Masterplan ‘Gouden land’Eindpresentatie, Pingjum 28.11.18

• OpeningdoorvoorzitterGoudenland,JoostRosier 15.00-15.05uur• Kijkennaarhetlandschapmetdeogenvaneenruigpootbuizerd,RaymondKlaassen,bioloog 15.05-15.25uur• Presentatiemasterplan,PeterdeRuyter,landschapsarchitect 15.25-15.50uur

• OverhandigingmasterplanaanwethouderFaber,gemeenteSúdwest-Fryslân 15.50-16.00uur

• MuzikaalintermezzodoorBobDriessen&OedsBouwsma16.00-16.10uur• AfsluitingdoorvoorzitterGoudenland,JoostRosier 16.10-16.15uur• Borrel+‘Goudenland’hapjes 16.15-17.00uur

Masterplan ‘Gouden land’

Bureau Peter de Ruyter, landschapsarchitectuur

Pingjum, 28 november 2018

Masterplan ‘Gouden land’Doel van het plan:

• Inspirerende en samenhangende visie voor de toekomst. • Ontwikkeling en beleving van het landschap staan centraal.

• Bijzondere verleden vormt de basis voor de toekomst (pioniersmentaliteit)• Koppeling van grote maatschappelijke opgaven met inspirerende initiatieven

uit het gebied zelf. Hoe kunnen die elkaar versterken?• Hoe kunnen we als overheden en bewoners samen komen tot een:

‘Weerbaar, (be)leefbaar en veelkleurig landschap voor de Marneslenk en omgeving in 2030’

GebiedsbijeenkomsteninArumenKimswerdterinspiratie,metlezingenvanPierVellinga(Waddenacademie)enPeterLieverdink(ItWetterskip).

Samenpratenenschetsen.

Masterplan ‘Gouden land’Ontstaansgeschiedenis van het gebied

bron: Theo Spek RUG

Marnesysteem(1560v.Chr.-1300n.Chr.)alsonderdeelreeksvanlaagtenenactievegeulsystemeninopenverbindingmetdezee

Fibula Wijnaldum (600 n. Chr.)

FryslânzeevarendenatieindedeltavanNoordwest-Europa(vroegemiddeleeuwen)

bron: Theo Spek

bron: Theo Spek RUG

Leeuwarden

MarneslenkalsopenverbindingtussenBolswardendeFrieseZeetot1300n.Chr.

Bolsward

bron: Rienks en Walther, 1954

Waddenzeedijkalsgroene‘Berlijnsemuur’anno2018;dezeevarendenatieiseenagrarischeprovinciegewordenmetderugnaardedijk

foto: Hans Peter Föllmi

HARLINGEN

BOLSWARD

BEZOEKERSCENTRUM DE NIEUWE AFSLUITDIJK(DNA)

FRANEKER

KIMSWERD

ARUM

WITMARSUM

PINGJUM

ZURICH

A7

N31

1,5 km0 1,00,5

N

HUIDIGE SITUATIEMARNESLENK en OMGEVING

Grasland Akkerland

Hoogteverschil (donker = laag, licht = hoog)

Water / slotenverkaveling

Bos / beplanting

Bebouwing

Restanten Pingjumer Halsband

Waddenzeedijk / IJsselmeerdijk

(Restanten) overige dijken

Wegen

Ontwikkelingindetijd-levenmethetwateralseerstevorm vanpionieren

PingjummerGuldenHalsbandalséénvandeoudsteomringdijkenvanNL

PingjummerGuldenHalsbandnietmeeroveralgoedbegaanbaar(missinglinks)

HISTORISCHE DIJKEN +ZIJLEN (SLUIZEN) + MOLENS+ SLENK + TERPEN

Afsluitdijk (primaire kering)

Waddenzeedijk / IJsselmeerdijk (primaire kering)

Slaperdijk Willem Loré (secundaire kering)

Hemdijken

Slachtedijk

Pingjumer Halsband

Groene Dijk

Westergo Middeleeuwse Zeedijk

Verdwenen dijktracé

Slenkpatroon

Bestaande molen

Verdwenen molen

Verdwenen sluis

Oorspronkelijke terp

Voormalige wierschuur Dijksterburen

1,5 km0 1,00,5

N

1

2

3

4

5

6

7

8

1

2

3

4

5

6

7

8

*

*

Wierschuuralsrelictvandezouteeconomie(bron:ReinderPolitiek)

Ontwikkelingindetijd-destrijdvoorrechtvaardigheidenvrijheid

KloosterVineaDominilagtot1287tenwestenvanPingjum(bronRUG-TheoSpek)

1,5 km0 1,00,5

N

STINZEN, KLOOSTERS ENKERKEN

Klooster

Stins / State

Kerk

Terp

KIMSWERD

ARUM

WITMARSUM

PINGJUM

ZURICH

Klooster Vinea Domini

Klooster Achlum

Ontwikkelingindetijd-deverbindingenoverland

1,5 km0 1,00,5

N

ROUTES, PADEN EN TRAM

Lokale wegen

Snelweg

Verdwenen tramroute

(Restanten) Pingjumer Halsband

Verdwenen papenpad

A7

KIMSWERD

ARUM

WITMARSUM

Oudeverbindingenstaansterkonderdruk,onderanderedoorschaalvergrotingindelandbouw

Voor 2018 Anno nu

PapenlaantjeKloosterVineaDomini-Kimswerd(viaWillemdeHaan,LC)

De grote maatschappelijke opgaven:• Klimaatverandering (zeespiegelstijging, toename extremen in het weer)• Biodiversiteit in de Lytse Bouwhoeke• Cultuurtoerisme en leefbaarheid (toeristisch-recreatieve ontwikkeling in rela-

tie tot rijke geschiedenis plek en pioniersmentaliteit)

Klimaatverandering als kans

Zoekgebied waterberging

Klepduiker in Waddendijk voor piekafvoeren

Buitendijkse kwelderontwik­keling voor versterking primaire dijk

Verbreden en versterken watergangen met natuurlijke oevers

Alternatievevormvandijkversterking-ontwikkelingvoorlandmetbehulpvankweldersbijZwarteHaan(bron:WaddenlandaanZee-AtelierFryslân,juni2012)

Biodiversiteit als kans

Proeftuin zilte teelten Zuricher Oord

Diversiteit aan teelten op hogere zavelgronden, veelkleurig land gebruik

Pingjummer Halsband als bloemrijke dijk

KloosterVineaDominilagtot1287tenwestenvanPingjum(bronRUG-TheoSpek)

ZuricherOord

HarnzerFeart

‘Een gemengd bedrijf staat op winst bij klimaatverandering’ (Pier Vellinga)

DiversiteitaanklimaatbestendigelandbouwgewassenopkwelderruggenMarneslenk

InzaaibloemrijkedijkinAmstellandalsecologischlint

RuigpootbuizerdalssymboolvooranderbeheerslaperdijkenendaarmeevoorhetMarneslenkgebiedalsgeheel(bron:birdphoto.nl)

Cultuurtoerisme als kans voor vergroten leefbaarheid

Transferium Zurich, overstappuntboot en fiets, verbinding met bezoekerscentrum Wadden Center Afsluitdijk

Herstel doorgaande historischedijkstructuren als route voor langzaamverkeer

‘ZurichaanZee’alscomplementaireontwikkelingendeelvanhetGoudenLand

N

GROTE OPGAVENSAMEN OP KAART

Klimaatverandering

Biodiversiteit

Cultuurtoerisme + leefbaarheid

1,5 km0 1,00,5

Zoekgebied waterberging

Verbreden en versterken water­gangen met natuurlijke oevers

Klepduiker in Waddendijk voor piekafvoeren

Buitendijkse kwelderontwikke­ling voor versterking primaire dijk

Diversiteit aan teelten op hogere zavelgronden, veelkleurig land­gebruik (kringlooplandbouw, gemengde bedrijven)

Proeftuin zilte teelt dubbele dijk Zuricher Oord

Aangepast maaibeheer Pingjumer Gulden Halsband + bermen + akkerranden

Herstel doorgaande historischedijkstructuur als route voorlangzaamverkeer

Transferium Zurich, overstappuntboot en fiets, verbinding met bezoekerscentrum Wadden Center AfsluitdijkPontje Kornwerderzand ­ Zurich ­Harlingen

Fietspad buitendijks

Totaal aan grote opgaven

De inspirerende initiatieven :• Routes + tentoonstellingen• Marne Art (onderdeel Sense of Place)• Blauw netwerk verbeteren

1,5 km0 1,00,5

N

ROUTES EN TENTOONSTELLINGEN

Wandelroutes: ­ Menno Simons route ­ Monniken route ­ Grutte Pier route ­ Rode route ­ Arummer rondje

Tentoonstelling

Dijkstoel

Menno Simons

Grutte Pier +Domela Nieuwenhuis

Oude tramroute

Centrumvoor klimaat, landschap en kunst

Deinspirerendeinitiatieven-netwerkvantentoonstellingenindedorpenbinnen teontwikkelenhuisstijl‘Goudenland’

DekerkvanPingjumalsontmoetingscentrumvoorklimaat,landschapenkunst

N

MARNE ART

MarneArt als vorm van landart door diverse kunstenaars

1,5 km0 1,00,5

Jeroen van Westen

Paul de KortRonald van der Meijs

Lab voor microklimatenSharon Houkema

Jeroen Hoogstraten

Deinspirerendeinitiatieven-MarneArtalsonderdeelvanSenseofPlace

Slingervanoudelandbouwgewassenmetkleur,geurenbewegingindewindalsverbindingbinnendijks-buitendijks(Laboratoriumvoormicroklimaat)

TijdschaalvanPauldeKortopenaandeWaddendijk. VijfhoekvanJeroenHoogstratenalsstapsteeninhetlandschapenplatformvoordiscussie.

GeluidstorensenverblijfsplekkenvanRonaldvanderMeijsdirectlangsdePingjummerGuldenHalsband(nabijDeBlokken).

Hetlandschapalsbronvanvoedselenleven,SharonHoukema. ZuricherOordmetdijkstoelalsplekvoordiscussieenessay-wedstrijdin2020.

WATERNETWERK

Revitaliseren vaar­/waternetwerk, onder andere verbinding Harlin gen ­ Bolsward

Herstel en ontwikkeling haventje Pingjum aan open vaarwater

1,5 km0 1,00,5

N

Deinspirerendeinitiatieven-Hetwaternetwerkverbeteren

RelicthaventjePingjumInitiatiefvoorhavenPingjum+ontsluitingaanbevaarbaarwater(schetseerstegebiedsbijeenkomstArum,september2018)

Hoe kunnen de grote opgaven en de inspirerende initiatieven elkaar versterken, wat zijn de koppelkansen?

Uitgangspunt prioritering:• Een initiatief is een goed initiatief als het op minstens 2 manieren is gekoppeld

aan andere initiatieven in het gebied en/of de grote maatschappelijke opgaven

Biod

iver

site

itCu

ltuu

rtoe

rism

e

& le

efba

arhe

id

Klim

aat-

ve

rand

erin

g

2020 2025 2030

Biod

iver

site

itCu

ltuu

rtoe

rism

e

& le

efba

arhe

id

6

1

4

2

17

10 19

12

16

20

15

9

1814

7

13

115

Prioriteringvanprojecten

8

3

15

Fietsroute buitendijks

Ontwikkeling haven Pingjum

Versterking waddendijk met kwelders

Marne Art Paul de Kort

Ruigpootbuizerd voelt zich thuis in het ‘Gouden land’

Legenda projecten

Ontwikkeling huisstijl‘Gouden land’

Halsband als bloemrijke dijk + bermbeheer

Ontwikkeling routes + diverse tentoonstellingen

Centrum voor klimaat, landschap en kunst

Marne Art essay­wedstrijd(Jeroen van Westen)

Marne Art Jeroen Hoogstraten

Herstel dijkstructuur als route langzaamverkeer

Proeftuin zilte teeltenZuricher Oord

Marne Art Laboratorium voor microklimaten

Verbreden watergangenmet natuurlijke oevers

Waterberging binnendijks

Water­ en vaarnetwerkrevitaliseren

Gemengde landbouw 2.0

Ontwikkeling transferiumZurich aan Zee

Marne Art Ronald van der Meijs

Klepduiker in verlengde Marneslenk

2

1

8

4

18

12

7

9

20

13

16

19

14

11

6

10

5

3

17

Vervolgstappen:• Stichting Gouden land i.o. richt een regiegroep op• Regiegroep geeft sturing aan reeks van projectgroepen - werkgroep huisstijl ‘Gouden land’ - werkgroep routes en tentoonstellingen - werkgroep maaibeheer en bermen - werkgroep boeren en kringlooplandbouw - werkgroep Marne Art etc.• Prioritering projecten aanpassen indien nodig

Masterplan ‘Gouden land’

Bureau Peter de Ruyter, landschapsarchitectuur

Pingjum, 28 november 2018