders 246 246

Rundveehouders 2484 2431

Houders van andere dieren 579 479


4

Gemengde bedrijven 574 574

Totaal 6415 6236

2.3 PLUIMVEEBEDRIJVEN

In dit deel worden de enquêteresultaten van de bedrijven die pluimvee houden besproken. Het betreft

hier zowel de bedrijven die enkel pluimvee houden (verder vermeld als ‘pluimveehouders’) als de

gemengde bedrijven waarbij één van de diercategorieën pluimvee is.

Van de 125 bedrijven, die enkel pluimvee houden en de enquête hebben ingevuld zijn er:

• 99 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag;

• 1 dat enkel informatie verstrekt over mesthoeveelheid en –opslag;

• 25 die enkel informatie verstrekken over aantal dierplaatsen.

Bij de verdere verwerking wordt enkel gebruik gemaakt van de gegevens van de 99 bedrijven die

informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag.

Van de 574 gemengde bedrijven zijn er 109 die pluimvee houden. Van deze 109 zijn er:

• 79 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag

voor pluimveemest;

• 30 die enkel informatie verstrekken over aantal dierplaatsen en waarbij gegevens over

mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor pluimveemest ontbreken.


informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor

pluimveemest.

De hierna volgende bespreking slaat dus op 99 bedrijven die enkel pluimvee houden en 79 gemengde

bedrijven waarvan één van de diercategorieën uit pluimvee bestaat.

2.3.1 Aantal bedrijven en aantal dieren

In Figuur 2.3.1 wordt een overzicht gegeven van het aantal bedrijven per provincie, opgesplitst naar

pluimveehouders en gemengde bedrijven met pluimvee, waarvan de resultaten werden gebruikt bij de

gegevensverwerking.

Een overzicht van het aantal dieren per provincie, opgesplitst naar pluimveehouders en gemengde

bedrijven met pluimvee wordt gegeven in Tabel 2.3.1.

De representativiteit van de enquête kan worden getoetst door een vergelijking met het totaal aantal

dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen in 2004, zoals opgenomen in het voortgangsrapport van

de mestbank (VLM, 2005). Hierbij werden volgende aanpassingen doorgevoerd:

• De categorieën ‘Kalkoenen – ouderdieren’ en ‘Kalkoenen – slachtdieren’ uit het voortgangsrapport

werden samen genomen om te kunnen vergelijken met het de categorie ‘kalkoenen’ uit de

enquête.

• De categorieën ‘Ander pluimvee’, ‘Struisvogels 0-3 maanden’, ‘Struisvogelslachtdieren 3-14

maanden’ en ‘Struisvogels fokdieren >14m’ uit het voortgangsrapport werden samen genomen

om te kunnen vergelijken met het de categorie ‘Ander pluimvee’ uit de enquête.

• De categorieën ‘Legkippen, incl. (groot)ouderdieren’ en ‘Legrassen’ uit de enquête werden samen

genomen om te kunnen vergelijken met het de categorie ‘Legkippen, incl. (groot)ouderdieren’ uit


5

het voortgangsrapport. Op basis van gegevens van de stuurgroep blijkt namelijk dat onder

‘Legrassen’ normaal gesproken alleen die dieren worden gerekend waaruit de legkippen worden

gekweekt en dit betreft slechts enkele bedrijven en enkele honderden dieren in Vlaanderen.

Blijkbaar hebben in de enquête veel bedrijven hun legkippen opgegeven als legrassen.

• De categorieën ‘Slachtkuikens’ en ‘Vleesrassen’ uit de enquête werden samen genomen om te

kunnen vergelijken met het de categorie ‘Slachtkuikens’ uit het voortgangsrapport. Op basis van

informatie van de stuurgroep blijkt namelijk dat onder ‘Vleesrassen’ normaal gesproken alleen die

dieren worden gerekend waaruit de slachtkuikens worden gekweekt en dit betreft slechts enkele

bedrijven en enkele honderden dieren in Vlaanderen. Blijkbaar hebben in de enquête veel

bedrijven hun slachtkuikens opgegeven als vleesrassen.

Uit Tabel 2.3.2 blijkt dat de gegevensverwerking 11% van het aantal dieren in de betrokken categorie in

Vlaanderen betreft. Tussen de verschillende diercategorieën zijn wel opvallende verschillen merkbaar. Zo

bedraagt de respons voor het aantal legkippen bijna 20% terwijl slachtkuikenouderdieren en hun

opfokpoeljen een respons van rond de 10% laten optekenen. De respons voor slachtkuikens bedraagt

slechts 8%.

Figuur 2.3.1: Aantal pluimveehouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de gegevensverwerking voor pluimveehouders

ECOLA

S

Verwerking enquêtes

04/09277/KDV - Emissies m

estopslag

6

Tabel 2.3.1: Overzicht van het gem

iddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf

Antwerpen

Limburg

Oost-Vlaan

deren

Vlaam

s-Brabant

West-Vlaanderen

Ligging niet gespecifieerd

Totaal

Enkel

pluimvee

Gem

engd

met

pluimvee

Totaal

Enkel

pluimvee

Gem

engd

met

pluimvee

Totaal

Enkel

pluimvee

Gem

engd

met

pluimvee

Totaal

Enkel

pluimvee

Gem

engd

met

pluimvee

Totaal

Enkel

pluimvee

Gem

engd

met

pluimvee

Totaal

Enkel

pluimvee

Gem

engd

met

pluimvee

Totaal

Enkel

pluimvee

Gem

engd

met

pluimvee

Totaal

Ander

pluimvee

963

40

1.003

6.065

0

6.065

0

0

0

0

0

0

0

1.784

1.784

1.500

0

1.500

8.528

1.824

10.352

Kalkoenen

0

49

49

30

15

45

3.286

0

3.286

0

7

7

20

6.768

6.788

0

0

0

3.336

6.839

10.175

Legkippen,

incl. (groot)

ouderdieren

68.108

24.618

92.726

104.644

3.092

107.736

125.107

61.143

186.250

2.500

4.295

6.795

194.658

68.320

262.978

0

0

0

495.017

161.468

656.485

Legrassen

501.832

25.000

526.832

78.228

3.480

81.708

77.108

9.918

87.026

0

0

0

73.324

28.590

101.914

38.925

0

38.925

769.417

66.988

836.405

Opfokpoeljen

van legkippen

71.330

30

71.360

0

10

10

48.755

4

48.759

0

714

714

0

64.945

64.945

0

0

0

120.085

65.703

185.788

Opfokpoeljen

van

slachtkuiken-

ouderdieren

12.470

18.795

31.265

7.950

0

7.950

12.491

0

12.491

0

0

0

0

0

0

0

0

0

32.911

18.795

51.706

Slachtkuiken-

ouderdieren

65.700

0

65.700

0

2

2

26.994

0

26.994

0

0

0

31.657

13.212

44.869

20.000

0

20.000

144.351

13.214

157.565

Slachtkuikens

280.084

172.195

452.279

44.283

83.776

128.059

64.657

85.915

150.572

111.333

533

111.866

96.244

47.574

143.818

42.000

28.551

70.551

638.601

418.544

1.057.145

Vleesrassen

31.680

3.440

35.120

5.071

50

5.121

18.386

38.500

56.886

0

0

0

0

35.003

35.003

0

0

0

55.137

76.993

132.130

Eindtotaal

1.032.167

244.167

1.276.334

246.271

90.425

336.696

376.784

195.480

572.264

113.833

5.549

119.382

395.903

266.196

662.099

102.425

28.551

130.976

2.267.383

830.368

3.097.751


7

Tabel 2.3.2: Representativiteit van de enquête – aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in vergelijking met het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in

Vlaanderen volgens het voortgangsrapport van de mestbank

Aantal dieren in 2004 Aandeel meegenomen in

Vlaanderen Meegenomen in gegevensverwerking

gegevensverwerking

Legkippen, incl. grootouderdieren 7.963.409 1.492.890 18,7%

Opfokpoeljen van legkippen 2.476.710 185.788 7,5%

Ander pluimvee 159.703 10.352 6,5%

Slachtkuikens 15.414.318 1.189.275 7,7%

Kalkoenen 207.478 10.175 4,9%

Slachtkuikenouderdieren 1.316.899 157.565 12,0%

Opfokpoeljen van slachtkuikenouderdieren 575.601 51.706 9,0%

Totaal 28.114.118 3.097.751 11,0%

Wanneer een onderscheid gemaakt wordt tussen legrassen (= legkippen, inclusief (groot)ouderdieren +

legrassen + opfokpoeljen van legkippen) en vleesrassen (= opfokpoeljen van slachtkuikenouderdieren +

slachtkuikenouderdieren + slachtkuikens + vleesrassen), dan blijkt het aandeel legrassen in alle

provincies, met uitzondering van Vlaams-Brabant, zo’n 60% te bedragen (Figuur 2.3.2). Gezien het

relatief beperkt aantal bedrijven waarvan een antwoord werd ontvangen voor de provincie Vlaams-

Brabant, kunnen de resultaten voor deze provincie als minder tot niet representatief beschouwd worden.

Voor de volledigheid werden in Figuur 2.3.2 ook het ander pluimvee (= ander pluimvee (ganzen, eenden,

struisvogels, …) + kalkoenen) opgenomen.

Wanneer een onderscheid wordt gemaakt tussen pluimveehouders en gemengde bedrijven met pluimvee

(Figuur 2.3.3) dan blijkt dat op de gemengde bedrijven meer vleesrassen (60%) worden gehouden dan

op de bedrijven die enkel pluimvee houden (40% vleesrassen).


8

Figuur 2.3.2: Aandeel vleesrassen, legrassen en ander pluimvee per provincie

Figuur 2.3.3: Aandeel vleesrassen, legrassen en ander pluimvee in bedrijven met enkel pluimvee en gemengde bedrijven met pluimvee


9

2.3.2 Mesthoeveelheid en –opslag

In Tabel 2.3.3 wordt een overzicht gegeven van de verschillende gebruikte opslagmethodes voor

pluimveemest, opgesplitst naar type bedrijf (bedrijven met enkel pluimvee of gemengde bedrijven met

pluimvee) en naar opslagperiode (winter, zomer of periode niet gespecifieerd). Hieruit blijkt in eerste

instantie dat de hoeveelheid pluimveemest in de winterperiode veel hoger is dan in de zomerperiode en

dit zowel voor de bedrijven die enkel pluimvee houden als voor de gemengde bedrijven met pluimvee.

Ook het aantal bedrijven dat aangeeft pluimveemest op te slaan of af te voeren is veel hoger in de

winter- dan in de zomerperiode.

Blijkbaar maken vooral de kleinere bedrijven nog gebruik van externe mestopslag (Figuur 2.3.4 en Figuur

2.3.5). In de winter- en zomerperiode geven respectievelijk 36 en 26% van de pluimveebedrijven aan

gebruik te maken van externe mestopslag (mesthopen en kopakkers), terwijl de opgeslagen

mesthoeveelheid maar respectievelijk 10 en 6% van de totale hoeveelheid betreft. Voor de gemengde

bedrijven met pluimvee is deze tendens iets minder uitgesproken. 56 en 52% van de bedrijven in de

winter-, respectievelijk zomerperiode geven aan gebruik te maken van externe mestopslag, terwijl het

aandeel van mest in externe opslag voor de gemengde bedrijven respectievelijk 40 en 24% bedraagt.

Zowel voor de bedrijven die enkel pluimvee houden als voor de gemengde bedrijven met pluimvee wordt

in de winterperiode zowel op kopakkers als op mesthopen opgeslagen, terwijl in de zomerperiode vrijwel

uitsluitend op mesthopen wordt opgeslagen (Figuur 2.3.6 en Figuur 2.3.7).

Wanneer de totale mestopslag op jaarbasis als representatief genomen wordt voor de mestproductie, kan

de gemiddelde mestproductie per dierplaats worden berekend (Tabel 2.4.5 en Figuur 2.3.8). Hierbij werd

een onderscheid gemaakt tussen:

• Legkippen (= legkippen, inclusief (groot)ouderdieren + legrassen) – 69 bedrijven

• Slachtkuikens (= slachtkuikens + vleesrassen) – 55 bedrijven

• Poeljen (= opfokpoeljen van legkippen + opfokpoeljen van slachtkuikenouderdieren) – 11

bedrijven

• Slachtkuikenouderdieren – 13 bedrijven

• Ander pluimvee (= ander pluimvee + kalkoenen) – 8 bedrijven

ECOLA

S



estopslag

10

Tabel 2.3.3: Mesthoeveelheid en –opslag bij pluimveehouders, opgesplitst naar type bedrijf en naar opslagperiode

Bedrijven m

et enkel pluimvee

Gem

engde bedrijven m

et pluimvee

Winter

Zomer

Periode niet

gespecifieerd

Winter

Zomer

Periode niet

gespecifieerd

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

Kopakker

afgedekt

3

595

1

661

1

50

Kopakker niet

afgedekt

7

599

3

40

10

1.184

3

124

Mesthoop

afgedekt

11

1.096

9

745

11

1.232

7

570

Mesthoop niet

afgedekt

9

478

4

256

19

1.135

12

443

Andere

52

25.300

46

17.259

8

6.058

32

5.845

21

3.790

2

480

Waaronder:

Mestloods

22

15.120

16

7.946

1

150

9

2.729

5

2.030

2

480

Stal

9

2.180

5

1.160

1

1.003

6

339

4

359

Directe afvoer

voor bewerking

19

7.383

23

7.536

3

765

15

2.425

12

1.401

Totaal

82

28.068

62

18.300

11

6.823

73

10.057

44

4.977

2

480


11

Figuur 2.3.4: Aantal bedrijven dat verschillende vormen van mestopslag toepast, opgesplitst naar type bedrijf en periode

Figuur 2.3.5: Mesthoeveelheid in verschillende vormen van mestopslag, opgesplitst naar type bedrijf en periode


12

Figuur 2.3.6: Aandeel van de verschillende types van externe mestopslag in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel pluimvee houden voor de winter-

en zomerperiode


13

Figuur 2.3.7: Aandeel van de verschillende types van externe mestopslag in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die pluimvee houden voor de

winter- en zomerperiode


14

Tabel 2.3.4: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier (m³/dier) op basis van de gegevens van de individuele bedrijven en

uit de lineaire regressie.

Op basis van gegevens individuele bedrijven Lineaire regressie (Figuur 2.3.8)


95-percentielwaarde

Gemiddelde R2

Legkippen 0,050 0,033 0,003 0,117 0,0233 0,3638

Slachtkuikens 0,115 0,010 0,002 0,031 0,0158 0,4634

Poeljen 0,009 0,007 0,002 0,023 0,0072 0,0363

Ouderdieren 0,035 0,025 0,018 0,080 0,0389 0,2845

Ander pluimvee

0,288 0,158 0,004 1,053 0,0417 -0,2121

Figuur 2.3.8: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) in functie van het aantal dieren

2.3.3 Extrapolatie naar Vlaanderen

De detailgegevens voor de berekening van de totale hoeveelheid pluimveemest in Vlaanderen worden in

Bijlage 2 samengevat.


15

Bijlage 2: Detailgegevens voor de berekening van de totale mesthoeveelheden en de capaciteit voor externe opslag van mengmest in Vlaanderen

Extrapolatie naar het Vlaamse niveau dient te gebeuren op basis van het aantal dieren omdat enkel voor

het aantal dieren betrouwbare cijfers beschikbaar zijn uit het voortgangsrapport van de mestbank (VLM,

2005).

De meerderheid van de in Vlaanderen geproduceerde pluimveemest (88,6%) wordt door de

geënqueteerden opgegeven als vaste pluimveemest. 5,7% van de geënqueteerden geeft aan vochtig

vaste pluimveemest of voorgedroogde pluimveemest te produceren.

De totale pluimveemesthoeveelheid wordt bepaald uit het aantal dieren per categorie op Vlaams niveau

(Tabel 2.3.2) in combinatie met de gemiddelde jaarlijkse mestproductie per dier op basis van de

resultaten van de enquête (Tabel 2.3.4). Deze totale mesthoeveelheid (2.350.128 m³) wordt verdeeld

over de verschillende externe opslagmethodes (kopakkers en mesthopen, al dan niet afgedekt – samen

goed voor 15,00% van de afzetopties) evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethode in

de totale hoeveelheid pluimveemest (Tabel 2.3.3). Tabel 2.3.5 geeft een overzicht.

Tabel 2.3.5: Hoeveelheid pluimveemest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.

Hoeveelheid pluimveemest in externe mestopslag (m³)






ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

16

2.4 VARKENSHOUDERS

In dit deel worden de enquêteresultaten van de bedrijven die varkens houden besproken. Het betreft hier

zowel de bedrijven die enkel varkens houden (verder vermeld als ‘varkenshouders’) als de gemengde

bedrijven waarbij één van de diercategorieën varkens zijn.

De 246 bedrijven, die enkel varkens houden en de enquête hebben ingevuld verstrekken allemaal

gegevens over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag.

Van de 574 gemengde bedrijven zijn er 385 die varkens houden. Van deze 385 zijn er:


voor varkensmest;


mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor varkensmest ontbreken;

• 11 die enkel informatie verstrekken over mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor varkensmest

maar waarbij gegevens over het aantal dierplaatsen ontbreken.



varkensmest.

De hierna volgende bespreking slaat dus op 246 bedrijven die enkel varkens houden en 362 gemengde

bedrijven waarvan één van de diercategorieën uit varkens bestaat.



varkenshouders en gemengde bedrijven met varkens, waarvan de resultaten werden gebruikt bij de

gegevensverwerking.

Een overzicht van het aantal dieren per provincie, opgesplitst naar varkenshouders en gemengde

bedrijven met varkens wordt gegeven in Tabel 2.4.1. Het aandeel van de verschillende varkenssoorten in

het totaal is vrij gelijkaardig voor de verschillende provincies (Figuur 2.4.2).

De representativiteit van de enquête kan worden getoest door een vergelijking met het totaal aantal


de mestbank (VLM, 2005).

Uit Tabel 2.3.2 blijkt dat de gegevensverwerking 7,3% van het aantal dieren in de betrokken categorie in

Vlaanderen betreft. De categorieën met het grootste aantal dieren zijn vrij gelijkmatig verdeeld. De beren

en de andere varkens > 110 kg zijn respectievelijk onder- en oververtegenwoordigd in de responsen op

de enquête. Gezien het gering aantal dieren in deze beide categorieën op Vlaams niveau, zal dit hoogst

waarschijnlijk geen significante impact hebben op het resultaat van de verwerking.


17

Figuur 2.4.1: Aantal varkenshouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de gegevensverwerking voor varkenshouders

Figuur 2.4.2: Aandeel van de verschillende varkenssoorten per provincie

ECOLA

S



estopslag

18



Antwerpen

Limburg

Oost-Vlaan

deren

Vlaam

s-Brabant

West-Vlaanderen


Totaal

Enkel

varkens

Gem

engd

met

varkens

Totaal

Enkel

varkens

Gem

engd

met

varkens

Totaal

Enkel

varkens

Gem

engd

met

varkens

Totaal

Enkel

varkens

Gem

engd

met

varkens

Totaal

Enkel

varkens

Gem

engd

met

varkens

Totaal

Enkel

varkens

Gem

engd

met

varkens

Totaal

Enkel

varkens

Gem

engd

met

varkens

Totaal

Andere

varkens, > 110

kg

622

233

854

834

236

1.070

1.042

703

1.745

3

100

103

3.897

978

4.875

159

217

376

6.557

2.467

9.023

Andere

varkens, 20 tot

110 kg

24.435

14.709

39.144

32.297

9.339

41.636

30.205

17.041

47.246

0

2.698

2.698

65.232

55.955

121.187

6.250

3.305

9.555

158.419

103.047

261.466

Beren

71

28

99

145

34

179

32

74

106

0

11

11

132

111

243

14

9

23

394

267

661

Biggen, 7 tot

20 kg

12.190

4.911

17.101

14.865

2.949

17.814

12.811

11.040

23.851

0

1.010

1.010

31.772

23.952

55.724

2.451

1.015

3.466

74.089

44.876

118.965

Zeugen, incl.

biggen m

et

gewicht < 7 kg

3.099

1.670

4.769

4.382

1.072

5.454

3.168

3.689

6.857

0

424

424

10.641

8.111

18.752

979

387

1.366

22.269

15.354

37.623

Eindtotaal

40.417

21.550

61.967

52.524

13.630

66.154

47.258

32.547

79.805

3

4.244

4.247

111.673

89.107

200.780

9.853

4.933

14.786

261.727

166.011

427.739


19





gegevensverwerking

Andere varkens, > 110 kg 79.053 9.023 11,4%

Andere varkens, 20 tot 110 kg 3.743.379 261.466 7,0%

Beren 13.058 661 5,1%

Biggen, 7 tot 20 kg 1.509.152 118.965 7,9%

Zeugen, incl. biggen met gewicht < 7 kg 491.165 37.623 7,7%

Totaal 5.835.807 427.739 7,3%


Bij de varkenshouders wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds varkensstromest en anderzijds

mengmest. Varkensstromest kan extern worden opgeslagen en is daarom relevant in het kader van deze

studie. Mengmest wordt in de meeste bedrijven opgeslagen in mestkelders onder de stal. Slechts in

enkele gevallen wordt voor mengmest beroep gedaan op externe opslag (zoals mestsilo’s, foliebassins,

mestzakken, …). Enkel deze externe opslag is relevant in het kader van deze studie.

2.4.2.1 Varkensstromest

Op de stuurgroepvergadering van 27/9/2006 werd gesteld dat het houden van varkens op stro enkel

gebeurt voor (drachtige) zeugen. Het gebruik van stro bij het houden van varkens is een weinig

toegepaste praktijk in Vlaanderen (ongeveer slechts 20% van de bedrijven met varkens en slechts een

10% van het aantal zeugen). In Tabel 2.4.3 wordt een overzicht gegeven van het aantal bedrijven met

varkens en het aantal zeugen op die bedrijven waar varkensstromest wordt geproduceerd. Bij de

bedrijven, die enkel varkens houden, hebben 40 van de 46 bedrijven naast een productie van

varkensstromest bijkomend nog capaciteit voor mengmest geïnstalleerd. Bij de gemengde bedrijven, die

ook varkens houden, hebben 62 van de 86 bedrijven bijkomend nog capaciteit voor mengmest

geïnstalleerd. Zoals uit de procentuele bijdrage tot het aantal bedrijven en de procentuele bijdrage tot

het aantal dieren blijkt, zijn het voornamelijk de kleinere bedrijven die zeugen houden op stro.


varkensstromest, opgesplitst naar type bedrijf (bedrijven met enkel varkens of gemengde bedrijven met

varkens) en naar opslagperiode (winter of zomer). Het aantal bedrijven dat aangeeft varkensstromest op

te slaan in de winterperiode is hoger dan in de zomerperiode. Toch is geen seizoensinvloed merkbaar op

de opgegeven hoeveelheden varkensstromest bij de bedrijven, die enkel varkens houden. Bij de

gemengde bedrijven, die varkens houden, is de hoeveelheid varkensstromest zelfs hoger in de

zomerperiode dan in de winterperiode.


20

Tabel 2.4.3: Aandeel van de bedrijven met productie van varkensstromest op basis van het aantal bedrijven en op basis van het aantal dieren

Op basis van het aantal bedrijven Op basis van het aantal dieren

Bedrijven met varkensstromest

Bedrijven totaal

Zeugen* in bedrijven met varkensstromest

Zeugen* totaal

Bedrijven met enkel varkens 46 246 18,70% 3.040 28.826 10,55%

Gemengde bedrijven met varkens 86 362 23,76% 1.890 17.821 10,61%

Totaal 132 608 21,71% 4.930 46.647 10,57%

* Zeugen = Zeugen, inclusief biggen tot 7 kg + andere varkens, >110 kg

Wanneer een onderscheid gemaakt wordt tussen externe mestopslag, die het eigenlijke onderwerp van

deze studie uitmaakt en die voor varkensstromest kopakkers en mesthopen (beiden al dan niet afgedekt)

omvat, en andere types van mestopslag (mestloods, …) dan blijkt bij de bedrijven die enkel varkens

houden meer dan 90% een of andere vorm van externe opslag toe te passen, terwijl bij de gemengde

bedrijven met varkens 80-90% een of andere vorm van externe opslag toepast (Figuur 2.4.3). Naar

mesthoeveelheid toe blijkt bij de bedrijven met enkel varkens 30-40% van de mesthoeveelheid in externe

opslag te worden bewaard in de winterperiode en 60-70% in de zomerperiode. Bij de gemengde

bedrijven met varkens bedraagt de hoeveelheid mest in externe opslag in de winterperiode 60-70%

terwijl in de zomerperiode in gemengde bedrijven met varkens 40-50% extern wordt opgeslagen (Figuur

2.4.4). Opnieuw blijkt dat voornamelijk de bedrijven met minder mestproductie (minder dieren) opteren

voor externe opslag op het bedrijf op kopakkers en mesthopen.

Bij de bedrijven, die enkel varkens houden, gebeurt het grootste deel van de externe opslag op het

bedrijf in de winterperiode op mesthopen, terwijl in de zomerperiode het overgrote deel op afgedekte

kopakker wordt opgeslagen (Figuur 2.4.5). Bij de gemengde bedrijven met varkens overweegt de opslag

op mesthopen (Figuur 2.4.6). In de winterperiode is een belangrijk deel van deze mesthopen overdekt.

Wanneer de totale opslag van varkensstromest op jaarbasis als representatief genomen wordt voor de

mestproductie, kan de gemiddelde mestproductie per zeug worden berekend. Hierbij werd een

onderscheid gemaakt tussen bedrijven, die enkel varkens houden en gemengde bedrijven met varkens.

Op basis van de gegevens van de individuele bedrijven blijkt een mestproductie (mediaanwaarde) van

1,00 m³/dier voor varkenshouders en van 3,75 m³/dier voor gemengde bedrijven met varkens (Tabel

2.4.5). Lineaire regressie voor bedrijven, die enkel varkens houden, en gemengde bedrijven met varkens

leidt tot een mestproductie van respectievelijk 0,65 m³/dier en 1,86 m³/dier (Figuur 2.4.7). Bij de

verdere berekeningen zal gebruik gemaakt worden van de gemiddelde mestproductie per dier op basis

van de resultaten van de enquête.


21

Tabel 2.4.4: Hoeveelheid en –opslag van varkensstromest bij varkenshouders, opgesplitst naar type bedrijf en naar opslagperiode

Bedrijven met enkel varkens Gemengde bedrijven met varkens

Winter Zomer Winter Zomer

# bedrijven

Volume (m³)

# bedrijven

Volume (m³)

# bedrijven

Volume (m³)

# bedrijven

Volume (m³)

Kopakker afgedekt 2 105 1 40 1 16 1 50

Kopakker niet afgedekt 6 461 3 4.118 14 482 5 99

Mesthoop afgedekt 6 1.080 3 395 11 2.335 6 151

Mesthoop niet afgedekt 32 1.106 24 899 54 1.398 41 3.249

Andere 4 4.920 2 1.580 9 1.570 8 4.450

Waarvan:

Mestloods 1 20 1 80

Totaal 50 7.672 33 7.032 89 5.801 61 7.999

Tabel 2.4.5: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per zeug voor bedrijven die enkel varkens houden en gemengde bedrijven

met varkens.



Bedrijven met enkel varkens 1,45 1,00 0,062 3,89

Gemengde bedrijven met varkens 4,85 3,75 0,24 14,4


22




23

Figuur 2.4.5: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van varkensstromest in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel varkens houden voor de



24

Figuur 2.4.6: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van varkensstromest in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die varkens houden

voor de winter- en zomerperiode


25

Figuur 2.4.7: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) in functie van het aantal zeugen voor varkenshouders en gemengde bedrijven met varkens

2.4.2.2 Varkensmengmest

Via de enquêtes werd ook informatie verschaft omtrent de opslagcapaciteit voor mengmenst, waarbij het

onderscheid werd gemaakt tussen zeugenmengmest en andere mengmest. In Tabel 2.4.6 wordt een

overzicht gegeven van de totale opslagcapaciteit van varkensmengmest in verschillende systemen:

• mestkelder;

• foliebassin;

• mestsilo (met vaste of drijvende afdekking);

• mestzak.

Gezien de emissies vanuit de mestkelder bij de stalemissies worden gerekend, vallen enkel de eventuele

emissies vanuit foliebassins, mestsilo’s of mestzakken binnen het kader van deze studie.

Uit Tabel 2.4.6 blijkt dat slechts een minderheid van de bedrijven een beroep doet op externe

opslagsystemen voor de opslag van mengmenst. Ook de capaciteit van externe opslagsystemen is

beperkt in vergelijking tot de totale capaciteit voor opslag van mengmest.

Wanneer onderscheid gemaakt wordt tussen andere varkens (=andere varkens 20 – 110 kg + beren) en

zeugen en biggen (=andere varkens > 110 kg1 + zeugen, incl. biggen met een gewicht < 7kg + biggen 7

– 20 kg) kan de beschikbare opslagcapaciteit per dierplaats worden berekend. Uit de berekening voor de

1 Andere varkens > 110 kg zijn meestal zeugen die verder worden opgekweekt om later als fokzeug te fungeren.


26

individuele bedrijven blijkt een iets grotere capaciteit per dierplaats voor andere mengmest, onafhankelijk

van het type bedrijf. Uit de lineaire regressie van de gegevens blijkt een opslagcapaciteit voor

zeugenmengmest van 1,04 m³/dierplaats voor varkenshouders en van 1,31 m³/dierplaats voor

gemengde bedrijven met varkens (Figuur 2.4.8), terwijl voor andere mengmest bij de varkenshouders

1,51 m³/dier en bij de gemengde bedrijven met varkens 1,44 m³/dier wordt voorzien (Figuur 2.4.9).

Het is opvallend dat in de meeste bedrijven die beschikken over een externe opslag van varkens- of

zeugenmengmest de capaciteit van deze externe opslag in de totale mengmestopslagcapaciteit van het

bedrijf vrij belangrijk is:

• In het geval van externe opslag van varkensmengmest bij varkenshouders (13 bedrijven)

vertegenwoordigt de externe opslag tussen 9,1 en 100% van de totaal beschikbare opslag-

capaciteit. Voor deze 13 bedrijven samen maakt de externe opslag 43,0% van de totale

opslagcapaciteit uit.

• In het geval van externe opslag van zeugenmengmest bij varkenshouders (3 bedrijven)

vertegenwoordigt de externe opslag tussen 54,1 en 75,8% van de totaal beschikbare opslag-

capaciteit.

• In het geval van externe opslag van varkensmengmest bij gemengde bedrijven met varkens (14

bedrijven) vertegenwoordigt de externe opslag tussen 25,9 en 100% van de totaal beschikbare

opslagcapaciteit. Voor deze 14 bedrijven samen maakt de externe opslag 62,8% van de totale


• In het geval van externe opslag van zeugenmengmest bij gemengde bedrijven met varkens (9

bedrijven) vertegenwoordigt de externe opslag tussen 29 en 100% van de totaal beschikbare



Rekening houdend met bovenstaande cijfers over het aandeel van externe mestopslag in de totale

opslagcapaciteit voor mengmest en met het feit dat bij het uitrijden de mestkelder bij voorkeur eerst

wordt leeggetrokken, kan gesteld worden dat over het jaar vrijwel continu mest in de externe opslag zal

aanwezig zijn.

Tabel 2.4.6: Totale opslagcapaciteit voor zeugenmengmest en andere mengmest in verschillende opslagsystemen.

Bedrijven met enkel varkens Gemengde bedrijven met varkens

Andere mengmest Zeugenmengmest Andere mengmest Zeugenmengmest

# bedrijven

Capaciteit (m³)

# bedrijven

Capaciteit (m³)

# bedrijven

Capaciteit (m³)

# bedrijven

Capaciteit (m³)

Folie-bassin 1 1.500 1 40 1 660 3 1.400

Mest-kelder 207 250.245 143 114.553 237 152.832 219 84.406

Mestsilo drijvende afdekking 1 400 1 250 - - - -

Mestsilo vaste afdekking 8 10.433 1 1.000 10 5.765 4 2.570

Mestzak 3 750 - - 3 1.420 2 6.250


27

Tabel 2.4.7: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de opslagcapaciteit voor mengmest per dierplaats – onderscheid tussen type mest en type bedrijf

Opslagcapaciteit voor mengmest per dierplaats (m³/dier)


Bedrjiven met enkel varkens

Andere mengmest 1,59 1,63 0,74 2,57

Zeugenmengmest 1,33 1,12 0,51 2,78

Gemengde bedrijven met varkens

Andere mengmest 1,53 1,45 0,53 2,87

Zeugenmengmest 1,36 1,18 0,38 3,03

In Vlarem II wordt voorzien dat de opslagcapaciteit voor mengmest voldoende moet zijn om een periode

van 6 maand te overbruggen. Hoofdstuk VII van Bijlage 5.9 specifieert de noodzakelijke opslagcapaciteit

per dierplaats. Uit Figuur 2.4.10 en Figuur 2.4.11 blijkt dat zowel voor de varkenshouders als voor de

gemengde bedrijven met varkens de opslagcapaciteit voor mengmest voldoende is. Voor de berekening

van de noodzakelijke opslagcapaciteit werd rekening gehouden met volgende conversie (Tabel 2.4.8).

Tabel 2.4.8: Overeenkomst tussen de diercategorieën in Vlarem II en deze opgenomen in de mestbankaangifte

Diercategorie

mestbankaangifte

Diercategorie Vlarem II Noodzakelijke

opslagcapaciteit

Zeugen, inclusief biggen <

7 kg

Jonge zeugen + biggenopfok tot 10 weken,

gerekend met gemiddeld 10 biggen/zeug

3,0 m³ / 11 dierplaatsen

Beren Drachtige en lege zeugen, beren 2,0 m³ / dierplaats

Biggen, 7 – 20 kg Biggenopfok 11 tot 15 weken 0,4 m³ / dierplaats

Andere varkens, 20 – 110

kg

Vleesvarkens 0,8 m³ / dierplaats

Andere varkens, > 110 kg Jonge zeugen 1 m³ / dierplaats


28

Figuur 2.4.8: Totale opslagcapaciteit voor zeugenmengmest in functie van het aantal zeugen en biggen (gemiddelde veebezetting)

Figuur 2.4.9: Totale opslagcapaciteit voor andere mengmest in functie van het aantal andere varkens (gemiddelde veebezetting)


29

Ook in Nederland is een dergelijke regelgeving voorzien. Daar legt de ‘Uitvoeringsregeling

Meststoffenwet’ de excretie per dier in de periode van 1 september tot 1 maart vast. Gebruik makend van

de Nederlandse waarde voor de excretie per dier kan worden nagegaan of de voorzien capaciteit voor

opslag van mengmest in Vlaanderen voldoende is. Hiervoor wordt de totale capaciteit voor opslag van

mengmest (= zeugenmengmest + andere mengmest) per bedrijf vergeleken met de noodzakelijke

capaciteit berekend uit de gemiddelde veebezetting en de Nederlandse excretie per dier. Rekening

houdend met het feit dat in Nederland andere categorieën worden gehanteerd dan in Vlaanderen werd

hiervoor gebruik gemaakt van volgende conversie (Tabel 2.4.9). Uit de toetsing blijkt dat de voorziene

capaciteit in Vlaanderen ruimschoots voldoet op basis van de in Nederland vastgelegde excretie per dier

over een periode van 6 maand en dit zowel voor de bedrijven met enkel varkens (Figuur 2.4.12) als voor

de gemengde bedrijven met varkens (Figuur 2.4.13).

Tabel 2.4.9: Overeenkomst tussen Nederlandse en Vlaamse diercategorie en excretie per dier volgens de Nederlandse Uitvoeringsregeling Meststoffenwet

Diercategorie Nederland Diercategorie

Vlaanderen

Excretie per dier in de

periode van 1 september tot

1 maart (Uitvoeringsregeling

Meststoffenwet)

Fokzeugen inclusief biggen jonger dan 6 weken (ten

minste éénmaal gedekte of geïnsemineerde zeugen,

gutse zeugen, gedekte maar nog niet drachtige

zeugen, drachtige zeugen, zeugen met biggen, zeugen

waarvan de biggen gespeend zijn en waarvan de

biggen ca. 6 weken na hun geboorte aan een ander

bedrijf worden geleverd)

Zeugen,

inclusief biggen

< 7 kg

1,2 m³

Dekberen (dekrijpe beren – ook zoekberen – van ca. 7

maanden en ouder; ook aangeleverde beren van iets

jonger dan 7 maanden, beren afkomstig van het eigen

bedrijf te rekenen vanaf exact 7 maanden)

Beren 1,5 m³

Biggen (gespeende biggen die op ca. 6 weken zijn

aangeleverd en worden afgeleverd op ca. 25 kg; ook

op 6 weken aangeleverde biggen die op het eigen

bedrijf worden aangehouden voor de mesterij, tot

exact 25 kg)

Biggen,

7 – 20 kg

0,25 m³

Vleesvarkens (varkens die worden gehouden voor de

slacht vanaf 25 kg of iets lichter tot ca. 110 kg. Ook

biggen afkomstig van het eigen, gesloten bedrijf vanaf

exact 25 kg).

Andere

varkens,

20 – 110 kg

0,64 m³

Opfokzeugen van 7 maanden en ouder (jonge zeugen,

nooit gedekt of geïnsemineerd, gehouden voor de

fokkerij van ca. 7 maanden tot de eerste dekking; ook

opfokzeugen die zijn aangeleverd op ca. 7 maanden of

iets jonger, tot de eerst dekking)

Andere

varkens,

> 110 kg

1,10 m³


30

Figuur 2.4.10: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de volgens Vlarem II wettelijk te voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel varkens.

Figuur 2.4.11: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de volgens Vlarem II wettelijk te voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met varkens.


31

Figuur 2.4.12: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel varkens.

Figuur 2.4.13: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met varkens.


32


De detailgegevens voor de berekening van de totale hoeveelheid varkensstromest en de totale capaciteit

voor externe opslag van zeugenmengmest en andere mengmest in Vlaanderen worden in Bijlage 2

samengevat.

2.4.3.1 Varkensstromest



2005).

Het totaal aantal zeugen2 in Vlaanderen bedroeg in 2004 570.218 eenheden (Tabel 2.4.2). Bij 10,57%

van de dieren wordt varkensstromest geproduceerd (Tabel 2.4.3) en de naar dieraantal gewogen

gemiddelde varkensstromestproductie bedraagt op jaarbasis (gegevens op basis van de resultaten van de

enquête uit Tabel 2.4.3 en Tabel 2.4.5):

jaarm /7534,2890.1040.3

890.1*85,4040.3*45,1 3=

+

+

De verdeling van deze totale hoeveelheid varkensstromest (165.956 m³) over de verschillende externe

opslagmethodes (kopakkers en mesthopen, al dan niet afgedekt; samen goed voor 57,53% van de

afzetopties) gebeurt evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethodes in de totale

hoeveelheid opgeslagen varkensstromest (Tabel 2.4.4). Tabel 2.4.10 geeft een overzicht.

Deze hoeveelheden in externe mestopslag zullen de basis vormen voor de berekening van de emissies

van methaan, lachgas en ammoniak uit deze opslag, rekening houdend met de opslagduur en de

specifieke emissiefactoren.

Tabel 2.4.10: Hoeveelheid varkensstromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.

Hoeveelheid varkensstromest in externe mestopslag (m³)






2.4.3.2 Varkens- en zeugenmengmest



2005).

Het totaal aantal andere varkens in Vlaanderen bedroeg in 2004 5.265.589 eenheden (Tabel 2.4.2). Bij

95,67% van de andere varkens is een opslag van varkensmengmest voorzien. De naar dieraantal

2 Zeugen omvatten de categorie zeugen en de categorie varkens > 110 kg omdat volgens gegevens van de

stuurgroep de categorie varkens > 110 kg in hoofdzaak nog nooit gedekte fokzeugen omvat.


33

gewogen gemiddelde opslagcapaciteit voor varkensmengmest bedraagt (gegevens op basis van de

resultaten van de enquête uit Tabel 2.4.7):

35670,1

901.95512.154

901.95*53,1512.154*59,1m=

+

+

Het totaal zeugen en biggen2 in Vlaanderen bedroeg in 2004 570.218 eenheden (Tabel 2.4.2). Bij

82,51% van de zeugen en biggen is een opslag van mengmest voorzien. De naar dieraantal gewogen

gemiddelde opslagcapaciteit voor zeugenmengmest bedraagt (gegevens op basis van de resultaten van

de enquêtes uit Tabel 2.4.7):

33417,1

611.53353.83

611.53*36,1353.83*33,1m=

+

+

De verdeling van deze totale beschikbare capaciteit voor opslag van varkensmengmest (7.893.902 m³)

en zeugenmengmest (631.252 m³) over de verschillende externe opslagmethodes (foliebassins,

mestsilo’s en mestzakken – samen goed voor 4,94% van de opslag van varkensmengmest en 5,47% van

de zeugenmengmest) gebeurt evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethodes in de

totale opslagcapaciteit (Tabel 2.4.6). Tabel 2.4.11 geeft een overzicht.

Tabel 2.4.11: Capaciteit externe mestopslag voor varkens- en zeugenmengmest in Vlaanderen in 2004.


Varkensmengmest Zeugenmengmest


Mestsilo drijvende afdekking 7.447 750


Mestzak 40.400 18.745


van methaan, lachgas en ammoniak uit deze opslag, rekening houdend met de specifieke

emissiefactoren.


34

2.5 RUNDVEEHOUDERS

In dit deel worden de enquêteresultaten van de bedrijven die rundvee houden besproken. Het betreft

hier zowel de bedrijven die enkel rundvee houden (verder vermeld als ‘rundveehouders’) als de

gemengde bedrijven waarbij één van de diercategorieën rundvee zijn.

Van de 2.484 bedrijven, die enkel rundvee houden en de enquête hebben ingevuld zijn er:

• 2.431 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag;

• 53 die enkel informatie verstrekken over aantal dierplaatsen.

Bij de verdere verwerking wordt enkel gebruik gemaakt van de gegevens van de 2.431 bedrijven die


Van de 574 gemengde bedrijven zijn er 544 die rundvee houden. Van deze 544 zijn er:


voor rundveemest;


mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor rundveemest ontbreken;

• 13 die enkel informatie verstrekken over mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor rundveemest

maar waarbij gegevens over het aantal dierplaatsen ontbreken.



rundveemest.

De hierna volgende bespreking slaat dus op 2.431 bedrijven die enkel rundvee houden en 515 gemengde

bedrijven waarvan één van de diercategorieën uit rundvee bestaat.



rundveehouders en gemengde bedrijven met rundvee, waarvan de resultaten werden gebruikt bij de

gegevensverwerking. 1 bedrijf (met 28 dierplaatsen) is in het Waals Gewest gelegen maar bezit blijkbaar

gronden in het Vlaams Gewest, waardoor het ook een mestbankaangifteformulier en onze enquête heeft

ontvangen.

Een overzicht van het aantal dieren per provincie, opgesplitst naar rundveehouders en gemengde

bedrijven met rundvee wordt gegeven in Tabel 2.5.1. Het aandeel van de verschillende rundveesoorten in

het totaal voor de verschillende provincies wordt weergegeven in Figuur 2.5.2. Opvallend hierbij is het

belangrijke aandeel van de mestkalveren in de provincies Antwerpen en Limburg.

De representativiteit van de enquête kan worden getoest door een vergelijking met het totaal aantal


de mestbank (VLM, 2005).

Uit Tabel 2.5.2 blijkt dat de gegevensverwerking 15,64% van het aantal runderen in Vlaanderen betreft.

De categorie ‘mestkalveren’ is sterk oververtegenwoordigd met 24,62% van het totaal, terwijl de andere

runderen en het mestvee (runderen jonger dan 1 jaar en runderen van 1 tot 2 jaar) iets

ondervertegenwoordigd zijn (12 – 13%).

ECOLA

S



estopslag

35



Antwerpen

Limburg

Oost-Vlaan

deren

Vlaam

s-Brabant

West-Vlaanderen


Totaal

Enkel

rundvee

Gem

engd

met

rundvee

Totaal

Enkel

rundvee

Gem

engd

met

rundvee

Totaal

Enkel

rundvee

Gem

engd

met

rundvee

Totaal

Enkel

rundvee

Gem

engd

met

rundvee

Totaal

Enkel

rundvee

Gem

engd

met

rundvee

Totaal

Enkel

rundvee

Gem

engd

met

rundvee

Totaal

Enkel

rundvee

Gem

engd

met

rundvee

Totaal

Andere runderen

2.802

278

3.080

2.871

121

2.993

4.631

451

5.082

973

68

1.041

4.477

1.413

5.890

488

50

538

16.243

2.381

18.624

Melkkoeien en

zoogkoeien

12.921

2.040

14.961

10.495

1.955

12.450

13.086

2.784

15.870

3.900

489

4.388

11.924

5.166

17.090

2.341

448

2.789

54.682

12.881

67.563

Mestkalveren

26.326

1.049

27.375

7.474

405

7.879

869

15

884

92

6

98

1.372

919

2.291

536

234

770

36.670

2.628

39.298

Runderen jonger

dan 1 jaar

1.826

168

1.994

2.129

179

2.308

2.755

438

3.193

664

47

712

3.698

1.023

4.721

477

44

521

11.550

1.899

13.449

Runderen van 1

tot 2 jaar

2.284

161

2.445

1.754

139

1.893

2.988

710

3.698

618

35

653

3.121

838

3.959

361

33

394

11.125

1.917

13.041

Vervangingsvee

jonger dan 1 jaar

5.225

757

5.982

4.502

891

5.393

5.814

1.353

7.167

1.690

176

1.866

4.552

1.938

6.490

1.046

231

1.277

22.835

5.347

28.182

Vervangingsvee

van 1 tot 2 jaar

5.049

761

5.810

4.448

808

5.256

5.946

1.260

7.206

1.685

185

1.870

4.766

2.008

6.773

1.093

256

1.349

22.994

5.278

28.272

Eindtotaal

56.433

5.214

61.647

33.673

4.498

38.172

36.088

7.011

43.099

9.622

1.006

10.628

33.912

13.305

47.216

6.343

1.296

7.639

176.099

32.330

208.430


36

Figuur 2.5.1: Aantal rundveehouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de gegevensverwerking voor rundveehouders

Figuur 2.5.2: Aandeel van de verschillende rundveesoorten per provincie


37





gegevensverwerking

Andere runderen 151.060 18.624 12,33%

Melkkoeien en zoogkoeien 447.849 67.549 15,08%

Mestkalveren 159.596 39.298 24,62%

Runderen jonger dan 1 jaar 109.557 13.449 12,28%

Runderen van 1 tot 2 jaar 103.793 13.041 12,56%

Vervangingsvee jonger dan 1 jaar 179.213 28.176 15,72%

Vervangingsvee van 1 tot 2 jaar 181.446 28.264 15,58%

Totaal 1.332.514 208.402 15,64%


Bij de rundveehouders wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds rundveestromest en anderzijds

mengmest. Rundveestromest kan extern worden opgeslagen en is daarom relevant in het kader van deze

studie. Mengmest wordt in de meeste bedrijven opgeslagen in mestkelders onder de stal. Slechts in

enkele gevallen wordt voor mengmest beroep gedaan op externe opslag (zoals mestsilo’s, foliebassins,

mestzakken, …). Enkel deze externe opslag is relevant in het kader van deze studie.

2.5.2.1 Rundveestromest

Ongeveer 90% van de bedrijven die rundvee houden (zowel bedrijven met uitsluitend rundvee als

gemengde bedrijven met rundvee) produceren rundveestromest. Bij 75% van het aantal dieren op

bedrijven met enkel rundvee wordt rundveestromest geproduceerd. Dit betekent dat voornamelijk bij de

grotere bedrijven met enkel rundvee het gebruik van rundveestromest iets minder frequent wordt

toegepast. Bij de gemengde bedrijven met rundvee wordt bij 85% van het aantal dieren rundveestromest

geproduceerd. 73,6% van de bedrijven met enkel rundvee die rundveestromest produceren hebben

daarnaast ook een opslagcapaciteit voor rundveemengmest of kalvergier voorzien (1.591 bedrijven). Bij

de gemengde bedrijven met rundvee hebben 75,3% van de bedrijven die rundveestromest produceren

een bijkomende opslagcapaciteit voor rundveemengmest of kalvergier (339 bedrijven).


rundveestromest, opgesplitst naar type bedrijf (bedrijven met enkel rundvee of gemengde bedrijven met

rundvee) en naar opslagperiode (winter of zomer). Opslag van rundveestromest is belangrijker in de

winter- dan in de zomerperiode, zowel wat aantal bedrijven (Figuur 2.5.3) als wat opgeslagen

hoeveelheden (Figuur 2.5.6) betreft en dit zowel voor de rundveehouders als voor de gemengde

bedrijven met rundvee.


38

Tabel 2.5.3: Aandeel van de bedrijven met productie van rundveestromest op basis van het aantal bedrijven en op basis van het aantal dieren

Op basis van het aantal bedrijven Op basis van het aantal dieren

Bedrijven met rundveestromest

Bedrijven totaal

Dieren in bedrijven met rundveestromest

Dieren totaal

Bedrijven met enkel rundvee 2.162 2.431 88,93% 131.628 176.099 74,75%

Gemengde bedrijven met rundvee 450 515 87,37% 27.165 32.330 84,02%

Totaal 2.612 2.946 88,66% 158.793 208.429 76,19%

Wanneer een onderscheid gemaakt wordt tussen externe mestopslag, die het eigenlijke onderwerp van

deze studie uitmaakt en die voor rundveestromest kopakkers en mesthopen (beiden al dan niet afgedekt)

omvat, en andere types van mestopslag (mestloods, …) dan blijken zowel de rundveehouders als de

gemengde bedrijven met rundvee voornamelijk gebruik te maken van mesthopen en kopakkers voor

opslag van rundveestromest (Figuur 2.5.3 en Figuur 2.5.4).

Zowel bij de rundveehouders als bij de gemengde bedrijven met rundvee gebeurt de externe opslag van

rundveestromest voornamelijk (> 80%) op mesthopen (al dan niet afgedekt) opgeslagen en dit zowel

voor de zomer- als de winterperiode (Figuur 2.5.7 en Figuur 2.5.5). Het aandeel van opslag op kopakker

is voor beide types bedrijven zelfs lager in de zomer- dan in de winterperiode. Het aandeel van de

afgedekte opslag (zowel mesthopen als kopakkers) blijft beperkt tot minder dan 20%.

Wanneer de totale opslag van rundveestromest op jaarbasis als representatief genomen wordt voor de

mestproductie, kan de gemiddelde mestproductie per dierplaats worden berekend. Hierbij werd een

onderscheid gemaakt tussen bedrijven, die enkel rundvee houden en gemengde bedrijven met rundvee.

Op basis van de gegevens van de individuele bedrijven blijkt een mestproductie van 1,8 – 1,9 m³/dier

voor zowel rundveehouders als voor gemengde bedrijven met rundvee (Tabel 2.5.5). Lineaire regressie

voor bedrijven, die enkel rundvee houden, en gemengde bedrijven met rundvee leidt tot een

mestproductie van respectievelijk 1,91 m³/dier en 2,31 m³/dier (Figuur 2.5.5).

ECOLA

S



estopslag

39

Tabel 2.5.4: Hoeveelheid en –opslag van rundveestromest bij rundveehouders, opgesplitst naar type bedrijf en naar opslagperiode

Bedrijven m

et enkel rundvee

Bedrijven m

et m

eerdere diercategorieën waaronder rundvee

Winter

Zomer

Periode niet

gespecifieerd

Winter

Zomer

Periode niet

gespecifieerd

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

Kopakker

afgedekt

73

6.556

21

1.255

13

1.091

1

20

Kopakker niet

afgedekt

509

44.074

118

10.182

3

378

83

5.847

24

1.182

1

200

Mesthoop

afgedekt

292

38.664

135

12.079

63

11.755

31

2.409

Mesthoop niet

afgedekt

1.584

135.979

773

47.163

5

982

334

32.023

190

12.014

1

200

Andere

74

9.924

31

3.357

23

4.769

13

1.761

7

715

5

2.155

waaronder:

Mestloods

3

655

1

350

11

3.120

1

20

2

180

Potstal

52

8.283

22

2.098

2

70

10

1.716

5

570

Directe afvoer

voor bewerking

1

5

1

1.800

Totaal

2.532

235.197

1.078

74.036

31

6.129

506

52.477

253

16.340

7

2.555


40

Tabel 2.5.5: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier voor bedrijven die enkel rundvee houden en gemengde bedrijven met

rundvee.



Bedrijven met enkel rundvee 2,10 1,67 0,18 5,53

Gemengde bedrijven met rundvee 2,31 1,67 0,19 6,86



41


Figuur 2.5.5: Totale hoeveelheid rundveestromest (m³/jaar) in functie van het aantal dieren voor rundveehouders en gemengde bedrijven met rundvee


42

Figuur 2.5.6: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van rundveestromest in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel rundvee houden voor de



43

Figuur 2.5.7: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van rundveestromest in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die rundvee houden

voor de winter- en zomerperiode


44

2.5.2.2 Rundveemengmest

Via de enquêtes werd ook informatie verschaft omtrent de opslagcapaciteit voor mengmenst, waarbij het

onderscheid werd gemaakt tussen kalvergier en andere mengmest. In Tabel 2.4.6 wordt een overzicht

gegeven van de totale opslagcapaciteit van rundveemengmest in verschillende systemen:

• mestkelder;

• foliebassin;

• mestsilo (met vaste afdekking, drijvende afdekking, zonder afdekking en met afdekking niet

gespecifieerd);

• mestzak.

Gezien de emissies vanuit de mestkelder bij de stalemissies worden gerekend, vallen enkel de eventuele

emissies vanuit foliebassins, mestsilo’s of mestzakken binnen het kader van deze studie.

Uit Tabel 2.5.6 blijkt dat slechts een minderheid van de bedrijven een beroep doet op externe

opslagsystemen voor de opslag van rundveemengmenst. Ook de capaciteit van externe opslagsystemen

is beperkt in vergelijking tot de totale capaciteit voor opslag van mengmest. Wanneer onderscheid

gemaakt wordt tussen kalveren (= mestkalveren) en andere runderen (= andere runderen + mestkoeien

en zoogkoeien + runderen jonger dan 1 jaar + runderen van 1 tot 2 jaar + vervangingsvee jonger dan 1

jaar + vervangingsvee van 1 tot 2 jaar)) kan de beschikbare opslagcapaciteit per dierplaats worden

berekend voor zowel kalvergier als andere mengmest. Uit de berekening voor de individuele bedrijven

blijkt een grotere capaciteit per dierplaats voor andere mengmest, onafhankelijk van het type bedrijf.

Uit de lineaire regressie blijkt een opslagcapaciteit voor mengmest bij rundveehouders (Figuur 2.5.8) van

3,08 m³/dier voor kalvergier (houders van enkel kalveren), 6,17 m³/dier voor andere mengmest (houders

van enkel andere runderen) en 3,66 m³/dier voor kalvergier + mengmest (houders van kalveren en

andere runderen). Bij de gemengde bedrijven met runderen blijkt uit de lineaire regressie (Figuur 2.5.9)

een opslagcapaciteit van 3,14 m³/dier voor kalvergier (houders van enkel kalveren), 7,89 m³/dier voor

andere mengmest (houders van enkel andere runderen) en 5,30 m³/dier voor kalvergier + mengmest

(houders van kalveren en andere runderen).

Het is opvallend dat in de meeste bedrijven die beschikken over een externe opslag van rundvee-

mengmest de capaciteit van deze externe opslag in de totale mengmestopslagcapaciteit van het bedrijf

vrij belangrijk is:

• In het geval van externe opslag van kalvergier bij rundveehouders (22 bedrijven)




• In het geval van externe opslag van rundveemengmest bij rundveehouders (208 bedrijven)




• In het geval van externe opslag van rundveemengmest bij gemengde bedrijven met rundvee (37

bedrijven) vertegenwoordigt de externe opslag tussen 24,7 en 100% van de totaal beschikbare



Rekening houdend met bovenstaande cijfers over het aandeel van externe mestopslag in de totale

opslagcapaciteit voor mengmest en met het feit dat bij het uitrijden de mestkelder bij voorkeur eerst

wordt leeggetrokken, kan gesteld worden dat over het jaar vrijwel continu mest in de externe opslag zal

aanwezig zijn.

ECOLA

S



estopslag

45

Tabel 2.5.6: Totale opslagcapaciteit voor kalvergier en andere mengmest in verschillende opslagsystem

en.

Rundveeh

ouders

Gem

engde bedrijven m

et rundvee

Kalvergier

Andere mengmest

Niet gespecifieerd

Kalvergier

Andere mengmest

#

bedrijven

Capaciteit

(m³)

#

bedrijven

Capaciteit

(m³)

#

bedrijven

Capaciteit

(m³)

#

bedrijven

Capaciteit

(m³)

#

bedrijven

Capaciteit

(m³)

Foliebassin

1

400

22

10.209

- -

- -

5

2.260

Mestkelder

298

61.277

1.594

819.582

1

240

42

5.763

373

194.586

Mestsilo

Drijvende

afdekking

5

917

38

17.178

- -

- -

4

2.462

Vaste afdekking

12

848

134

49.937

- -

- -

23

10.544

Zonder

afdekking

1

210

1

800

- -

- -

- -

Afdekking niet

gespecifieerd

- -

1

2.000

- -

- -

- -

Mestzak

3

865

10

8.810

- -

- -

7

1.660

Niet

gespecifieerd

3

503

1

150

- -

- -

1

60

Totaal


46

Tabel 2.5.7: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de opslagcapaciteit voor mengmest per dierplaats – onderscheid tussen type mest en type bedrijf

Opslagcapaciteit voor mengmest per dierplaats (m³/dier)


95-percentielwaarde

Bedrjiven met enkel rundvee

Enkel kalveren – kalvergier 3,04 2,54 1,24 5,10

Enkel ander rundvee – andere mengmest

7,26 5,00 0,67 19,0

Kalveren + ander rundvee – kalvergier + andere mengmest

5,97 4,86 0,62 14,2

Gemengde bedrijven met rundvee

Enkel kalveren – kalvergier 2,95 1,86 0,63 6,0

Enkel ander rundvee – andere mengmest

8,87 6,25 0,66 23,6

Kalveren + ander rundvee – kalvergier + andere mengmest

7,38 3,88 0,80 20,7

In Vlarem II wordt voorzien dat de opslagcapaciteit voor mengmest voldoende moet zijn om een periode

van 6 maand te overbruggen. Hoofdstuk VII van Bijlage 5.9 specifieert de noodzakelijke opslagcapaciteit

per dierplaats voor mengmest. Uit Figuur 2.5.10 en Figuur 2.5.11 blijkt dat zowel voor de

rundveehouders als voor de gemengde bedrijven met rundvee de opslagcapaciteit niet op alle bedrijven

voldoende blijkt te zijn. Voor de berekening van de noodzakelijke opslagcapaciteit werd rekening

gehouden met volgende conversie (Tabel 2.5.8). Een verklaring hiervoor is dat een groot aantal bedrijven

gebruik maakt van ingestrooide bindstallen of gedeeltelijk ingestrooide loopstallen, waarvoor de

noodzakelijke opslagcapaciteit voor aal of gier veel lager is dan voor klassieke stallen.

Tabel 2.5.8: Overeenkomst tussen de diercategorieën in Vlarem II en deze opgenomen in de mestbankaangifte

Diercategorie

mestbankaangifte

Diercategorie Vlarem II Noodzakelijke

opslagcapaciteit

Andere runderen Andere runderen 7,0 m³ / dierplaats

Melkkoeien en zoogkoeien Melkvee 9,0 m³ / dierplaats

Mestkalveren Vleeskalveren 2,0 m³ / dierplaats

Runderen jonger dan 1 jaar Runderen van 3 maanden - ≤ 2 jaar 3,5 m³ / dierplaats

Runderen van 1 tot 2 jaar Runderen van 3 maanden - ≤ 2 jaar 3,5 m³ / dierplaats

Vervangingsvee jonger dan

1 jaar

Runderen van 3 maanden - ≤ 2 jaar 3,5 m³ / dierplaats

Vervangingsvee van 1 tot 2

jaar

Runderen van 3 maanden - ≤ 2 jaar 3,5 m³ / dierplaats


47

Figuur 2.5.8: Opslagcapaciteit per dierplaats voor mengmest bij rundveehouders – onderscheid naar diersoort

Figuur 2.5.9: Opslagcapaciteit per dierplaats voor mengmest bij gemengde bedrijven met rundvee – onderscheid naar diersoort


48

Figuur 2.5.10: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in Vlarem II te voorziene capaciteit voor mengmest voor rundveehouders.

Figuur 2.5.11: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in Vlarem II te voorziene capaciteit voor mengmest voor gemengde bedrijven met

rundvee.


49

Ook in Nederland is een dergelijke regelgeving voorzien. Daar legt de ‘Uitvoeringsregeling Meststoffen-

wet’ de excretie per dier in de periode van 1 september tot 1 maart vast. Gebruik makend van de

Nederlandse waarde voor de excretie per dier kan worden nagegaan of de voorziene capaciteit voor

opslag van mengmest in Vlaanderen voldoende is. Hiervoor wordt de totale capaciteit voor opslag van

mengmest (= kalvergier + andere rundveemengmest) per bedrijf vergeleken met de noodzakelijke

capaciteit berekend uit de gemiddelde veebezetting en de Nederlandse excretie per dier. Rekening

houdend met het feit dat in Nederland andere categorieën worden gehanteerd dan in Vlaanderen werd

hiervoor gebruik gemaakt van volgende conversie (Tabel 2.5.9). Uit de toetsing blijkt dat de voorziene

capaciteit in Vlaanderen niet steeds voldoet op basis van de in Nederland vastgelegde excretie per dier

over een periode van 6 maand en dit zowel voor de bedrijven met enkel rundvee (Figuur 2.5.12) als voor

de gemengde bedrijven met rundvee (Figuur 2.5.13).

Tabel 2.5.9: Overeenkomst tussen Nederlandse en Vlaamse diercategorie en excretie per dier volgens de Nederlandse Uitvoeringsregeling Meststoffenwet

Diercategorie Nederland Diercategorie

Vlaanderen

Excretie per dier in de periode van

1 september tot 1 maart

(Uitvoeringsregeling

Meststoffenwet)

Jongvee jonger dan 1 jaar (alle runderen

jonger dan 1 jaar met uitzondering van

startkalveren, witvleeskalveren,

rosevleeskalveren en vleesstieren)

Runderen jonger

dan 1 jaar

+

Vervangingsvee

jonger dan 1 jaar

3,6 m³

Jongvee van 1 jaar en ouder (alle runderen

van 1 jaar en ouder inclusief overig vleesvee,

maar met uitzondering van roodvleesstieren

en fokstieren)

Runderen van 1 tot

2 jaar +

Vervangingsvee

van 1 tot 2jaar

7,7 m³

Weide- en zoogkoeien (koeien die ten minste

eenmaal hebben gekalfd niet zijnde melk- en

kalfkoeien)

Melk- en

zoogkoeien

9,1 m³

Witvleeskalveren 14 dagen – 6 maand

Rosevleeskalveren 14 dagen – 6 maand

Startkalveren voor rosevlees 14 dagen – 3

maand

Rosevleeskalveren 3 maand – 8 maand

Startkalveren voor roodvlees 14 dagen – 3

maand

Roodvleesstieren 3 maand – 18 maand

1,4 m³

2,1 m³

1,0 m³

.

2,7 m³

1,0 m³

.

3,4 m³

Gemiddelde Mestkalveren 1,9 m³


50

Figuur 2.5.12: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel rundvee.

Figuur 2.5.13: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met

rundvee.


51


De detailgegevens voor de berekening van de totale hoeveelheid rundveestromest en de totale capaciteit

voor externe opslag van kalvergier en rundveemengmest in Vlaanderen worden in Bijlage 2 samengevat.

2.5.3.1 Rundveestromest



2005).

Het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen bedroeg in 2004 1.332.514 eenheden

(Tabel 2.5.2). Bij 76.19% van de dieren wordt rundveestromest geproduceerd (Tabel 2.5.3) en de naar

dieraantal gewogen gemiddelde rundveestromestproductie bedraagt op jaarbasis (gegevens op basis van

de resultaten van de enquêtes uit Tabel 2.5.3 en Tabel 2.5.5):

jaarm /1359,2165.27628.131

165.27*31,2628.131*10,2 3=

+

+

De verdeling van deze totale hoeveelheid rundveestromest (2.168.456 m³) over de verschillende externe

opslagmethodes (kopakkers en mesthopen, al dan niet afgedekt – samen goed voor 95.83% van de


hoeveelheid opgeslagen rundveestromest (Tabel 2.5.4). Tabel 2.5.10 geeft een overzicht.

Tabel 2.5.10: Hoeveelheid rundveestromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.

Hoeveelheid rundveestromest in externe mestopslag (m³)









Hierbij moet wel worden opgemerkt dat bij rundveehouders, die in de enquête aangaven

rundveestromest te produceren, het totaal aantal dieren op het bedrijf werden gebruikt voor het bepalen

van de gemiddelde mestproductie per dierplaats, terwijl in realiteit op sommige bedrijven ook nog een

aandeel mengmest bijkomend wordt geproduceerd. Dit kan leiden tot een onderschatting van de

mestproductie per dierplaats. Anderzijds moet worden gesteld dat, indien de enquête voldoende

representatief is voor de rundveesector in Vlaanderen, de extrapolatie naar de totale rundveestromest-

hoeveelheid in Vlaanderen correct zal zijn.

2.5.3.2 Rundveemengmest en kalvergier



2005).


52

Het totaal aantal mestkalveren in Vlaanderen bedroeg in 2004 159.596 eenheden (Tabel 2.5.2). Bij

99,47% van de mestkalveren is een opslag van kalvergier voorzien. De naar dieraantal gewogen

gemiddelde opslagcapaciteit voor kalvergier bedraagt (gegevens op basis van de resultaten van de

enquêtes uit Tabel 2.5.7):

30332,3

296.2994.27

296.2*95,2994.27*04,3m=

+

+

Het totaal aantal runderen (zonder mestkalveren) in Vlaanderen bedroeg in 2004 1.172.918 eenheden

(Tabel 2.5.2). Bij 86,24% van de runderen (exclusief mestkalveren) is een opslag van mengmest

voorzien. De naar dieraantal gewogen gemiddelde opslagcapaciteit voor rundveemengmest bedraagt

(gegevens op basis van de resultaten van de enquêtes uit Tabel 2.5.7):

35573,7

662.24880.108

662.24*87,8880.108*26,7m=

+

+

De verdeling van deze totale hoeveelheid kalvergier (481.521 m³) en rundveemengmest (7.644.394 m³)

over de verschillende externe opslagmethodes (foliebassins, mestsilo’s en mestzakken – samen goed

voor 4,58% van de opslag van kalvergier en 9,45% van de opslag van rundveemengmest) gebeurt

evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethodes in de totale opslagcapaciteit (Tabel

2.5.6). Tabel 2.5.11 geeft een overzicht.

Tabel 2.5.11: Capaciteit externe mestopslag voor kalvergier en rundveemengmest in Vlaanderen in 2004.


Kalvergier Rundveemengmest




Mestsilo zonder afdekking 1.429 5.459

Mestsilo afdekking niet gespecifieerd 13.648

Mestzak 5.884 71.446


van methaan, lachgas en ammoniak uit deze opslag, rekening houdend met de specifieke

emissiefactoren.


53

2.6 HOUDERS VAN ANDERE DIEREN

In dit deel worden de enquêteresultaten van de bedrijven die andere dieren houden besproken. Het

betreft hier zowel de bedrijven die enkel andere dieren houden als de gemengde bedrijven waarbij één

van de diercategorieën andere dieren zijn.

Van de 579 bedrijven, die enkel andere dieren houden en de enquête hebben ingevuld zijn er:

• 479 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag;

• 58 die enkel informatie verstrekken over het aantal dierplaatsen;

• 42 die enkel informatie verstrekken over de mesthoeveelheid en -opslag.



Van de 574 gemengde bedrijven zijn er 127 die andere dieren houden. Van deze 127 zijn er:


voor rundveemest;


mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor mest van andere dieren ontbreken;

• 4 die enkel informatie verstrekken over mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor mest van

andere dieren maar waarbij gegevens over het aantal dierplaatsen ontbreken.



mest van andere dieren.

De hierna volgende bespreking slaat dus op 479 bedrijven die enkel andere dieren houden en 93

gemengde bedrijven waarvan één van de diercategorieën uit andere dieren bestaat.



houders van andere dieren en gemengde bedrijven met andere dieren, waarvan de resultaten werden

gebruikt bij de gegevensverwerking. 1 bedrijf (met 8 paarden) is in het Waals Gewest gelegen maar bezit

blijkbaar gronden in het Vlaams Gewest, waardoor het ook een mestbank-aangifteformulier en onze

enquête heeft ontvangen.

Een overzicht van het aantal dieren per provincie, opgesplitst naar houders van andere dieren en

gemengde bedrijven met andere dieren wordt gegeven in Tabel 2.6.2. Het aandeel van de verschillende

diersoorten in het totaal voor de verschillende provincies wordt weergegeven in Figuur 2.6.2.

In alle provincies zijn paardenhouders en schapenhouders aanwezig. In het beeld van het aandeel van de

verschillende diersoorten overwegen de kleinere dieren zoals nertsen (Antwerpen) en konijnen (West-

Vlaanderen) waarvan grote aantallen in een relatief klein aantal bedrijven kunnen worden gehouden.

Ten opzichte van het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen vertegenwoordigen de

in de verwerking gebruikte dieraantallen volgend aandeel (Tabel 2.6.1).


54

Figuur 2.6.1: Aantal houders van andere dieren per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de gegevensverwerking voor houders van andere dieren

Tabel 2.6.1: Aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in vergelijking met het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen volgens het voortgangsrapport

van de mestbank


Vlaanderen Meegenomen in gegevensverwerking gegevensverwerking

Paarden en pony's 38.583 5.558 14,4%

Geiten en schapen 73.594 6.075 8,3%

Konijnen 23.665 12.621 53,3%

Nertsen 33.464 18.000 53,8%

ECOLA

S



estopslag

55



Antwerpen

Limburg

Oost-Vlaan

deren

Vlaam

s-Brabant

West-Vlaanderen


Totaal

Enkel

andere

dieren

Gem

engd

met andere

dieren

Totaal

Enkel

andere

dieren

Gem

engd

met andere

dieren

Totaal

Enkel

andere

dieren

Gem

engd

met andere

dieren

Totaal

Enkel

andere

dieren

Gem

engd

met andere

dieren

Totaal

Enkel

andere

dieren

Gem

engd

met andere

dieren

Totaal

Enkel

andere

dieren

Gem

engd

met andere

dieren

Totaal

Enkel

andere

dieren

Gem

engd

met andere

dieren

Totaal

Ezels

1

0

1

0

0

0

0

0

0

0

0

0

4

0

4

0

0

0

5

0

5

Geiten

3

19

22

170

0

170

295

345

640

0

0

0

13

0

13

0

0

0

481

364

845

Geiten en

schapen

368

0

368

0

0

0

15

15

30

0

0

0

0

0

0

0

0

0

383

15

398

Herten

85

0

85

30

0

30

11

8

19

0

0

0

0

0

0

150

0

150

276

8

284

Konijnen

1.330

0

1.330

335

0

335

0

0

0

0

0

0

7.812

3.064

10.876

0

80

80

9.477

3.144

12.621

Nertsen

17.000

0

17.000

0

0

0

1.000

0

1.000

0

0

0

0

0

0

0

0

0

18.000

0

18.000

Paarden

1.096

78

1.174

947

135

1.082

1.327

86

1.413

532

28

560

948

45

993

315

22

337

5.164

394

5.558

paarden en

geiten

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

paarden en

schapen

34

0

34

0

0

0

0

0

0

15

0

15

0

0

0

0

0

0

49

0

49

Reebokken

0

0

0

0

0

0

8

0

8

0

0

0

0

0

0

0

0

0

8

0

8

Schapen

391

50

441

525

176

701

1.041

447

1.488

328

94

422

1.144

326

1.470

310

0

310

3.739

1.093

4.832

Niet

gespecifieerd

0

2

2

0

0

0

0

0

0

0

0

0

1.190

0

1.190

0

0

0

1.190

2

1.192

Totaal

20.308

149

20.457

2.007

311

2.318

3.697

901

4.598

875

122

997

11.111

3.435

14.546

775

102

877

38.772

5.020

43.792


56

Figuur 2.6.2: Aandeel van de verschillende andere diersoorten per provincie


Gezien de grote verscheidenheid aan andere diersoorten zal in dit deel enkel gefocust worden op die

diersoorten die belangrijke hoeveelheden mest produceren en waarvan de opslagmethode aanleiding kan

geven tot relevante emissies (vnl. niet afgedekte kopakkers en mesthopen). Uit een analyse van de

cijfers blijkt dat het hier voornamelijk om paarden- en schapenmest gaat. In Figuur 2.6.3 en Figuur 2.6.4

wordt een overzicht gegeven van het aandeel van paarden, schapen en andere soorten andere dieren in

de totaal opgeslagen hoeveelheid mest op kopakkers (al dan niet afgedekt) en mesthopen (al dan niet

afgedekt) voor respectievelijk de winter- en de zomerperiode. Kopakkers en mesthopen zijn ook bij de

andere dieren verantwoordelijk voor het grootste aandeel van de totale mestopslag. Deze figuren geven

de situatie weer voor zowel bedrijven die enkel andere dieren houden als voor gemengde bedrijven met

andere dieren.

Voor andere diersoorten andere dan paarden en schapen vindt geen opslag op kopakkers plaats, noch in

de winter- noch in de zomerperiode. De opslag op niet afgedekte mesthopen van mest van soorten

andere dan paarden en schapen bedraagt maximaal 10% van de totaal opgeslagen hoeveelheid en

vertegenwoordigt in kwantiteit slechts een heel beperkte hoeveelheid (766 m³ in de winter en 835 m³ in

de zomer). Enkel voor de afgedekte mesthopen is het aandeel van andere diersoorten andere dan

paarden en schapen relevant. Dit is vrijwel uitsluitend toe te schrijven aan de houders van konijnen die

verantwoordelijk zijn voor 1.830 m³ mestopslag op afgedekte mesthopen in de winterperiode en 500 m³

in de zomerperiode. Vandaar dat enkel de opslag van paarden- en schapenmest in dit deel meer in detail

zal worden bekeken.


57

Figuur 2.6.3: Aandeel van paarden- en schapenmest in de totaal opgeslagen mesthoeveelheden op mesthopen en kopakkers in de winterperiode

Figuur 2.6.4: Aandeel van paarden- en schapenmest in de totaal opgeslagen mesthoeveelheden op mesthopen en kopakkers in de zomerperiode


58

2.6.2.1 Paardenmest

De gegevens in dit deel slaan op 381 bedrijven met andere dieren waaronder paarden en 64 gemengde

bedrijven met paarden.


paardenmest, opgesplitst naar type bedrijf (bedrijven met enkel andere diersoorten of gemengde

bedrijven met paarden) en naar opslagperiode (winter of zomer).

Opslag van paardenmest gebeurt hoofdzakelijk op niet afgedekte mesthopen (90,4% van de totale

hoeveelheid in de winterperiode en 94,9% in de zomerperiode bij houders van enkel andere dieren

waaronder paarden). Opgeslagen hoeveelheid is hoger in de winter- dan in de zomerperiode, wat kan

verklaard worden door het feit dat de dieren in de zomerperiode meer tijd op de weide doorbrengen.

Wanneer de totale opslag van paardenmest op jaarbasis als representatief genomen wordt voor de


onderscheid gemaakt tussen bedrijven, die enkel andere dieren houden en gemengde bedrijven met

paarden. Op basis van de gegevens van de individuele bedrijven blijkt een mestproductie van 2,99

m³/dier voor houders van andere dieren met paarden en 4,54 m³/dier als voor gemengde bedrijven met

paarden (Tabel 2.6.3). Lineaire regressie voor bedrijven, die enkel andere dieren waaronder paarden

houden, en gemengde bedrijven met paarden leidt tot een mestproductie van respectievelijk 2,48

m³/dier en 2,39 m³/dier (Figuur 2.5.5).

Tabel 2.6.3: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier voor bedrijven die enkel andere dieren houden en gemengde

bedrijven met paarden.



95-percentielwaarde

Bedrijven met andere dieren waaronder paarden

2,99 2,25 0,50 8,33

Gemengde bedrijven met paarden 4,54 2,33 0,75 12,0

2.6.2.2 Schapenmest

De gegevens in dit deel slaan op 88 bedrijven met andere dieren waaronder schapen en 23 gemengde

bedrijven met schapen.


schapenmest, opgesplitst naar type bedrijf (bedrijven met enkel andere diersoorten of gemengde

bedrijven met schapen) en naar opslagperiode (winter of zomer).

Opgeslagen hoeveelheid is hoger in de winter- dan in de zomerperiode, wat kan verklaard worden door

het feit dat de dieren in de zomerperiode meer tijd op de weide doorbrengen.

ECOLA

S



estopslag

59

Tabel 2.6.4: Hoeveelheid en –opslag van paardenmest, opgesplitst naar type bedrijf en naar opslagperiode

Bedrijven m

et enkel andere dieren

Bedrijven m

et m

eerdere diercategorieën waaronder paarden

Winter

Zomer

Periode niet

gespecifieerd

Winter

Zomer

Periode niet

gespecifieerd

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

Kopakker

afgedekt

1

10

1

10

Kopakker niet

afgedekt

5

95

1

2

1

300

Mesthoop

afgedekt

41

995

14

334

1

50

10

110

3

21

Mesthoop niet

afgedekt

323

12.227

183

7.153

4

172

52

1.364

20

442

Andere

11

196

4

38

4

132

3

103

2

43

waarvan:

Mestloods

1

37

1

37

Stal

4

82

1

15

Directe afvoer

voor bewerking

1

4

1

2

Totaal

381

13.523

203

7.537

9

354

66

1.877

25

506

ECOLA

S



estopslag

60

Tabel 2.6.5: Hoeveelheid en –opslag van schapenmest, opgesplitst naar type bedrijf en naar opslagperiode

Bedrijven m

et enkel andere dieren

Bedrijven m

et m

eerdere diercategorieën waaronder paarden

Winter

Zomer

Periode niet

gespecifieerd

Winter

Zomer

Periode niet

gespecifieerd

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

#

bedrijven

Volume

(m³)

Kopakker

afgedekt

1

18

Kopakker niet

afgedekt

1

8

Mesthoop

afgedekt

13

156

4

30

8

113

2

7

Mesthoop niet

afgedekt

61

916

9

127

1

10

14

179

3

18

Andere

13

189

5

32

1

25

1

1

waarvan:

Stal

10

169

5

32

1

25

Directe afvoer

voor bewerking

1

1

Totaal

88

1.279

19

197

2

35

23

293

5

25


61

Figuur 2.6.5: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) en gemiddelde veebezetting voor houders van andere dieren met paarden en gemengde bedrijven met paarden

Wanneer de totale opslag van schapenmest op jaarbasis als representatief genomen wordt voor de


onderscheid gemaakt tussen bedrijven, die enkel andere dieren houden en gemengde bedrijven met

schapen. Op basis van de gegevens van de individuele bedrijven blijkt een mestproductie van 0,42

m³/dier voor houders van andere dieren met schapen en 0,33 m³/dier als voor gemengde bedrijven met

schapen (Tabel 2.6.6). Lineaire regressie voor bedrijven, die enkel andere dieren waaronder schapen

houden, en gemengde bedrijven met schapen leidt tot een mestproductie van respectievelijk 0,30

m³/dier en 0,28 m³/dier (Figuur 2.5.5).

Tabel 2.6.6: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier voor bedrijven die enkel andere dieren houden en gemengde

bedrijven met schapen.



Bedrijven met andere dieren waaronder schapen

0,42 0,31 0,08 1,01

Gemengde bedrijven met schapen 0,33 0,21 0,06 1,02


62

Figuur 2.6.6: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) en gemiddelde veebezetting voor houders van andere dieren met schapen en gemengde bedrijven met schapen


De detailgegevens voor de berekening van de totale hoeveelheid paarden- en in Vlaanderen worden in

Bijlage 2 samengevat.

2.6.3.1 Paardenmest



2005).

Het totaal aantal paarden en pony’s in Vlaanderen bedroeg in 2004 38.583 eenheden (Tabel 2.6.1). De

naar dieraantal gewogen gemiddelde paardenmestproductie bedraagt op jaarbasis (gegevens op basis

van de resultaten van de enquêtes uit Tabel 2.6.2 en Tabel 2.6.3):

jaarm /0997,3394172.5

394*54,4172.5*99,2 3=

+

+

De verdeling van deze totale hoeveelheid paardenmest (119.596 m³) over de verschillende externe

opslagmethodes (kopakkers en mesthopen, al dan niet afgedekt – samen goed voor 98,38% van de


hoeveelheid opgeslagen paardenmest (Tabel 2.6.4). Tabel 2.6.7 geeft een overzicht.


63

Tabel 2.6.7: Hoeveelheid paardenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.

Hoeveelheid paardenmest in externe mestopslag (m³)



Kopakker niet afgedekt 2.015 10






2.6.3.2 Schapenmest



2005).

Het totaal aantal schapen in Vlaanderen bedroeg in 2004 59.903 eenheden (Tabel 2.6.1). De naar

dieraantal gewogen gemiddelde schapenmestproductie bedraagt op jaarbasis (gegevens op basis van de

resultaten van de enquêtes uit Tabel 2.6.2 en Tabel 2.6.6):

jaarm /3996,0093.1739.3

093.1*33,0739.3*42,0 3=

+

+

De verdeling van deze totale hoeveelheid schapenmest (23.937 m³) over de verschillende externe

opslagmethodes (kopakkers en mesthopen, al dan niet afgedekt – samen goed voor 7,63% van de


hoeveelheid opgeslagen schapenmest (Tabel 2.6.5). Tabel 2.6.8 geeft een overzicht.

Tabel 2.6.8: Hoeveelheid schapenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.

Hoeveelheid schapenmest in externe mestopslag (m³)


Kopakker afgedekt 1.200

Kopakker niet afgedekt 533







64

2.7 OVERIGE OPSLAG

2.7.1 Niet-veehouders

Van de 2.407 respondenten die hebben aangegeven geen dieren te houden, zijn er 324 die aangeven

mest op te slaan op kopakker of mesthoop, die in een dergelijk geval afkomstig dient te zijn van andere

bedrijven.

In Tabel 2.7.1 wordt een overzicht gegeven van de opgeslagen hoeveelheden vaste mest bij niet

veehouders, opgesplitst naar start van de opslagperiode en naar mesttype.

2.7.2 Mestverwerkers

Externe opslag van mest of eindproducten bij mestverwerkingsinstallaties is heel beperkt. Op basis van

de resultaten van een enquête door VCM bij 60 mestverwerkers kan worden geconcludeerd dat:

• de inkomende vaste mestsoorten (dikke fractie varkensmest en droge pluimveemest) uitsluitend

in loodsen worden opgeslagen. De opslagduur is ook vrij kort, lopende van 1 dag tot maximum

een tweetal maanden.

• mengmest bij mobiele installaties vrijwel uitsluitend rechtsreeks vanuit de mestkelder wordt

betrokken.

• bij centrale vergistingsinstallaties of installaties voor aërobe behandeling van mengmest de

inkomende mengmest meestal in een mestsilo of tank worden opgeslagen. De totale

opslagcapaciteit bedraagt 7.186 m³ (8 bedrijven) en de opslagduur blijft beperkt tot 2 à 8 dagen.

In totaal werd in 2004 119.800 m³ mengmest op deze wijze bij centrale eenheden opgeslagen.

• gedroogde eindproducten worden vrijwel uitsluitend in loodsen opgeslagen voor termijnen

gaande van 10 dagen tot 6 maanden. Rekening houdend met het feit dat het hier om een

gedroogd product gaat, dient niet met emissies tijdens de opslag rekening te worden gehouden.

• de dikke fractie van scheiding van varkensmest (mobiele installaties en biologische verwerking)

en het slib dat ontstaat bij biologische behandeling van de dunne fractie wordt meestal

rechtsreeks afgevoerd of kortstondig (maximum 1 week) in een loods opgeslagen.

• het effluent dat ontstaat bij aërobe behandeling rechtsreeks wordt geloosd3.

• het effluent na biologische zuivering van de dunne fractie in de meest gevallen in een lagune of

bekken wordt opgeslagen. De totale capaciteit van lagunes voor opslag van effluent bedraagt

111.610 m³ (11 bedrijven) en de opslagduur varieert van 60 dagen tot 6 maanden. In totaal

werd in 2004 116.000 m³ effluent opgeslagen. In mindere mate wordt ook gebruik gemaakt van

een mestsilo, een mestzak of een tank (telkens 1 bedrijf) voor de opslag van effluent van

mestscheiding. In de meeste gevallen worden geen details verstrekt over het feit of de lagune of

het bekken voor het effluent van mestscheiding afgedekt is of niet.

Rekening houdend met de beperkte opslag van zowel mest als eindproduct bij mestverwerkings-

installaties onder een vorm die aanleiding kan geven tot emissies van methaan, lachgas of ammoniak,

kunnen de emissies van deze opslag worden verwaarloosd in vergelijking met de emissies van externe

mestopslag op de landbouwbedrijven zelf.

3 De meeste bedrijven geven aan dat dit effluent rechtreeks wordt geloosd hoewel volgens gegevens van het Vlaams

Coördinatiecentrum Mestverwerking dit effluent niet kan geloosd worden zonder nabehandeling (indampen, filtratie,

…). Het is uit de responsen op de enquête niet uit te maken of dit effluent al dan niet nabehandeld wordt vooraleer

te lozen.

ECOLA

S



estopslag

65

Tabel 2.7.1: Opslag van verschillende types vaste mest bij niet veehouders op kopakker en mesthoop, opgesplitst naar start van de opslag

Kopakker afgedekt

Kopakker niet afgedekt

Mesthoop afgedekt

Mesthoop niet afgedekt

#

bedrijven

Hoeveelheid

(m³)

#

bedrijven

Hoeveelheid

(m³)

#

bedrijven

Hoeveelheid

(m³)

#

bedrijven

Hoeveelheid

(m³)

Rundveestromest

Winter

6

500

63

5.156

25

3.285

149

9.251

Zomer

3

1.000

21

3.313

16

4.533

71

85.211

Periode niet

gespecifieerd

1

600

1

10

Pluimveemengmest

Winter

2

440

Zomer

1

8

1

200

Vaste pluimveemest

Winter

16

10.933

7

635

44

5.592

Zomer

3

87

1

90

3

288

24

3.916

Voorgedroogde

pluimveemest

Winter

1

40

Zomer

2

32

Vochtig vaste

pluimveemest

Winter

1

60

1

50

2

19

Zomer

2

60

Varkensstromest

Winter

1

50

4

440

3

765

7

827

Zomer

2

160

2

500

4

342

Mesttype niet

gespecifieerd

Winter

3

250

5

476

3

207

22

1.800

Zomer

1

50

2

110

1

200

7

1.035

Periode niet

gespecifieerd

1

101


66

2.8 DUUR VAN DE OPSLAG

Naast de opslagtemperatuur (winter- of zomerperiode), de opgeslagen hoeveelheid en het feit of de

opslag al dan niet afgedekt is, is ook de duur van de opslag een bepalende factor voor de emissies

tijdens mestopslag.

2.8.1 Rundveestromest

In Figuur 2.8.1 wordt een overzicht gegeven van de opslagduur van rundveestromest voor de

verschillende opslagmethodes en periodes. Het betreft hier alle bedrijven waar rundveestromest wordt

opgeslagen: rundveehouders, zowel als gemengde bedrijven als niet veehouders. Uit deze figuur is

duidelijk dat de opslagduur op mesthopen (al dan niet afgedekt, winter zowel als zomer) voor de grootste

mesthoeveelheid 5 maand of langer duurt, terwijl de opslagduur op kopakkers (al dan niet afgedekt,) zich

in de meeste gevallen beperkt tot 1 à 3 maanden. Langere opslag dan 3 maanden op kopakkers doet zich

voornamelijk voor in de winterperiode.

Figuur 2.8.1: Verdeling van de opslagduur van rundveestromest over de verschillende opslagtypes en voor de verschillende periodes

2.8.2 Varkensstromest

In Figuur 2.8.2 wordt een overzicht gegeven van de opslagduur van varkensstromest voor de

verschillende opslagmethodes en periodes. Het betreft hier alle bedrijven waar varkensstromest wordt

opgeslagen: varkenshouders, zowel als gemengde bedrijven. Uit deze figuur is duidelijk dat de

opslagduur op mesthopen (al dan niet afgedekt, winter zowel als zomer) voor de grootste

mesthoeveelheid 5 maand of langer duurt, terwijl de opslagduur op kopakkers (al dan niet afgedekt,

winter zowel als zomer) zich in hoofdzaak beperkt tot 1 à 3 maanden. Enkel voor een beperkt deel van


67

de opslag op niet-afgedekte kopakkers in de winterperiode wordt een opslagduur van langer dan 3

maanden opgegeven.

Figuur 2.8.2: Verdeling van de opslagduur van varkensstromest over de verschillende opslagtypes en voor de verschillende periodes

2.8.3 Pluimveemest

In Figuur 2.8.3 wordt een overzicht gegeven van de opslagduur van pluimveemest voor de verschillende

opslagmethodes en periodes. Het betreft hier alle bedrijven waar pluimveemest wordt opgeslagen:

pluimveehouders, zowel als gemengde bedrijven. Uit deze figuur is duidelijk dat de opslagduur op niet-

afgedekte mesthopen (winter zowel als zomer) tot 6 maanden beperkt blijft. Op afgedekte mesthopen

blijft een kleine 20% van de mest zowel in de winter- als in de zomerperiode langer dan 6 maand liggen.

Op niet afgedekte kopakkers is de opslagduur in essentie langer dan 3 maanden terwijl de opslagduur op

afgedekte kopakkers veelal beperkt blijft tot minder dan 3 maanden.

2.8.4 Paardenmest

In Figuur 2.8.4 wordt een overzicht gegeven van de opslagduur van paardenmest voor de verschillende

opslagmethodes en periodes. Het betreft hier alle bedrijven waar paardenmest wordt opgeslagen:

bedrijven met enkel paarden zowel als gemengde bedrijven. Uit deze figuur blijkt dat op niet-afgedekte

mesthopen het grootste deel van de paardenmest 5-6 maand blijft liggen en dit zowel in de zomer- als in

de winterperiode. Een deel van de mest blijft zelfs langer dan 6 maanden liggen. Bij afgedekte

mesthopen is een tendens voor kortere opslagduur merkbaar. Niet afgedekte kopakkers in de

winterperiode blijven meestal slechts een viertal maanden liggen. De cijfers voor niet afgedekte

kopakkers in de zomerperiode en voor afgedekte kopakkers zijn weinig representatief omdat deze

methode ofwel slechts door 1 ofwel door geen enkel bedrijf wordt toegepast.


68

Figuur 2.8.3: Verdeling van de opslagduur van pluimveemest over de verschillende opslagtypes en voor de verschillende periodes

Figuur 2.8.4: Verdeling van de opslagduur van paardenmest over de verschillende opslagtypes en voor de verschillende periodes


69

2.8.5 Schapenmest

In Figuur 2.8.5 wordt een overzicht gegeven van de opslagduur van schapenmest voor de verschillende

opslagmethodes en periodes. Het betreft hier alle bedrijven waar schapenmest wordt opgeslagen:

bedrijven met enkel schapen zowel als gemengde bedrijven. Uit deze figuur blijkt dat op niet-afgedekte

mesthopen in de winter en op afgedekte mesthopen in winter en zomer een groot deel van de mest vrij

lang blijft liggen (5 - >6 maanden). Bij niet-afgedekte mesthopen in de zomerperiode is een tendens voor

kortere opslagduur merkbaar. De cijfers voor niet afgedekte en afgedekte kopakkers zijn weinig

representatief omdat deze methode ofwel slechts door 1 ofwel door geen enkel bedrijf wordt toegepast.

Figuur 2.8.5: Verdeling van de opslagduur van schapenmest over de verschillende opslagtypes en voor de verschillende periodes

ECOLAS Literatuuroverzicht 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

71

3 LITERATUUROVERZICHT

3.1 EMISSIES VAN CH4, N2O EN NH3 BIJ EXTERNE MESTOPSLAG

3.1.1 Methaan (CH4)

3.1.1.1 Mechanisme

Methaan wordt gevormd door afbraak van organisch materiaal in de mest door micro-

organismen/bacteriën onder anaërobe omstandigheden.

BEREKENING VAN METHAANEMISSIES BIJ MESTOPSLAG

Volgens Van Amstel et al. (1993) wordt de emissie van methaan bij anaërobe mestopslag bepaald door

verschillende factoren :

• het gehalte vluchtige bestanddelen in de mest (volatile solids of VS, uitgedrukt in gew%);

• de biodegradeerbaarheid van deze vluchtige bestanddelen (biodegradeerbaarheid of

methaanemissiepotentieel B0, uitgedrukt in m³CH4/kgVS);

• het aandeel van de biodegradeerbare vluchtige bestanddelen dat effectief wordt omgezet tot

methaan (methaanconversiefactor MCF, uitgedrukt in %).

Uit de combinatie van deze drie factoren kan, rekening houdend met een densiteit voor methaan van

0,662 kg/m³, de emissiefactor voor methaan bij mestopslag als volgt worden berekend :

EFCH4 (kgCH4/tonmest) = 1000 * (VS/100) * B0 * (MCF/100) * 0,662

In de meeste gevallen wordt de hypothese gemaakt dat het gehalte vluchtige bestanddelen en de

biodegradeerbaarheid enkel afhankelijk zijn van het type mest. De methaanconversiefactor kan variëren

en is o.a. afhankelijk van het type mest, de temperatuur, de vorm en de duur van de mestopslag.

Standaardfactoren voor Nederland zijn opgenomen in Tabel 3.1.1.

Tabel 3.1.1 : Standaardfactoren voor vervluchtigbare vaste stoffen, biodegradeerbaarheid en methaanconversiefactor voor verschillende mesttypes in Nederland (Van Amstel et al., 1993)

VS (%) B0 (m³CH4/kgVS) MCF (%)

Rundvee : stalmest 12,4 0,17 5

Vleesstieren: mengmest 11,6 0,33 10

Vleeskalveren: mengmest 11,6 0,33 10

Schapen en geiten 25 0,18 10

Varkens: mengmest 10,1 0,45 10

Droge pluimveemest 19,4 0,32 10

Dunne pluimveemest 19,4 0,32 10


72

3.1.1.2 Invloedsfactoren

Volgens Bowman (2002) hebben volgende factoren een impact op de vorming van methaan bij

mestopslag:

1. Factoren die de microbiële werking beïnvloeden: beluchting, vochtgehalte, temperatuur en

aanwezigheid van nutriënten

2. Dier

3. Opslagwijze: afgedekt of niet afgedekt, vaste mest of drijfmest/mengmest

4. Gebruikte voeder

Volgens De Mol en Hilhorst (2004) hebben naast temperatuur ook de concentratie aan ammoniakale

stikstof en de pH een impact op de methaanvorming bij mestopslag. Volgens Parloo et al (2000) heeft,

naast temperatuur en type mest (vast of drijfmest/mengmest) ook de duur van de opslag een belangrijke

impact op de totale methaanemissie.

DIERSOORT EN TYPE MEST

De invloed van de diersoort op de potentiële methaanemissie bij externe mestopslag volgt reeds uit Tabel

3.1.1, waaruit blijkt dat zowel het aandeel vervluchtigbare vaste stoffen als de biodegradeerbaarheid

afhangen van zowel de diersoort als het type mest (vaste mest vs. mengmest). Ook de methaan-

conversiefactor hangt af van het type mest. In Nederland wordt standaard een methaanconversiefactor

van 5% gehanteerd voor vaste mest en van 10% voor mengmest (de Mol en Hilhorst, 2003).

In de Mol en Hilhorst (2003) wordt voor rundveemengmest een emissie van 0,87 kg CH4/ton opgegeven

voor een niet-afgedekte externe opslag, terwijl voor varkensmengmest een emissie van 2,41 kg CH4/ton

wordt naar voor geschoven. Bovendien wordt aangegeven dat de methaanemissie van vaste mest bij

externe opslag ongeveer 10% bedraagt van de emissie van mengmest.

In het GAINS model (IIASA, 2004) worden volgende emissiefactoren voor methaan gehanteerd voor de

emissies als gevolg van manure management (Tabel 3.1.2). Hieruit blijkt dat voor runderen en varkens

werd uitgegaan van een 10 maal lager methaanemissie bij de opslag van vaste mest in vergelijking met

mengmest.

Tabel 3.1.2: Emissiefactoren voor methaan als gevolg van manure management (IIASA, 2004)

Diersoort Mesttype Emissiefactor (ton CH4/1000 dieren)

Melkvee Mengmest 29,9

Stalmest 3,0

Ander rundvee Mengmest 11,2

Stalmest 1,1

Varkens Mengmest 5,5

Stalmest 0,6

Pluimvee 0,078

Schapen 0,19

Paarden 1,39


73

TEMPERATUUR

Safley et al (1992) hebben via metingen aan een foliebassin de impact van de temperatuur op de

methaanemissie vastgesteld (Figuur 3.1.1). Volgens Safley et al (1992) is er geen methaanontwikkeling

bij temperaturen lager dan 4°C.

Van Amstel et al (1993) verrekenen de invloed van de temperatuur op de methaanemissie via de waarde

van de methaanconversiefactor (Tabel 3.1.3).

Tabel 3.1.3 : Invloed van temperatuur, vorm en duur van de mestopslag op de methaanconversiefactor (Van Amstel et al., 1993)

Methaanconversiefactor (%)

30°C 20°C 10°C

Opslag als slurry, > 30 dagen 65 35 10

Opslag als slurry, < 30 dagen 33 18 5

Opslag als vaste mest 2 1,5 1

Foliebassin, anaëroob 99 90 90

Figuur 3.1.1: Invloed van de slurrytemperatuur op de methaanemissie in een foliebassin

INVLOED VAN AFDEKKEN

In de Mol en Hilhorst (2003) wordt uitgegaan van een reductie van de methaanemissies met 75% voor

afdekken van een externe opslag van mengmest. Het is niet duidelijk of deze reductie ook van toepassing

is op de externe opslag van vaste mest.

Chadwick (2005) onderzocht de invloed van compacteren en afdekken op de emissies van methaan,

lachgas en ammoniak bij externe opslag van rundveestromest. De invloed van het compacteren en

afdekken op de methaanemissies is niet eenduidig vast te stellen en varieert van 78% emissiereductie tot

139% emissietoename. Het is ook niet duidelijk of het compacteren van de mest voor het afdekken een

invloed heeft.


74

Hansen et al. (2006) onderzochten de invloed van afdekken op de methaan-, lachgas en ammoniak-

emissie bij de opslag van de vaste fractie van anaëroob vergiste varkensmengmest. Afdekken gaf hierbij

aanleiding tot 93% reductie van de methaanemissies.

INVLOED VAN BEDRIJFSVOERING

Binnen het Europese MIDAIR project werd de impact nagegaan van de bedrijfsvoering (conventioneel vs.

organisch) op de methaan- en lachgasemissie van niet afgedekte, ondergrondse mengmestopslag. Op

beide bedrijven werd melkvee van het Holstein ras gehouden. De opslag van drijfmest gebeurde op beide

bedrijven in een ondergrondse betonnen tank, bovenaan open aan de lucht. In Tabel 3.1.4 wordt een

overzicht gegeven van de belangrijkste variabelen (mestsamenstelling, meteoconditie) en de

methaanemissies tijdens de proefperiode.

Tabel 3.1.4: Invloed van de bedrijfsvoering op de methaanemissie bij niet afgedekte mengmestopslag

Conventioneel Organisch

Mestsamenstelling

Vaste stof kg/ton 51 66

Vluchtige bestanddelen kg/ton 39 44

Totaal ammoniakale stikstof kg N/ton 0,8 0,8

Meteo

Temperatuur °C 13,1 (-5,6 – 25,7) 11,4 (6,2 – 21,9)

Windsnelheid m/s 2,9 (0,3 – 22,7) 3,4 (0,1 – 26,0)

Neerslag mm/dag 0,8 (0 – 32) 2,3 (0 – 72)

Emissies

Methaan g/m³/dag 46,7 (18,0 – 62,0) 32,5 (15,5 – 52,9)

TOTAAL AMMONIAKALE STIKSTOF

Bij anaërobe vergisting is gebleken dat de specifieke methanogene activiteit afneemt met stijgend

gehalte aan totaal ammoniakale stikstof in de slurry (Figuur 3.1.2). Het gehalte aan totaal ammoniakale

stikstof in de slurry kan voornamelijk worden beïnvloed door de vervluchtiging van ammoniak uit de mest

tegen te gaan (afdekking, verkleinen van het contactoppervlak, …).


75

Figuur 3.1.2: Specifiek methanogene activiteit (Amax) in functie van de concentratie aan totaal ammoniakale stikstof in drijfmest (Koster et al (1993) in De Mol en Hilhorst (2004))

PH

De Mol en Hilhorst (2004) leiden uit literatuurgegevens af dat de methaanproductie optimaal is bij pH=7

en halveert bij pH = 6,5 en bij pH = 8,3.

Het aanzuren van varkensmengmest leidt tot een reductie van de methaanemissies die afhankelijk zijn

van de ingestelde pH. Hörnig et al (2002) bekwamen bij varkensmengmest een reductie van de

ammoniak-emissies met 90% bij pH 5, van 93% bij pH 4,5 en van 99% bij pH 4. Het aanzuren gebeurde

in alle gevallen met melkzuur en tijdens het experiment werd, indien nodig, melkzuur bijgedoseerd om de

pH op de initieel ingestelde waarde te houden.

DIERENVOEDING

Het type voeding kan een invloed hebben op het gehalte vluchtige bestanddelen in de mest en bijgevolg

de methaanemissie beïnvloeden (De Mol en Hilhorst, 2004).

Amon et al. (2004) realiseerden een reductie van de methaanemissie uit varkensmengmest met 76,7%

bij het toevoegen van zogenaamde ‘effectieve micro-organismen’ aan de dierenvoeding. ‘Effective micro-

organismen’ zijn een cocktail van verschillende micro-organismen die de emissie van methaan, lachgas,

ammoniak en geur bij mengmestopslag van varkens en runderen zouden verminderen. Directe dosering

van deze ‘effectieve micro-organismen’ in de mestopslag zelf had geen impact op de methaanemissie en

dit zowel bij rundvee- als bij varkensmengmest.

GEMENGDE EFFECTEN

Uit cijfers van Dustan (2002) blijkt dat zowel het diertype, het type mest en het type landbouw

(ecologisch vs. conventioneel) een impact hebben op het gehalte aan vluchtige bestanddelen en

bijgevolg op de methaangeneratie bij mestopslag (Tabel 3.1.5).


76

Tabel 3.1.5: Invloed van diertype, type mest en type landbouw op gehalte aan vluchtige bestanddelen in de mest (Dustan, 2002)

Rundvee Varkens

Ecologisch Conventioneel Conventioneel

Vaste mest Slurry Vaste mest Slurry Vaste mest Slurry

Droge stof (DS, %) 18,0 ± 3,5 7,5 ± 1,8 16,6 ± 1,7 9,8 ± 2,2 23,8 ± 3,9 8,8 ± 3,4

VS (% van DS) 83,3 ± 5,1 83,8 ± 2,7 87,3 ± 1,8 84,3 ± 2,3 79,6 ± 4,5 80,7 ± 3,0

Massé et al (2003) onderzochten de invloed van temperatuur, vaste stof gehalte, opslagduur en type

mest op de emissies van methaan. Uit de resultaten van Tabel 3.1.6 blijkt dat:

• Methaanemissie in alle systemen toeneemt met stijgende temperatuur.

• Bij rundveemengmest de methaanemissie toeneemt met dalend gehalte vaste stof, terwijl bij

varkensmengmest een daling van de methaanemissies met dalend gehalte vaste stof wordt

vastgesteld.

• Methaanemissie bij varkensmengmest hoger is dan bij rundveemengmest.

• Daggemiddelde methaanemissie afneemt bij langere opslagduur.

Tabel 3.1.6: Invloed van diertype, vaste stof gehalte, temperatuur en opslagduur op de daggemiddelde methaanemissie (g/m³/dag) (Massé et al, 2003)

Vaste stof gehalte (%) Daggemiddelde methaanemissie (g/m³/dag)

Opslagduur 180 dagen 272 dagen

Temperatuur 10°C 15°C 10°C 15°C

Melkvee 9,2 1,04 ± 0,94 1,17 ± 1,18 0,76 ± 0,86 0,89 ± 1,02

4,2 1,20 ± 2,11 1,55 ± 1,86 0,82 ± 1,78 10,59 ± 13,75

Varken 11,3 11,60 ± 4,90 21,42 ± 11,81 10,28 ± 4,61 20,04 ± 9,96

4,9 3,83 ± 1,96 19,05 ± 3,62 3,55 ± 1,72 19,49 ± 3,60

In het MIDAIR project werd tevens de impact nagegaan van bedrijfstype (conventioneel vs. organisch),

seizoen en afdekken op de methaan- en lachgasemissies bij opslag van vaste rundveemest. Op beide

bedrijven werd melkvee van het Holstein ras gehouden. In Tabel 3.1.7 wordt een overzicht gegeven van

de belangrijkste variabelen (mestsamenstelling, meteoconditie) en de methaanemissies tijdens de

proefperiode.

Het MIDAIR project bekeek ook de impact van afdekken en temperatuur (winter vs. zomer) op de

methaan-, lachgas- en ammoniakemissies bij rundveemengmest. In Tabel 3.1.8 wordt een overzicht

gegeven van de belangrijkste beïnvloedende variabelen en de methaanemissie tijdens de proefperiode.

Daarnaast werd ook de invloed van vergisten nagegaan door de experimenten zowel met onvergiste als

met anaeroob vergiste mest uit te voeren. De invloed van afdekken werd bij onvergiste mest nagegaan

door in het ene geval de natuurlijke korst op de mengmest te laten vormen terwijl in het tweede geval

een houten deksel boven de mest aan te brengen. In het geval van vergiste mest werd de invloed van

twee types afdekking onderzocht: het aanbrengen van een laag stro en het aanbrengen van een laag

stro met daarboven een houten deksel.


77

Tabel 3.1.7: Invloed van de bedrijfsvoering, seizoen en overdekken op de methaanemissie bij opslag van vaste rundveemest

Winter Zomer

Conventioneel Organisch Conventioneel Organisch

Opslag

Volume m³ 210 250 190 200

Locatie Buiten, niet overdekt

Buiten, niet overdekt


Overdekt

Mestsamenstelling

pH 7,24 8,89 9,03 8,92

Vaste stof kg/ton 209 180 246 267

Vluchtige bestanddelen

kg/ton 40 31 51,5 60

Kjehldahl stikstof kg N/ton 5,4 3 7,44 8,44

Emissie

Methaan g/m³/dag 338,8 12,8 9732,5 21,4

Uit de testresultaten blijkt:

• Een duidelijke stijging van de methaanemissie met stijgende temperatuur (zomer vs. winter);

• Een duidelijke afname van de methaanemissie bij vergiste mengmest;

• Een beperkte daling van de methaanemissie bij het aanbrengen van een houten deksel;

• Geen invloed van het aanbrengen van een laag stro op vergiste mest.

Amon et al (2004) onderzochten de invloed van composteren/beluchten en temperatuur op de emissies

van methaan, lachgas en ammoniak bij de niet afgedekte opslag van rundveestromest. De invloed van

temperatuur werd nagegaan door de experimenten zowel in de zomer- als de winterperiode uit te

voeren. De invloed van composteren/beluchten werd nagegaan door één van beide hopen 7 maal te

keren gedurende de opslagperiode. Uit de proeven blijken volgende resultaten:

• Composteren in de winterperiode leidt tot een stijging van de methaanemissies met 31,5% t.o.v.

de klassieke anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop);

• De methaanemissie bij een niet afgedekte mesthoop is in de zomerperiode 2,6 maal hoger dan in

de winterperiode;

• Composteren in de zomerperiode reduceert de methaanemissie met 89,6% t.o.v. de klassieke

anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop).

Wagner-Riddle (datum niet beschikbaar) onderzocht de invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur

op de emissies van methaan en lachgas bij externe opslag van mengmest (varkens en runderen). In

Tabel 3.1.9 wordt een overzicht gegeven van de gemeten methaanemissies. Uit de gegevens in deze

tabel blijkt:

• een duidelijke stijging van de methaanemissie met stijgende temperatuur;

• een duidelijk hogere methaanemissie bij varkensmengmest dan bij rundveemengmest. Methaan-

emissie bij externe opslag van varkensmengmest is in de winterperiode (T < 0°C) 40% hoger, in

de lente- en herfstperiode (5°C < T < 10°C) 640% hoger en in de zomerperiode (15°C < T <

20°C) 400% hoger dan bij externe opslag van rundveemengmest.

ECOLA

S

Literatuuroverzicht


estopslag

78

Tabel 3.1.8: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de methaanem

issie bij opslag van rundveem

engmest

Onbehandelde rundveem

engmest

Voorvergiste rundveem

engmest

Natuurlijke korst

Natuurlijke korst +

houten deksel

Geen afdekking

Laag stro

Laag stro + houten

deksel

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Opslag

Duur

dagen

100

140

100

140

100

140

100

140

100

140

Mestsamenstelling

pH

7,23

7,59

7,22

7,56

7,68

7,74

7,64

7,64

7,58

7,64

Vaste stof

kg/ton

89,8

74,2

87,5

60,3

57,3

57,7

60,0

59,2

58,6

59,2

Vluchtige

bestanddelen kg/ton

70,5

55,6

68,1

44,7

40,8

40,2

42,3

41,3

41,6

41,3

Totaal stikstof

kg N/ton

3,47

3,28

4,04

3,14

3,69

3,57

3,86

3,40

3,74

3,40

Ammoniakale

stikstof

kg N/ton

1,68

1,75

2,36

1,51

2,51

2,20

1,76

2,06

2,49

2,06

Emissie

Methaan g/m

³/dag

1,643

35,912

1,420

29,990

0,795

8,244

0,818

8,514

0,579

7,296

ECOLA

S

Literatuuroverzicht


estopslag

79

Tabel 3.1.9: Invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur op de methaanem

issie bij niet-afgedekte opslag van mengmest

Varkensm

engmest Arkell

Varkensm

engmest Guelph

Varkensm

eng-

mest Jarvis

Rundveem

engmest

Bright

Rundveem

engmest

Embo

Zomer Herfst

Winter

Lente

Zomer

Herfst

Winter

Lente

Zomer

Herfst

Winter

Lente

Zomer

Zomer

Herfst

Winter

Opslag

Duur

dagen

24

12

6

43

15

20

74

21

105

21

133

37

66

17 +

55

40

19

Tempe-

ratuur

°C

16,7

7,2

-5,6

9,9

18,5

7,4

-3,0

7,3

18,5

7,4

-5,8

7,9

17,7

18,2

4,4

-5,8

Mest-

samen-

stelling

pH

7,5

7,5

7,5

7,5

6,8

7,5

7,4

7,4

7,7

7,9

- -

- -

- -

N in

vaste stof

g/ton

- -

- -

2299

1874

1778

1778

798

1075

- -

- -

- -

NH4-N g/ton

1521

1521

1521

1521

2066

1398

1245

1245

678

882

1680

1680

1680

1750

1750

1750

Emissie

Methaan g/m

³/dag

16,5

5,8

1,2

2,1

7,9

33,7

0,59

1,22

24

7,2

0,65

1,3

2,7

4,4

1,4

< dl


80

INVLOEDSFACTOREN METHAANEMISSIE: SAMENVATTEND OVERZICHT

Hoewel de impact van bepaalde invloedsfactoren op de methaanemissie niet altijd 100% duidelijk is,

kunnen toch volgende vrij algemene tendenzen uit bovenstaand overzicht vastgelegd worden:

• De methaanemissie stijgt met stijgende temperatuur. Bij lage temperatuur (< 5°C) is de

methaanemissie zeer laag tot nul.

• De methaanemissie is maximaal bij pH = 7. Aanzuren (lagere pH) geeft aanleiding tot een daling

van de methaanemissie. Sommige bronnen geven ook aan dat het toevoegen van base leidt tot

een daling van de methaanemissie.

• De totale methaanemissie stijgt met stijgende opslagduur. Wel is het zo dat de periode-

gemiddelde flux (g CH4/m³/dag) afneemt met stijgende opslagduur.

• Methaanemissies zijn hoger bij de externe opslag van mengmest dan bij vaste mest.

• De meeste bronnen geven aan dat methaanemissies hoger zijn bij rundveemest dan bij

varkensmest en dit geldt zowel voor mengmest als voor vaste mest.

• Externe mestopslag bij een organisch bedrijf geeft volgens de meeste bronnen aanleiding tot

lagere methaanemissies dan externe mestopslag bij een conventioneel bedrijf. Een oorzaak voor

deze lagere emissies bij een organisch bedrijf kan niet direct gegeven worden maar is hoogst-

waarschijnlijk toe te schrijven aan de mestsamenstelling.

• De invloed van afdekken op de methaanemissie is onduidelijk hoewel maar de meeste

gerapporteerde tendenzen wijzen in de richting van een lichte daling van de emissies bij

afdekken.

3.1.2 Lachgas (N2O)

3.1.2.1 Mechanisme

Het grootste gedeelte van de atmosferische N2O is van microbiologische oorsprong. Talrijke groepen van

micro-organismen zijn dan ook in staat om N2O te produceren. De meeste biologische processen die

gepaard gaan met de oxidatie of reductie van stikstof (doorheen de +1 of +2 staat) kunnen immers

kleine hoeveelheden N2O voortbrengen (Williams, 1992 (in Vanderreydt et al., 2004)).

De meest belangrijke bronnen zijn echter nitrificatie en denitrificatie. Bij denitrificatie kan ook N2O

worden geconsumeerd. Chemische decomposities van stikstofoxides die leiden tot vorming van N2O

noemt men chemodenitrificaties. Aangezien chemodenitrificatie microbieel gemedieerd wordt, wordt het

eveneens als een biologisch proces beschouwd.

NITRIFICATIE

Nitrificatie is een aëroob proces, dat vooral uitgevoerd wordt door autotrofe bacteriën. Autotrofe

nitrificeerders gebruiken CO2 als koolstofbron en verkrijgen hun energie door de oxidatie van NH4+.

Nitrificatie gebeurt in twee stappen (Figuur 3.1.3). In de eerste stap wordt NH4+ geoxideerd tot NO2

- met

NH2OH als intermediair. Bacteriën die NH4+ omzetten in NO2

- worden ammoniumoxideerders genoemd.

Hun naam krijgt de prefix Nitroso-. In deze groep zijn de Nitrosomonas sp. de bekendste. In de tweede

stap wordt NO2- verder geoxideerd tot NO3

- : Deze stap wordt uitgevoerd door nitrietoxiderende

bacteriën, aangeduid met de prefix Nitro. In deze groep zijn de Nitrobacter sp. de best gekende.


81

Figuur 3.1.3: Voorstel processchema van nitrificatie (Vanderreydt et al., 2004)

Er zijn twee processen verantwoordelijk voor de N2O-vorming tijdens nitrificatie:

• Ammoniumoxideerders kunnen NO2- gebruiken als alternatieve electronacceptor indien O2

gelimiteerd is en produceren zo N2O. Dit proces heet biologische denitrificatie.

• De vorming van N2O kan ook volgen uit de decompositie van intermediaire produkten in de

nitrificatie zijnde NH2OH of NO2- (Davidson, 1991 in Vanderreydt et al, 2004) of de reactie van

NO2- met organische componenten (vb amines). Dit proces heet chemodenitrificatie. De

hoeveelheid N2O geproduceerd bij chemodenitrificatie is waarschijnlijk een grootte-orde kleiner

dan de hoeveelheid geproduceerd bij biologische denitrificatie (Williams, 1992 in Vanderreydt et

al, 2004).

DENITRIFICATIE

Denitrificatie kan worden gedefinieerd als een groep van processen waarbij nitriet (NO2-) en nitraat (NO3

-

) worden gereduceerd tot de gasvormige componenten NO, N2O en N2. Deze definitie omvat zowel

microbiologische als abiotische reacties. Biologische denitrificatie is het belangrijkste proces als bron van

N2O. Vele micro-organismen kunnen NO3- gebruiken als primaire electronenacceptor voor het bekomen

van energie uit organische componenten, in omstandigheden waarbij lage O2-beschikbaarheid hun

metabolisme beperkt (heterotrofe denitrificatie).

De volgende sequentie voor N-oxide reductie werd voorgesteld door Firestone et al (1989 in Vanderreydt

et al, 2004).

Figuur 3.1.4: Voorstel processchema van denitrificatie (Firestone et al., 1989 in Vanderreydt et al, 2004)

Algemene vereisten voor denitrificatie houden in:

• de aanwezigheid van micro-organismen die kunnen denitrificeren

• beschikbaarheid van reductans, zijnde organische koolstof

• beperkte O2 beschikbaarheid (anaërobe of anoxische omstandigheden)

• aanwezigheid van N-oxides: NO3- , NO2

- , NO of N2O


82

Bij denitrificatie in een habitat blootgesteld aan de atmosfeer is de aanwezigheid van zuurstof de

belangrijkste beperkende factor voor denitrificatie. In een anaërobische habitat is de beschikbaarheid van

NO3- de belangrijkste beperkende factor. Indien NO3

- productie via nitrificatie moeizaam verloopt (bv.

onder anaërobe condities), zal het denitrificatieproces eveneens moeizaam verlopen en kunnen

denitrificerende micro-organismen zelfs N2O als elektronacceptor gaan gebruiken wat een consumptie

van dit gas oplevert. Organismen die in staat zijn om NO3- tot N2 te reduceren, produceren soms grote

hoeveelheden N2O bij lage zuurstof aanwezigheid of soms helemaal geen. Dit kan veroorzaakt worden

door verscheidene factoren. Een dezer factoren is de relatieve hoeveelheid beschikbaar reductans

(meestal organisch koolstof) ten opzichte van oxidans (N-oxides). Indien meer oxidans dan reductans

beschikbaar is zal het oxidans niet volledig opgebruikt worden en zal N2O niet volledig tot N2 worden

gereduceerd.


Volgens Bowman (2002) hebben volgende factoren een impact op de vorming van lachgas bij

mestopslag:

1. Factoren die de microbiële werking beïnvloeden: beluchting, vochtgehalte, temperatuur en

aanwezigheid van nutriënten

2. Dier

3. Opslagwijze: afgedekt of niet afgedekt, vaste mest of drijfmest/mengmest

4. Gebruikte voeder

Deze invloedsfactoren zijn gelijkaardig aan de invloedsfactoren voor methaanemissies.

DIERSOORT EN TYPE MEST

Lachgasemissies bij externe mestopslag worden dikwijls uitgedrukt als een % van de stikstof aanwezig in

de opgeslagen mest. De N-inhoud van de mest is een eerste factor die wordt beïnvloed door de diersoort

(Tabel 3.1.10, http://www.vlm.be/Mestbank/FAQ/Algemeen/richtwaarden.htm).

Naast de invloed van diersoort en mesttype op de N-inhoud van de mest, is er ook een invloed op het %

van de stikstof die bij externe opslag als N2O wordt geëmitteerd. In het GAINS-model (IIASA, 2004)

wordt uitgegaan van een emissies als N2O van 3,1% van de N-inhoud bij vaste mest (alle dieren met

uitzondering van pluimvee), 0,8% van de N-inhoud bij pluimveemest en 0,16% van de N-inhoud bij alle

andere mesttypes (inclusief vergiste mest). Dustan (2002) gaat uit van een emissie van N2O van 2% van

de N-inhoud bij vaste mest en 0,1% van de N-inhoud bij mengmest. Bij de Mol en Hilhorst (2003) wordt

uitgegaan van een verlies van 0,1% van de N-inhoud bij stalmest.

Oenema et al (2000) geven voor dunne rundermest een N-verlies als N2O op dat lager is dan 0,0009% (6

maanden opslag bij 15°C). Bij opslag van varkensstromest werd een jaarlijks stikstofverlies van 0,8% van

de N-inhoud vastgesteld, terwijl wordt aangegeven dat het jaarlijks stikstofverlies bij rundveestromest

lager was dan bij varkensstromest.

INVLOED VAN AFDEKKEN



afdekken op de lachgasemissies is niet eenduidig vast te stellen en varieert van 71% emissiereductie tot

1850% emissietoename. Het is ook niet duidelijk of het compacteren van de mest voor het afdekken een

invloed heeft.


83

Tabel 3.1.10: Richtwaarden voor stikstofinhoud in mest – invloed van diersoort en type mest

Mestcode Diersoort Mesttype Stikstofinhoud (kg N/ton)

1 runderen Gier 4

2 runderen Mengmest 4,8

3 runderen Vaste mest 7,1

4 mestkalveren Mengmest 3

5 varkens Gier 5,8

6 varkens Mengmest 6,5

7 varkens Vaste mest 7,5

8 zeugen en biggen Gier 2

9 zeugen en biggen Mengmest 4,4

10 zeugen en biggen Vaste mest 7,5

11 mestvarkens Gier 5,8

12 mestvarkens Mengmest 8,1

13 mestvarkens Vaste mest 7,5

14 mestvarkens - brijbakken Mengmest 9,2

15 leghennen Mengmest 9

16 leghennen Voorgedroogde vaste mest 29,8

17 leghennen Vochtig vaste mest 20,1

18 slachtkuikens Vaste mest 29,5

19 opfokpoeljen Mengmest 9

20 opfokpoeljen Voorgedroogde vaste mest 29,8

21 opfokpoeljen Vochtig vaste mest 20,1

22 ander pluimvee Vaste mest 14,4

23 eenden Vaste mest 11

24 schapen Vaste mest 8,3

25 paarden Gier 4

26 paarden Vaste mest 5

27 geiten Vaste mest 6,6

28 nertsen Vaste mest 9,5

29 nertsen Gier 2

30 konijnen Gier 1,4

31 konijnen Mengmest 8,5

32 konijnen Vaste mest 16,9

33 konijen in deeppitstal Vaste mest 13,4

34 geiten op roosters Vaste mest 7,5


84



aanleiding tot 99% reductie van de lachgasemissies.

INVLOED VAN BEDRIJFSVOERING

Binnen het Europese MIDAIR project werd de impact nagegaan van de bedrijfsvoering (conventioneel vs.

organisch) op de methaan- en lachgasemissie van niet afgedekte, ondergrondse mengmestopslag. Op

beide bedrijven werd melkvee van het Holstein ras gehouden. De opslag van drijfmest gebeurde op beide

bedrijven in een ondergrondse betonnen tank, bovenaan open aan de lucht. In Tabel 3.1.11 wordt een

overzicht gegeven van de belangrijkste variabelen (mestsamenstelling, meteoconditie) en de

lachgasemissies tijdens de proefperiode.

Tabel 3.1.11: Invloed van de bedrijfsvoering op de lachgasemissie bij niet afgedekte mengmestopslag

Conventioneel Organisch

Mestsamenstelling

Vaste stof kg/ton 51 66

Vluchtige bestanddelen kg/ton 39 44

Totaal ammoniakale stikstof kg N/ton 0,8 0,8

Meteo

Temperatuur °C 13,1 (-5,6 – 25,7) 11,4 (6,2 – 21,9)

Windsnelheid m/s 2,9 (0,3 – 22,7) 3,4 (0,1 – 26,0)

Neerslag mm/dag 0,8 (0 – 32) 2,3 (0 – 72)

Emissies

Lachgas g/m³/dag 0,31 (0,03 – 1,19) 0,63 (0,0 – 2,23)

DIERENVOEDING

De emissie van N2O uit de opslag van dierlijk mest is verantwoordelijk voor ca. 9 % van de N2O emissies

uit de landbouwsector (Boeckx, 1999 in Parloo et al., 2000). Indien het stikstofgehalte in de voeding van

dieren beter wordt aangepast naargelang de behoefte aan stikstof gedurende hun groeiproces, komt er

minder stikstofoverschot in de geproduceerde mest terecht. Reductie van de stikstofexcretiecoëfficiënt

van de dieren, zal waarschijnlijk een positief effect hebben op de N2O emissies. Niettegenstaande er

voldoende gegevens beschikbaar zijn aangaande de relatie stikstofopname en stikstofexcretie (VLM),

ontbreekt het aan informatie over de relatie tussen de reductie van N-excretie en N2O emissie (Parloo et

al., 2000).

Parloo et al. (2000) vervolgen dat om de uitstoot van stikstof in de uitwerpselen te verminderen, de

stikstofaanbreng zo nauw mogelijk moet overeenstemmen met de stikstofbehoefte van het dier. Elk

overschot aan aminozuren wordt immers gemetaboliseerd en de vrijgekomen stikstof wordt als ureum

(varkens) of urinezuur (pluimvee) geëlimineerd in de urine. Bij groeiende of producerende dieren is de

behoefte aan nutriënten geen constante, maar varieert in functie van leeftijd (vleesvarkens en –kippen)

en productiestadium (fokzeugen en leghennen).

Voor groeiende dieren mag het eiwit- en aminozuurgehalte in het voeder nooit lager zijn dan de behoefte

van de jongste dieren in de groeifase. Bijgevolg wordt het voeder gebaseerd op de behoefte van de

dieren in het begin van de desbetreffende fase. Doordat de nutriëntenbehoefte daalt naarmate

vleesvarkens (en vleeskuikens) zwaarder worden, zal dit bij een onaangepaste voedersamenstelling


85

resulteren in een toenemend nutriëntenoverschot. Vooral de stikstofuitstoot via de urine zal toenemen,

doordat niet de eiwitverteerbaarheid maar wel de benutting van het verteerde eiwit afneemt bij

toenemend lichaamsgewicht.

Voor de reductie van N2O emissies uit opslag van mest door het manipuleren van voeding zijn volgende

technieken praktisch uitvoerbaar: eiwitvermindering (met of zonder aanvulling van aminozuren),

meerfasevoedering en multifasevoedering. Een andere mogelijkheid is het gebruik van zogenaamde

‘effectieve micro-organismen’ als voedingssupplement. De mogelijkheden voor de reductie van deze

emissies via manipulatie van voeding worden in volgende paragrafen beschreven.

Eiwitverlaging met supplementatie van aminozuren

Volgens Parloo et al. (2000) is de meest efficiënte manier om minder overtollige stikstof in het milieu

terecht te laten komen, het verlagen van het eiwitgehalte in het rantsoen. Deze verlaging is slechts

mogelijk zolang de prestaties van de dieren niet in gedrang komen. Synthetische aminozuren kunnen

toegevoegd worden aan het eiwitarm voeder, zodanig dat er voldoende aanbreng is van de hoogst

noodzakelijke aminozuren. (In eerste instantie lysine en methionine, later ook threonine, tryptofaan,

valine, histidine en arginine.) Hierbij moet er gestreefd worden naar een zo goed mogelijke benadering

van het ideaal eiwitconcept.

Met betrekking tot vleesvarkens blijkt uit de literatuur, dat er per 1 % reductie van het ruw eiwitgehalte

in het voeder een gemiddelde reductie van de stikstofexcretie in de mest van 8,4 % verwezenlijkt kan

worden. Dit resultaat is in overeenstemming met het onderzoek van (Fremaut, 1998 in Parloo et al.,

2000), waarin algemeen besloten wordt, dat bij iedere verlaging van het ruw eiwitgehalte in het rantsoen

met 1 %, de stikstofuitstoot met 6 tot 10 % vermindert, al naargelang het aminozuuraanbod en/of de

kwaliteit van het voedereiwit. Volgens (Lenis, 1989 in Parloo et al., 2000) is het op lange termijn mogelijk

de stikstofexcretie van vleesvarkens met 25% te reduceren door gelijktijdig de voeders aan te vullen met

synthetische aminozuren en verlaging van de eiwitinhoud. Voor vleesvarkens had de verlaging van het

eiwitgehalte in zowel de aanloopfase als in de afmestfase geen significant effect op de groei,

voederopname en –conversie van de dieren, tenminste als er voldoende synthetische aminozuren

toegevoegd werden. Volgens de Nederlandse oplossingsrichtingen mest- en ammoniakproblematiek

1985-1994 heeft het voeder dat momenteel het meest gebruikt wordt in de praktijk een ruwe eiwitinhoud

van ongeveer 16,4. Dit gehalte zou gereduceerd kunnen worden met 2 %, mits aanvulling met de vier

essentiële aminozuren, zonder negatieve gevolgen voor de prestaties. Bijgevolg kan de stikstofexcretie

met 16-17 % gereduceerd worden. Een experiment uitgevoerd door (Lippens, 1997 in Parloo et al.,

2000) met braadkuikens, toonde aan dat het mogelijk is om minstens dezelfde zoötechnische resultaten

te behalen met laageiwitrantsoenen (17 %) als met een praktijkvoeder (21 %). Dit wel onder de

voorwaarde dat de aanvulling van synthetische aminozuren gebeurt tot op het niveau van het

controlevoeder. Ten gevolge van een toegenomen N-retentie (32 %) leverde het laageiwitvoeder een

belangrijke bijdrage tot de verlaging van de N-uitstoot. De toepassing van laageiwitvoeders leidde echter

ook tot een verhoogde vetaanzet. (Fergusson, 1998 in Parloo et al., 2000) onderzocht eveneens het

effect van verlaagd eiwitvoeder op de ammoniakemissie in vleeskippenstallen. Toediening van een

eiwitarm voeder had een significante reductie van de stikstofuitstoot in de mest tot gevolg (16,3 %). Het

Nederlandse productschap voor veevoeder onderzocht in het kader van oplossingsrichtingen mest- en

ammoniakproblematiek 1985–1994 door middel van productieproeven, hoe sterk, bij gelijktijdige

aanvulling met (bio)-synthetische aminozuren, het eiwitgehalte in maïs-soja rantsoenen kon worden

verlaagd zonder nadelige consequenties voor technische resultaten. Voor leghennen zou een verlaging

van het ruw eiwitgehalte van gemiddeld 17% tot ongeveer 15% mogelijk zijn en dit zonder toevoeging

van vrije aminozuren. Deze reductie in het eiwitaanbod, leidde tot een reductie in de N-uitscheiding van

circa 20%. Door toevoeging van lysine en methionine, kon het eiwitgehalte in het voeder tot 13.5%

gebracht worden, maar dit veroorzaakte een verlaging van de productieresultaten met circa 2%.


86

Meerfasenvoeder

Bij meerfasenvoeder worden er in plaats van één voeder voor de ganse productieperiode, twee of drie

voeders aangeboden. Deze voeders zijn beter afgestemd op de specifieke behoefte van het dier in de

betreffende periode, waardoor er minder stikstof wordt uitgescheiden. Bij groeiende dieren, zoals

vleesvarkens en slachtkuikens, daalt de nutriëntenbehoefte naarmate de dieren ouder worden. Bij

volwassen, producerende dieren (fokzeugen en leghennen) is de nutriëntenbehoefte afhankelijk van

productie- en levensfase.

In de vleesvarkenshouderij wordt er in het systeem van driefasenvoeder, vanaf een levend gewicht van

70 kg, een tweede afmestvoeder aangeboden met een verlaagde ruwe eiwitinhoud. Hierdoor wordt een

deel van het overtollige aminozuur- en eiwitaanbod weggenomen. Bij fokzeugen wordt er, bij het

tweefasenvoedersysteem, een aangepast voeder gegeven tijdens de dracht- en de lactatieperiode. Bij

toepassing van een driefasenvoeder wordt het voeder voor de dracht opgedeeld in een voeder voor de

eerste 90 dagen van de dracht (vroege dracht) en een voeder voor de laatste 25 dagen van de dracht

(late dracht). Tijdens het begin van de dracht is de nutriëntenbehoefte beperkt. De zeug bevindt zich in

een soort rustfase en heeft slechts een beperkte energie-, eiwit- en mineralenbehoefte. Deze behoefte

neemt in belangrijke mate toe naar het einde van de dracht. Doordat er tijdens de lactatieperiode naar

een maximale melkproductie gestreefd wordt, is in deze periode de nutriëntenbehoefte het grootst.

Volgens dr. D. Maenhout van Hendrix Voeders (Vandenbosch, 1998 in Parloo et al., 2000) richt deze

maatregel zich vooral naar bedrijven die willen doorgroeien naar een hogere productie van meer dan 22

biggen per zeug en per jaar en naar bedrijven die inspanningen willen of moeten doen naar milieu en/of

dierenwelzijn. Momenteel wordt op veel bedrijven nog steeds gebruik gemaakt van één voeder, dat zowel

tijdens de dracht als de lactatie gegeven wordt. Aangezien dit voeder gebaseerd is op de hoge behoefte

tijdens de lactatie, neemt het varken tijdens de dracht een overmaat aan eiwitten op.

Leghennen krijgen in plaats van één volledig legvoeder, twee voeders aangeboden. De omschakeling van

het ene voeder naar het andere gebeurt op een leeftijd van ca. 36 weken. Voor slachtkuikens worden er

in plaats van twee (0-38 dagen, 38-43dagen), drie voeders gebruikt (0-14 dagen, 14-38 dagen, 38-43

dagen). In theorie wordt de 42 dagen durende mestronde opgedeeld in 3 blokken van 14 dagen, waarin

de voeders toenemen in energieinhoud, maar het gehalte aan lysine, methionine, cystine, fosfor en

calcium afneemt. In feite is de derde ronde geïntroduceerd omdat in de afmestfase geen coccidiostaticum

in het voer mag zitten.

Volgens (Lenis, 1989; Jongbloed, 1990 in Parloo et al., 2000) wordt in de vleesvarkenshouderij door het

gebruik van driefasenvoeder het ruw eiwitaanbod met 0,5 tot 0,6 % gereduceerd t.o.v. tweefasenvoeder,

waardoor er een reductie van de stikstofexcretie in de mest van 6-7 % kan bekomen worden. Ook

(Fremaut, 1989 in Parloo et al., 2000) behaalden analoge resultaten. Driefasenvoeder leverden hun een

reductie van het ruw eiwitaanbod van 1,1 % op, waardoor de stikstofexcretie in de mest met 12,5 %

daalde.

In de experimenten van Bens (nd in Parloo et al., 2000) lag het gemiddeld stikstofgehalte van het

aangeboden twee- en driefasenvoeder hoger (respectievelijk 17 en 16,2 %) dan in de experimenten van

de andere auteurs. Over het gehele groeitraject (25-105 kg) wordt door het gebruik van driefasenvoeder

het ruw eiwitaanbod verminderd met 0,8 %, wat een reductie van de stikstofuitstoot met de mest van 7

% oplevert.

Experimenten met fokzeugen (Lenis, 1989 in Parloo et al., 2000) toonden aan dat de N-excretie bij

gebruik van een verschillend voeder voor dracht en lactatie, 24 % minder bedraagt dan wanneer er

eenzelfde voeder gebruikt wordt voor beide periodes. Uit experimenten van (Everts, 1993 in Parloo et al.,

2000) kon besloten worden dat een dieet met lage stikstofinhoud tijdens de dracht en met hoge

stikstofinhoud tijdens de lactatie, ongeveer 25 % minder stikstofexcretie tot gevolg heeft in vergelijking

met het gebruik van 1 conventioneel voeder (met hoge stikstofinhoud) voor de twee periodes samen.


87

Door leghennen in plaats van een volledig legvoer een tweefasenvoer (met toevoeging van de

synthetische aminozuren lysine en methione) aan te bieden, wordt volgens de berekeningen van

(Coppoolse, 1990 in Parloo et al., 2000) de stikstofuitstoot met 12 % gereduceerd. Verdere verlaging van

het eiwitaanbod door supplementatie van meerdere synthetische aminozuren (threonine en tryptofaan of

threonine, tryptofaan, isoleucine, valine en arginine) reduceerden de stikstofexcretie met respectievelijk

14 % en 32 %.

Multifasevoedering

Bij het multifasenvoedersysteem wordt de samenstelling van het voeder wekelijks aangepast aan de

actuele behoefte van het dier door een stikstofmineralen-rijk voer in wisselende verhoudingen te mengen

met een stikstofmineralen-arm voer. Het is de bedoeling om met multifasenvoeder, met minstens

gelijkblijvende technische en economische resultaten, de mineralenuitstoot zo ver mogelijk terug te

brengen.

Uit Nederlandse experimenten met vleesvarkens (De Schothorst, Lelystad en Rosmalen), blijkt

multifasenvoeding in vergelijking met een tweefasen-voedersysteem een reductie van de stikstofexcretie

van 10-20 % oplevert.

Bens (sd, in Parloo et al., 2000) realiseerden met multifasenvoeder 8 % reductie van de stikstofexcretie

ten opzichte van driefasenvoeder en 14,9 % reductie ten opzichte van tweefasenvoeder (de gemiddelde

gehaltes aan ruw eiwit voor het twee-, drie- en multifasenvoeder, bedroegen respectievelijk 17,0 %, 16,2

% en 15,3 %).

Effectieve micro-organismen als voedingssupplement

Amon et al. (2004) realiseerden een reductie van de lachgasemissie uit varkensmengmest met 23,3% bij

het toevoegen van zogenaamde ‘effectieve micro-organismen’ aan de dierenvoeding. ‘Effective micro-



van deze ‘effectieve micro-organismen’ in de mestopslag zelf leidt bij rundveemengmest tot een reductie

van de lachgasemissie met 16,5% terwijl bij varkensmengmest geen effect werd vastgesteld.

GEMENGDE EFFECTEN

In het MIDAIR project werd tevens de impact nagegaan van bedrijfstype (conventioneel vs. organisch),

seizoen en afdekken op de methaan- en lachgasemissies bij opslag van vaste rundveemest. Op beide

bedrijven werd melkvee van het Holstein ras gehouden. In Tabel 3.1.12 wordt een overzicht gegeven van

de belangrijkste variabelen (mestsamenstelling, meteoconditie) en de lachgasemissies tijdens de

proefperiode.

Het MIDAIR project bekeek ook de impact van afdekken en temperatuur (winter vs. zomer) op de

methaan-, lachgas- en ammoniakemissies bij rundveemengmest. In Tabel 3.1.13 wordt een overzicht

gegeven van de belangrijkste beïnvloedende variabelen en de lachgasemissie tijdens de proefperiode.

Daarnaast werd ook de invloed van vergisten nagegaan door de experimenten zowel met onvergiste als

met anaeroob vergiste mest uit te voeren. De invloed van afdekken werd bij onvergiste mest nagegaan

door in het ene geval de natuurlijke korst op de mengmest te laten vormen terwijl in het tweede geval

een houten deksel boven de mest aan te brengen. In het geval van vergiste mest werd de invloed van

twee types afdekking onderzocht: het aanbrengen van een laag stro en het aanbrengen van een laag

stro met daarboven een houten deksel.



88

• Een duidelijke stijging van de lachgasemissie met stijgende temperatuur (zomer vs. winter);

• Een duidelijke toename van de lachgasemissie bij vergiste mengmest;

• Een daling van de lachgasemissie bij het aanbrengen van een houten deksel;

• Een daling van de lachgasemissie bij het aanbrengen van een laag stro op vergiste mest.






• Composteren in de winterperiode leidt tot een daling van de lachgasemissies met 40,6% t.o.v. de

klassieke anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop);

• De lachgasemissie bij een niet afgedekte mesthoop is in de zomerperiode 33,9% lager dan in de

winterperiode;

• Composteren in de zomerperiode reduceert de lachgasemissie met 35% t.o.v. de klassieke

anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop).

Wagner-Riddle (datum niet beschikbaar) onderzocht de invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur

op de emissies van methaan en lachgas bij externe opslag van mengmest (varkens en runderen). In

Tabel 3.1.18 wordt een overzicht gegeven van de gemeten lachgasemissies. Uit de gegevens in deze

tabel blijkt:

• een stijging van de lachgasemissie met stijgende temperatuur, hoewel bij temperaturen lager

dan 10°C niet direct meer een temperatuureffect wordt waargenomen;

• een hogere lachgasemissie bij varkensmengmest dan bij rundveemengmest bij temperaturen

lager dan 10°C (1219% hoger) en een lagere lachgasemissie bij varkensmengmest dan bij

rundveemengmest bij temperaturen hoger dan 10°C (19% lager).

Tabel 3.1.12: Invloed van de bedrijfsvoering, seizoen en overdekken op de lachgasemissie bij opslag van vaste rundveemest

Winter Zomer

Conventioneel Organisch Conventioneel Organisch

Opslag

Volume m³ 210 250 190 200

Locatie Buiten, niet overdekt



Overdekt

Mestsamenstelling

pH 7,24 8,89 9,03 8,92

Vaste stof kg/ton 209 180 246 267

Vluchtige bestanddelen

kg/ton 40 31 51,5 60

Kjehldahl stikstof kg N/ton 5,4 3 7,44 8,44

Emissie

Lachgas g/m³/dag 50,7 21,8 5,9 1,3

ECOLA

S

Literatuuroverzicht


estopslag

89

Tabel 3.1.13: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de lachgasem

issie bij opslag van rundveem

engmest


engmest


engmest

Natuurlijke korst

Natuurlijke korst +

houten deksel

Geen afdekking

Laag stro

Laag stro + houten

deksel

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Opslag

Duur

dagen

100

140

100

140

100

140

100

140

100

140

Mestsamenstelling

pH

7,23

7,59

7,22

7,56

7,68

7,74

7,64

7,64

7,58

7,64

Vaste stof

kg/ton

89,8

74,2

87,5

60,3

57,3

57,7

60,0

59,2

58,6

59,2

Vluchtige

bestanddelen kg/ton

70,5

55,6

68,1

44,7

40,8

40,2

42,3

41,3

41,6

41,3

Totaal stikstof

kg N/ton

3,47

3,28

4,04

3,14

3,69

3,57

3,86

3,40

3,74

3,40

Ammoniakale

stikstof

kg N/ton

1,68

1,75

2,36

1,51

2,51

2,20

1,76

2,06

2,49

2,06

Emissie

Lachgas

g/m

³/dag

0,44

1,105

0,382

0,60

0,286

2,225

0,285

1,257

0,291

0,781

ECOLA

S

Literatuuroverzicht


estopslag

90

Tabel 3.1.14: Invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur op de methaanem

issie bij niet-afgedekte opslag van mengmest

Varkensm

engmest Arkell

Varkensm

engmest Guelph

Varkensm

eng-

mest Jarvis

Rundveem

engmest

Bright

Rundveem

engmest

Embo

Zomer

Herfst

Winter

Lente

Zomer

Herfst

Winter

Lente

Zomer

Herfst

Winter

Lente

Zomer

Zomer

Herfst

Winter

Opslag

Duur

dagen

24

12

6

43

15

20

74

21

105

21

133

37

66

17 +

55

40

19

Tempe-

ratuur

°C

16,7

7,2

-5,6

9,9

18,5

7,4

-3,0

7,3

18,5

7,4

-5,8

7,9

17,7

18,2

4,4

-5,8

Mest-

samen-

stelling

pH

7,5

7,5

7,5

7,5

6,8

7,5

7,4

7,4

7,7

7,9

- -

- -

- -

N in

vaste

stof

g/ton

- -

- -

2299

1874

1778

1778

798

1075

- -

- -

- -

NH4-N g/ton

1521

1521

1521

1521

2066

1398

1245

1245

678

882

1680

1680

1680

1750

1750

1750

Emissie

Lachgas

mg/m

³/dag

0,55

2,81

8,99

< dl

< dl

7,75

0,62

2,40

13,89

4,21

0,36

< dl

0,72

12,93

< dl

< dl


91

INVLOEDSFACTOREN LACHGASEMISSIE: SAMENVATTEND OVERZICHT

Hoewel de impact van bepaalde invloedsfactoren op de lachgasemissie niet altijd 100% duidelijk is,


• De lachgasemissie wordt in sterke mate beïnvloed door de stikstofinhoud van de mest. Zo geeft

vaste mest (hogere N-inhoud) aanleiding tot hoger lachgasemissies bij externe opslag dan

mengmest (lagere N-inhoud). De N-excretie is eveneens afhankelijk van de diersoort. De hoogste

lachgasemissie wordt vastgesteld bij pluimveemest (hoogste N-excretie), gevolgd door

varkensmest en uiteindelijk rundveemest. Gezien door aanpassingen van de voedersamenstelling

(meerfasenvoeder en multifasenvoeder) kan ingespeeld worden op de N-excretie, bestaat de

mogelijkheid om de lachgasemissies te beperken door in te spelen op de voedersamenstelling.

• De lachgasemissie stijgt met stijgende temperatuur. Volgens de meeste auteurs is bij lage

temperatuur (< 10°C) geen temperatuurseffect meer meetbaar.

• De impact van bedrijfsvoering (conventioneel vs. organisch bedrijf) op de lachgasemissie is

onduidelijk.

• De invloed van afdekken op de lachgasemissie is onduidelijk.

3.1.3 Ammoniak (NH3)

3.1.3.1 Mechanisme

Anders dan bij methaan en lachgas dient bij ammoniak rekening gehouden te worden met twee stappen:

de vorming van ammoniak en de daaropvolgende vrijstelling in de atmosfeer (vervluchtiging). Bij

ammoniak kunnen beide stappen worden beïnvloed, terwijl bij methaan en lachgas wordt van uitgegaan

dat de vrijstelling in de atmosfeer van de gevormde molecule weinig of niet kan worden beïnvloedt.

VORMING VAN AMMONIAK

Bij zoogdieren komt ureum voor als stikstofhoudende verbinding in de urine, terwijl bij pluimvee de

stikstofhoudende verbinding urinezuur is. Als gevolg van de aanwezigheid van micro-organismen/

bacteriën in de mest worden zowel ureum als urinezuur afgebroken en omgezet naar ammoniak.

Daarnaast doet zich ook afbraak voor van N-houdende organische verbindingen in de mest

(ammonificatie). Deze mineralisatie van N-houdende organische verbindingen is veel trager dan de

omzetting van ureum en urinezuur en dit proces speelt dan ook een minder belangrijke rol bij de emissies

uit stallen en mestopslag (maar wel na toediening van mest op de bodem). Nadat het ammoniak

gevormd is, ontsnapt het vrij gemakkelijk uit de mest.

Meer dan de helft van de N die door runderen en varkens wordt uitgescheiden bevindt zich in de urine.

Hiervan is 65-85% aanwezig onder de vorm van ureum. Ureum wordt gehydrolyseerd door het

extracellullaire enzyme urease tot ammoniumcarbonaat dat snel afbreekt volgens de volgende reactie

(Rumburg et al., 2004 in Vanderreydt et al, 2004):

CO(NH2)2 +2 H2O → (NH4)2CO3 ↔ 2 NH4+ + CO3

2-

Pluimvee produceert geen urine. Een belangrijk bestanddeel van pluimvee-faeces is urinezuur, dat na

hydrolyse tot ureum, snel degradeert tot NH4+.

Een tweede manier waarop er in excreten NH3 gevormd wordt, is de afbraak van organische

stikstofverbindingen tot aminozuren. Deze aminozuren kunnen verder degraderen tot NH3 en andere

componenten zoals getoond in de volgende reactie (Vanderreydt et al, 2004):


92

Organische verbindingen → NH3 + CH4 + CO2 + H2 + H2S

VERVLUCHTIGING VAN HET GEVORMDE AMMONIAK

Ammoniak bestaat in vloeibare mest in de vorm van ammonium-ionen (NH4+) en vrij ammoniak (NH3).

Ammoniakvervluchtiging wordt hier gedefinieerd als de verplaatsing van gasvormig NH3 vanuit het

mestoppervlak naar de vrije luchtstroming. Figuur 3.1.5 illustreert het mechanisme van ammoniak-

vervluchtiging uit vloeibare (of de vloeibare fractie van) mest (Ni, 1999 in Vanderreydt et al, 2004).

Figuur 3.1.5: Mechanisme ammoniak-vervluchtiging (Ni, 1999 in Vanderreydt et al, 2004)

Het uit biomassa geproduceerde NH3 kan onder invloed van een concentratiegradiënt naar het

mestoppervlak diffunderen. Dit diffusieproces is temperatuursafhankelijk. Hogere temperaturen

vergemakkelijken het diffusieproces.

NH3 is een basische molecule en kan een proton binden ter vorming van het ammonium-ion NH4+. Deze

evenwichtsreactie kan uitgedrukt worden aan de hand van de zuurdissociatieconstante Kd. Deze

dissociatieconstante is afhankelijk van het type mest en de temperatuur. Bij hogere pH-waarden en

temperaturen zal de evenwichtsreactie in de richting van vrij ammoniak gedreven worden. De pH-waarde

wordt bepaald door de initiële pH-waarde en het vrijkomen van CO2 en NH3 .

De concentratie van gasvormig ammoniak aan het mestoppervlak wordt bepaald door de ligging van het

evenwicht met het vrij ammoniak in de waterige fase aan het oppervlak. Dit evenwicht kan uitgedrukt

worden aan de hand van de constante van Henry Kh . Deze constante legt een direct verband tussen de

oplosbaarheid van een gas en de partitiële druk in de gasfase van de stof en is temperatuursafhankelijk.

De verplaatsing van gasvormig NH3 vanuit het mestoppervlak naar de vrije luchtstroming gebeurt

grotendeels door convectie. De convectieve massatransfer kan uitgedrukt worden door:

QAr = Ahm (CAg,0 – CAg, ∞)

waarbij QAr de emissiesnelheid van NH3 vanuit het mestoppervlak A, CAg,0 , de concentratie gasvormig

NH3 aan het mestopppervlak, CAg, ∞ de concentratie van gasvormig NH3 in de vrije luchtstroming en hm de

convectieve massatransfercoëfficiënt zijn. De convectieve massatransfercoëfficiënt hm is afhankelijk van

de temperatuur, de ruwheid van het oppervlak en snelheid van de luchtstroming over het oppervlak.


93


FACTOREN MET EEN INVLOED OP DE VORMING VAN AMMONIAK

Volgens Bowman (2002) hebben volgende factoren een impact op de ammoniakvorming bij mestopslag:

1. pH

2. temperatuur

3. koolstof/stikstof ratio in de mest

4. beschikbaarheid van ammoniumionen

Pollet (1996) ziet naast de invloed van het dier, voornamelijk temperatuur, pH, verblijftijd en droge

stofgehalte van de mest als belangrijkste invloedsfactoren bij de ammoniakvorming.

FACTOREN MET EEN INVLOED OP DE VERVLUCHTIGING VAN AMMONIAK

In essentie is de NH3-emissiesnelheid afhankelijk van de convectieve massatransfercoëfficiënt en het

concentratieverschil tussen het mestoppervlak en de vrije luchtstroming. Figuur 3.1.6 vat de verschillende

invloedsfactoren op het proces van NH3-vervluchtiging nogmaals samen (Vanderreydt et al, 2004).

Figuur 3.1.6: Invloedsfactoren op het proces van NH3-vervluchtiging (Vanderreydt, I., De Fré, R., Swaans, W., Govaerts, J. 2004)


94

DIERSOORT EN MESTTYPE

Net zoals bij de emissie van lachgas, wordt de ammoniakemissie bij externe mestopslag dikwijls

uitgedrukt als een percentage van de in de mest aanwezige stikstof. De eerste bepalende variabele is dan

ook de verschillende N-excretie per diertype en de verschillende N-inhoud per type mest (vaste mest vs.

mengmest) (zie Tabel 3.1.10).

Wat vervluchtiging van de N-inhoud als NH3 betreft, gaan de Mol en Hilhorst (2003) uit van 1,2% bij

externe opslag van stalmest. Oenema et al (2000) citeren dat 2% van het totaal N als NH3 wordt

geëmitteerd bij rundveemengmest in afgedekte externe opslag. Bij opslag van vaste rundveemest

bedraagt het verlies 10-15% bij melkvee en 7% bij kalveren (<6 maand). Bij niet-afgedekte silo’s

bedraagt het N-verlies uit varkensmengmest 5-15% van het totaal N voor een opslagduur van 180-250

dagen. Bij een afgedekte externe opslag bedraagt dit verlies 1,66% voor vleesvarkens en 2,36% voor

fokvarkens. Voor varkensstromest worden verliezen als NH3 in de grootte-orde 2-5,2% van totaal N

geciteerd.

Op basis van de gegevens van Ferm et al (2006) blijkt dat de NH3 emissie bij de opslag van

varkensstromest 1,8 tot 8,3 maal hoger is dan bij de opslag van rundveestromest.

AANZUREN

Het aanzuren van varkensmengmest leidt tot een reductie van de ammoniakemissies die afhankelijk zijn

van de ingestelde pH. Hörnig et al (2002) bekwamen bij varkensmengmest een reductie van de

ammoniak-emissies met 63,6% bij pH 5, van 79,5% bij pH 4,5 en van 94,9% bij pH 4. Het aanzuren

gebeurde in alle gevallen met melkzuur.

AANBRENGEN VAN EEN DRIJVENDE AFDEKKING

Belangrijkste emissiereductiemaatregel bij externe mestopslag is het verkleinen van het contactoppervlak

tussen de mest en de lucht. Oudendag (1992) geeft volgende vervluchtigingspercentages voor open en

afgedekte externe mestopslag per diersoort (Tabel 3.1.15), wat neerkomt op een reductie van de

ammoniakemissie met 90% als gevolg van afdekken.

Tabel 3.1.15: Invloed van afdekken op het vervluchtigingspercentage bij externe mestopslag (Oudendag, 1992)

Vervluchtingspercentage (%)

Open externe opslag Afgedekte externe opslag

Melkvee 10 1

Vleesvee 10 1

Vleesvarkens 16 1,6

Leghennen

Mestbandbatterij met geforceerde droging 8 0,8

Grondhuisvesting 5 0,5

Slachtkuikens 4 0,4

Anon (1995) geeft aan dat de reductie van de ammoniakemissie functie is van de aard van de afdekking

(Tabel 3.1.16). Deze cijfers worden door metingen van De Bode (1991) op (mini)silo’s met een Lindvall-

doos ondersteund (Tabel 3.1.17). Uit de cijfers van De Bode (1991) blijkt dat de meeste

afdekkingvormen een hogere efficiëntie hebben in de zomer- dan in de winterperiode.


95

Tabel 3.1.16 : Invloed van de aard van de afdekking op de reductie van de ammoniakemissie bij externe mestopslag (Anon, 1995)

Aard afdekking Reductie ammoniakemissie (%)

Tentzeil 70 – 90

Beton, golfplaten, hout, kunststof 70 – 90

Olielaag 70 – 90

Mestzak 70 – 90

Drijvende folie 50 – 80

Polystyreen (Tempex) 50 – 80

Tabel 3.1.17 : Invloed van de aard van de afdekking op de reductie van de ammoniakemissie bij externe mestopslag in zomer- en winterperiode (De Bode, 1991)

Reductie ammoniakemissie (%)

Aard afdekking Rundveemengmest Varkensmengmest

Zomer Winter Zomer Winter

Tentzeil 84 (79 – 92) 71 (58 – 75) 94 (86 – 97) 84 (71 – 96)

Golfplaten 50 (31 – 61) 46 (14 – 79) 84 (33 – 100) 54 (31 – 72)

Drijvende folie 86 (74 – 94) 82 (53 – 96) 94 (80 – 100) 73 (58 – 84)

Polystyreen (Tempex) 81 (72 – 93) 78 (43 – 94) 85 (75 – 93) 78 (36 – 87)

Hörnig et al (2002) bekwamen een reductie van de ammoniakemissie met 80% bij het aanbrengen van

een 5-15 cm dikke strolaag bovenop een varkensmengmestopslag. Het gebruik van natuurlijke

steenachtige materialen met lage densiteit als drijvende afdekking leidde tot een reductie van de

ammoniakemissie met respectievelijk 62,9% (Pegülit R) en 91% (Pegülit M). Het gebruik van

raapzaadolie als afdekking leidde tot een reductie van de ammoniakemissies met 50% bij een laag van 3

mm en 85% bij een laag van 6 mm.

Portejoie en Martinez (2002) onderzochten de invloed van verschillende types afdekking op de

ammoniak-emissie bij de opslag van varkensmengmest. De resultaten worden samengevat in Tabel

3.1.18.

Tabel 3.1.18: Invloed van verschillende types afdekkingen op de ammoniakemissie bij de opslag van varkensmengmest

Afdekking Reductie in NH3 emissie

1 cm dikke olielaag 93%

Drijvende kunststoffilm – 1 mm dik 99%

Geperforeerde polystyreen schijf – openingen van 1,6 cm voor in totaal 33% van de oppervlakte

76%

Turf rechtsreeks bovenop slurry 77 – 88%

Geperforeerde polystyreenschijf + turf 100%

Hydrofobe turf (3 dagen gedroogd bij 105°C) bovenop slurry 100%

Geperforeerde polystyreenschijf + hydrofobe turf 100%


96

Oenema et al (2000) gaan uit van een reductie van de NH3-emissie uit een mestsilo met varkens-

mengmest van 84-94% bij gebruik van een tentconstructie.



afdekken op de ammoniakemissies varieert van 47% tot 93% emissiereductie. Het is ook niet duidelijk of

het compacteren van de mest voor het afdekken een invloed heeft.



aanleiding tot 12% reductie van de ammoniakemissies.

VORMING VAN EEN NATUURLIJKE KORST

Smith et al (2004) onderzochten de invloed van de vorming van een natuurlijke korst bovenop

rundveemengmestopslag op de ammoniakemissie. Uit metingen op een 50-tal bedrijven bleek een

reductie van de ammoniakemissie van 50% als gevolg van de aanwezigheid van een natuurlijke korst op

de mengmestopslag. Het sterk en regelmatig mengen van de mest in de opslag heeft dus mogelijks een

negatief effect op de ammoniakemissie.

DIERENVOEDING

Amon et al. (2004) realiseerden een reductie van de ammoniakemissie uit varkensmengmest met 39,1%

bij het toevoegen van zogenaamde ‘effectieve micro-organismen’ aan de dierenvoeding. ‘Effective micro-



van deze ‘effectieve micro-organismen’ in de mestopslag zelf leidt bij rundveemengmest tot een reductie

van de lachgasemissie met 20,2% terwijl bij varkensmengmest zelfs een lichte stijging van de ammoniak-

emissie werd vastgesteld.

GEMENGDE EFFECTEN

Het MIDAIR project bekeek de impact van afdekken en temperatuur (winter vs. zomer) op de methaan-,

lachgas- en ammoniakemissies bij rundveemengmest. In Tabel 3.1.19 wordt een overzicht gegeven van

de belangrijkste beïnvloedende variabelen en de ammoniakemissie tijdens de proefperiode. Daarnaast

werd ook de invloed van vergisten nagegaan door de experimenten zowel met onvergiste als met

anaeroob vergiste mest uit te voeren. De invloed van afdekken werd bij onvergiste mest nagegaan door

in het ene geval de natuurlijke korst op de mengmest te laten vormen terwijl in het tweede geval een

houten deksel boven de mest aan te brengen. In het geval van vergiste mest werd de invloed van twee

types afdekking onderzocht: het aanbrengen van een laag stro en het aanbrengen van een laag stro met

daarboven een houten deksel.


• Een duidelijke stijging van de ammoniakemissie met stijgende temperatuur (zomer vs. winter);

• Geen eenduidige impact van vergisten op de ammoniakemissie;

• Een daling van de ammoniakemissie bij afdekken.

Eurich-Menden en Döhler onderzochten de effecten van verschillende maatregelen op de ammoniak-

emissie bij varkens- en rundveehouders. Bij varkenshouders leidde het afdekken van de

mengmestopslagtank door middel van een laag stro in combinatie met het direct injecteren van mest in

de bodem tot een reductie van de ammoniakemissies met 36%. Details over het aandeel van het

afdekken van de opslagtank in deze reductie worden niet gegeven. Verder kan door het aanpassen van


97

de voeding in varkensbedrijven een reductie van de ammoniakemissie met 54% gerealiseerd worden. Bij

rundveehouders leidt het aanbrengen van een drijvende afdekking op de mengmestopslagtank in

combinatie met het direct injecteren van mengmest in de bodem tot een daling van de ammoniak-

emissies met 28%. Het is opnieuw niet mogelijk om de impact van de drijvende afdekking uit te splitsen.






• Composteren in de winterperiode leidt tot een stijging van de ammoniakemissies met een factor

6,55 t.o.v. de klassieke anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop);

• De ammoniakemissie bij een niet afgedekte mesthoop is in de zomerperiode een factor 3,52

hoger dan in de winterperiode;

• Composteren in de zomerperiode verhoogt de ammoniakemissie met een factor 3,95 t.o.v. de

klassieke anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop).

INVLOEDSFACTOREN AMMONIAKEMISSIE: SAMENVATTEND OVERZICHT

Hoewel de impact van bepaalde invloedsfactoren op de ammoniakemissie niet altijd 100% duidelijk is,


• De ammoniakemissie wordt in sterke mate beïnvloed door de stikstofinhoud van de mest.

• De ammoniakemissie stijgt met stijgende temperatuur.

• Aanzuren leidt tot een daling van de ammoniakemissie bij externe mestopslag.

• Afdekken leidt tot een daling van de ammoniakemissie bij externe mestopslag. Ook de vorming

van een natuurlijke korst bovenop een externe opslag van mengmest geeft aanleiding tot een

daling van de ammoniakemissies uit deze opslag.

ECOLA

S

Literatuuroverzicht


estopslag

98

Tabel 3.1.19: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de am

moniakemissie bij opslag van rundveem

engmest


engmest


engmest

Natuurlijke korst

Natuurlijke korst +

houten deksel

Geen afdekking

Laag stro

Laag stro + houten

deksel

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Winter

Zomer

Opslag

Duur

dagen

100

140

100

140

100

140

100

140

100

140

Mestsamenstelling

pH

7,23

7,59

7,22

7,56

7,68

7,74

7,64

7,64

7,58

7,64

Vaste stof

kg/ton

89,8

74,2

87,5

60,3

57,3

57,7

60,0

59,2

58,6

59,2

Vluchtige

bestanddelen kg/ton

70,5

55,6

68,1

44,7

40,8

40,2

42,3

41,3

41,6

41,3

Totaal stikstof

kg N/ton

3,47

3,28

4,04

3,14

3,69

3,57

3,86

3,40

3,74

3,40

Ammoniakale

stikstof

kg N/ton

1,68

1,75

2,36

1,51

2,51

2,20

1,76

2,06

2,49

2,06

Emissie

Ammoniak

g/m

³/dag

0,725

1,105

0,522

0,60

0,443

1,589

0,354

0,898

0,348

0,558

Universiteit Gent Resultaten metingen proefopstellingen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

99

4 RESULTATEN VAN DE METINGEN AAN PROEFOPSTELLINGEN

4.1 INLEIDING

Op basis van de resultaten van een literatuurstudie en de resultaten van een enquête (uitgevoerd door

Ecolas) werden een aantal proefopstellingen opgezet waarbij de emissies van NH3, N2O en CH4 gevolgd

worden in functie van de tijd en de belangrijkste controlerende parameters. Naar aanleiding van de

stuurgroepvergadering op 18/05/2005 werd de nadruk gelegd op de voor Vlaanderen ‘relevante’ stromen,

nl. stalmest van vleesvee, rundveemengmest en vochtige pluimveemest. Als behandelingsmethodes voor

de rundveemengmest wordt gekozen voor drijvende afdekking en aanzuren. De vochtige pluimveemest

wordt afgedekt met plastiek folie. Voor de stalmest wordt geen behandeling voorzien. Er wordt tevens

voor geopteerd de proefopstelling uit te voeren in drievoud met telkens mest van drie verschillende

landbouwers.

4.2 OPZET VAN DE PROEFOPSTELLINGEN

Het doel van de proefopstellingen is om de emissies van NH3, N2O en CH4, die via fysische en biologische

processen uit de mest worden gevormd bij verschillende omstandigheden op te volgen in de tijd.

Hiervoor wordt een voldoende grote hoeveelheid (± 50 L) mest opgeslagen in een vat (60 L) en aan de

lucht blootgesteld. De vaten worden in een ruimte opgeslagen, afgeschermd van zon, regen en wind.

Tevens wordt de temperatuur gemeten gedurende de volledige opslagperiode. De totale duur van de

proefopzetten bedraagt 4 maanden. De proefopzet wordt uitgevoerd gedurende 2 periodes nl. van

september ‘05 tot december ’05 en vanaf half januari ’06 tot half mei ‘06. In totaal worden telkens 18

vaten opgesteld. Foto 1 geeft een beeld van de proefopstelling.

Foto 1: Opslag van de mest in vaten (60 l)

De kippenmest, afkomstig van drie verschillende landbouwers wordt open opgesteld en bedekt met een

plastiek folie. Als behandelingsmethode voor de rundveemengmest wordt gekozen voor aanzuren en een

drijvende afdekking. Als drijvende afdekking wordt gebruik gemaakt van het TOP Tex doek. Het aanzuren

gebeurt met H2SO4 tot een initiële pH van 5,5. Deze opstellingen worden telkens in drievoud uitgevoerd

met mengmest afkomstig van drie verschillende landbouwbedrijven. De stalmest, opnieuw afkomstig van


100

drie verschillende bedrijven, wordt enkel open opgesteld. In Tabel 4.2.1 wordt een overzicht gegeven van

de verschillende opstellingen.

Tabel 4.2.1: Overzicht van de verschillende proefopstellingen

Code Mestsoort Landbouwer Behandeling

KTRP Kippenmest Truyen bedekt

KTRO Kippenmest Truyen open

KDAP Kippenmest David bedekt

KDAO Kippenmest David open

KVAP Kippenmest Van den Heede bedekt

KVAO Kippenmest Van den Heede open

SMO Stalmest Moyaert open

SDV Stalmest De Vriendt open

SDA Stalmest David open

RDWA Rundveemengmest De Wulf aangezuurd

RMOA Rundveemengmest Moyaert aangezuurd

RDVA Rundveemengmest De Vriendt aangezuurd

RDWD Rundveemengmest De Wulf met drijvende afdekking

RMOD Rundveemengmest Moyaert met drijvende afdekking

RDVD Rundveemengmest De Vriendt met drijvende afdekking

De proeven werden uitgevoerd in drievoud met mest afkomstig van drie verschillende

landbouwbedrijven. De belangrijkste eigenschappen met betrekking tot de herkomst van de mest (type

bedrijf, voedingspatroon, ...) worden weergegeven in Bijlage 3.

Bijlage 3: Herkomst van de mest gebruikt in de proefopstellingen

4.3 MATERIAAL EN METHODEN

Gedurende vier maanden wordt de emissie van NH3, N2O en CH4 gevolgd. Gedurende de de eerste twee

weken gebeuren de metingen om de twee à drie dagen, daarna wordt de analysefrequentie geleidelijk

afgebouwd tot wekelijks één meting.

De analyses worden uitgevoerd met een Foto-Akoestische Infrarood Analyser (Bruël & Kjaer, type 1302).

De vaten worden gedurende een korte tijd afgesloten van de lucht, waarna de headspace on-line wordt

geanalyseerd. De Foto-Akoestische Infrarood Analyser meet de drie gassen simultaan (foto 2 en 3). Na

de analyse wordt de mest opnieuw blootgesteld aan de lucht.

De Foto-Akoestische Infrarood Analyser geeft de resultaten weer in ppmv. Er worden telkens zes

metingen uitgevoerd, om de drie minuten. Uit de helling van de lineaire regressie wordt de gasflux

berekend (ppmv/h) (Figuur 4.3.1). Omrekening van ppmv naar g m-2 gebeurt via de ideale gaswet, het

headspace volume en de emitterende oppervlakte. De spreiding op de helling laat berekening van de

standaardafwijking (SD) toe.


101

Foto 2: Meting van de headspace in een gesloten vat

Foto 3: Foto-akoestische infrarood analyser


102

Figuur 4.3.1: Berekening van de gasflux uit de helling van de lineaire regressie

4.4 RESULTATEN

4.4.1 Emissies van NH3, N2O en CH4

Voor de verschillende types mest, afkomstig van drie verschillende landbouwbedrijven en voor de

verschillende behandelingen wordt de flux voor NH3, N2O en CH4 berekend voor de 2 periodes

(september ‘05 – december ’05 en half januari ‘06 – half mei ‘06). In Bijlage 4 wordt het verloop van de

gemeten fluxen (g/h/m²) en de variatie van de fluxen in functie van de verschillende dagen gedurende

de volledige meetperiode voorgesteld. Op basis van deze meetwaarden wordt een gewogen gemiddelde

flux berekend over één maand opslag, twee maanden opslag, drie maanden en vier maanden opslag in

(g/dag/m³). Deze resultaten worden voorgesteld in de Tabel 4.4.1 t.e.m. Tabel 4.4.12.

Bijlage 4: Verloop van de gemeten fluxen van NH3, N2O en CH4 tijdens de twee proefperiodes

De in de proefopstellingen gemeten fluxen verhouden zich als volgt tot de in de literatuur geciteerde

waarden:

• Voor rundveestromest ligt de lachgasflux in dezelfde grootte-orde (1 – 10 g/m³/dag) als de in de

literatuur geciteerde waarden. De in de proefopzetten gemeten methaanflux bij rundveestromest

(0,1 – 1 g/m³/dag) is lager dan de in de literatuur geciteerde waarden (10 – 100 g/m³/dag).

• Voor rundveemengmest ligt de methaan- (1 – 10 g/m³/dag) en ammoniakflux (0,1 – 1

g/m³/dag) in dezelfde grootte-orde als de in de literatuur geciteerde waarden. De in de

proefopzetten gemeten lachgasflux bij rundveemengmest (0,001 g/m³/dag) is lager dan de in de

literatuur geciteerde waarden (0,1 – 1 g/m³/dag).

Concentratie (ppmv)

A

Timet0 t0 + 360 s t0 + 540 st0 + 180 s

x

x

x

x

Universiteit Gent

Resultaten

metingen proefopstellingen


estopslag

103

Tabel 4.4.1: Flux NH3 (g/dag/m

³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode

Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux NH3 (g/dag/m

³)

Sept

Sept - okt

Sept - nov

Sept -dec

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

1.3E-01

4.1E-01

6.6E-01

7.8E-01

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

7.8E+00

5.3E+00

3.8E+00

2.7E+00

KVAP

Kippenmest

Van den Heede

bedekt

4.2E-03

0.0E+00

0.0E+00

0.0E+00

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

2.3E-01

1.4E+00

2.0E+00

1.5E+00

KDAO

Kippenmest

David

open

0.0E+00

8.1E-01

8.2E-01

7.1E-01

KVAO

Kippenmest

Van den Heede

open

5.1E-01

2.3E-01

1.4E-01

8.5E-02

SMO

Stalmest

Moyaert

open

n.d.

n.d.

n.d.

n.d.

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

n.d.

n.d.

n.d.

n.d.

SDA

Stalmest

David

open

1.1E-01

1.8E-02

1.1E-02

4.2E-03

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

n.d.

n.d.

n.d.

n.d.

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

2.7E-01

3.2E-01

2.3E-01

1.5E-01

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

5.0E-01

5.7E-01

3.7E-01

2.5E-01

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

1.8E-01

4.8E-02

2.5E-02

1.7E-02

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

1.1E+00

1.6E+00

1.2E+00

8.6E-01

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

2.0E+00

1.9E+00

1.4E+00

9.8E-01

RDWO

Rundveemengmest

De W

ulf

open

1.5E+00

1.3E+00

8.6E-01

5.8E-01

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

2.0E+00

2.1E+00

1.5E+00

1.1E+00

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open

3.2E+00

3.1E+00

2.2E+00

1.5E+00

n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie

Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

104

Tabel 4.4.2: Gem

iddelde flux NH3 (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux NH3 (g/dag/m

³); gem

iddelde voor de 3 landbouwers

Sept

Sept - okt

Sept - nov

Sept -dec

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

2.6E+00

1.9E+00

1.5E+00

1.2E+00

KVAP

Kippenmest

Van den Heede bedekt

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

KDAO

Kippenmest

David

open

2.5E-01

8.2E-01

1.0E+00

7.6E-01

KVAO

Kippenmest

Van den Heede open

SMO

Stalmest

Moyaert

open

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

3.6E-02

5.9E-03

3.7E-03

1.4E-03

SDA

Stalmest

David

open

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

2.6E-01

3.0E-01

2.0E-01

1.3E-01

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

1.1E+00

1.2E+00

8.8E-01

6.2E-01

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

RDWO

Rundveemengmest

De W

ulf

open

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

2.2E+00

2.2E+00

1.5E+00

1.1E+00

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open


Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

105

Tabel 4.4.3: Flux N2O (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux N2O (g/dag/m

³)

Sept

Sept - okt

Sept - nov

Sept -dec

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

7.4E-02

1.0E-01

7.6E-02

5.5E-02

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

1.3E-01

8.5E-02

6.0E-02

4.2E-02

KVAP

Kippenmest

Van den Heede

bedekt

5.1E-01

2.6E-01

1.7E-01

1.2E-01

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

7.5E-02

1.6E-01

1.2E-01

7.8E-02

KDAO

Kippenmest

David

open

3.1E-02

5.1E-02

3.8E-02

2.9E-02

KVAO

Kippenmest

Van den Heede

open

1.9E+00

8.3E-01

5.4E-01

3.7E-01

SMO

Stalmest

Moyaert

open

3.7E+00

1.5E+00

1.0E+00

6.8E-01

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

2.5E-01

1.2E-01

8.0E-02

5.9E-02

SDA

Stalmest

David

open

5.9E+01

3.8E+01

2.4E+01

1.7E+01

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

n.d.

2.1E-01

1.4E-01

1.0E-01

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

n.d.

n.d.

-2.7E-03

n.d.

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

6.1E-04

8.2E-04

1.2E-03

2.7E-04

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

2.1E-01

1.8E+00

1.4E+00

1.1E+00

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

5.8E-04

n.d.

n.d.

n.d.

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

3.9E-03

3.4E-03

1.6E-02

3.3E-02

RDWO

Rundveemengmest

De W

ulf

open

n.d.

1.6E-03

1.2E-02

2.5E-02

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

8.5E-03

5.1E-03

4.0E-03

3.3E-03

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open

5.0E-03

3.8E-03

3.6E-03

3.9E-03


Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

106

Tabel 4.4.4: Gem

iddelde flux N

2O (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux N2O (g/dag/m

³); gem


Sept

Sept - okt

Sept - nov

Sept -dec

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

2.4E-01

1.5E-01

1.0E-01

7.2E-02

KVAP

Kippenmest


KTRO

Kippenmest

Truyen

open

KDAO

Kippenmest

David

open

6.6E-01

3.5E-01

2.4E-01

1.6E-01

KVAO

Kippenmest

Van den Heede open

SMO

Stalmest

Moyaert

open

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

2.1E+01

1.3E+01

8.5E+00

5.8E+00

SDA

Stalmest

David

open

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

2.0E-04

6.9E-02

4.7E-02

3.3E-02

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

7.2E-02

6.1E-01

4.7E-01

3.8E-01

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

RDWO Rundveemengmest

De W

ulf

open

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

4.5E-03

3.5E-03

6.5E-03

1.1E-02

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open


Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

107

Tabel 4.4.5: Flux CH4 (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux CH4 (g/dag/m

³)

Sept

Sept - okt

Sept - nov

Sept -dec

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

8.9E-01

5.1E-01

3.4E-01

2.4E-01

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

1.9E-01

6.5E-02

4.5E-02

3.1E-02

KVAP

Kippenmest

Van den Heede

bedekt

n.d.

n.d.

n.d.

n.d.

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

1.2E+00

7.3E-01

5.4E-01

3.3E-01

KDAO

Kippenmest

David

open

1.2E-01

9.3E-02

6.4E-02

4.7E-02

KVAO

Kippenmest

Van den Heede

open

n.d.

n.d.

n.d.

n.d.

SMO

Stalmest

Moyaert

open

1.1E+00

4.9E-01

3.3E-01

2.3E-01

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

1.7E-01

1.4E-01

9.3E-02

6.4E-02

SDA

Stalmest

David

open

1.1E+01

4.5E+00

3.0E+00

2.0E+00

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

1.8E+01

1.7E+01

1.2E+01

8.4E+00

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

2.4E+01

1.8E+01

1.3E+01

8.7E+00

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

5.1E+01

3.0E+01

2.0E+01

1.4E+01

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

2.4E+01

2.5E+01

1.8E+01

1.2E+01

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

1.5E+02

1.2E+02

8.2E+01

5.7E+01

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

9.2E+01

4.7E+01

3.1E+01

2.2E+01

RDWO

Rundveemengmest

De W

ulf

open

6.3E+01

5.3E+01

3.6E+01

2.5E+01

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

1.6E+02

9.9E+01

6.9E+01

4.8E+01

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open

1.3E+02

8.0E+01

5.4E+01

3.7E+01


Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

108

Tabel 4.4.6: Gem

iddelde flux CH4 (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux CH4 (g/dag/m

³); gem


Sept

Sept - okt

Sept - nov

Sept -dec

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

3.6E-01

1.9E-01

1.3E-01

9.0E-02

KVAP

Kippenmest


KTRO

Kippenmest

Truyen

open

KDAO

Kippenmest

David

open

4.3E-01

2.8E-01

2.0E-01

1.3E-01

KVAO

Kippenmest

Van den Heede open

SMO

Stalmest

Moyaert

open

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

4.0E+00

1.7E+00

1.1E+00

7.7E-01

SDA

Stalmest

David

open

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

3.1E+01

2.2E+01

1.5E+01

1.0E+01

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

8.8E+01

6.5E+01

4.4E+01

3.0E+01

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking


De W

ulf

open

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

1.2E+02

7.7E+01

5.3E+01

3.7E+01

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open


Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

109

Tabel 4.4.7: Flux NH3 (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux NH3 (g/dag/m

³)

Half jan-half feb

Half jan-half maa

Half jan-half apr

Half jan-half mei

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

3.4E+00

2.0E+00

1.5E+00

1.4E+00

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

5.2E-01

4.2E-01

4.1E-01

4.3E-01

KVAP

Kippenmest

Van den Heede

bedekt

5.0E-01

6.7E-01

7.2E-01

8.3E-01

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

6.3E-01

4.7E-01

4.7E-01

5.7E-01

KDAO

Kippenmest

David

open

1.8E+00

1.3E+00

1.2E+00

1.2E+00

KVAO

Kippenmest

Van den Heede

open

3.7E+00

3.2E+00

3.1E+00

3.3E+00

SMO

Stalmest

Moyaert

open

2.1E-01

1.1E-01

7.6E-02

6.0E-02

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

2.5E-01

2.1E-01

1.9E-01

1.5E-01

SDA

Stalmest

David

open

1.9E-01

1.6E-01

1.6E-01

1.3E-01

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

n.d.

n.d.

n.d.

n.d.

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

3.4E-02

1.8E-02

7.2E-03

1.5E-02

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

n.d.

n.d.

n.d.

1.4E-02

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

3.8E-01

3.5E-01

3.5E-01

3.5E-01

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

3.2E-01

2.4E-01

2.2E-01

2.3E-01

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

6.1E-01

4.5E-01

4.4E-01

4.5E-01

RDWO

Rundveemengmest

De W

ulf

open

3.4E-01

2.6E-01

2.9E-01

3.2E-01

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

2.9E-01

2.2E-01

2.3E-01

2.5E-01

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open

4.8E-01

3.5E-01

3.5E-01

4.1E-01


Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

110

Tabel 4.4.8: Gem

iddelde flux NH3 (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux NH3 (g/dag/m

³); gem


Half jan-half feb

Half jan-half maa

Half jan-half apr

Half jan-half mei

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

1.5E+00

1.0E+00

8.6E-01

8.7E-01

KVAP

Kippenmest

Van den Heede

bedekt

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

KDAO

Kippenmest

David

open

2.0E+00

1.7E+00

1.6E+00

1.7E+00

KVAO

Kippenmest

Van den Heede

open

SMO

Stalmest

Moyaert

open

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

2.2E-01

1.6E-01

1.4E-01

1.1E-01

SDA

Stalmest

David

open

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

1.1E-02

5.9E-03

2.4E-03

9.4E-03

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

4.4E-01

3.5E-01

3.4E-01

3.4E-01

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

RDWO

Rundveemengmest

De W

ulf

open

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

3.7E-01

2.8E-01

2.9E-01

3.3E-01

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open


Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

111

Tabel 4.4.9: Flux N2O (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux N2O (g/dag/m

³)

Half jan-half feb

Half jan-half maa

Half jan-half apr

Half jan-half mei

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

7.5E-02

4.6E-02

3.5E-02

3.1E-02

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

1.3E-02

9.5E-03

1.2E-02

1.6E-02

KVAP

Kippenmest

Van den Heede

bedekt

5.2E-02

3.6E-02

2.9E-02

2.6E-02

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

3.3E-02

2.3E-02

2.1E-02

2.2E-02

KDAO

Kippenmest

David

open

5.4E-02

3.9E-02

3.5E-02

3.4E-02

KVAO

Kippenmest

Van den Heede

open

1.2E-01

7.2E-02

5.3E-02

4.5E-02

SMO

Stalmest

Moyaert

open

2.4E+00

2.9E+00

3.1E+00

2.7E+00

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

1.1E-02

8.9E-03

7.9E-03

1.3E-02

SDA

Stalmest

David

open

n.d.

n.d.

7.3E-02

1.5E+00

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

6.5E-03

4.0E-03

2.8E-03

2.7E-03

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

9.4E-04

1.9E-03

3.2E-03

3.3E-03

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

1.1E-02

7.7E-03

6.7E-03

5.6E-03

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

3.4E-03

5.0E-03

5.0E-03

1.1E-02

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

3.0E-03

2.5E-03

2.1E-03

3.5E-03

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

3.5E-03

2.3E-03

2.7E-03

3.4E-03

RDWO

Rundveemengmest

De W

ulf

open

5.8E-03

4.1E-03

5.5E-03

1.8E-02

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

2.1E-03

2.6E-03

4.1E-03

5.2E-03

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open

2.7E-03

3.0E-03

3.5E-03

5.8E-03


Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

112

Tabel 4.4.10: Gem

iddelde flux N2O (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux N2O (g/dag/m

³); gem


Half jan-half feb

Half jan-half maa

Half jan-half apr

Half jan-half mei

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

4.7E-02

3.0E-02

2.5E-02

2.4E-02

KVAP

Kippenmest

Van den Heede

bedekt

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

KDAO

Kippenmest

David

open

6.8E-02

4.4E-02

3.6E-02

3.4E-02

KVAO

Kippenmest

Van den Heede

open

SMO

Stalmest

Moyaert

open

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

8.0E-01

9.7E-01

1.1E+00

1.4E+00

SDA

Stalmest

David

open

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

6.2E-03

4.5E-03

4.2E-03

3.9E-03

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

3.3E-03

3.2E-03

3.2E-03

6.0E-03

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

RDWO

Rundveemengmest

De W

ulf

open

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

3.6E-03

3.2E-03

4.4E-03

9.6E-03

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open


Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

113

Tabel 4.4.11: Flux CH4 (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux CH4 (g/dag/m

³)

Half jan-half feb

Half jan-half maa

Half jan-half apr

Half jan-half mei

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

9.3E-02

5.4E-02

3.7E-02

3.1E-02

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

7.0E-02

4.3E-02

3.2E-02

2.8E-02

KVAP

Kippenmest

Van den Heede

bedekt

3.3E-02

1.7E-02

8.4E-03

7.0E-03

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

8.7E-02

6.3E-02

4.8E-02

4.1E-02

KDAO

Kippenmest

David

open

8.1E-02

1.2E-02

1.2E-02

1.2E-02

KVAO

Kippenmest

Van den Heede

open

4.5E-02

2.3E-02

1.7E-02

1.6E-02

SMO

Stalmest

Moyaert

open

6.6E-04

n.d.

n.d.

n.d.

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

3.6E-01

2.5E-01

3.0E-01

3.1E-01

SDA

Stalmest

David

open

2.5E-01

1.6E-01

1.5E-01

1.5E-01

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

1.7E+00

1.2E+00

1.4E+00

1.7E+00

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

2.0E+00

2.7E+00

4.9E+00

4.5E+00

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

3.3E+01

2.1E+01

1.7E+01

1.5E+01

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

1.3E+00

2.1E+00

2.8E+00

2.9E+00

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

7.4E+00

5.8E+00

7.5E+00

7.9E+00

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

8.4E+00

7.6E+00

1.4E+01

1.5E+01

RDWO

Rundveemengmest

De W

ulf

open

1.7E+00

2.7E+00

3.2E+00

3.4E+00

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

2.2E+00

3.3E+00

7.2E+00

6.4E+00

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open

2.0E+01

1.3E+01

1.7E+01

1.8E+01


Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

114

Tabel 4.4.12: Gem

iddelde flux CH4 (g/dag/m


Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

Flux CH4 (g/dag/m

³); gem


Half jan-half feb

Half jan-half maa

Half jan-half apr

Half jan-half mei

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

6.5E-02

3.8E-02

2.6E-02

2.2E-02

KVAP

Kippenmest

Van den Heede

bedekt

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

KDAO

Kippenmest

David

open

7.1E-02

3.3E-02

2.6E-02

2.3E-02

KVAO

Kippenmest

Van den Heede

open

SMO

Stalmest

Moyaert

open

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

2.1E-01

1.4E-01

1.5E-01

1.6E-01

SDA

Stalmest

David

open

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

1.2E+01

8.4E+00

7.7E+00

7.1E+00

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

5.7E+00

5.1E+00

8.2E+00

8.7E+00

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

RDWO

Rundveemengmest

De W

ulf

open

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

7.8E+00

6.5E+00

9.0E+00

9.3E+00

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open



115

Wat de impact van de invloedsfactoren betreft:

• werd vastgesteld dat afdekken leidt tot een daling van de ammoniakemissie bij opslag van

rundveemengmest;

• werd vastgesteld dat aanzuren bij rundveemengmest in de winterperiode aanleiding geeft tot een

daling van de methaan-, lachgas- en ammoniakemissie terwijl het effect van aanzuren in de

zomerperiode minder eenduidig vast te stellen is;

• werd vastgesteld dat afdekken van rundveemengmest leidt tot een stijging van de lachgas- en

ammoniakemissies in de winterperiode en tot een daling van de desbetreffende emissies in de

zomerperiode.

4.4.2 Temperatuursverloop

In de ruimte waar de vaten opgesteld zijn, werd de omgevingstemperatuur gemeten. Per 24 uur worden

6 temperatuursmetingen uitgevoerd, d.w.z. één meting per vier uur. De resultaten van deze metingen

gedurende de 2 meetperiodes worden in respectievelijk in Figuur 4.4.1 en Figuur 4.4.2 voorgesteld.

Temperatuursverloop zomer

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120

Tijd (dagen)

Temperatuur (°C)

Figuur 4.4.1: Temperatuursverloop gedurende de 1e periode (september 2005 – december 2005)

Tabel 4.4.13: Gemiddelde temperaturen per periode tijdens de 1e periode

Sept Sept - okt Sept - nov Sept – dec

16,7°C 15,1°C 11,7°C 9,7°C


116

Temperatuursverloop winter

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120

Tijd (dagen)

Temperatuur (°C)

Figuur 4.4.2: Temperatuursverloop gedurende de 2e periode (half januari 2006 – half mei 2006)

Tabel 4.4.14: Gemiddelde temperaturen per periode tijdens de 2e periode

Half jan-half feb Half jan-half maa Half jan-half apr Half jan-half mei

2,1°C 2,4°C 4,2°C 6,3°C

4.4.3 Karakteristieken van de mest

Voor de verschillende types mest wordt zowel voor de zomer- als de winterperiode telkens bij het begin

van de proefopstelling en op het einde een aantal parameters gemeten, nl. % droge stof (DS), pH, g

NH4+-N/kg DS, g NO3

--N/kg DS, % N en % C. De resultaten van deze metingen worden voor de zomer-

en winterperiode voorgesteld in respectievelijk Tabel 4.4.15 en Tabel 4.4.16.

Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

117

Tabel 4.4.15: Overzicht van %DS, pH, g NH4+-N/kg DS, g NO3—N/kg DS, %N en %C van de verschillende mesttypes tijdens de 1e

meetcam

pagne

1e periode – begin proefcampagne

%DS

pH

g NH4+-N/kg DS

g NO3- -N/kg DS

%N

%C

Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

43.7

6.5

32.8

n.d.

4.9

42.1

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

43.7

6.5

32.8

n.d.

4.9

42.1

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

60.9

8.1

8.4

n.d.

5.3

39.9

KDAO

Kippenmest

David

open

60.9

8.1

8.4

n.d.

5.3

39.9

KVAP

Kippenmest


68.3

7.6

1.6

7.8

3.2

26.1

KVAO

Kippenmest

Van den Heede open

68.3

7.6

1.6

7.8

3.2

26.1

SMO

Stalmest

Moyaert

open

22.9

8.5

0.6

0.2

2.3

39.2

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

25.5

8.5

0.4

n.d.

3.2

38.1

SDA

Stalmest

David

open

27.2

8.6

1.9

0.1

3.0

37.5

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

8.2

5.5*

11.6

n.d.

2.1

37.4

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

8.5

5.5*

14.4

n.d.

2.1

39.8

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

5.5

5.5*

18.5

n.d.

2.3

33.6

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

8.2

7.3

11.6

n.d.

2.1

37.4

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

8.5

7.1

14.4

n.d.

2.1

39.8

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

5.5

7.4

18.5

n.d.

2.3

33.6


De W

ulf

open

8.2

7.3

11.6

n.d.

2.1

37.4

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

8.5

7.1

14.4

n.d.

2.1

39.8

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open

5.5

7.4

18.5

n.d.

2.3

33.6

* Initiële aanzuring

Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

118


meetcam

pagne (vervolg)

1e periode – einde proefcampagne

%DS

pH

g NH4+-N/kg DS

g NO3- -N/kg DS

%N

%C

Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

51.2

8.5

2.8

n.d.

6.4

38.0

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

59.3

8.6

5.1

0.1

5.9

38.9

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

62.4

8.8

8.6

n.d.

4.3

39.1

KDAO

Kippenmest

David

open

70.1

8.3

4.4

n.d.

5.3

38.3

KVAP

Kippenmest


69.6

7.9

2.8

9.0

3.8

27.2

KVAO

Kippenmest

Van den Heede open

64.8

7.2

1.0

16.1

3.8

23.0

SMO

Stalmest

Moyaert

open

22.5

8.6

0.2

0.2

2.8

38.0

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

28.8

8.5

0.6

0.9

3.4

36.1

SDA

Stalmest

David

open

37.4

8.5

0.3

2.4

3.2

31.8

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

7.2

7.4

14.5

n.d.

2.3

34.9

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

10.4

7.0

10.3

n.d.

1.9

36.4

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

6.9

7.6

13.8

n.d.

2.1

25.8

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

10.1

7.4

6.9

n.d.

2.1

37.5

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

8.4

7.6

9.8

n.d.

2.1

37.1

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

5.8

7.8

19.7

0.1

2.4

27.6


De W

ulf

open

6.2

7.3

13.2

n.d.

2.4

37.8

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

8.5

7.4

8.3

n.d.

2.2

38.3

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open

5.4

7.8

13.3

n.d.

2.7

27.3

Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

119


meetcam

pagne

2e periode – begin proefcampagne

%DS

pH

g NH4+-N/kg DS

g NO3- -N/kg DS

%N

%C

Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

43.7

7.8

2.1

n.d.

4.4

39.7

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

43.7

7.8

2.1

n.d.

4.4

39.7

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

41.4

8.2

18.8

n.d.

4.1

38.8

KDAO

Kippenmest

David

open

41.4

8.2

18.8

n.d.

4.1

38.8

KVAP

Kippenmest


31.4

7.9

8.0

n.d.

3.5

36.8

KVAO

Kippenmest

Van den Heede open

31.4

7.9

8.0

n.d.

3.5

36.8

SMO

Stalmest

Moyaert

open

19.8

8.2

5.5

0.2

1.6

41.0

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

18.0

8.4

0.4

n.d.

1.6

40.4

SDA

Stalmest

David

open

24.8

8.3

3.2

n.d.

2.4

36.4

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

10.2

5.5*

1.1

n.d.

2.3

40.2

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

10.8

5.5*

1.1

0.4

2.2

36.9

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

9.4

5.5*

1.6

n.d.

2.9

33.7

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

10.2

8.2

1.1

n.d.

2.3

40.2

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

10.8

8.3

1.1

0.4

2.2

36.9

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

9.4

8.0

1.6

n.d.

2.9

33.7


De W

ulf

open

10.2

8.2

1.1

n.d.

2.3

40.2

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

10.8

8.3

1.1

0.4

2.2

36.9

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open

9.4

8.0

1.6

n.d.

2.9

33.7

* Initiële aanzuring

Universiteit Gent

Resultaten



estopslag

120


meetcam

pagne (vervolg)

2e periode – einde proefcampagne

%DS

pH

g NH4+-N/kg DS

g NO3- -N/kg DS

%N

%C

Code

Mestsoort

Landbouwer

Behandeling

KTRP

Kippenmest

Truyen

bedekt

44.9

9.0

13.8

n.d.

4.3

38.4

KTRO

Kippenmest

Truyen

open

51.4

8.8

12.1

n.d.

4.8

39.8

KDAP

Kippenmest

David

bedekt

47.0

8.9

11.5

n.d.

2.2

32.4

KDAO

Kippenmest

David

open

49.7

8.8

8.6

n.d.

4.6

38.9

KVAP

Kippenmest


27.9

8.8

21.5

n.d.

2.3

33.5

KVAO

Kippenmest

Van den Heede open

31.6

8.8

14.8

n.d.

4.4

42.9

SMO

Stalmest

Moyaert

open

25.2

8.0

1.8

0.2

2.3

36.6

SDV

Stalmest

De Vriendt

open

23.0

8.5

1.7

0.4

2.4

44.1

SDA

Stalmest

David

open

24.9

8.4

0.4

2.7

3.2

35.7

RDWA

Rundveemengmest

De W

ulf

aangezuurd

12.9

7.5

15.0

n.d.

2.7

39.8

RMOA

Rundveemengmest

Moyaert

aangezuurd

12.1

7.8

14.7

n.d.

2.3

38.0

RDVA

Rundveemengmest

De Vriendt

aangezuurd

12.3

8.0

14.0

n.d.

2.1

36.4

RDWD

Rundveemengmest

De W

ulf

drijvende afdekking

12.3

7.8

10.7

n.d.

2.6

41.8

RMOD

Rundveemengmest

Moyaert

drijvende afdekking

12.1

7.9

11.3

n.d.

2.2

37.5

RDVD

Rundveemengmest

De Vriendt

drijvende afdekking

11.8

8.2

11.0

n.d.

2.4

37.9


De W

ulf

open

12.2

7.7

12.7

n.d.

2.6

41.7

RMOO

Rundveemengmest

Moyaert

open

11.1

7.8

14.1

n.d.

2.2

37.7

RDVO

Rundveemengmest

De Vriendt

open

12.9

8.0

9.9

n.d.

2.4

34.6

ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

121

5 INSCHATTING VAN DE EMISSIES

5.1 OPSLAG VAN VASTE MEST

5.1.1 Rundveestromest

Voor de inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van

rundveestromest werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:

• De hoeveelheid rundveestromest opgeslagen op mesthopen en kopakkers (al dan niet afgedekt)

in Vlaanderen (Tabel 2.5.10).

• De verdeling over de opslagduur (Figuur 2.8.1).

• De in deze studie gemeten fluxen voor methaan, lachgas en ammoniak bij de open opslag van

rundveestromest. Hierbij werd het gemiddelde genomen van de waarden gemeten bij mest

afkomstig van 3 verschillende bedrijven.

• De invloed van het afdekken op de emissies van rundveestromest werd niet nagegaan in de

proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn geen bruikbare gegevens te vinden over de invloed

van afdekken op de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de opslag van vaste mest.

Daarom werd gebruik gemaakt van het effect van afdekken bij pluimveemest zoals bepaald in de

proefopzetten, door voor iedere periode de flux voor niet afgedekte opslag van rundveestromest

te vermenigvuldigen met de verhouding van de fluxen bij afgedekte vaste pluimveemest tot niet

afgedekte pluimveemest.

In Tabel 5.1.1 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren (periodegemiddelde

fluxen) bij de berekening van de emissies bij externe opslag van rundveestromest.

In Tabel 5.1.2 wordt een overzicht gegeven van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de

externe opslag van rundveestromest. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie4 (CH4+N2O,

uitgedrukt in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.

4 GWP methaan = 21 en GWP lachgas = 310


122

Tabel 5.1.1: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij externe opslag van rundveestromest

<1 maand

1-2 maand

2-3 maand

3-4 maand

4-5 maand

5-6 maand

>6 maand

Methaan (CH4)

Zomer Niet afgedekt 4,0 1,7 1,1 0,77 0,69 0,57 0,46

Afgedekt 3,3 1,2 0,72 0,53 0,49 0,41 0,32

Winter Niet afgedekt 0,21 0,14 0,15 0,16 0,16 0,16 0,10

Afgedekt 0,19 0,16 0,15 0,15 0,12 0,10 0,077

Lachgas (N2O)

Zomer Niet afgedekt 21 13 8,5 5,8 4,8 4,0 3,2

Afgedekt 7,6 5,6 3,5 2,6 2,0 1,7 1,3


Afgedekt 0,54 0,65 0,76 0,99 0,98 1,0 0,66

Ammoniak (NH3)


Afgedekt 0,37 0,014 0,0056 0,0022 0,0029 0,0024 0,0020


Afgedekt 0,17 0,094 0,077 0,058 0,051 0,044 0,034

Tabel 5.1.2: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe, niet-afgedekte opslag van rundveestromest (ton/jaar)

Totale emissie als gevolg van externe opslag (ton/jaar)

Methaan (CH4)

Lachgas (N2O)

Broeikasgassen (CO2 equivalent)

Ammoniak (NH3)

Kopakker niet afgedekt Winter 4,23 33,15 10.367 3,41

Zomer 6,81 47,56 14.886 0,03

Mesthoop niet afgedekt Winter 23,23 200,19 62.546 14,12

Zomer 34,64 244,73 76.592 0,11

Kopakker afgedekt Winter 0,60 3,96 1.240 0,29

Zomer 0,60 2,05 649 0,04

Mesthoop afgedekt Winter 4,90 41,46 12.955 2,15

Zomer 5,90 25,19 7.934 0,05

Totaal 80,92 598,29 187.169 20,19


123

5.1.2 Pluimveemest


pluimveemest op mesthopen en kopakkers werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:

• De hoeveelheid pluimveemest op mesthopen en kopakkers in Vlaanderen (Tabel 2.3.5).


• De in deze studie gemeten fluxen voor methaan, lachgas en ammoniak bij de open en bedekte

opslag van pluimveemest. Hierbij werd het gemiddelde genomen van de waarden gemeten bij

mest afkomstig van 3 verschillende bedrijven.


fluxen) bij de berekening van de emissies bij externe opslag van pluimveemest.

Tabel 5.1.3: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij externe opslag van pluimveemest

<1 maand

1-2 maand

2-3 maand

3-4 maand

4-5 maand

5-6 maand

>6 maand

Methaan (CH4)


Afgedekt 0,36 0,19 0,13 0,09 0,075 0,062 0,050


Afgedekt 0,065 0,038 0,026 0,022 0,015 0,013 0,010

Lachgas (N2O)


Afgedekt 0,24 0,15 0,1 0,072 0,056 0,047 0,038


Afgedekt 0,047 0,03 0,025 0,024 0,022 0,021 0,015

Ammoniak (NH3)


Afgedekt 2,6 1,9 1,5 1,2 0,93 0,78 0,62

Winter Niet afgedekt 2 1,7 1,6 1,7 1,6 1,6 1,1

Afgedekt 1,5 1,0 0,88 0,89 0,83 0,80 0,55

In Tabel 5.1.4 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van

pluimveemest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O, uitgedrukt

in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.


124

Tabel 5.1.4: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van pluimveemest (ton/jaar)


Methaan (CH4)

Lachgas (N2O)


Ammoniak (NH3)

Kopakker niet afgedekt Winter 0,15 0,21 67 8,66

Zomer 0,10 0,13 41 0,53

Mesthoop niet afgedekt Winter 0,20 0,29 95 15,50

Zomer 0,42 0,54 177 2,25

Kopakker afgedekt Winter 0,11 0,10 33 3,41

Zomer 0,02 0,02 5 0,20

Mesthoop afgedekt Winter 0,21 0,28 91 10,26

Zomer 0,56 0,42 143 6,29

Totaal 1,78 1,98 653 47,12

5.1.3 Varkensstromest

De emissies van varkensstromest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn

weinig bruikbare gegevens over de emissies bij de externe opslag van varkensstromest terug te vinden.


varkensstromest op mesthopen en kopakkers werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:

• De hoeveelheid varkensstromest op mesthopen en kopakkers in Vlaanderen (Tabel 2.4.4).


• De emissiefactoren worden relatief t.o.v. de emissiefactoren van rundveestromest uitgedrukt.

- Gezien de emissies van lachgas en ammoniak meestal als percentage van de N-inhoud van

de mest worden uitgedrukt en dat in de IPCC methodologie hiervoor een vast percentage

afhankelijk van het type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen, worden de

lachgas- en ammoniak-emissiefactoren bij de opslag van varkensstromest bepaald door deze

gemeten bij de opslag van rundveestromest te vermenigvuldigen met de verhouding van de

N-inhoud van beide mestsoorten (7,5 / 7,1 ; zie Tabel 3.1.10).

- Voor de methaanemissies wordt gebruik gemaakt van de verhouding van de emissiefactoren

uit het GAINS model (IIASA, 2004). Voor vaste varkensmest bedraagt deze emissiefactor 0,6

ton CH4/1000 dieren. Bij rundvee wordt een onderscheid gemaakt tussen melkvee (3 ton

CH4/1000 dieren) en andere runderen (1,1 ton CH4/1000 dieren). Rekening houdend met het

aandeel melkvee in Vlaanderen (Tabel 2.5.2) bedraagt de gewogen gemiddelde

methaanemissiefactor voor Vlaanderen 1,7386 ton CH4/1000 dieren. Deze emissiefactoren

worden uitgedrukt per 1000 dieren, wat betekent dat ook de mestproductie per dier dient in

rekening te worden gebracht. Uit 2.5.3.1 blijkt een gemiddelde rundveestromestproductie

van 2,1359 m³/jaar/dier terwijl voor varkens een gemiddelde varkensstromestproductie van

2,7534 m³/jaar/dier werd bekomen (2.4.3.1). Uiteindelijk wordt de methaanemissiefactor

voor varkensstromest berekend uit deze voor rundveestromest op basis van volgende

verhouding: (0,6/2,7534)/(1,7386/2,1359)

• Voor de effecten van afdekken wordt zoals bij rundveestromest gebruik gemaakt van de

gemiddelde reductie bepaald in de proefopzetten bij de afgedekte en niet-afgedekte opslag van

vaste pluimveemest (zie 5.1.1).


125


fluxen) bij de berekening van de emissies bij externe opslag van varkensstromest.

Tabel 5.1.5: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij externe opslag van varkensstromest

<1 maand

1-2 maand

2-3 maand

3-4 maand

4-5 maand

5-6 maand

>6 maand

Methaan (CH4)


Afgedekt 0,90 0,31 0,19 0,14 0,13 0,11 0,087


Afgedekt 0,051 0,043 0,040 0,041 0,031 0,028 0,021

Lachgas (N2O)


Afgedekt 8,1 5,9 3,7 2,8 2,1 1,7 1,4


Afgedekt 0,58 0,68 0,81 1,0 1,0 1,1 0,69

Ammoniak (NH3)


Afgedekt 0,40 0,014 0,0059 0,0023 0,0031 0,0026 0,0021


Afgedekt 0,17 0,099 0,081 0,061 0,054 0,046 0,036


varkensstromest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O,


Tabel 5.1.6: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van varkensstromest (ton/jaar)


Methaan (CH4)

Lachgas (N2O)


Ammoniak (NH3)


Zomer 0,09 2,41 748 0,00

Mesthoop niet afgedekt Winter 0,00 0,00 0 0,00

Zomer 0,00 0,00 0 0,00


Zomer 0,57 7,16 2230 0,17


Zomer 0,48 7,81 2432 0,01

Totaal 1,31 22,51 7.004 0,61


126

5.1.4 Paardenmest

De emissies van paardenmest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn

weinig gegevens over de emissies bij de externe opslag van paardenmest terug te vinden. Voor de

inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van paardenmest op

mesthopen en kopakkers werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:

• De hoeveelheid paardenmest op mesthopen en kopakkers in Vlaanderen (Tabel 2.4.4).




de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor in de IPCC methodologie een vast percentage

afhankelijk van het type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen worden de

lachgas- en ammoniak-emissiefactoren bij de opslag van paardenmest bepaald door deze


N-inhoud van beide mestsoorten (5 / 7,1 = 0,7042 ; zie Tabel 3.1.10).


uit het GAINS model (IIASA, 2004). Voor paarden bedraagt deze emissiefactor 1,39 ton

CH4/1000 dieren. Bij rundvee wordt een onderscheid gemaakt tussen melkvee (3 ton






van 2,1359 m³/jaar/dier terwijl voor paarden een gemiddelde mestproductie van 3,0997

m³/jaar/dier werd bekomen (2.6.3.1). Uiteindelijk wordt de methaanemissiefactor voor

paardenmest berekend uit deze voor rundveestromest op basis van volgende verhouding:

(1,39/3,0997)/(1,7386/2,1359)

• Voor de effecten van afdekken wordt gebruik gemaakt van de gemiddelde reductie bepaald in de

proefopzetten bij de afgedekte en niet-afgedekte opslag van vaste pluimveemest (zie 5.1.1).


fluxen) bij de berekening van de emissies bij externe opslag van paardenmest.


paardenmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O, uitgedrukt



127

Tabel 5.1.7: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij externe opslag van paardenmest

<1 maand

1-2 maand

2-3 maand

3-4 maand

4-5 maand

5-6 maand

>6 maand

Methaan (CH4)


Afgedekt 0,90 0,31 0,19 0,14 0,13 0,11 0,087


Afgedekt 0,051 0,043 0,040 0,041 0,031 0,028 0,021

Lachgas (N2O)


Afgedekt 8,1 5,9 3,7 2,8 2,1 1,7 1,4


Afgedekt 0,58 0,68 0,81 1,0 1,0 1,1 0,69

Ammoniak (NH3)


Afgedekt 0,40 0,014 0,0059 0,0023 0,0031 0,0026 0,0021


Afgedekt 0,17 0,099 0,081 0,061 0,054 0,046 0,036

Tabel 5.1.8: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van paardenmest (ton/jaar)


Methaan (CH4)

Lachgas (N2O)


Ammoniak (NH3)


Zomer 0,00 0,01 2 0,00


Zomer 2,26 19,39 6.057 0,01


Zomer 0,00 0,00 0 0,00


Zomer 0,07 0,40 125 0,00

Totaal 3,25 29,59 9.240 0,74


128

5.1.5 Schapenmest

De emissies van schapenmest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn

weinig gegevens over de emissies bij de externe opslag van schapenmest terug te vinden. Voor de

inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van schapenmest op

mesthopen en kopakkers werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:

• De hoeveelheid schapenmest op mesthopen en kopakkers in Vlaanderen (Tabel 2.6.8).




de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor in de IPCC methodologie een vast percentage

afhankelijk van het type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen worden de

lachgas- en ammoniak-emissiefactoren bij de opslag van schapenmest bepaald door deze


N-inhoud van beide mestsoorten (8,3 / 7,1 = 1,1690 ; zie Tabel 3.1.10).


uit het GAINS model (IIASA, 2004). Voor schapen bedraagt deze emissiefactor 0,19 ton

CH4/1000 dieren. Bij rundvee wordt een onderscheid gemaakt tussen melkvee (3 ton






van 2,1359 m³/jaar/dier terwijl voor schapen een gemiddelde mestproductie van 0,3996

m³/jaar/dier werd bekomen (2.6.3.2). Uiteindelijk wordt de methaanemissiefactor voor

schapenmest berekend uit deze voor rundveestromest op basis van volgende verhouding:

(0,19/0,3996)/(1,7386/2,1359)

• Voor de effecten van afdekken wordt gebruik gemaakt van de gemiddelde reductie bepaald in de

proefopzetten bij de afgedekte en niet-afgedekte opslag van vaste pluimveemest (zie 5.1.1).


fluxen) bij de berekening van de emissies bij externe opslag van schapenmest.


schapenmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O, uitgedrukt



129

Tabel 5.1.9: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij externe opslag van schapenmest

<1 maand

1-2 maand

2-3 maand

3-4 maand

4-5 maand

5-6 maand

>6 maand

Methaan (CH4)


Afgedekt 2,0 0,67 0,42 0,31 0,28 0,24 0,19


Afgedekt 0,11 0,094 0,088 0,089 0,067 0,061 0,045

Lachgas (N2O)


Afgedekt 8,9 6,5 4,1 3,1 2,3 1,9 1,5


Afgedekt 0,64 0,76 0,89 1,2 1,2 1,2 0,77

Ammoniak (NH3)


Afgedekt 0,44 0,016 0,0065 0,0026 0,0034 0,0028 0,0023


Afgedekt 0,19 0,11 0,090 0,067 0,059 0,051 0,040

Tabel 5.1.10: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van schapenmest (ton/jaar)


Methaan (CH4)

Lachgas (N2O)


Ammoniak (NH3)


Zomer 0,04 0,39 123 0,00


Zomer 0,64 7,45 2.323 0,01


Zomer 0,00 0,00 0 0,00


Zomer 0,10 0,89 279 0,00

Totaal 1,85 26,79 8.344 1,36


130

5.2 OPSLAG VAN MENGMEST

5.2.1 Rundveemengmest


rundveemengmest werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:

• De beschikbare capaciteit voor externe opslag van rundveemengmest. Gezien uit de analyse is

gebleken dat bij de meeste rundveehouders, die over een externe opslag beschikken, de

capaciteit van de de externe opslag een groot aandeel uitmaakt van de totale opslagcapaciteit

(2.5.2.2) en dat bij het uitrijden bij voorkeur de mestkelder eerst wordt leeggetrokken, kan er

van worden uitgegaan dat de externe mestopslag steeds een hoeveelheid mest zal bevatten. In

de berekeningen wordt uitgegaan van de hypothese dat de externe opslagcapaciteit over het jaar

gemiddeld voor de helft is gevuld.

• De in deze studie gemeten fluxen voor methaan, lachgas en ammoniak bij de open en afgedekte

opslag van rundveemengmest. Hierbij werd het gemiddelde genomen van de waarden gemeten

bij mest afkomstig van 3 verschillende bedrijven en van de verschillende termijnen. De externe

mestopslag wordt namelijk continu bijgevuld en bevat dus steeds een mengsel van mest van

verschillende leeftijd.

In Tabel 5.2.2 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren bij de berekening van

de emissies bij externe opslag van rundveemengmest.


rundveemengmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O,


5.2.2 Kalvergier

De emissies van kalvergier werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn weinig

bruikbare gegevens over de emissies bij de externe opslag van kalvergier terug te vinden. Voor de

inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van kalvergier werd

gebruik gemaakt van de volgende gegevens:

• De beschikbare capaciteit voor externe opslag van kalvergier. Gezien uit de analyse is gebleken

dat bij de meeste rundveehouders, die over een externe opslag beschikken, de capaciteit van de

de externe opslag een groot aandeel uitmaakt van de totale opslagcapaciteit (2.5.2.2) en dat bij

het uitrijden bij voorkeur de mestkelder eerst wordt leeggetrokken, kan er van worden uitgegaan

dat de externe mestopslag steeds een hoeveelheid mest zal bevatten. Voor de berekeningen zal

er van worden uitgegaan dat de externe opslagcapaciteit over het jaar gemiddeld voor de helft is

gevuld.

• De emissiefactoren worden relatief t.o.v. de emissiefactoren van rundveemengmest uitgedrukt.


de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor in verschillende berekeningsmethodes een vast

percentage afhankelijk van het type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen

worden de lachgas- en ammoniak-emissiefactoren bij de externe opslag van kalvergier

bepaald door deze gemeten bij de opslag van rundveemengmest te vermenigvuldigen met de

verhouding van de N-inhoud van beide mestsoorten (3 / 4,8 = 0,625 ; zie Tabel 3.1.10).

- Voor de methaanemissie bij de externe opslag van kalvergier wordt gebruik gemaakt van de

gemeten emissiefactoren bij de opslag van rundveemengmest.


de emissies bij externe opslag van kalvergier.


131


kalvergier in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O, uitgedrukt in

ton CO2 eq/jaar) weergegeven.

5.2.3 Varkensmengmest

De emissies van varkensmengmest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn

weinig bruikbare gegevens over de emissies bij de externe opslag van varkensmengmest terug te vinden.


varkensmengmest werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:

• De beschikbare capaciteit voor externe opslag van varkensmengmest. Gezien uit de analyse is

gebleken dat bij de meeste varkenshouders, die over een externe opslag beschikken, de



van worden uitgegaan dat de externe mestopslag steeds een hoeveelheid mest zal bevatten.

Voor de berekeningen zal er van worden uitgegaan dat de externe opslagcapaciteit over het jaar




de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor meestal een vast percentage afhankelijk van het

type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen worden de lachgas- en ammoniak-

emissiefactoren bij de externe opslag van varkensmengmest bepaald door deze gemeten bij

de opslag van rundveemengmest te vermenigvuldigen met de verhouding van de N-inhoud

van beide mestsoorten (6,5 / 4,8 = 1,3542 ; zie Tabel 3.1.10).

- Voor de inschatting van de methaanemissie bij de externe opslag van varkensmengmest

wordt gebruik gemaakt van de literatuurgegevens van Massé et al (2003),Wagner-Riddle en

Tijmensen et al (2002), die de methaanemissie bij varkens- en rundveemengmest hebben

gemeten en dit telkens onder identieke condities (meetmethode, proefopzet, …). Uit In Tabel

5.2.2 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren bij de berekening

van de emissies bij externe opslag van varkensmengmest.


varkensmengmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O,


5.2.4 Zeugenmengmest

De emissies van zeugenmengmest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn

weinig gegevens over de emissies bij de externe opslag van zeugenmengmest terug te vinden. Voor de

inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van zeugenmengmest

werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:

• De beschikbare capaciteit voor externe opslag van zeugenmengmest. Gezien uit de analyse is









132




emissiefactoren bij de externe opslag van zeugenmengmest bepaald door deze gemeten bij



- Voor de methaanemissie wordt opnieuw een factor 4,30 gehanteerd voor de verhouding van

de emissiefactor voor zeugenmengmest tot de emissiefactor voor rundveemengmest.

- Tabel 5.2.1 blijkt niet direct een temperatuursafhankelijkheid van de verhouding van de

emissiefactoren, zodat gebruik gemaakt werd van de mediaanwaarde van alle in In Tabel

5.2.2 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren bij de berekening

van de emissies bij externe opslag van varkensmengmest.

























- Tabel 5.2.1 berekende verhoudingen (4,30).


de emissies bij externe opslag van varkensmengmest.








133



















Tabel 5.2.1: Gemeten methaanemissie bij de opslag van varkens- en rundveemengmest

Temperatuur 0-10°C Temperatuur >10°C

Varkens-mengmest

Rundvee-mengmest

V/R Varkens-mengmest

Rundvee-mengmest

V/R

Tijmensen et al (2002) 36 13 2,77 53 24 2,21

Massé et al (2003) 11,6 1,04 11,15 21,24 1,17 18,15

3,83 1,2 3,19 19,05 1,55 12,29

10,28 0,76 13,53 20,04 0,89 22,52

3,55 0,89 3,99 19,49 10,59 1,84

5,8 1,35 4,30 16,5 2,7 6,11

Wagner-Riddle 2,1 1,35 1,56 7,9 2,7 2,93

33,7 1,35 24,96 24 2,7 8,89

1,22 1,35 0,90 16,5 4,4 3,75

7,2 1,35 5,33 7,9 4,4 1,80

24 4,4 5,45

Gemiddelde 7,17 7,81

Mediaan 4,14 5,45


de emissies bij externe opslag van zeugenmengmest.


zeugenmengmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O,



134

Tabel 5.2.2: Emissiefactoren (g/m³/dag) bij de externe opslag van rundveemengmest, kalvergier, varkensmengmest en zeugenmengmest

Rundvee-mengmest

Kalvergier Varkens-mengmest

Zeugen-mengmest

Methaan (CH4)

Zomer Niet afgedekt 71 71 305 305

Afgedekt 57 57 245 245

Winter Niet afgedekt 8,2 8,2 35 35

Afgedekt 6,9 6,9 30 30

Lachgas (N2O)

Zomer Niet afgedekt 0,0063 0,0039 0,0085 0,0058

Afgedekt 0,38 0,24 0,51 0,35

Winter Niet afgedekt 0,0052 0,0033 0,0070 0,0048

Afgedekt 0,004 0,0025 0,0054 0,0037

Ammoniak (NH3)

Zomer Niet afgedekt 1,75 1,1 2,4 1,6

Afgedekt 0,94 0,59 1,3 0,86

Winter Niet afgedekt 0,37 0,23 0,50 0,34

Afgedekt 0,32 0,20 0,43 0,29

Tabel 5.2.3: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van rundveemengmest, kalvergier, varkensmengmest en zeugenmengmest (ton/jaar)


Methaan (CH4)

Lachgas (N2O)


Ammoniak (NH3)

Rundveemengmest Winter 449 0,3 9.515 20,8

Zomer 3.713 24,5 85.568 61,5

Kalvergier Winter 13,9 0,01 293 0,4

Zomer 114 0,44 2.538 1,2

Varkensmengmest Winter 1.040 0,2 21.908 15,2

Zomer 8.595 18,0 186.084 44,6

Zeugenmengmest Winter 92,2 0,01 1.939 0,9

Zomer 762 1,08 16.327 2,7


135

Totaal 14.779 44,56 324.171 147,4

5.3 BESPREKING

5.3.1 Methaan

De totale methaanemissie uit externe mestopslag in Vlaanderen wordt ingeschat op 14.868 ton/jaar. Uit

Figuur 5.3.1 blijkt dat de methaanemissie in hoofdzaak afkomstig is van de opslag van mengmest. De

totale bijdrage van de externe opslag van vaste mest (alle diersoorten) tot de methaanemissies afkomstig

van externe mestopslag in Vlaanderen bedraagt minder dan 1%. Uit Figuur 5.3.2 blijkt dat de bijdrage

van varkensmengmest het belangrijkst is, gevolgd door rundveemengmest.

Momenteel schat VMM de emissies als gevolg van mestopslag in d.m.v. de methode voorgesteld door het

IPCC (Tier 1), die verder werd verfijnd door Parloo et al (2000). Uit deze methode volgt een

methaanemissie uit mest van 106.879 ton. Deze totale emissie omvat echter ook de emissies afkomstig

van verteringsprocessen en de stalemissies en is bijgevolg niet rechtsreeks vergelijkbaar met het hier

bekomen cijfer voor emissies uit externe mestopslag.

5.3.2 Lachgas

De totale lachgasemissie uit externe mestopslag wordt ingeschat op 723,7 ton/jaar. In tegenstelling tot

methaan is externe opslag van vaste mest de belangrijkste bron van lachgasemissies, terwijl de bijdrage

van de externe opslag van mengmest minder dan 10% bedraagt (Figuur 5.3.3). Uit Figuur 5.3.4 volgt dat

de bijdrage van rundveestromest tot de lachgasemissies het belangrijkst is (> 85%), gevolgd door de

emissies uit paardenmest, schapenmest en varkensstromest. Bij de mengmest is de emissie uit

rundveemengmest belangrijker dan de emissie uit varkensmengmest. De bijdrage van vaste

pluimveemest bedraagt minder dan 1%.

Momenteel schat VMM de emissies als gevolg van mestopslag in d.m.v. de methode voorgesteld door het

IPCC (Tier 1), die verder werd verfijnd. Uit deze methode volgt een lachgasemissie uit externe

mestopslag van 929,7 ton. Hierbij werden enkel de berekende N2O emissies uit externe mestopslag en

niet deze bij beweiding (pasture) en de stalemissies (in housing) bij de verschillende diersoorten in

rekening gebracht.

5.3.3 Broeikasgassen

Door de methaan- en lachgasemissies te verrekenen met hun respectievelijk broeikasgaspotentieel wordt

een inschatting bekomen van de totale broeikasgasemissie uit externe mestopslag, uitgedrukt in ton CO2

equivalenten per jaar. De totale broeikasgasemissie afkomstig van externe mestopslag in Vlaanderen

beloopt 536.581 ton CO2 eq/jaar. De belangrijkste bijdrage tot deze totale broeikasgasemissies komt van

de externe opslag van varkensmengmest, rundveestromest en rundveemengmest. De externe opslag van

varkensstromest, vaste pluimveemest, paarden- en schapenmest draagt slechts heel weinig bij tot de

totale broeikasgasemissies afkomstig van externe mestopslag in Vlaanderen (Figuur 5.3.5).

5.3.4 Ammoniak

De totale ammoniakemissie uit externe mestopslag wordt ingeschat op 217,4 ton/jaar. Anders dan bij

methaan en lachgas dragen zowel de externe opslag van vaste mest als de externe opslag van mengmest

in belangrijke mate bij tot de emissies van ammoniak uit externe mestopslag (Figuur 5.3.6). Uit Figuur

5.3.7 volgt dat de bijdrages van rundvee- en varkensmengmest, vaste rundveemest en vaste


136

pluimveemest tot de totale ammoniakemissie uit externe mestopslag relevant zijn, terwijl

varkensstromest en paarden- en schapenmest minder dan 1% bijdragen.

Momenteel schat VMM enkel de ammoniakemissies als gevolg van de externe opslag van rundvee- en

varkensmengmest in en komt zo op een totale emissie van 30,4 ton/jaar. De ammoniakemissies

afkomstig van de opslag van varkens- en rundveemengmest werd in deze studie begroot op 147,4

ton/jaar.

Figuur 5.3.1: Verdeling van de totale methaanemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter)


137

Figuur 5.3.2: Verdeling van de totale methaanemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort

Figuur 5.3.3: Verdeling van de totale lachgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter)

Figuur 5.3.4: Verdeling van de totale lachgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort


138

Figuur 5.3.5: Verdeling van de totale broeikasgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort

Figuur 5.3.6: Verdeling van de totale ammoniakemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter)


139

Figuur 5.3.7: Verdeling van de totale ammoniakemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort


141

6 REDUCTIEMAATREGELEN

6.1 INKRIMPEN VAN DE VEESTAPEL

Het spreekt vanzelf dat inkrimpen van de veestapel aanleiding zal geven tot een daling van de emissies

van methaan, lachgas en ammoniak uit externe mestopslag. Bijkomend zullen eveneens de emissies van

deze componenten vanuit de stal en de methaanemissies als gevolg van verteringsprocessen

gereduceerd worden.

6.2 AËROBE BEHANDELING

Aërobe opslag is mogelijk zowel voor mengmest (mengen en beluchten) als voor vaste mest

(composteren). Zowel voor mengmest als voor vaste mest wordt in de meeste gevallen een duidelijke

reductie van de methaanemissie vastgesteld (Parloo et al, 2000; Amon et al, 2002). Parloo et al (2000)

gaan uit van 100% reductie van de methaanemissies bij mengmest en 95% reductie van de

methaanemissies bij vaste mest. Uit metingen bleek compostering van rundveestromest in de

zomerperiode een reductie van de methaanemissies met bijna 90% op te leveren terwijl in de

winterperiode de methaanemissies als gevolg van het composteren met 30% toenamen.

Gegevens over de invloed van composteren op de emissie van lachgas zijn minder eenduidig, gezien voor

de vorming van lachgas aërobe omstandigheden noodzakelijk zijn. Voor mengmest leidt de aërobe

behandeling volgens inschattingen van Parloo et al (2000) tot een stijging van de N2O emissie, terwijl de

netto balans voor de broeikasgasemissies (methaan + lachgas + CO2) licht in het voordeel van aërobe

behandeling uitvalt. In het geval van compostering van vaste mest berekenen Parloo et al (2000) een

reductiepotentieel van 38% tot 94% op de broeikasgasemissies (enkel methaan en lachgas). Uit

metingen blijkt de compostering van rundveestromest aanleiding te geven tot een daling van de

lachgasemissies met 35% in de zomerperiode en 40% in de winterperiode (Amon et al, 2002).

Parloo et al (2000) geven geen informatie over de invloed van aërobe behandeling op de emissies van

ammoniak. Bij de compostering van rundveestromest werd vastgesteld dat de ammoniakemissie in de

zomerperiode met 170% en in de winterperiode met 24% toenam als gevolg van het composterings-

proces (Amon et al, 2002).

Kostenschattingen voor compostering van vaste mest lopen uiteen van 6,45 € tot 46,6 € per ton ingaand

product (Feyaerts et al, 2002), afhankelijk van de capaciteit, het gebruikte proces en de eventuele

aanwezigheid van emissiereducerende technieken op de installatie. De meeste gegevens rond

schaalgrootte geven aan dat aërobe behandeling (compostering zowel als aërobe behandeling van

mengmest) enkel haalbaar zijn in grotere, centrale eenheden en bijgevolg minder geschikt zijn voor

toepassing op boerderijschaal.

Op basis van gegevens van het Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking blijkt dat in Vlaanderen:

• de operationele installaties voor biologische behandeling allemaal bedreven worden met dunne

fractie (mengmest van runderen of varkens of kalvergier na afscheiding van de dikke fractie);

• bij gesloten compostering altijd gewerkt wordt met een nageschakelde luchtzuivering.

De meest recente prijzen voor compostering geven een gate-fee van 20 – 25 €/ton aan, exclusief

transport. In tegenstelling tot compostering, die meestal gebeurt in grotere installaties (> 60.000

ton/jaar) wordt de biologische behandeling van de dunne fractie meestal op bedrijfsniveau uitgevoerd

(10.000 – 15.000 ton mengmest/jaar).


142

6.3 AANZUREN

Uit de resultaten van de proefopstellingen blijkt het initieel aanzuren van rundveemengmest tot een pH

van 5,5 (van een initiële pH van 7,1 – 7,4) aanleiding te geven tot een reductie van de methaanemissies

(70% in de zomerperiode en 12% in de winterperiode) en van de ammoniakemissies (90% in de

zomerperiode en 97% in de winterperiode). Daartegenover staat een stijging van de emissies van

lachgas met 24% in de winterperiode, terwijl ook de cijfers voor de zomerperiode wijzen op de toename

van de lachgasemissies als gevolg van het initiëel aanzuren. Rekening houdend met het hogere broeikas-

gaspotentieel van lachgas t.o.v. methaan dient hieruit geconcludeerd te worden dat het initieel aanzuren

van mengmest aanleiding zal geven tot een toename van de broeikasgasemissies, terwijl voor ammoniak

een belangrijke reductie kan worden gerealiseerd.

Literatuurgegevens (Hörnig et al, 2002) wijzen eveneens op een significante reductie van zowel de

ammoniakemissies (65 - 95%) als de methaanemissies (90 - 99%) bij het aanzuren van rundvee-

mengmest met melkzuur tot een pH van 4-5. In tegenstelling tot de proefopstellingen werd hier tijdens

de proefperiode de pH op regelmatige tijdstippen opnieuw op het initiële niveau gebracht door

bijkomende dosering van melkzuur. Met betrekking tot het effect van aanzuren op de lachgasemissie

worden geen gegevens verstrekt.

Op basis van de resultaten van de proefopzetten blijken volgende gemiddelde reducties als gevolg van

aanzuren van rundveemengmest (Tabel 6.3.1).

Tabel 6.3.1: Invloed van aanzuren tot initiële pH 5,5 op de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de opslag van rundveemengmest

Zomerperiode Winterperiode

Methaan - 70% - 12%

Lachgas + 1240% + 24%

Ammoniak - 90% - 97%

Indien wordt uitgegaan van de hypothese dat het aanzuren hetzelfde effect heeft op de emissies bij

externe opslag van kalvergier en van varkens- en zeugenmengmest, heeft deze maatregel volgende

impact op de totale emissies uit externe mengmestopslag en uit externe mestopslag in Vlaanderen (Tabel

6.3.2).

Tabel 6.3.2: Invloed van aanzuren tot initiële pH 5,5 op de emissies van methaan, lachgas, broeikasgassen en ammoniak bij de externe opslag van mengmest en van mest in

Vlaanderen

Externe opslag mengmest Externe opslag vaste mest en mengmest

Geen maatregel

Aanzuren Effect Geen maatregel

Aanzuren Effect

CH4 ton/jaar 14779 5359 -63,7% 14866 5447 -63,4%

N2O ton/jaar 44,6 591,4 +1227,3% 699,2 1246,0 78,2%

CH4+N2O ton CO2 eq/jaar 324171 295871 -8,7% 528950 500650 -5,4%

NH3 ton/jaar 147,4 12,1 -91,8% 216,2 80,9 -62,6%


143

Uit deze berekening blijkt dat het aanzuren van mengmest bij het overpompen naar de externe opslag

leidt tot een reductie van de ammoniakemissies uit externe mestopslag met 62,7% en een reductie van

de methaanemissies uit externe mestopslag met 63,4%. Daar staat tegenover dat de lachgasemissies uit

externe mestopslag met 78% toenemen, wat leidt tot een reductie van de totale emissies van

broeikasgassen met 5,4%.

Indien de mest enkel initieel wordt aangezuurd (tijdens het overpompen naar de externe opslag) kunnen

de kosten als vrij beperkt worden ingeschat. Als investeringkosten dient rekening gehouden te worden

met een opslagtank voor zuur (tank uit vezelversterkte kunststof) of in geval het verbruik laag is kunnen

IBA containers worden gebruikt. Daarnaast dient een pH-meter op de aanzuigleiding en een

doseersysteem voor zuur (bij voorkeur zuurdosering na de mestpomp) voorzien te worden. Als vaste

kosten dient enkel met het zuurverbruik rekening te worden gehouden.

6.4 NAGESCHAKELDE TECHNIEKEN

Meise en Hilhorst (2004) stellen een systeem voor waarbij continu gas wordt onttrokken uit de ruimte

tussen het vloeistofoppervlak en de afdekking in een mestsilo. Het onttrokken gas wordt daarna over een

biofilter geleid, wat aanleiding geeft tot een reductie van de methaanemissie met 50%. Voor een externe

opslag van 1000 m³ mengmest volstaat een biofilter van 20 m³ en wordt de eenheidsreductiekost van

een dergelijk systeem ingeschat op 100 €/ton CO2 eq. Gegevens over de impact van de biofilter op de

ammoniak en lachgasemissie worden niet verstrekt.

6.5 ANAËROBE BEHANDELING (VERGISTEN)

Het reductiepotentieel van anaërobe behandeling (vergisting) van mengmest hangt sterk af van waar de

systeemgrenzen worden gelegd. Voornamelijk het feit of de vermeden emissies van de elektriciteits-

productie uit het biogas al dan niet in rekening worden gebracht heeft een significante impact op het

reductiepotentieel voor broeikasgasemissies.

Wanneer geen rekening wordt gehouden met de vermeden emissies van de elektriciteitsproductie wordt

het reductiepotentieel van een dergelijk systeem voornamelijk bepaald door de emissies als gevolg van

de tijdelijke opslag van de niet-vergiste mest, de tijdelijke opslag van de vergiste mest en de lekverliezen

van het volledige systeem (Tijmensen et al, 2002). Emissies afkomstig van de tijdelijke opslag van de

vergiste mest kunnen worden gereduceerd door de gassen afkomstig van deze opslag af te zuigen en als

verbrandingslucht te gebruiken. Tijmensen et al (2002) gaan voor vergistingssystemen op boerderijschaal

uit van een vrijwel volledige reductie van de methaanemissies. Over de impact van dergelijke systemen

op de emissies van lachgas en ammoniak worden geen gegevens verstrekt.

In een recente studie door ODE Vlaanderen werden de ‘onrendabele toppen’ van verschillende duurzame

elektriciteitsopties in Vlaanderen doorgerekend. De ‘onrendabele top’ is de financiële ondersteuning die

nodig is om een bepaalde duurzame elektriciteitsoptie economisch rendabel te maken, rekening houdend

met de actuele marktomstandigheden en beschikbare subsidies. Deze ‘onrendabele top’ kan dan

bijvoorbeeld als grondslag dienen voor de bepaling van de waarde van groene stroomcertificaten. De

‘onrendabele top’ voor covergisting van mest met energieteelten bedraagt 165 €/MWh en voor

covergisting van mest met organische afvalstoffen 92 €/MWh voor een installatie met een elektrisch

vermogen van 250 kWe en een elektrisch rendement van 32%. Rekening houdend met een gemiddelde

energie-inhoud van biogas van 19,8 MJ/m³ en 7500 werkingsuren per jaar vertaalt zich dit in een

noodzakelijke biogasproductie van 1.065.000 m³/jaar op het bedrijf. Rekening houdend met de

gemiddelde mestproductie per dier en de maximale biogasproductie per m³ mest (Tijmensen et al, 2002)

is een installatie van deze schaal zonder covergisting enkel haalbaar voor:

• een melkveebedrijf met meer dan 3.300 runderen;


144

• een varkensbedrijf met meer dan 31.000 vleesvarkens;

• een varkensbedrijf met meer dan 10.700 zeugen.

Indien deze technieken toegepast zouden worden voor mestverwerking dient bovendien rekening

gehouden te worden met bijkomende kosten voor de nabehandeling van het digestaat.

Om een economisch rendabele installatie te hebben wordt in de praktijk meestal co-vergisting van mest,

energieteelten en afval toegepast volgens de verhouding 60/40 (omzendbrief RO/2006/01), met

maximaal 40 % afval (volgens de bijlage aan omzendbrief RO/2006/1) en secundaire grondstoffen. Het is

moeilijk te bepalen vanaf wanneer een installatie als haalbaar aanzien kan worden, omdat veel afhangt

van de inputstromen en de biogasopbrengst. In de praktijk hebben de meeste installaties in

opbouw/aanvraag een capaciteit ofwel tussen 20.000 - 25.000 ton ofwel 60.000 ton. Het is dan ook sterk

afhankelijk van bedrijf tot bedrijf vanaf wanneer een installatie als rendabel beschouwd kan worden.


145

7 ONZEKERHEDEN

Met betrekking tot de in dit rapport weergegeven resultaten dient rekening te worden gehouden met

volgende onzekerheden:

1. Het is niet mogelijk om een gedetailleerde analyse te maken van de representativiteit van de

bedrijven die op de enquête hebben geantwoord. Zo is het niet geweten of voornamelijk de

bedrijven, die één of andere vorm van externe mestopslag toepassen, preferentieel gereageerd

hebben, terwijl bedrijven zonder externe mestopslag minder de moeite hebben genomen om de

enquête in te vullen. Uit een analyse op basis van het aantal dieren blijkt wel dat binnen één

diersoort bepaalde diercategorieën, zoals mestkalveren bij de rundveehouders, oververtegen-

woordigd zijn.

2. De verstrekte gegevens rond hoeveelheid en duur van de externe opslag van vaste mest zijn

gebaseerd op inschattingen van de geënquêteerden zelf, waarbij het voor mesthopen

bijvoorbeeld niet duidelijk is of de gemiddelde mesthoeveelheid over de totale opslagperiode dan

wel de totale hoeveelheid op het einde van de opslagperiode werd opgegeven. Deze gegevens

verschaffen wel een inzicht over de verdeling van de mest in externe opslag over de verschillende

periodes en over de verschillende opslagsystemen (mesthopen en kopakkers, al dan niet

afgedekt + verschillende types externe opslag voor mengmest); hoewel ook hier weer

bovenstaande opmerking rond representativiteit in het achterhoofd dient gehouden te worden.

3. Voor mengmest zijn enkel gegevens met betrekking tot de capaciteit van externe opslagsystemen

ter beschikking en ontbreken gegevens rond mesthoeveelheid en duur van de opslag. Uit overleg

in de stuurgroep is gebleken dat kan aangenomen worden dat de externe opslag van mengmest

quasi continu gevuld is omdat in uitrijperiodes bij voorkeur de mestkelders geledigd worden en

enkel bij ‘tekorten’ de voorraad opgeslagen in externe opslag wordt aangesproken (hoofdzakelijk

uitrijperiode in het voorjaar). Bij de berekeningen werd uitgegaan van de hypothese dat de

externe opslag over het jaar gemiddeld voor de helft gevuld is.

4. Grote onzekerheid bestaat met betrekking tot de emissiefactoren. Uit de resultaten van de

proefopstellingen, waarbij telkens 3 dezelfde mesttypes afkomstig van verschillende bedrijven

werden bemeten in identieke omstandigheden, blijken reeds verschillen in emissiefactoren die

kunnen oplopen tot één grootte-orde. Ook met betrekking tot de mogelijke impact van bepaalde

reductiemaatregelen werden in de proefopzetten grote verschillen vastgesteld waarbij een

bepaalde onderzochte maatregel voor mest afkomstig van een bepaald bedrijf effectief aanleiding

geeft tot een reductie terwijl voor hetzelfde mesttype afkomstig van een ander bedrijf een

stijging van de emissies kon worden vastgesteld. In de literatuur worden soms nog grotere

verschillen vastgesteld. Bij de inschatting van de emissies werd zoveel mogelijk gebruik gemaakt

van de gemiddelde resultaten uit de proefcampagnes.

5. Het gemiddeld reductiepotentieel van afdekken, dat bij vaste pluimveemest experimenteel werd

gemeten in de proefopzetten, werd voor alle vaste mestsoorten gehanteerd.

6. Het gemiddeld reductiepotentieel van afdekken, dat bij rundveemengmest experimenteel werd

gemeten in de proefopzetten (drijvende afdekking), werd voor alle mengmestsoorten gehanteerd

onafhankelijk van het type afdekking (drijvende zowel als vaste afdekking).

7. Niet alle relevante mesttypes en opslagmethodes konden worden bemeten in de proef-

campagnes, zodat ook gebruik moest gemaakt worden van literatuurgegevens. In dergelijke

gevallen werd zoveel mogelijk gebruik gemaakt van emissies relatief t.o.v. een in de proef-

campagnes bemeten mesttype, ten einde invloeden afkomstig van de meetmethode zoveel

mogelijk uit te sluiten.

8. Beschikbare detailgegevens, zoals verschillen in mestproductie tussen bedrijven met één enkele

diersoort en gemengde bedrijven, werden achteraf geaggregeerd omdat detailgegevens rond het

aantal dieren op bedrijven met één enkele diersoort en op gemengde bedrijven ontbreken.


147

8 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

8.1 CONCLUSIES

Deze studie geeft, op basis van de resultaten van de enquête bij de landbouwers, een goed inzicht in de

opgeslagen hoeveelheden en de opslagduur van verschillende types vaste mest in verschillende externe

opslagsystemen (mesthopen en kopakkers, al dan niet afgedekt). Dergelijke informatie dient als

basisinformatie beschouwd te worden voor iedere methodiek voor de berekening van emissies als gevolg

van externe mestopslag.

De resultaten van de enquête verschaften ook bijkomende informatie over het gebruik van externe

mestopslagsystemen (foliebassins, mestsilo’s en mestzakken) voor de opslag van mengmest, hoewel voor

deze systemen de gegevens rond opgeslagen hoeveelheid en opslagduur ontbraken.

Uit de metingen aan de proefopstellingen werden voor verschillende mesttypes (rundveestalmest, vaste

pluimveemest en rundveemengmest) de emissies van methaan, lachgas en ammoniak gemeten over een

periode van 4 maanden en dit zowel voor de winter- als voor de zomerperiode. In deze proefopstellingen

werd tevens de impact van bepaalde emissiereductiemaatregelen (afdekken van vaste pluimveemest,

drijvende afdekking op rundveemengmest, aanzuren van rundveemengmest) op de emissies van

methaan, lachgas en ammoniak nagegaan. Uit de resultaten blijkt dat zelfs voor éénzelfde type mest,

bemeten onder identieke omstandigheden maar afkomstig van verschillende landbouwers, grote

verschillen in emissies kunnen voorkomen.

Uit de ingeschatte totale hoeveelheid extern opgeslagen mesthoeveelheden en de in de proefopzetten

vastgestelde emissiefactoren werd een inschatting gemaakt van de emissies als gevolg van externe

mestopslag in Vlaanderen. Voor die mesttypes, die in de proefopstellingen niet werden bemeten, werd

een inschatting van de emissiefactoren gemaakt op basis van literatuurgegevens en de emissiefactoren

voor mesttypes die wel werden bemeten in de proefopzetten. Uit deze berekening komt een totale

methaanemissie uit externe mestopslag van 14.868 ton/jaar naar voor, die in hoofdzaak (> 99%)

afkomstig is van de externe opslag van mengmest. Rekening houdend met een totale jaarlijkse

methaanemissie afkomstig van verteringsprocessen en mest van 106.879 ton/jaar (inschatting door VMM

voor 2004), betekent dit dat de externe mestopslag voor ongeveer 14% van de totale methaanemissie

van de veehouderij in Vlaanderen verantwoordelijk is. De totale lachgasemissie uit externe mestopslag

beloopt 723,7 ton/jaar en is in hoofdzaak (> 99%) afkomstig van de externe opslag van vaste mest. De

momenteel door VMM gehanteerde methode voorspelt een lachgasemissie afkomstig van externe

mestopslag van 930 ton/jaar voor 2004. De ammoniakemissies als gevolg van externe mestopslag

beloopt 217,4 ton/jaar. Opvallend hierin is de belangrijke bijdrage van vaste pluimveemest, ondanks de

relatief beperkte hoeveelheden van deze mest die extern worden opgeslagen. In de huidige Vlaamse

berekeningsmethode worden enkel de ammoniakemissies afkomstig van de externe opslag van

mengmest ingeschat (30 ton/jaar in 2004).

Mits verdere verfijning, zoals het opmeten van de emissies aan mesttypes die tot hier toe nog niet zijn

bemeten in de proefopzetten, kan de voorgestelde methodologie leiden tot een betere inschatting van de

emissies als gevolg van externe mestopslag in Vlaanderen.

8.2 AANBEVELINGEN

Deze studie heeft een eerste aanzet gegeven om de invloed van diersoort, mesttype, type opslag,

opslagduur en bepaalde mogelijke reductiemaatregelen op de emissies van methaan, lachgas en

ammoniak in kaart te brengen. De bekomen resultaten laten echter nog aanzienlijke verschillen zien, zelfs

voor éénzelfde mesttype, die hoogstwaarschijnlijk gedeeltelijk kunnen worden verklaard door invloeden


148

van ras, voedersamenstelling, management op het bedrijf, … maar waarvoor momenteel onvoldoende

gegevens ter beschikking zijn. Het wordt dan ook aanbevolen om verdere metingen op proefsystemen op

te zetten waarbij de aandacht prioritair dient te gaan naar mesttypes, die in het huidige rapport nog niet

zijn bemeten, en naar mesttypes, die de hoogste bijdrage leveren tot de emissies van methaan, lachgas

en ammoniak. Metingen op proefsystemen dienen bij voorkeur gevalideerd te worden aan de hand van

metingen op reële systemen.

Het aanzuren van mengmest bij het overpompen naar de externe opslag lijkt op het eerste zicht een

maatregel die kan leiden tot een significante reductie van de emissies van zowel ammoniak als van de

broeikasgassen uit externe mestopslag in Vlaanderen. Het loont dus zeker de moeite om verder

onderzoek uit te voeren naar deze techniek met het oog op:

• de validatie van deze resultaten bij andere types mengmest (kalvergier, varkens- en

zeugenmengmest);

• de validatie of het gebruik van andere zuren tot gelijkaardige reducties aanleiding geeft. In de

proefopzetten werd zwavelzuur gebruikt maar misschien is het gebruik van HCl of organische

zuren meer aangewezen.

• de impact op de kwaliteit van de mest (blijft de mest geschikt voor bemesting);

• de impact op materialen waaruit de externe opslag is vervaardigd (beton, kunststoffolie, …).

ECOLAS Literatuurlijst 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

149

LITERATUURLIJST

Amon, B. ; Kryvoruchko, V. en Amon, T. (2004). Influence of different levels of covering on greenhouse gas and NH3 emissions from slurry stores. Presentation at the Ramiran 2004 Conference

Amon, B. ; Kryvoruchko, V. ; Amon, T. en Moitzi, G. (2004). Can the additive « Effective Micro-Organisms (EM) » reduce ammonia and greenhouse gas emissions from slurry stores ? Presentation at the Ramiran

2004 Conference

Amon, B. ; Amon, T. ; Boxberger, J. en Pöllinger, A. (2002). Emissions of NH3, N2O and CH4 from composted and anaerobically stored farmyard manure. . Presentation at the Ramiran 2002 Conference

Bowman, B.T. (2002). Manure storage, handling and applications practices which mitigate GHG emissions for hog operations. Workshop on Climate Change Strategy in the hog industry, Hull, December 9, 2002

Chadwick, D.R. (2005). Emissions of ammonia, nitrous oxide and methane from cattle manure heaps: effect of compaction and covering. Atmospheric Environment, 39, pp. 787-799

De Mol, R.M. en Hilhorst, M.A. (2004), Emissiereductieopties voor methaan uit mestopslagen, Agrotechnology and Food Innovations B.V. Wageningen Rapport nr 165, ISBN 90-6754-780-8

De Mol, R.M. en Hilhorst, M.A. (2003), Methaan-, lachgas- en ammoniakemissies bij productie, opslag en transport van mest, Wageningen: IMAG - Rapport 2003-03/ Wageningen-UR, Instituut voor Milieu- en

Agritechniek

Dustan, A. (2002). Review of methane and nitrous oxide emission factors for manure management in cold climates, JTI-rapport 299, ISSN 1401-4963

Eurich-Menden, B. en Döhler, H. (2004). Ammonia abatement: effectiveness and costs in two German model farms. Presentation at the Ramiran 2004 Conference

Ferm, M. ; Marcinkowski, T. ; Kieronczyk, M. en Pietrzak, S. (2005). Measurements of ammonia emissions from manure storing and spreading stages in Polish commercial farms. Atmospheric Environment, 39, pp.

7106-7113

Feyaerts, T., Huybrechts, D. en Dijkmans, R. (2002), Best Beschikbare Technieken (BBT) voor mestverwerking – tweede editie, Studie uitgevoerd door het Vlaams Kenniscentrum voor Beste

Beschikbare Technieken (Vito) in opdracht van het Vlaams Gewest.

Hörnig, G. ; Berg, W. en Wanka, U. (2002). Odour and ammonia emission control by slurry treatment and covering. Presentation at the Ramiran 2002 Conference

Institute for Energy and Environment (2004). Greenhouse Gas Emissions from Agriculture Mitigation Options and Strategies, organised by IEE, February 10-12, 2004, Leipzig, Germany.

IIASA (2004). Modelling of emissions of air pollutants and greenhouse gases from agricultural sources in Europe, IIASA Interim Report IR-04-048.

Massé, D.I. ; Croteau, F. ; Patni, N.K. en Masse, L. (2003). Methane emissions from dairy cow and swine manure slurries stored at 10°C and 15°C. Canadian Biosystems Engineering, 45, pp 6.1-6.6

Meise, R.W. en Hilhorst, M.A. (2004). Reduction of methane emissions from liquid manure storage using biofiltration. Poster presentation in Institute for Energy and Environment (2004)

ECOLAS Literatuurlijst 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

150

Oenema, O. ; Velthof, G.L. ; Verdoes, N. ; Groot Koerkamp, P.W.G. ; Monteny, G.J. ; Banninck, A. ; van

der Meer, H.G. en van der Hoek, K.W. (2000). Forfaitaire waarden voor gasvormige stikstofverliezen uit stallen en mestopslagen. Alterra rapport 107, ISSN 1566-7197

Parloo E., Colson G., El Asri R., De Ruyck J. (2000) Technisch economisch onderzoek van de haalbaarheid en de implementatie van emissie reductie strategieën voor CH4 en N2O. VUB rapport PBO 97/52/78

Pollet, I. (1996), Onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomst inzake de NH3-emissies door de landbouw – Deel 1 Theoretische onderbouw en verantwoording van de berekeningen, Rapport 174M3495 in opdracht van VMM

Portejoie, S. en Martinez, J. (2002). Covering slurry stores to reduce ammonia emissions : settling effects and chemical composition changes. Presentation at the Ramiran 2002 Conference

Safley et al (1992). Referentie in Parloo et al (2000)

Smith, K. ; Cumby, T. en Misselbrook, T. (2004). Natural crusting of slurry storage as an abatement measure for ammonia emissions on dairy farms. Presentation at the Ramiran 2004 Conference

Tijmensen, M.J.A. ; van den Broek, R.C.A. ; Wasser, R. ; Kool, A. ; de Mol, R.M. en Hilhorst, M.A. (2002).

Mestvergisting op boerderijschaal in bestaande opslagsystemen. Studie in opdracht van Novem, ROB

programma.

Van Amstel et al (1993). Referentie in de Mol en Hilhorst (2003)

Vanderreydt, I., De Fré, R., Swaans, W., Govaerts, J. (2004). Opstellen van procedures voor het meten van lachgas- en ammoniakemissies bij verschillende mestverwerkingstechnieken. VITO rapport

2004/MIM/R/124

Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking (2005). Voortgangsrapport Mestbank 2005 betreffende het

mestbeleid in Vlaanderen.

Wagner-Riddle, C. Improved greenhouse gas emissions estimates from manure storage systems. Final report for the Climate Change Funding Initiative in Agriculture

ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag

151

BIJLAGEN


153

BIJLAGE 1: ENQUÊTEFORMULIER VERSTUURD NAAR ALLE LANDBOUWERS

ECOLA

S

Bijlagen


estopslag

155

ECOLA

S

Bijlagen


estopslag

156


157

BIJLAGE 2: DETAILGEGEVENS VOOR DE BEREKENING VAN DE TOTALE MESTHOEVEELHEDEN EN DE CAPACITEIT VOOR EXTERNE OPSLAG VAN MENGMEST IN VLAANDEREN


159

Pluimveemengmest

Gegevens enquête


Totaal pluimveemest 38.125 m³ 23.277 m³

waarvan:

Kopakker afgedekt 1.256 m³ 50 m³ 2,05% 0,08%

Kopakker niet afgedekt 1.783 m³ 164 m³ 2,90% 0,27%

Mesthoop afgedekt 2.328 m³ 1.315 m³ 3,79% 2,14%

Mesthoop niet afgedekt 1.613 m³ 699 m³ 2,63% 1,14%

Fractie dieren met mestproductie 1

Mestproductie per dier

Legkippen 0,05 m³ /dier

Slachtkuikens 0,115 m³ /dier

Poeljen 0,009 m³ /dier

Slachtkuikenouderdieren 0,035 m³ /dier

Ander pluimvee 0,288 m³ /dier

Aantal dieren

Legkippen 7.963.409

Slachtkuikens 15.414.318

Poeljen 3.052.319

Slachtkuikenouderdieren 1.316.899

Ander pluimvee 367.181

Inschatting Vlaanderen

Totale hoeveelheid pluimveemest 2.350.127 m³

Winter Zomer

Kopakker afgedekt 48.073 m³ 1.914 m³

Kopakker niet afgedekt 68.243 m³ 6.277 m³

Mesthoop afgedekt 89.103 m³ 50.331 m³

Mesthoop niet afgedekt 61.737 m³ 26.754 m³


160

Varkensstromest

Gegevens enquête


Totaal varkensstromest 12.753 m³ 15.031 m³

waarvan:

Kopakker afgedekt 121 m³ 90 m³ 0,44% 0,32%

Kopakker niet afgedekt 943 m³ 4.217 m³ 3,39% 15,18%

Mesthoop afgedekt 3.416 m³ 546 m³ 12,29% 1,97%

Mesthoop niet afgedekt 2.504 m³ 4.148 m³ 9,01% 14,93%

Fractie zeugen met VSM 0,1057

Mestproductie per dier 2,7534 m³ /dier

Aantal zeugen en biggen 570.218


Totale hoeveelheid VSM 165.956 m³

Winter Zomer

Kopakker afgedekt 723 m³ 538 m³




Varkensmengmest en zeugenmengmest

Gegevens enquête

Varkens- Zeugen- Varkens- Zeugen-

mengmest mengmest mengmest mengmest

Totale capaciteit zeugen- of andere mengmest 424.005 m³ 210.469 m³

waarvan:

Foliebassin 2.160 m³ 1.440 m³ 0,51% 0,68%

Mestsilo drijvende afdekking 400 m³ 250 m³ 0,09% 0,12%

Mestsilo vaste afdekking 16.198 m³ 3.570 m³ 3,82% 1,70%

Mestzak 2.170 m³ 6.250 m³ 0,51% 2,97%

Fractie andere varkens met varkensmengmest 0,9567

Fractie zeugen en biggen met zeugenmengmest 0,8251

Capaciteit varkensmengmest per dier 1,5670 m³ /dier

Capaciteit zeugenmengmest per dier 1,3417 m³ /dier

Aantal andere varkens 5.265.589

Aantal zeugen en biggen 570.218


Varkens- Zeugen-

mengmest mengmest

Totale capaciteit 7.893.902 m³ 631.252 m³

waarvan:

Foliebassin 40.214 m³ 4.319 m³

Mestsilo drijvende afdekking 7.447 m³ 750 m³

Mestsilo vaste afdekking 301.566 m³ 10.707 m³

Mestzak 40.400 m³ 18.745 m³


161

Rundveestromest (RSM)

Gegevens enquête


Totaal rundveestromest 287.674 m³ 90.376 m³

waarvan:

Kopakker afgedekt 7.647 m³ 1.275 m³ 2,02% 0,34%

Kopakker niet afgedekt 49.921 m³ 11.364 m³ 13,20% 3,01%

Mesthoop afgedekt 50.419 m³ 14.488 m³ 13,34% 3,83%


Fractie dieren met RSM 0,7619


Aantal dieren 1.332.514


Totale hoeveelheid RSM 2.168.482 m³

Winter Zomer

Kopakker afgedekt 43.863 m³ 7.313 m³




Rundveemengmest en kalvergier

Gegevens enquête

Kalvergier Mengmest Kalvergier Mengmest

Totale capaciteit mengmest of kalvergier 70783 m³ 1120238 m³

waarvan:

Foliebassin 400 m³ 12.469 m³ 0,57% 1,11%

Mestsilo drijvende afdekking 917 m³ 19.640 m³ 1,30% 1,75%

Mestsilo vaste afdekking 848 m³ 60.481 m³ 1,20% 5,40%

Mestsilo zonder afdekking 210 m³ 800 m³ 0,30% 0,07%

Mestsilo afdekking niet gespecifieerd m³ 2.000 m³ 0,18%

Mestzak 865 m³ 10.470 m³ 1,22% 0,93%

Fractie kalveren met kalvergier 0,9947

Fractie andere runderen met mengmest 0,8624

Capaciteit kalvergier per dier 3,0332 m³ /dier

Capaciteit mengmest per dier 7,5573 m³ /dier

Aantal kalveren 159.596

Aantal andere runderen 1.172.918


Kalvergier Mengmest

Totale capaciteit 481.521 m³ 7.644.394 m³

waarvan:

Foliebassin 2.721 m³ 85.087 m³

Mestsilo drijvende afdekking 6.238 m³ 134.021 m³

Mestsilo vaste afdekking 5.769 m³ 412.716 m³

Mestsilo zonder afdekking 1.429 m³ 5.459 m³

Mestsilo afdekking niet gespecifieerd 13.648 m³

Mestzak 5.884 m³ 71.446 m³


162

Paardenmest

Gegevens enquête


Totaal paardenmest 15.400 m³ 8.043 m³

waarvan:

Kopakker afgedekt 10 m³ 10 m³ 0,04% 0,04%

Kopakker niet afgedekt 395 m³ 2 m³ 1,68% 0,01%

Mesthoop afgedekt 1.105 m³ 355 m³ 4,71% 1,51%


Fractie paarden met mest 1


Aantal paarden 38.583


Totaal mest 119.596 m³

Winter Zomer

Kopakker afgedekt 51 m³ 51 m³

Kopakker niet afgedekt 2.015 m³ 10 m³



Schapenmest

Gegevens enquête


Totaal schapenmest 1.572 m³ 222 m³

waarvan:

Kopakker afgedekt 18 m³ m³ 1,00% 0,00%

Kopakker niet afgedekt m³ 8 m³ 0,00% 0,45%

Mesthoop afgedekt 269 m³ 37 m³ 14,99% 2,06%

Mesthoop niet afgedekt 1.095 m³ 145 m³ 61,04% 8,08%

Fractie schapen met mest 1


Aantal schapen 59.903

Totaal mest 23.937 m³

Winter Zomer

Kopakker afgedekt 1.200 m³

Kopakker niet afgedekt 533 m³




163

BIJLAGE 3: HERKOMST VAN DE MEST GEBRUIKT IN DE PROEFOPSTELLINGEN


165

Stalmest De Vriendt

monster zomerperiode (begin september) monster winterperiode (begin januari)

Dieren Jongvee Dieren Jongvee

Holstein Holstein

stalmest rechtstreeks uit stal stalmest rechtstreeks uit stal

periode - periode -

Voeder maïs (1/2) en hooi (1/2) Voeder maïs (1/2) en voordrooggras (1/2)

en beperkt krachtvoeder en beperkt krachtvoeder

Rundveemengmest De Vriendt


Dieren volwassen koeien Dieren volwassen koeien

Holstein Holstein

periode mei - begin september periode mei - januari

Voeder 10 kg voordrooggras Voeder 10 kg voordrooggras

25 - 30 kg mais 25 - 30 kg mais

10 kg witloofwortels 10 kg witloofwortels

krachtvoeder krachtvoeder

Stalmest Moyaert


Dieren kalveren + volwassen koeien Dieren kalveren + volwassen koeien

melkvee melkvee

periode 1 week opslag periode rechtstreeks uit stal

Voeder weidegras Voeder 20 kg voordrooggras

30 kg mais

10 kg perspulp


166

Rundveemengmest Moyaert



melkvee melkvee


Voeder 25 kg mais Voeder 25 kg mais

20 kg weidegras 20 kg voordrooggras

1 kg krachtvoeder 1 kg krachtvoeder

Stalmest David Gert Stalmest David Gert


Dieren volwassen stieren Dieren volwassen stieren

Vleesvee (wit-blauw) Vleesvee (wit-blauw)

rechtstreeks uit stal rechtstreeks uit stal

Voeder 10 kg mais Voeder 10 kg mais

4 kg krachtvoeder 4 kg krachtvoeder

Rundveemengmest De Wulf



melkvee melkvee


Voeder weidegras Voeder 25 kg mais vers product/dier/dag

8 à 10 kg DS aan mais/dier/dag 11 kg voordroog/dier/dag

1,5 ton krachtvoeder voor 50 dieren, 50 dagen 8 kg perspulp/dier/dag

krachtvoeder wordt toegediend ngl de melkproductie 3 ton krachtvoeder voor 50 dieren, 50 dagen

Kippenmest Van den Heede


Dieren moederkippen voor zware vleeskippen Dieren kippen geboren op 25/08/2005 en in stal sinds 29/12/2005

rechtsteeks uit stal rechtstreeks uit stal

Voeder meel (zie bijlage) Voerder meel (zie bijlage)

Kippenmest David Gert


Dieren vleeskippen na 6 weken Dieren

vleeskippen na 6 weken

lopen op vlasleem lopen op vlasleem

na 1 week opslag buiten na 2 weken opslag buiten

Voeder meel (zie bijlage) Voeder meel (zie bijlage)

Kippenmest Truyman

monster zomerperiode (begin september) monster zomerperiode (begin september)

Dieren vleeskippen na 6 weken in stallen Dieren vleeskippen na 6 weken in stallen

rechtstreeks uit stal rechtstreeks uit stal

Voeder samengesteld mestvoeder (zie bijlage) Voeder samengesteld mestvoeder (zie bijlage)


167

BIJLAGE 4: VERLOOP VAN DE GEMETEN FLUXEN VAN NH3, N2O EN CH4 TIJDENS DE TWEE PROEFPERIODES


169

RUNDVEEMENGMEST, BEDRIJF 1

bedrijf De Vriendt, aangezuurd

NH3 FLUX, winter

-2.0E-02

0.0E+00

2.0E-02

4.0E-02

6.0E-02

8.0E-02

1.0E-01

1.2E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM De Vriend, aangezuurd

N2O FLUX, winter

-2.0E-02

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

6.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM De Vriendt, aangezuurd

CH4 FLUX, winter

0.0E+00

2.0E+00

4.0E+00

6.0E+00

8.0E+00

1.0E+01

1.2E+01

1.4E+01

1.6E+01

1.8E+01

2.0E+01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)

RMM De Vriendt, aangezuurd


170


bedrijf De Vriendt, drijv. afdekking

NH3 FLUX, winter

-2.0E-02

0.0E+00

2.0E-02

4.0E-02

6.0E-02

8.0E-02

1.0E-01

1.2E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM De Vriend, drijvende afdekking

N2O FLUX, winter

-2.0E-02

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

6.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM De Vriendt, drijvende

afdekking

CH4 FLUX, Winter

0.0E+00

1.0E+00

2.0E+00

3.0E+00

4.0E+00

5.0E+00

6.0E+00

7.0E+00

8.0E+00

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)

RMM De Vriend, drijvende

afdekking


171


Bedrijf De Wulf, open

CH4 FLUX, winter

0.0E+00

1.0E+00

2.0E+00

3.0E+00

4.0E+00

5.0E+00

6.0E+00

7.0E+00

8.0E+00

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 10

0

10

5

11

0

11

5

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)

RMM De Wulf, open

N2O FLUX, winter

-2.0E-02

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

6.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM De Wulf open

NH3 FLUX, winter

-2.0E-02

0.0E+00

2.0E-02

4.0E-02

6.0E-02

8.0E-02

1.0E-01

1.2E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM De Wulf, open


172


Bedrijf De Wulf, aangezuurd

NH3 FLUX, winter

-2.0E-02

0.0E+00

2.0E-02

4.0E-02

6.0E-02

8.0E-02

1.0E-01

1.2E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM De Wulf, aangezuurd

CH4 FLUX, winter

0.0E+00

1.0E+00

2.0E+00

3.0E+00

4.0E+00

5.0E+00

6.0E+00

7.0E+00

8.0E+00

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 10

0

10

5

11

0

11

5

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)


N2O FLUX, winter

-2.0E-02

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

6.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)



173


Bedrijf De Wulf, drijv. afdekking

NH3 FLUX, winter

-2.0E-02

0.0E+00

2.0E-02

4.0E-02

6.0E-02

8.0E-02

1.0E-01

1.2E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM De Wulf, drijvende afdekking

CH4 FLUX, winter

0.0E+00

1.0E+00

2.0E+00

3.0E+00

4.0E+00

5.0E+00

6.0E+00

7.0E+00

8.0E+00

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)


N2O FLUX, winter

-2.0E-02

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

6.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)



174


Bedrijf Moyaert, open

NH3 FLUX, winter

-2.0E-02

0.0E+00

2.0E-02

4.0E-02

6.0E-02

8.0E-02

1.0E-01

1.2E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM Moyaert, open

CH4 FLUX, winter

0.0E+00

1.0E+00

2.0E+00

3.0E+00

4.0E+00

5.0E+00

6.0E+00

7.0E+00

8.0E+00

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)

RMM Moyaert, open

N2O FLUX, winter

-2.0E-02

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

6.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM Moyaert open


175


Bedrijf Moyaert, aangezuurd

NH3 FLUX, winter

-2.0E-02

0.0E+00

2.0E-02

4.0E-02

6.0E-02

8.0E-02

1.0E-01

1.2E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM Moyaert, aangezuurd

CH4 FLUX, winter

0.0E+00

1.0E+00

2.0E+00

3.0E+00

4.0E+00

5.0E+00

6.0E+00

7.0E+00

8.0E+00

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)


N2O FLUX, winter

-2.0E-02

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

6.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)



176


Bedrijf Moyaert, drijv. afdekking

NH3 FLUX, winter

-2.0E-02

0.0E+00

2.0E-02

4.0E-02

6.0E-02

8.0E-02

1.0E-01

1.2E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

RMM Moyaert, drijvende afdekking

CH4 FLUX, winter

0.0E+00

1.0E+00

2.0E+00

3.0E+00

4.0E+00

5.0E+00

6.0E+00

7.0E+00

8.0E+00

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)


N2O FLUX, winter

-2.0E-02

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

6.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)



177

KIPPENMEST, BEDRIJF 1

Bedrijf David, open

N2O FLUX, winter

-2.0E-03

0.0E+00

2.0E-03

4.0E-03

6.0E-03

8.0E-03

1.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

KM David, open

CH4 FLUX, winter

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)

KM David, open

NH3 FLUX, winter

-1.0E-02

4.0E-02

9.0E-02

1.4E-01

1.9E-01

2.4E-01

2.9E-01

3.4E-01

3.9E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

KM David, open


178


Bedrijf David, afgedekt

CH4 FLUX, winter

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 10

0

10

5

11

0

11

5

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)

KM David, plastiekfolie

N2O FLUX, winter

-2.0E-03

0.0E+00

2.0E-03

4.0E-03

6.0E-03

8.0E-03

1.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)


NH3 FLUX, winter

-1.0E-02

4.0E-02

9.0E-02

1.4E-01

1.9E-01

2.4E-01

2.9E-01

3.4E-01

3.9E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)



179


Bedrijf Van den Heede, open

NH3 FLUX, winter

-1.0E-02

4.0E-02

9.0E-02

1.4E-01

1.9E-01

2.4E-01

2.9E-01

3.4E-01

3.9E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

KM Van den Heede, open

CH4 FLUX, winter

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h

-1 m

-2)


N2O FLUX, winter

-2.0E-03

0.0E+00

2.0E-03

4.0E-03

6.0E-03

8.0E-03

1.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)



180


Bedrijf Van den Heede, bedekt

NH3 FLUX, winter

-1.0E-02

4.0E-02

9.0E-02

1.4E-01

1.9E-01

2.4E-01

2.9E-01

3.4E-01

3.9E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

KM Van den Heede, plastiekfolie

CH4 FLUX, winter

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)


N2O FLUX, winter

-2.0E-03

0.0E+00

2.0E-03

4.0E-03

6.0E-03

8.0E-03

1.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)



181


Bedrijf Truyen, open

NH3 FLUX, winter

-1.0E-02

4.0E-02

9.0E-02

1.4E-01

1.9E-01

2.4E-01

2.9E-01

3.4E-01

3.9E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

KM Truyen, open

CH4 FLUX, winter

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)

KM Truyen, open

N2O FLUX, winter

-2.0E-03

0.0E+00

2.0E-03

4.0E-03

6.0E-03

8.0E-03

1.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

KM Truyen, open


182


Bedrijf Truyen, bedekt

NH3 FLUX, winter

-1.0E-02

4.0E-02

9.0E-02

1.4E-01

1.9E-01

2.4E-01

2.9E-01

3.4E-01

3.9E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

KM Truyen, plastiekfolie

CH4 FLUX, winter

-1.0E-02

0.0E+00

1.0E-02

2.0E-02

3.0E-02

4.0E-02

5.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)


N2O FLUX, winter

-2.0E-03

0.0E+00

2.0E-03

4.0E-03

6.0E-03

8.0E-03

1.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)



183

STALMEST, BEDRIJF 1

bedrijf De Vriendt

NH3 FLUX, winter

-1.0E-02

-5.0E-03

0.0E+00

5.0E-03

1.0E-02

1.5E-02

2.0E-02

2.5E-02

3.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

Stalmest, De Vriendt

CH4 FLUX, winter

-1.0E-01

1.0E-01

3.0E-01

5.0E-01

7.0E-01

9.0E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)


N2O FLUX, winter

-1.0E-01

0.0E+00

1.0E-01

2.0E-01

3.0E-01

4.0E-01

5.0E-01

6.0E-01

7.0E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)



184

STALMEST, BEDRIJF 2

Bedrijf David

NH3 FLUX, winter

-1.0E-02

-5.0E-03

0.0E+00

5.0E-03

1.0E-02

1.5E-02

2.0E-02

2.5E-02

3.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

Stalmest, David

N2O FLUX, winter

-1.0E-01

0.0E+00

1.0E-01

2.0E-01

3.0E-01

4.0E-01

5.0E-01

6.0E-01

7.0E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

Stalmest, David

CH4 FLUX, winter

-1.0E-01

1.0E-01

3.0E-01

5.0E-01

7.0E-01

9.0E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)

Stalmest, David


185

STALMEST, BEDRIJF 3

Bedrijf Moyaert

NH3 FLUX, winter

-1.0E-02

-5.0E-03

0.0E+00

5.0E-03

1.0E-02

1.5E-02

2.0E-02

2.5E-02

3.0E-02

3.5E-02

4.0E-02

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

Stalmest, Moyaert

CH4 FLUX, winter

-1.0E-01

1.0E-01

3.0E-01

5.0E-01

7.0E-01

9.0E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1 m

-2)

Stalmest, Moyaert

N2O FLUX, winter

-1.0E-01

0.0E+00

1.0E-01

2.0E-01

3.0E-01

4.0E-01

5.0E-01

6.0E-01

7.0E-01

0 20 40 60 80 100 120

Time (days)

Flux (g h-1m-2)

Stalmest, Moyaert

Eindrapport emissies externe mestopslag...ECOLAS Lijst met figuren 04/09277/KDV - Emissies...

Documents

Transcript of Eindrapport emissies externe mestopslag...ECOLAS Lijst met figuren 04/09277/KDV - Emissies...