32

Hans Hoes

Eind goed, al goed:geen waterwoningen

Toen ik in 2009 bestuurslid van de VVG werd, was vlak daarvoor door de Raad

van State een uitspraak gedaan in een beroepsprocedure van de VVG tegen de

provincie Noord-Holland over de zgn. waterwoningen in Blaricum. Het proces liep

al vanaf 2007 toen de gemeente Blaricum een bestemmingsplan vaststelde waarbij

de bouw van 22 woningen 300 meter uit de kust (buiten de zogenaamde rode zone,

dat is het te bebouwen gebied) mogelijk gemaakt werd. Daarna zijn er nog diverse

pogingen ondernomen om deze waterwoningen toch te bouwen: er is inmiddels zelfs

een speciale dam voor aangelegd. Uiteindelijk heeft de gemeenteraad van Blaricum

dit jaar besloten de natuur te respecteren en het plan definitief te schrappen.

Strekdam

Geprojecteerdewaterwoningen

Uitsprak Raad van State in 2008: VVG in het gelijk gesteldOp 16 mei 2007 stelde de gemeenteraad van Blaricum het bestemmingplan Blaricummer-meent vast. Daarin was het bouwen van 22 drijvende woningen nabij een speciaal aan te leggen strekdam in het Gooimeer, deel van de Ecologische HoofdStructuur (EHS, inmiddels NatuurNetwerk Nederland, NNN), opgenomen. De VVG had zich al in de voorbereidingsfase daar tegen verzet. Het ging en gaat onzes inziens niet aan om in een gebied met grote

natuurwaarden, en daarom opgenomen in het NNN, woningen te bouwen. Het gebied bevond zich buiten de z.g. ‘rode contour’, de gebieden destijds opgenomen in het provinciale streek-plan waarbinnen gebouwd mocht worden. Gemeente en provincie wezen de bezwaren van de VVG af. Uiteindelijk heeft de Raad van State op 24 de-cember 2008 de bezwaren van de VVG gegrond verklaard. Het leek een overwinning van David op Goliath, maar de strijd was nog niet gestre-den.

Kaart: © OpenStreetMaps-auteurs (zie www.openstreetmaps.org/copyright)

33

Ontheffing provincieNoord-HollandVanwege de invoering van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening stelde de provincie Noord- Holland op 15 december 2008 een nieuwe Provinciale Ruimtelijke Verordening (PRV) vast. Deze verordening kende wederom een ‘verstedelijkingsverbod’ voor de gronden in het landelijk gebied maar met daaraan een onthef-fingsmogelijkheid gekoppeld. Daarvan heeft de toenmalige gedeputeerde A.M.C.A. Hooijmaij-ers gebruik gemaakt en op 9 juli 2009 hebben Gedeputeerde Staten ontheffing verleend. Het was echter een nogal dubieus besluit. Zoals be-schreven in een artikel in Binnenlands Bestuur van 25 september 2009 was de Statencommis-sie Ruimtelijke Ordening in meerderheid tegen, maar dat politieke oordeel werd genegeerd en de provinciale politiek liet het erbij. Ook was onduidelijk of er wel een formeel verzoek van Blaricum was voor de ontheffing; de provincie (lees Hooijmaijers) had de ontheffing op eigen initiatief verleend. De VVG had bij de provin-cie ook tevergeefs gewezen op het gevaar van precedentwerking van de ontheffing. Het be-zwaar en het beroep van de VVG werden door de rechtbank van Haarlem op 17 januari 2011 verworpen. Het VVG-bestuur moest daarop besluiten de procedures te stoppen vanwege

de hoge kosten van professionele juridische bijstand. De VVG werd vervolgens geholpen door de toen heersende kredietcrisis: Blaricum heeft nooit gebruik gemaakt van de verleende ontheffing omdat er geen initiatiefnemers kwamen met een plan voor de bouw van de 22 waterwoningen. Daardoor verliep de geldigheid van de verleende ontheffing op grond van de geldende PRV.

Bouw strekdam in 2018 Tussen 2009 en 2019 is het in 2009 goedge-keurde gedeelte van het bestemmingsplan Blaricummermeent goeddeels uitgevoerd. In 2018 heeft de raad van Blaricum het bestem-mingsplan geactualiseerd. Daarin waren de waterwoningen niet, maar een strekdam wel opgenomen. Deze strekdam/golfbreker was naar verluidt nodig om golven te breken om invaart met recreatievaart vanuit de vaargeul de schutsluis in te vereenvoudigen. Begin 2020 bleek dat deze dam ook was aangelegd om waterwoningen aan te bouwen.

Nota van uitgangspunten, nieuw bestemmingsplan 2019 In december 2019 publiceerde de gemeente Blaricum een nota van uitgangspunten, bedoeld om nabij de strekdam een steiger aan

De schutsluis bij de Blaricummermeent. Foto: Fred Willems.33

34

te leggen waaraan 20 tot 22 waterwoningen zouden worden gerealiseerd. Het gebied is op grond van de PRV nog steeds onderdeel van het NatuurNetwerk Nederland. Als het natuur-gebied door dit bouwplan “significant” wordt aangetast of indien de oppervlakte van het na-tuurgebied kleiner wordt, is het niet toegestaan in dit natuurgebied te bouwen zonder te vol-doen aan de voorschriften van de provincie. Op grond daarvan moet een groot openbaar belang worden aangetoond en moet er compensatie plaatsvinden voor het natuurgebied dat door deze bebouwing aan het Natuurnetwerk wordt onttrokken. Dat grote openbaar belang ontbrak mede doordat deze woningen niet waren meegenomen in de regionale afspraken inzake woningbouw. Het plan voor de waterwoningen stond daarmee weer aan het begin van een lastige procedure om het bestemmingsplan te wijzigen en om gebied aan het NNN te onttrek-ken, met bijbehorende discussies over saldering of compensatie. Een tijdrovende en dure klus en al helemaal als de VVG weer dwars zou gaan liggen. Dat had de VVG in een brief van 16 april 2019 al laten weten. In deze brief heeft de VVG

onder andere laten weten dat de ontheffing uit 2009 inmiddels niet meer van toepassing is. In een brief naar aanleiding van een gesprek tussen het bestuur van de VVG en het college burgemeester en wethouders van Blaricum op 19 december 2019 heeft de VVG aangegeven op dat punt niet van inzicht te zijn veranderd.

Motie vaststelling Aanpassing Masterplan Blaricummermeent 30 juni 2020 Bij de vaststelling van de nota van uitgangs-punten door de raad van Blaricum is op 30 juni 2020 een tweetal moties met grote meerderheid aangenomen. Allereerst is besloten, vanwege de grote natuurwaarden en de te verwachten maatschappelijke weerstand, de waterwoningen uit de Nota van Uitgangspunten te schrappen. Vervolgens werd het college opgedragen onder-zoek uit te voeren naar de mogelijkheden om de strekdam nieuwe, aanvullende natuur-, publieks- en/of maatschappelijke functies te geven, die van toegevoegde waarde zijn voor de beleving van het gebied door de inwoners en bezoekers. Chapeau voor de raad van Blaricum, die uitein-

De strekdam in het Gooimeer. Foto: Fred Willems.

35

delijk natuur de ruimte geeft waar deze getuige de PRV recht op heeft! Tijdens de bespreking in de raad bleek dat de kritische opstelling van de VVG hiertoe mede heeft bijgedragen.

Kustvisies Gooise gemeenten Inmiddels wordt er door de gemeenten Gooise Meren, Huizen en Blaricum, ieder apart, ge-werkt aan een eigen kustvisie. Bouwen aan de kust of in het water en intensief recreatief gebruik lijkt daarbij nog steeds populair. In 2018 is - mede ondersteund door de VVG - het

plan om 24 strandwoningen te realiseren in de ‘duinen’ van Muiderberg afgeschoten. In Huizen wordt bij de ontwikkeling van de kustvisie ook gedacht aan het realiseren van drijvende woningen en/of een hotel, om de nieuwe haven wat meer ‘leven’ te bieden. De VVG volgt de ontwikkelingen kritisch en let daarbij vooral op de belangen van de natuur in het NNN. De procedures rond het strand nabij het Voorland Stichtse Brug (verbreding zandstrand en bouw van een strandpaviljoen) - ook onderdeel van het NNN - lopen nog steeds.

De mening van nauw betrokken VVG bestuurdersDe afgelopen 15 jaar zijn vooral een drietal bestuurders van de VVG nauw bij dit proces betrokken geweest. In aanvang was dat Jan Vollers, die de eerste bezwaren schreef, gedurende de gehele peri-ode in diverse rollen Johan Jorritsma en in de laatste jaren Hans Metz. Hoe evalueren zij dit proces?

Jan Vollers, secretaris tot 2008:“Twee zaken heb ik - uit mijn geheugen puttend - toe te voegen: Voor de Vrienden heb ik ingesproken bij de gemeenteraad van Bla-ricum in 2007. Het werd duidelijk dat alle politieke partijen gechar-meerd waren om boven de taakstelling van de nieuwe wijk “op het land”, na voltooiing van de deelplannen A tot en met D, als kers op de taart af te sluiten met voor de kust een speels ontworpen deel-plan E, alleen voor de waterwoningen. Aanvankelijk omschreven als drijvende wooneenheden, feitelijk meer woonboten met een anker aan de bodem vastgemaakt en bedoeld om nooit weg te slepen. De mist of het nu het één of het an-der was, leek het projectbureau en in diens kielzog het gemeentebestuur doelbewust te laten han-gen, zoals ook later wel bleek tijdens de zitting bij de rechtbank in Haarlem. Kortom, de gemeente-raad was volgzaam, vond de plannen net zo prachtig als het gemeentebestuur en de secretaris van de Vrienden werd eigenlijk als wereldvreemd aangekeken omdat hij zich verzette tegen de vooruit-gang. De waarde als rustgebied voor vogels, die de provincie wettelijk is opgedragen te beschermen, werd als achterhaald gezien. Ik weet nog goed dat wethouder Posthumus me na afloop erop wees dat die vermeende rust in het hele gebiedje inclusief het Voorland, reeds geregeld verstoord werd door snelle rondvarende boten, die rietkragen waar men aanlegde, daarbij niet ontzagen. Maar ja, die kwamen ook uit Almere, stelde hij lijdzaam vast. Ons sterkste wapen, namelijk dat het gemeen-tebestuur, weliswaar met gedeputeerde Hooijmaijers’ zegen, doelbewust buiten de ‘rode contouren’ woningen zou toestaan, werd ons nog hetzelfde jaar uit handen geslagen door genoemde invoering van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening. Voortaan kon een provincie ontheffing verlenen voor het bouwen in landelijk gebied (of water).Wij moesten knarsetandend van de rechter horen dat de waterwoningen in het Blaricumse deel van het Gooimeer doorgang zouden mogen vinden. Ze zouden er dan in 2013 zijn. Deze zijn er dus niet gekomen. De oud-gedeputeerde heeft een hoge prijs betaald voor elders veelvuldig onzorgvul-dig en onzuiver bestuurlijk handelen. Ook zijn opstelling bij de Haarlemse rechter inzake de proce-dure rond de waterwoningen, die ik niet anders dan in hoge mate als hautain kon kwalificeren, is met deze uitkomst in 2020 uiteindelijk afgestraft.”

36

Johan Jorritsma, bestuurslid, vicevoorzitter en voorzitter in de periode 2006 tot 2018: “In 2006 werd ik door de toenmalige voorzitter Maud Arkensteijn gevraagd om lid te worden van het VVG-bestuur. Ik was al sinds 2000 lid van de gemeenteraad van Blaricum (voor de PvdA) en als zodanig betrokken (geweest) bij de besluitvorming over de ontwikkeling van de Blaricummermeent. Dat maakte dat ik mij in het VVG-bestuur afzijdig hield van de besluiten inzake het beroep bij de Raad van State. Toen in 2008 via de uitspraak van de Raad van State de waterwoningen werden geschrapt voelde ik mij niet meer gebonden aan de plannen van de gemeente. Overi-gens werd de raad van Blaricum daar in feite helemaal buiten gelaten want het vervolg speelde zich (zoals beschreven) af in de provinciale politiek. De gemeente had niet eens gevraagd om de verleende en door VVG bestreden ontheffing! In 2010 nam ik afscheid van de raad van Blari-cum en daarmee was ik in het VVG-bestuur helemaal vrij jegens Blaricum. In 2011 volgde pas de uitspraak van de Rechtbank in Haarlem en daarmee kon ik mij dus vrijelijk bemoeien, wat ik ook heb geprobeerd. Die uitspraak was ronduit teleurstellend en eigenlijk voor mijn gevoel politiek en bestuurlijk verbijsterend. Vanwege de economische crisis verdwenen de waterwo-ningen gelukkig toch achter de horizon. Zo leek het. In 2018 ben ik uit het bestuur van VVG getreden maar wel via het kenniscentrum (juridisch) actief gebleven in een adviesrol voor het huidige bestuur. Wat mij het meest opviel van de laatste door de raad naar de prullenbak verwezen plannen voor de waterwoningen, is de houding van de gemeente Blaricum in het gebied van het Voor-land Stichtse Brug: alsof het een speeltuin is voor de bewoners van de Blaricummermeent en geen natuurgebied van nationale betekenis. Dat geldt zeker ook voor het Gooimeer waarin ze niet alleen deze waterwoningen wilden maar ook nog eilanden voor de intensieve recreatie op het Voorland (de inmiddels ook afgeblazen plannen voor de Blaricum aan Zee). Opvallend vond ik ook de motivering van het voorstel: die waterwoningen stonden in het Masterplan Blaricummermeent uit 2005, dus moesten ze er komen. Dat de wereld, zelfs in Blaricum, sinds-dien sterk was veranderd was hen kennelijk ontgaan. In elk geval maakt deze casus duidelijk hoe belangrijk een actieve kritische maar vooral ook vasthoudende houding van VVG is om de natuur in het Gooi in stand te houden.”

Hans Metz, voorzitter sinds 2018:“In het voorjaar van 2019, tegelijk met het ophogen van het strand op het Voorland en de plaatsing van de tijdelijke strand-tent, zijn de waterwoningen door de gemeente Blaricum weer uit de kast gehaald. Zowel bij het Voorland als bij de waterwoningen viel aan de indruk van een zekere hardnekkigheid bij het gemeen-tebestuur van Blaricum niet te ontkomen, maar voor wat betreft de waterwoningen heeft bij de herstart van de planvorming de VVG uiteindelijk niet meer hoeven te doen dan het heffen van een waarschuwende vinger. De gemeenteraad van Blaricum heeft ten slotte zelf de beslissing genomen.“

BronnenVoor dit artikel is gebruik gemaakt van het VVG-archief, de website van de VVG, open-

bare stukken van de gemeente Blaricum en het artikel in Binnenlands Bestuur van Wouter Boonstra d.d. 25 september 2009.