EEN KRITISCHE JURIDISCHE ANALYSE OVER HET GEBRUIK VAN ... · de laatste 2 eeuwen een grote groei,...

EEN KRITISCHE JURIDISCHE ANALYSE OVER HET GEBRUIK VAN DWANG IN DE PRIVATE VEILIGHEID

FOCUS OP BEWAKINGSAGENTEN BIJ EVENEMENTEN EN HET UITGAANSMILIEU IN BELGIË

Aantal woorden: 59 479

Ben Schaumont Studentennummer: 01410630 Promotor: Prof. dr. Marc Cools Commissaris: Veerle Pashley

Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de rechten

Academiejaar: 2017- 2018

1

1. VOORWOORD

Vakidioten zijn overal aanwezig. Als individu zijn ze ongevaarlijk. Een studierichting vol vakidioten is opvallend. Een faculteit vol vakidioten is gevaarlijk. Een universiteit vol vakidioten is een ramp. Ik wil dat niet zijn. Deze masterproef bekijkt het gebruik van dwang door bewakingsagenten op een multidisciplinaire wijze met een gedegen juridische grondslag. De law in practice is de overheersende leidraad door de grote hoeveelheid veldervaring van de onderzoeker als bewakingsagent. Deze kennis gecombineerd met het empirisch- en literatuuronderzoek zorgt ervoor dat er tot bijzonder interessante antwoorden op de onderzoeksvragen gekomen wordt. EMILY

Veiligheid is een bijzonder hot topic. In de aanstormende gemeenteraads- en federale verkiezingen neemt nagenoeg elke partij dit op in haar politiek programma: een integrale veiligheidszorg, een volledige veiligheidsketen, een efficiënt veiligheidsbeleid met alle actoren, een kerntaak van de overheid en een gedeelde verantwoordelijkheid… Iedereen is het erover eens dat private veiligheid een onderdeel vormt van de samenleving. Over hoe functies en bevoegdheden ingevuld worden en moeten worden, bestaan grote discussies en juridische obstakels.

Alleen stap je vlug, samen stap je verder. De personen die me tijdens de tocht steunden en de goede richting toonden of motiveerden waren onontbeerlijk. Prof. Dr. Marc Cools was een uitzonderlijke promotor. De bijzondere en flexibele begeleiding zorgde voor een hooggewaardeerde academische vrijheid. De tweede lezer, mevrouw Veerle Pashley gaf onontbeerlijke correcties en duidde op een goede conclusie en bibliografie. Voor tips en praktisch advies bij het statistisch analyseren van de empirische onderzoeken bedank ik graag mevrouw Ann De Buck. Nalezen, spellingscontrole, advies, steun geven en soms veel verdragen kwam van mijn gezin en familie. Voor het veldonderzoek bij R&T Security wil ik de heer Rudi Lagae bedanken voor alle mogelijkheden om op interessante locaties zelf het echte bewakingswerk te kunnen doen. Daarnaast gaven nog vele anderen adviezen, werd er geantwoord op vragen en kon ik terecht bij hen als klankbord: FOD Binnenlandse zaken, Robert Vransky, Oldrich Bures, en vele vrienden.

OERWOUD

Figuur 1: Museum van Islamitische kunst in Doha, Qatar © Juan Jose Acevedo. Dit refereert naar het altijd wakend oog van Vigilis.

3

2. INHOUD

1. Voorwoord ..................................................................................................................................................................................................................... 1

2. Inhoud ............................................................................................................................................................................................................................. 3

3. Abstract .......................................................................................................................................................................................................................... 9

4. Afkortingen ................................................................................................................................................................................................................. 11

5. Inleiding ...................................................................................................................................................................................................................... 13

5.1 Aanloop en afbakening van het onderwerp ................................................................................................................................................................. 13

5.2 Probleemstelling en onderzoeksvraag ............................................................................................................................................................................ 14

Onderzoeksvraag..................................................................................................................................................................................................................................... 14

Deelvragen ................................................................................................................................................................................................................................................... 14

5.3 Theoretisch kader .............................................................................................................................................................................................................................15

Dwang ............................................................................................................................................................................................................................................................. 16

Geweld ............................................................................................................................................................................................................................................................. 17

Locatie ............................................................................................................................................................................................................................................................. 18

In België ......................................................................................................................................................................................................................................................... 19

5.4 Onderzoeksstrategie - Onderzoekdesign ................................................................................................................................................................ 19

Vooronderzoek .......................................................................................................................................................................................................................................... 19

Hoofdonderzoek ..................................................................................................................................................................................................................................... 20

6. Methodologie -Empirisch onderzoek 1 ....................................................................................................................................................... 21

6.1 Onderzoeksopzet............................................................................................................................................................................................................................... 21

6.2 Onderzoeksvraag ....................................................................................................................................................................................................................... 21

6.3 Onderzoeksmethode ............................................................................................................................................................................................................... 21

6.4 Timing................................................................................................................................................................................................................................................23

7. Resultaten Empirisch onderzoek 1 .............................................................................................................................................................. 25

7.1 Gegevens ................................................................................................................................................................................................................................................ 25

Demografische gegevens .................................................................................................................................................................................................................. 25

Casussen ....................................................................................................................................................................................................................................................... 28

Gevarieerde vragen .............................................................................................................................................................................................................................. 33

7.1. Statistisch analyseren ..................................................................................................................................................................................................................35

Visie van de burger ten opzichte van het gebruik van dwang door bewakingsagenten ................................................................... 36

Burgers die zelf dwang ondervinden ...................................................................................................................................................................................... 38

7.2. Besluit .............................................................................................................................................................................................................................................. 42

7.3. Implicaties bevindingen...................................................................................................................................................................................................... 43

4

8. Methodologie -Empirisch onderzoek 2 ..................................................................................................................................................... 45

8.1. Onderzoeksopzet ...................................................................................................................................................................................................................... 45

8.2. Onderzoeksvraag ...................................................................................................................................................................................................................... 45

8.3. Onderzoeksmethode .............................................................................................................................................................................................................. 45

8.4. Timing ............................................................................................................................................................................................................................................... 47

9. Resultaten Empirisch onderzoek 2 ............................................................................................................................................................. 49

9.1. Gegevens ........................................................................................................................................................................................................................................ 49

9.2. Analyseren..................................................................................................................................................................................................................................... 50

9.3. Besluit ............................................................................................................................................................................................................................................... 51

9.4. Implicaties bevindingen ...................................................................................................................................................................................................... 52

10. Methodologie Literatuuronderzoek .............................................................................................................................................................55

10.1. Onderzoeksopzet ...................................................................................................................................................................................................................... 55

10.2. Onderzoeksvraag ...................................................................................................................................................................................................................... 55

Onderzoeksvragen ................................................................................................................................................................................................................................. 55

Deelvragen .................................................................................................................................................................................................................................................. 55

10.3. Onderzoeksmethode .............................................................................................................................................................................................................. 55

Voorbereiden ............................................................................................................................................................................................................................................. 56

Literatuur verzamelen ........................................................................................................................................................................................................................ 56

Literatuur beoordelen ......................................................................................................................................................................................................................... 56

Literatuur verwerken ............................................................................................................................................................................................................................57

Verwijzingen en afkortingen ...........................................................................................................................................................................................................57

10.4. Timing ................................................................................................................................................................................................................................................57

11. Resultaten literatuuronderzoek ................................................................................................................................................................... 59

11.1. Totstandkoming van de nieuwe wet op de private veiligheid ................................................................................................................ 59

Tijdslijn ........................................................................................................................................................................................................................................................... 59

Definitieve stemming 08/06/2017.............................................................................................................................................................................................. 61

Inleiding ........................................................................................................................................................................................................................................................ 62

Uiteenzettingen....................................................................................................................................................................................................................................... 62

Repliek ........................................................................................................................................................................................................................................................... 66

Stemmingsindicatie na de debatten ........................................................................................................................................................................................ 66

De stemming ............................................................................................................................................................................................................................................. 66

Conclusie - Algemene tendensen ............................................................................................................................................................................................... 67

11.2. Dwang is geen monopolie van de overheid .......................................................................................................................................................... 68

Het verleden .............................................................................................................................................................................................................................................. 68

De huidige situatie ................................................................................................................................................................................................................................. 71

5

De toekomst ................................................................................................................................................................................................................................................ 73

Conclusie ...................................................................................................................................................................................................................................................... 76

11.3. De opleiding tot bewakingsagent................................................................................................................................................................................. 77

Basisopleiding ........................................................................................................................................................................................................................................... 77

De voortgezette opleidingen ......................................................................................................................................................................................................... 79

Bijscholing ................................................................................................................................................................................................................................................... 79

Gebruik van dwang en geweld in de opleiding ................................................................................................................................................................ 80

Communicatieve vaardigheden ................................................................................................................................................................................................... 80

Conclusie ....................................................................................................................................................................................................................................................... 81

11.4. Wettige verdediging door een bewakingsagent ............................................................................................................................................... 83

De wettige verdediging algemeen ............................................................................................................................................................................................ 83

De wettige verdediging toegepast op bewakingsagenten...................................................................................................................................... 86

Casussen ....................................................................................................................................................................................................................................................... 88

Conclusie ...................................................................................................................................................................................................................................................... 93

11.5. Arrestatie door een bewakingsagent ........................................................................................................................................................................ 94

Arrestatierecht algemeen ................................................................................................................................................................................................................ 94

Arrestatierecht toegepast op bewakingsagenten ......................................................................................................................................................... 95

Casussen ....................................................................................................................................................................................................................................................... 98

Conclusie ..................................................................................................................................................................................................................................................... 101

11.6. De beveiligingsagent bij de politie ........................................................................................................................................................................... 102

Het kerntakendebat ........................................................................................................................................................................................................................... 102

Directie Veiligheid ............................................................................................................................................................................................................................... 103

Beveiligingstaken ................................................................................................................................................................................................................................ 103

Conclusie .................................................................................................................................................................................................................................................... 104

11.7. Internationale omgeving ................................................................................................................................................................................................. 105

Onze standaard: België .................................................................................................................................................................................................................... 106

Verenigd Koninkrijk ............................................................................................................................................................................................................................ 107

Tsjechië ........................................................................................................................................................................................................................................................ 109

Nederland .....................................................................................................................................................................................................................................................111

Verenigde Staten van Amerika ..................................................................................................................................................................................................... 115

Standpunt CoESS ..................................................................................................................................................................................................................................... 117

Conclusie ..................................................................................................................................................................................................................................................... 118

11.8. Valkuilen bij het gebruik van dwang door bewakingsagenten ............................................................................................................ 120

Psychologisch ......................................................................................................................................................................................................................................... 120

Juridisch ........................................................................................................................................................................................................................................................ 121

6

Conclusie ..................................................................................................................................................................................................................................................... 122

11.9. De uitbreiding van het instrumentarium van de bewakingsagent .................................................................................................... 123

Bevoegdheden ........................................................................................................................................................................................................................................ 123

Werkingsmiddelen ............................................................................................................................................................................................................................... 124

Evenementen .......................................................................................................................................................................................................................................... 124

Conclusie ..................................................................................................................................................................................................................................................... 125

12. Een nieuw wettelijk kader .............................................................................................................................................................................. 127

12.1 Wet op het politieambt ....................................................................................................................................................................................................... 127

12.2 Mogelijke vorm in België .................................................................................................................................................................................................. 128

12.3 Conclusie ....................................................................................................................................................................................................................................... 141

13 Algemene conclusie ........................................................................................................................................................................................... 143

14 Mogelijkheden voor toekomstig onderzoek ......................................................................................................................................... 147

15 Overzicht figuren ................................................................................................................................................................................................. 149

16 Bijlagen ....................................................................................................................................................................................................................... 151

16.1 Bekwaamheidsattest bewakingsagent .................................................................................................................................................................. 152

16.2 Bekwaamheidsattest bewakingsagent uitgaansmilieu ............................................................................................................................. 153

16.3 Lijst aangesproken bewakingsondernemingen ............................................................................................................................................... 154

16.4 Vragenlijst empirisch onderzoek 1 ............................................................................................................................................................................. 155

16.5 Resultaten empirisch onderzoek 1.............................................................................................................................................................................. 161

16.6 Vragenlijst empirisch onderzoek 2 ............................................................................................................................................................................ 165

16.7 Resultaten empirisch onderzoek 2 ..............................................................................................................................................................................171

17 Bibliografie .............................................................................................................................................................................................................. 173

Wetgeving ......................................................................................................................................................................................................................................................... 173

Internationale normen ..................................................................................................................................................................................................................... 173

Interne normen ...................................................................................................................................................................................................................................... 173

Omzendbrieven ...................................................................................................................................................................................................................................... 173

Parlementaire voorbereidingen ................................................................................................................................................................................................ 174

Buitenlandse normen ........................................................................................................................................................................................................................ 174

Rechtsleer ..........................................................................................................................................................................................................................................................175

Boekwerken ...............................................................................................................................................................................................................................................175

Bijdragen in verzamelwerken ..................................................................................................................................................................................................... 176

Tijdschriftartikelen .............................................................................................................................................................................................................................. 176

Krantenartikelen .................................................................................................................................................................................................................................... 177

Webpagina’s ............................................................................................................................................................................................................................................. 179

Doctoraatsproefschriften, verhandelingen, masterproeven, scripties .......................................................................................................... 183

7

Rapporten, studies, verslagen & varia .................................................................................................................................................................................. 183

9

3. ABSTRACT

Ben Schaumont, Faculty of Law and Criminology, Ghent University Abstract of master’s thesis, submitted in May 2018 A critical juridical analysis on the use of force in private security – Focus on event security

This thesis analyses the current legislation in Belgium on the use of force by private security. The law in practice is compared with the law in the books. The main topic of this thesis is private security with a focus on event security and security in nightlife. Think about the typical security guards at the entrance of festivals, in the front stage of your favourite band or doormen and bouncers at the club in your hometown. The major objective of this study is to show how public and security think about security guards using force in their tasks and the legal possibilities in this research field. This thesis is concluded by a legal proposal to improve legislation.

This study was conducted at Ghent University in 2017 and 2018. Data for this research was collected in different ways. A first method of data collection was through field research. The researcher worked three years as a security guard in a multitude of night life and events, e.g. on Tommorowland, Reggae Geel, company parties, concerts like Coldplay etc., during his studies as a law student. A second method was through two questionnaires. One meant for security guards and one for citizens. Both questionnaires concern the view of the respondents on the use of force by a security guard. The third and last method of data collection was an extensive literature study performed at the law library.

The questionnaire of security guards was not completed by enough respondents to see any general trends. Although The few reactions combined with the field experience of the researcher and several articles in journals show however that security guards are in urgent need of powers. Security guards go on and take risks every day just to provide general security, meet the demands of their employer or at least their own security. On the basis of the results of the empirical research it can be concluded that the general public allows security guards to use a certain level of force during their tasks. At many occasions, e.g. at the cue of a concert or during a fight at a party, the general public even prefers security guards to intervene above police. A reason can be that they are more present than police who need to be called to intervene. There is even a limited number of respondents who already had the experience of undergoing force performed by a security guard.

The results of the literature study did not completely support the expectations of the public. The law in Belgium does not allow the use of force by a civilian and especially not by security guards. There are two exceptions, the first is legal defence. Everybody is allowed to defend himself against an unjustified attack. Both the attack and the defence have a set of conditions before the defence is righteous; it is for example only possible to defend oneself just before or during the attack. Preventive actions are very limited. A second legal method to use force is the citizen arrest. Which can be used again by any citizen. A citizen has the power to arrest somebody that they catch in the act of a medium or heavy crime. A set of conditions before applying any force to a person is applicable. The catcher must have seen the crime, de visu, and cannot trust anybody else.

In conclusion, this thesis argues that if a government wishes to delegate certain tasks to private security in order to provide (public) security, they also need the powers to provide that security. A legal proposal has been made and explicitly states that in a limited number of cases a security guard can use a reasonable amount of force. According to this proposal security guards can, amongst others, effectively deny entry of a person at the entrance of a club.

11

4. AFKORTINGEN

PMC

VSA

FPC

Private Military Corporation/Company

Verenigde Staten van Amerika

Forensisch Psychiatrisch Centrum

PMO Private Militaire Organisatie/Onderneming

Red. Redactie

Wet beveiligingsagent Wet van 12 november 2017 betreffende de beveiligingsassistenten en -agenten van politie en tot wijziging van sommige bepalingen met betrekking tot de politie

Wet op het politieambt Wet van 5 augustus 1992 op het politieambt

Wet private veiligheid Wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid

Wet Tobback

Wet van 10 april 1990 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid

Inleiding - Aanloop en afbakening van het onderwerp

13

5. INLEIDING

“Law is order in liberty, and without order liberty is social chaos. The law is protected by people wanting liberty, not only by government.” 1

5.1 AANLOOP EN AFBAKENING VAN HET ONDERWERP

Van de burgerwacht, milities en portiersoorlogen naar een veilige(re) samenleving. De nood aan bewaking heeft de laatste 2 eeuwen een grote groei, turbulente periodes en veel controverses gekend. Wil de maatschappij het onveiligheidsgevoel en het controleprobleem van incidenten oplossen met de integratie van bewaking? Op straat, evenementen en feesten wordt een zeker gebruik van dwang (en/of geweld) in bepaalde situaties schijnbaar gedoogd door de burger.2 Als studenten uitgaan en er staat een portier aan de deur van een café dan is dit de ogenschijnlijke standaard gewenste situatie. Mogen we dan niet verwachten dat hij kan optreden bij incidenten?

Geweld is nooit het monopolie geweest van de overheid. Een korte loop door de geschiedenis leert ons dat private actoren in de vorm van huurlingen, private legers, private agenten, private militaire organisaties, … veeleer het geweldsdomein overheersten. Zonder dat het toegegeven wordt, doet en deed België daar indirect aan mee. Dit was het geval in Congo en bij diverse interventies van de United Nations. In de recente Europese geschiedenis in Bosnië-Herzegovina3.

Wordt er met de nieuwe wet op de private veiligheid gedurfd om hieraan expliciet te tornen? Aan de ene kant kent men een absoluut verbod op geweld en aan de andere kant is de private veiligheid een volwaardige partner in het integraal veiligheidsbeleid4. Op 1 juni 2017 werd de tekst aangenomen door de Commissie voor Binnenlandse Zaken bij de Kamer over het wetsontwerp tot regeling van de private en de bijzondere veiligheid. Een vervanging van de wet van 10 april 1990 moest leiden naar een gemoderniseerde en vereenvoudigde regelgeving5. De bewakingssector schreeuwt al jaren om een uitbreiding van de bevoegdheden. Op het terrein wordt de nood wel degelijk gevoeld om gebruik te kunnen maken van dwang. De BVBO kan het dan wel zeer mooi verwoorden (defensieve, geweldvoorkomende en situatie- of opdracht gebonden dwang zonder gebruik van geweld)6, strafrechtelijk gezien is geweld een vorm van dwang, art. 483 Sw. In de nieuwe wetgeving is de uitgangsvisie duidelijk; het is namelijk verboden.

Waarom wordt er bij de totstandkoming van de nieuwe wet op de private veiligheid gefocust op een quasi volledige afwezigheid van een mogelijkheid tot het gebruiken van geweld? Waarom beweert zo goed als elke politieke entiteit dat geweld het monopolie is van de overheid als absolute slagzin? Als zowel de burger dit

1 Het eerste deel is voor het eerst gezien op https://degroote-deman.be/, exacte oorsprong niet te achterhalen. Vermeldingen Aartsbisschop Ierland

of Sydney J. Harris. Het tweede deel is een eigen creatie. 2 B.V. BEECK, De evolutie van de private bewaking en opsporing in België vanaf 1830, onuitg. Faculty Of Law University Ghent, 2001-2002. 3 P.W. SINGER, Corporate Warriors - The Rise of the Privitized Military Industry, New York, Cornell University Press 2008. 4 E.E. JOHN, "The paradox of private Policing", Journal of Criminal Law & Criminology 2004, (49). 5 VIGILIS, Communicatie wetsontwerpnl, Brussel, Binnenlandse Zaken, 2017. 6 BVBO, Rol van de private bewakingsagent in het integrale veiligheidsbeleid, Brussel, BVBO, 2015.

https://degroote-deman.be/

Inleiding - Probleemstelling en onderzoeksvraag

14

aanvaardt, dit al eeuwen geleden gebeurde en overal in de wereld nog steeds plaatsvindt, is het dan zo onredelijk dat we een bepaalde mate van gebruik van dwang en geweld door de private veiligheid ook lokaal zouden toelaten? Bewakingsagenten worden zelf regelmatig slachtoffer van geweld in zeer diverse vormen7 8. Als de burger verwacht dat er private veiligheid staat tussen de chaos en de orde, dan kan dit niet enkel als boksbal of stootkussen zijn.

In deze masterproef wordt het antwoord gegeven op de vraag naar de plaats van dwang door bewakingsagenten in de samenleving op een juridisch wetenschappelijke manier. Mensen willen de vrijheid beschermen; daarvoor moeten ze de benodigde juridische instrumenten en bevoegdheden in handen krijgen.

5.2 PROBLEEMSTELLING EN ONDERZOEKSVRAAG

Het gebruik van dwang is zeer restrictief geregeld door de wetgever. De actuele situatie volgt diegene in het recht niet. Er lijken grote discrepanties te zijn tussen het theoretisch en het praktisch kader. Uit deze vaststellingen komen de volgende onderzoeksvragen.

ONDERZOEKSVRAAG

Wat is de huidige status van het gebruik van geweld en/of dwang door bewakingsagenten en hoe moet en kan dit in de toekomst aangepakt worden?

Dit is een normatieve onderzoeksvraag die beantwoord wordt door een empirisch onderzoek in combinatie met een literatuuronderzoek.

DEELVRAGEN

Deelvraag 1: Is er een wettelijke opening voor het gebruik van geweld door bewakingsagenten?

Dit is een normatieve en adviserende onderzoeksvraag die door middel van literatuuronderzoek beantwoord wordt.

Deelvraag 2: Hoe zit het met het dragen en eventueel gebruiken van hulpmiddelen door bewakingsagenten? Een wapenstok of pepperspray? Wat met handboeien of andere middelen?

Dit is een adviserende onderzoeksvraag die door literatuuronderzoek beantwoord wordt.

Deelvraag 3: Hoe staat de burger in de huidige en een toekomstige situatie tegenover het gebruik van dwang door bewakingsagenten?

Dit is een beschrijvende onderzoeksvraag die beantwoord wordt door literatuuronderzoek en een klein empirisch onderzoek.

Deelvraag 4: Hoe staat de bewakingsagent in de huidige en een toekomstige situatie tegenover het gebruik van dwang in zijn werkomgeving?

7 L.K. MIDDELHOVEN en F.M.H.M. DRIESSEN, Geweld tegen werknemers in de semi-openbare ruimte, Utrecht, 2001. 8 BVBO, Aantal gevallen van fysiek geweld tegen bewakingsagenten neemt toe met 72 %. http://www.apeg-bvbo.be/aantal-gevallen-van-fysiek-

geweld-tegen-bewakingsagenten-neemt-toe-met-72/ (consultatie 03/02/2018).

Inleiding - Theoretisch kader

15

Dit is een beschrijvende onderzoeksvraag die beantwoord wordt door literatuuronderzoek en door een klein empirisch onderzoek.

Deelvraag 5: Hoe zou een ontwerpwet die bijkomende bevoegdheden toekent aan bewakingsagenten er uit zien?

Dit is een ontwerpende en probleemoplossende onderzoeksvraag die beantwoord wordt door middel van het veldonderzoek, de empirische onderzoeken en het literatuuronderzoek.

5.3 THEORETISCH KADER

In dit deel worden de begrippen in het theoretisch kader uitgespit. Een goede begrippenomkadering is essentieel, vele begrippen worden vaak verwarrend en door elkaar gebruikt. Zo is een bewakingsagent geen veiligheidsagent, zoals zelfs verkeerdelijk beweerd wordt op de website van Securitas9. De eerste vinden we overal terug behalve op het openbaar transport. Dat is de werkplek van de veiligheidsagent. De wetgeving op de private veiligheid is het onderzoeksdomein. De oude wetgeving private veiligheid van 1990 in België kende hierin 5 onderdelen: bewaking, detective, beveiliging, veiligheidsadvies, bewaking op het openbaar transport

In mijn onderzoek wordt er gefocust op het eerste onderdeel, de bewaking. Het onderdeel bewaking omhelst vele verschillende mogelijkheden. Als we naar de mogelijkheden kijken die de wereldleider van bewaking G4S op zijn site aanbiedt lezen we het volgende: kantoorbewaking, receptiediensten, winkelbewaking, mobiele bewaking, consortiumbewaking, vip bewaking, tijdelijke bewakingsdiensten, evenementenbeveiliging, bewaking van publieke omgevingen, bewaking van diplomatieke instanties, parkeercontroles, maritieme bewaking en bewaking van industriële sites.10

Dit bedrijf wordt als voorbeeld genomen omdat het het breedste aanbod aan diensten verwant met de wetgeving op de private veiligheid biedt. Hier is duidelijk dat ter wille van commerciële behoeften en marketing de termen uit de wetgeving private veiligheid opgedeeld, herverpakt of anders gebruikt zijn. Doch, bijna alle diensten die aangeboden zijn, zijn gelinkt met de wetgeving op de private veiligheid. Op dit aanbod heeft de vernieuwing van de wet een danige impact. Als voorbeeld zien we een (commerciële) opportuniteit in het ter beschikking stellen van drones aan de politie. Deze worden nu al aangeboden door G4S aan ondernemingen, bijvoorbeeld voor het inspecteren van windmolens.

In dit onderzoek wordt er enkel gekeken naar de evenementenbewaking. Om verwarring te vermijden met de beveiligingsagenten in het openbaar vervoer wordt de term bewaking consistent gebruikt. Er wordt enkel gekeken naar bewaking op evenementen omdat hier het risico of de noodzaak op geweld groter kan zijn, er een impact is van toxische stoffen op bezoekers en dit dicht bij de leefwereld van de onderzoeker en burgers staat. Studenten en anderen komen ook vaker in aanraking met deze vorm van private veiligheid. Hierdoor is er een realistischer beeld dan een exotischer klinkende tak zoals vipbewaking (bodyguarding).

Wat niet, of minder, onderzocht wordt is het morele aspect aan de zaak. De impact op een mens in onze maatschappij is in meer of mindere mate meer voor de criminologische wetenschappen.

Het goede verstaan van de termen dwang en geweld zijn van essentieel belang. Tussen beide is geen onderscheid gemaakt in de wetgeving private veiligheid. Ze zijn beide verboden tenzij de wet zelf het toelaat. Beschamend

9 X, Wij staan borg voor reizen zonder zorgen, Securitas https://www.securitas.be/grote-bedrijven-overheid/publieke-sector/openbaar-vervoer/. 10 X, Bewaking, G4S, 2018, http://www.g4s.be/nl-be/our-solutions/guarding.


16

genoeg wordt er in de wet, noch in de parlementaire voorbereidingen gesproken over de definiëring van de termen. Hoe kan een bewakingsagent die de wetgeving leest hem hier dan aan houden? In het kader van een academische masterproef die wetenschappelijk gebaseerd dient te zijn definieer ik beide termen. Ik houd rekening met de interpretatie die de wetgever eraan zou gegeven hebben indien hij het zelf zou opnemen. We kunnen hiervoor voornamelijk op de strafwet terugvallen.

DWANG

Het woord dwang komt 11 keer voor in de strafwet. Het wordt tweemaal vermeld met een vage omschrijving in artikel 483. Er zijn twee artikelen die het gebruiken in een opsomming van voorwaarden. Het wordt gebruikt in samengestelde woorden: dwangarbeid & dwangbevelen (twee maal). Eenmalig vormt het een verduidelijking voor voorwaarde toestemming bij het misdrijf verkrachting. Bij vier artikelen vormt het een verzwarende omstandigheid. Dergelijk divers gebruik zou wel een goede begripsomschrijving kunnen gebruiken.

In artikel 483 van de Sw. staat: “Onder geweld verstaat de wet daden van fysieke dwang gepleegd op personen. Onder bedreiging verstaat de wet alle middelen van morele dwang door het verwekken van vrees voor een dreigend kwaad.” In verschillende artikelen in de strafwet wordt er vermelding gemaakt van verschillende vormen van dwang in art. 380 Sw. §3 §1, art. 433 quater 3°, art. 433 septies 3°. Hier staat dan: “listige kunstgrepen, geweld bedreigingen of enige andere vorm van dwang” (Red. eigen markering).

Hieruit zouden we kunnen afleiden dat met “dwang” de wetgever een koepelbegrip voor ogen heeft. Het is echter zeer opvallend dat het gebruik van de term geweld ook voorkomt naast het begrip dwang. Dit zien we niet alleen in de wet private veiligheid in artikel 98 maar ook in de strafwet zelf onder artikel 373 en artikel 383. Is er dan wel een onderscheid? Als men alles onder het overkoepelende begrip verbiedt dan is geweld an sich toch ook al verboden? Waarom wordt dit gespecifieerd? Is er dan wel een verschil? Dit schema verduidelijkt het onderscheid.

Figuur 2: vormen van dwang

Het begrip dwang wordt ook gebruikt in artikel 71 Sw. dat het uitdrukkelijk definieert als een schulduitsluitingsgrond: “Er is geen misdrijf wanneer de

beschuldigde of de beklaagde op het tijdstip van de feiten leed aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of wanneer hij gedwongen werd door een macht die hij niet heeft kunnen weerstaan.”. Hier is dwang een synoniem voor overmacht. Van den Wyngaert beschrijft11 dwang in de zin van artikel 71 ook als koepelbegrip en maakt het onderscheid tussen fysieke en morele dwang. Dit zijn schulduitsluitingsgronden en hiermee dient het onderscheid met daden gemaakt te worden. Ik kan het schema als volgt aanvullen.

11 C.V.D. WYNGAERT, Strafrecht, strafprocesrecht en internationaal strafrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2006.

Dwang

Fysieke dwang Geweld

Morele dwang

Listige kunstgrepen

Bedreigingen


17

Figuur 3: juridische kwalificatie dwang

Wij gebruiken het begrip dwang in de zin van daden en dus als eventuele rechtvaardigingsgrond voor misdrijven. Er wordt niet gekeken naar enige psychologische determinatiecriteria van dwang. Dwang kan samengevat worden als alle daden van fysieke en morele aard die op een persoon worden gepleegd om zijn gedrag te beïnvloeden naar iets wat zij of hij initieel of intuïtief niet wilt. Dit omvat dus vele daden, bijvoorbeeld: iemand vragen om het festivalterrein te verlaten, iemand zeggen dat hij zich moet gedragen of hij moet het evenemententerrein verlaten, iemand begeleiden naar buiten met of zonder aanraking, …

GEWELD

Het woord geweld komt 66 keer voor in de strafwet. Dat is zes maal zo veel als dwang. Het wordt in diverse situaties gebruikt als verzwarende omstandigheid zoals in artikel 433quater 2°, voor aanzetten tot bedelarij. Er wordt ook in enkele gevallen gebruik gemaakt van de samenstelling “gewelddaden”. Het komt een aantal keer voor als een voorwaarde voor een misdrijf zoals in artikel 428, §2 dat de ontvoering van kwetsbare personen strafbaar stelt. Geweld lijkt dus een gevoeliger begrip dan dwang en wordt vaker gebruikt. Geweld wordt door het strafwetboek op het eerste zicht strenger bestraft dan dwang.

Artikel 483 Sw. bepaalt dat onder geweld het volgende valt: “Onder geweld verstaat de wet daden van fysieke dwang gepleegd op personen.” In het kader van dit onderzoek gebruiken we deze wettelijke definitie van geweld als samenvatting. Het omvat dus alle daden waar er een fysieke interactie is, bijvoorbeeld: de toegang fysiek versperren, een hand op iemand leggen, iemand zijn arm vastnemen en naar de uitgang begeleiden, …

Dwang

Als schuld-uitsluitingsgrond

Fysieke dwang = overmacht

Onweerstaanbare

fysieke kracht

Morele dwangBedreiging met ernstig kwaad

Als daden

Fysieke dwang Geweld

Morele dwang

Listige kunstgrepen

Bedreigingen


18

LOCATIE

In de wet op de private veiligheid wordt een onderscheid gemaakt op basis van de locatie waar de bewakingsagent staat. Alle locaties zijn gedefinieerd in artikel twee. Er zijn 5 definities relevant voor dit onderzoek, hieronder zijn deze integraal weergegeven:

“Evenement: gebeurtenis van culturele, maatschappelijke, festieve, folkloristische, commerciële of sportieve aard, met uitzondering van occasionele dansgelegenheden en met inbegrip van festivals, met een tijdelijk karakter waarbij publiek aanwezig is;

Dansgelegenheid: een gelegenheid waarvan uit de materiële organisatie van de plaats, of de bekomen toestemmingen of vergunningen, of het maatschappelijk doel of de handelsactiviteit van de natuurlijke of rechtspersoon die ze uitbaat, of de organisatie van de gebeurtenis, of de publicatie of de aankondiging ervan, blijkt dat ze door de organisator of de beheerder hoofdzakelijk bestemd is om te dansen;

Occasionele dansgelegenheid: een plaats waar de organisator sporadisch een dansgelegenheid organiseert;

Gewoonlijke dansgelegenheid: een plaats die gewoonlijk onder meer bestemd is als dansgelegenheid;

Uitgaansmilieu: cafés, bars, kansspelinrichtingen en dansgelegenheden;”

Verderop in artikel drie wordt volgend onderscheid gemaakt voor bewakingsactiviteiten: “7° elke vorm van statische bewaking van de goederen, van toezicht op en controle van het publiek met het oog op het verzekeren van het veilig en vlot verloop van evenementen, verder genoemd “evenementenbewaking” (red. vette letters)

Evenementenbewaking gaat dan enkel maar door op evenementen, zo veel is logisch.

Kan een evenement ook plaatsvinden in een dansgelegenheid? Allicht niet aangezien deze gedefinieerd wordt als uitgaansmilieu. Dit is een andere vorm van bewaking die ook gedefinieerd is in artikel drie: “8° Elke vorm van statische bewaking, controleren toezicht op het publiek in plaatsen, behoren tot het uitgaansmilieu, verder genoemd “bewaking uitgaansmilieu”.”

Dit komt niet overeen met de huidige evenementenorganisatie in België. In het kader van dit onderzoek werd deze vraag gesteld aan de FOD Binnenlandse zaken die bevestigend kon antwoorden: “De keuze werd toen gemaakt om occasionele dansgelegenheden te blijven indelen bij het uitgaansmilieu en evenementen als een sector op zich te bekijken. Het kan niet ontkend worden dat occasionele dansgelegenheden en evenementen soms dicht bij elkaar aanleunen en soms zelfs in elkaar overlopen.”12

Dit onderzoek focust op evenementenbewaking en bewaking in het uitgaansmilieu samen. Deze twee categorieën zijn zeer nauw verwant aan elkaar en overlappen op vele vlakken: aanwezigheid van publiek, muziek, alcohol en andere verdovende middelen…. Het grote verschil is dat het uitgaansmilieu permanent is en de evenementen tijdelijk. Historisch gezien komt de schrik voor het gebruik van geweld allicht door de handelingen en werkwijze van portiers in het uitgaansmilieu. Dit betekent niet dat in het kader van dit onderzoek deze twee gelinkt moeten zijn aan elkaar.

12 J. MEULDERS, Interpretatievraag onderscheid evenement en occasionele dansgelegenheid, persoonlijke mail,2017.

Inleiding - Onderzoeksstrategie - Onderzoekdesign

19

IN BELGIË

De wetgeving op de private veiligheid is Belgische wetgeving. De wetgeving is er niet direct gekomen na richtlijnen of (dwingende) input van de internationale gemeenschap. Er zal waarschijnlijk wel internationale (industriële) invloed geweest zijn bij de totstandkoming van deze wetgeving maar dat kadert niet in dit onderzoek. Daarom spitst deze masterproef zich ook toe op de private veiligheid in België. Internationaal gezien lijkt er op politiek vlak wel veel te beleven rond (private) veiligheid. Zo is er bijvoorbeeld de Confederation of European Security Services (CoESS)13, de belangenvereniging van de bewakingssector in Europa. De CoESS levert voornamelijk studies af en lobbyt voor de private veiligheid. CoESS verenigt 25 nationale verenigingen in 24 Europese landen waarvan er 19 lidstaat zijn van de Europese Unie.

5.4 ONDERZOEKSSTRATEGIE - ONDERZOEKDESIGN

Dit onderzoek bestaat uit twee grote onderzoeksfasen. Het vooronderzoek en het eigenlijk onderzoek. Het eigenlijk onderzoek zelf is onderverdeeld in drie delen.

VOORONDERZOEK

Voor, tijdens en na het schrijven van het vooronderzoek dat resulteerde in het onderzoeksplan naar aanloop van deze thesis verkende de onderzoeker het toepassingsgebied, de bevoegdheden en de werking van de sector private veiligheid. Een goede kennis van de markt en zijn bijzonderheden is immers essentieel.

Hiervoor deed de onderzoeker naast literatuuronderzoek ook veldonderzoek. Reeds voor het beginnen aan de voorbereidingen was de onderzoeker al actief in de evenementensector op vrijwillige basis. Hiervoor kwam hij op premature en vrijwillige wijze al in aanraking met het veiligheidsbeleid op evenementen en maakte veiligheidsplannen voor activiteiten tot 3.000 personen. Als vrijwilliger bij een jeugdbeweging, bestuurder van een jeugdhuis en organisator van een zomerfestival waren de raakvlakken met private veiligheid en het risico-assessment voor de noodzakelijkheid ervan legio. Hierbij werd er samengewerkt met vele vrijwilligers en bewakingsondernemingen zoals R&T Security, G4S, T&D Security en Master Protection Agency die vele bewakingsagenten aanleverden voor de evenementen. De onderzoeker organiseerde zo tienmaal een festival, twintigmaal een fuif of bal, vijftienmaal een concert en verscheidene diverse andere activiteiten.

De onderzoeker volgde daarop aansluitend in het eerste semester van academiejaar 2014-2015 twee wettelijk verplichte opleidingen bij G4S Training in Asse om aan de uitoefeningsvoorwaarden van bewakingsagent in het uitgaansmilieu te voldoen. De eerste opleiding begon op 29/09/2014 en eindigde op 28/10/2014 voor een duur van 127 lesuren. Hiervoor behaalde de onderzoeker 84 %, zie bijlage 1. De tweede opleiding vond plaats van 18/11/2014 tot 21/11/2014, duurde 32 uur en werd succesvol afgelegd met een score van 97 %, zie bijlage 2.

Hij werkte daarna sinds eind december 2014 deeltijds bij de door de FOD Binnenlandse Zaken erkende bewakingsonderneming R&T Security met zetel in Munkzwalm, Oost-Vlaanderen. Dit is mogelijk als jobstudent en werd dus gecombineerd met voltijds studeren. De werkplekken situeerden zich allemaal in het evenementenmilieu en waren zowel in de niet-publieks-(backstage) als publiekszone. De evenementen zelf konden zowel publiek als niet-publiek toegankelijk zijn. De locaties waren zowel private domeinen als op openbare locaties zoals pleinen en de openbare weg. Er waren diverse types evenementen: bedrijfsfeesten, festivals, fuiven, bals, concerten, carnavals, markten, stoeten, een tenniswedstrijd, een boksmatch, … De

13 X, Vision and objectives, CoESS, http://www.coess.org/about.php?page=vision-and-objectives.

Inleiding - Onderzoeksstrategie - Onderzoekdesign

20

onderzoeker werkte in de periode eind december 2014 tot februari 2018 ongeveer gedurende 140 dagen op evenementen als Tomorrowland, Feest in Het Park, Davis Cup, Reggae Geel, One Direction, Coldplay, …

De kennis en ervaringen opgedaan in dit vooronderzoek resulteren in een solide voorbereiding voor het hoofdonderzoek.

HOOFDONDERZOEK

Het eigenlijk onderzoek, onderwerp van deze thesis, is opgesplitst in drie delen, twee empirische onderzoeken en een literatuuronderzoek. De empirische onderzoeken bestaan uit een onderzoek gericht op de burger en één op de bewakingsagent. Het doel is telkens om te weten te komen wat de visie van de doelgroep is op het gebruik van geweld. Enerzijds door diegene die het geweld toepassen en anderzijds diegenen die het geweld meemaken. De onderzoeken zelf zijn eerder strikt afgebakend. Zij zijn erop gericht om een verkennend beeld te krijgen van de visie op dwang. Er is geen pretentie om dit te veralgemenen of volledig te zijn in de volledige geweldsproblematiek. Er werd beslist dat de empirische onderzoeken nodig zijn omdat er zo weinig cijfermateriaal beschikbaar is voor België.

Naargelang de resultaten van het verkennend empirisch onderzoek wordt er een verdere analyse gedaan aan de hand van de literatuur. Dit is deskresearch waarbij onderzoeken, statistieken, beleidsdocumenten, papers, casussen en allerhande mogelijk relevante documenten en media onderzocht worden die verband houden met het mogelijks uitoefenen van geweld door bewakingsagenten. Het exploratief karakter wordt achterwege gelaten en er wordt dieper ingegaan op relevante onderwerpen. Hier wordt een multidisciplinaire aanpak benadrukt en op verscheidene delen van de route naar een mogelijk antwoord wordt het strikt juridische pad verlaten. Op de zijwegen lopend van andere wetenschappelijke disciplines zoals filosofie, psychologie en sociologie is het mogelijk om een volledig en correct beeld te krijgen op de geweldsproblematiek.

De uitkomsten van beide onderzoeken worden met elkaar vergeleken. Hieruit wordt een nieuw wettelijk kader voorgesteld en conclusies getrokken.

Methodologie -Empirisch onderzoek 1 - Onderzoeksopzet

21

6. METHODOLOGIE -EMPIRISCH ONDERZOEK 1

Er werden verschillende methodes gebruikt om tot de antwoorden van de onderzoeksvragen te komen. Enerzijds waren er twee empirische onderzoeken en anderzijds een literatuuronderzoek. Dit is het eerste empirisch onderzoek uitgevoerd door de onderzoeker in het kader van deze thesis.

6.1 ONDERZOEKSOPZET

Het doel van het onderzoek is om te weten te komen hoe burgers staan tegenover het gebruik van dwang door bewakingsagenten in de evenementensector.

6.2 ONDERZOEKSVRAAG

a) Hoe staat de burger in de huidige en een toekomstige situatie tegenover het gebruik van dwang door bewakingsagenten?

b) Heeft de burger zelf al dwang ondervonden van bewakingsagenten? c) Weet de burger wanneer de bewakingsagent dwang mag gebruiken?

6.3 ONDERZOEKSMETHODE

Type

De onderzoeksmethode is empirisch. De bevraging is voornamelijk kwantitatief. Dit staat toe om het onderzoek korter te houden en te kunnen analyseren. Aangezien het onderzoek verkennend van aard is, is representativiteit niet noodzakelijk. Het is in casu normaal dat er een selectie-bias en een non-respons bias aanwezig is.

Het doel is om eerder de casus te begrijpen dan te verklaren. De casussen worden meer in de diepte uitgespit en zijn beperkter in aantal. Veralgemenen van het onderzoek naar de hele onderzoekspopulatie toe is niet noodzakelijk. Het onderzoek is kwantitatief van aard maar heeft potentieel om het ook kwalitatief te begrijpen doordat de data niet alleen kwantitatief-statistisch maar ook inhoudelijk geanalyseerd kunnen worden.

Door middel van korte vragen te stellen met duidelijke antwoorden wordt het doel bereikt.

Populatie

De onderzoekspopulatie is de burger die in aanraking komt met bewakingsagenten.

Steekproef

Er werd gemikt op jongeren van 18-30 jaar die naar evenementen gaan. Van deze doelgroep kan verwacht worden dat zij meer matuur zijn dan -18-jarigen waarbij de kans op puberteitsstreken hoger ligt is. Op evenementen zijn er nagenoeg altijd bewakingsagenten aanwezig waardoor de steekproef er automatisch

Methodologie -Empirisch onderzoek 1 - Onderzoeksmethode

22

(bewust of onbewust) mee in aanraking komt. Na aftrekking van alle ongeldige antwoorden werden er minstens 50 resultaten verwacht als steekproef.

Verspreiding

Het onderzoek werd verspreid via sociale media. Aangezien de onderzoeker zelf in de desbetreffende leeftijdscategorie zit van de doelgroep is er een eerste goede verspreiding mogelijk. Er wordt geen beloning voorzien om mee te doen aan de enquête.

Hierdoor is de steekproef select. Elk element in de populatie had niet evenveel kans om opgenomen te worden in de steekproef. De selectie berust hier niet enkel op toeval doch is afhankelijk van een aantal factoren zoals de verspreiding via vrienden van de onderzoeker en de algoritmes van facebook.

Promotie verspreiding

Bij het verspreiden van de link naar de enquête werd er gewerkt met een wervende tekst: “Ga jij uit? Zie je dan bewakingsagenten? Wat vind je van de bevoegdheden van portiers? In het kader van mijn masterproef doe ik onderzoek naar de juridische situatie bij het gebruik van dwang door bewakingsagenten. Vul de enquête nu in! https://www.thesistoolspro.com/survey/0atgc5a351cce7bfdd “

Soort vragen

De soort vragen werden opzettelijk zo gekozen dat er een kort, eerlijk en duidelijk antwoord gegeven kan worden. Naast standaard ja/nee vragen en vragen om op een waardeschaal een bepaald gevoel aan te duiden wordt er ook gewerkt met casussen. Bij het oplossen van de casus wordt er gepeild naar het verschil tussen wat een burger wil dat de bewakingsagent doet en wat hij effectief mag doen.

Volgorde van de vragen

Eerst werden er een aantal vragen gesteld om de persoon te kunnen categoriseren. Erna volgden een aantal casussen over het gebruik van dwang in specifieke situaties. Na de casussen werd de vraag gesteld of de respondent bevoegdheden voor een bewakingsagent wilt. Om af te sluiten werd nagegaan of de respondent ooit al zelf in (fysieke) aanraking kwam met bewakingsagenten.

Inhoud

Opmerking: hier werden er brede en gemakkelijk te begrijpen definities genomen. Het is niet de bedoeling dat de deelnemer zich eerst verdiept in de definities en het vakjargon. Een vlotte invulling en begrip van de enquête staan hier centraal.

De vragen werden zodanig opgesteld dat ze antwoorden op vragen die onder andere naar boven gekomen zijn tijdens het opstellen van het onderzoeksplan. De casussen komen allemaal rechtstreeks uit de ervaring en vaststelling van de onderzoeker in het uitgaansleven. Om bijkomende informatie te verkrijgen werd er gekeken

https://www.thesistoolspro.com/survey/0atgc5a351cce7bfdd

Methodologie -Empirisch onderzoek 1 - Timing

23

naar andere onderzoeken zoals: “Wat flik je me nu?”14, de veiligheidsmonitor die bestond tot 2008-200915 en de Lokale Veiligheidsbevraging16.

De enquête bestond uit twintig vragen.Er wordt met meer dan enkel dichotome schalen gewerkt om de vragen te stellen. Dit geeft een genuanceerder antwoord en zorgt voor een correcter antwoord op de onderzoeksvragen. De vragen die gesteld werden vindt u in bijlage. Er zijn eerst vragen die de persoonsgegevens van de respondent vaststellen. Daarna worden vier casussen voorgelegd. Er deden zich telkens situaties voor in de casussen waarbij een bewakingsagent kon ingrijpen of er gekozen kon worden om de politie te bellen. In een voorlaatste deel worden er enkele vragen gesteld met betrekking tot het uniform en het gevoel bij het zien van bewakingsagenten. Een laatste deel bevraagt de respondenten die zelf al in aanraking gekomen zijn met dwang door bewakingsagenten.

6.4 TIMING

Het voorbereiden van het empirisch onderzoek nr. 1 gebeurde van oktober tot november. De enquête kon ingevuld worden van 15 december tot 15 februari 2018. De resultaten werden geanalyseerd in de maanden februari en maart 2018.

14J.M. VAN BRANTEGHEM, K. Van Altert, I. Verwee, "Wat flik je me nu? Een onderzoek naar geweld tegen politie. " 2013,

http://www.acvpolitie.be/doc/2013_onderzoek_geweld.pdf. 15 X, De veiligheidsmonitor, Federale Politie. 16 X, Lokale Veiligheidsbevraging, Federale Politie.

Resultaten Empirisch onderzoek 1 - Gegevens

25

7. RESULTATEN EMPIRISCH ONDERZOEK 1

Uit de softwaretool Thesistools wordt de data getrokken van de enquête en hieronder voorgesteld en geanalyseerd17 met behulp van SPSS. De verkregen data zullen telkens in grafieken, tabellen of tekst weergegeven worden. De grafische visualisaties zijn groot genoeg weergegeven om een optimale leesbaarheid te garanderen18.

7.1 GEGEVENS

Er vulden 100 respondenten de enquête in, vanaf nu is dit de steekproef. Het beoogde doel was 50 personen, er is dus een return van 200%. De gemiddelde tijd die nodig was om de enquête in te vullen is 0:09:16. Er zijn echter grote verschillen tussen de minimum- en maximumduur waardoor het logischer wordt om de mediaan te gebruiken die de extremen filtert. De mediaan komt uit op 0:06:08, waar eerst in de voorbereidingen gedacht werd aan tien minuten om de enquête in te vullen.

DEMOGRAFISCHE GEGEVENS De enquête werd voornamelijk ingevuld door 21 tot 25-jarigen. Dit is licht buiten de beoogde onderzoekspopulatie, 18 tot 29-jarigen. De respondenten zijn overwegend vrouwelijk, met een meerderheid van 57 %. Dit is verhoudingsgewijs 7,4 % meer dan de vrouwelijke Belgische bevolking in dezelfde leeftijdscategorieën.

17 Mijn bijzondere dank gaat hier uit naar mevrouw Ann De Buck, Academisch Assistent Criminologie voor het actief nakijken en verbeteren van het

statistisch analyse gedeelte. 18 Aangezien de grafieken afbeeldingen zijn worden deze meegeteld in het totaal aantal woorden.

Figuur 4: leeftijdscategorie respondenten enquête


26

Belgische bevolking 18-29 jaar op 01/01/201719.

Leeftijd Vrouwen Mannen Totaal M+V

18 jaar 61.617 64.437 126.054

19 jaar 63.072 65.621 128.693

20 jaar 63.942 66.043 129.985

21 jaar 64.186 66.369 130.555

22 jaar 65.129 67.563 132.692

23 jaar 68.959 69.796 138.755

24 jaar 72.065 72.831 144.896

25 jaar 73.678 74.046 147.724

26 jaar 74.172 74.133 148.305

27 jaar 73.312 73.387 146.699

28 jaar 73.649 73.190 146.839

29 jaar 72.692 72.227 144.919

Totaal 826.473 839.643 1.666.116

Verhouding 49,60% 50,40% 100%

Figuur 5: Belgische bevolking van 18-29 jaar op 01/01/2017

Uit de vraag Wat is uw hoogst behaalde diploma of waar bent u mee bezig kunnen de volgende resultaten waargenomen worden. De steekproef is voornamelijk hoger opgeleid. Het academisch niveau is met bachelor en master samen vertegenwoordigd voor 64 %. De discrepantie met de gemiddelde bevolking is aantoonbaar.

80 % van de respondenten heeft een diploma hoger onderwijs gehaald. Dit staat duidelijk afgetekend tegenover een normale 47,3 % van de bevolking die een diploma hoger onderwijs behaalde in het Vlaams Gewest in 2016.

19 X, Bevolking naar woonplaats, nationaliteit, burgerlijke staat, leeftijd en geslacht, Statbel, 2017, https://statbel.fgov.be/nl

Figuur 6: diploma respondenten enquête


27

Figuur 7: statistieken van Statbel.be over het onderwijsniveau20

De respondenten gaan voldoende vaak uit om een representatief beeld te krijgen op bewakingsagenten in het uitgaansmilieu en de evenementensector. Op de vraag Hoe vaak gaat u gemiddeld uit op maandbasis? beantwoordt de meerderheid van de respondenten tussen de een en vier keer per maand (34%). 7 % van de respondenten gaat tussen de 8 en 16 keer uit per maand. 26 % van de respondenten geeft aan tussen een en vier keer per maand uit te gaan. Er dient minstens één keer per maand en maximaal 8 keer per maand uitgegaan te worden om de extremen in de spreiding te negeren. Dit doen 86 % van de respondenten. 100 % van de steekproef ziet tijdens het uitgaan ook bewakingsagenten op de locaties waar zij als respondent naartoe gaan.

Figuur 8: hoeveelheid uitgaan respondenten enquête

20 X, Onderwijsniveau van de bevolking, 2016, https://statbel.fgov.be/nl.


28

Op de vraag “Droegen deze bewakingsagenten een uniform” werden de bewakingsagenten die door elke respondent gezien werden in 36 % van de gevallen met een uniform herkend zoals bepaald in artikel 95 van de wet op de private veiligheid en het daar bijhorende ministerieel besluit. Slechts 3 % (van de 33%) minder respondenten hadden helemaal niet gelet op de kledij van de bewakingsagenten.

CASUSSEN In deze paragraaf worden een aantal casussen beschreven die aan de respondenten werden voorgelegd. Er werd telkens op aangestuurd dat er een actie nodig was om erger kwaad te voorkomen. Hierdoor werd de respondent gedwongen om een keuze te maken tussen private en publieke veiligheid. Het is immers zo dat voor iedereen de grens om hulp in te roepen ergens anders ligt. We zijn echter niet op zoek naar deze grens, doch naar de vraag als er hulp gewild of gevraagd wordt de keuze ligt bij een bewakingsagent of de politie. De eerste vraag bij elke casus peilt naar wat de respondent wilt dat er gebeurt. De tweede vraag is telkens wat de bewakingsagent rechtmatig mag doen. In de eerste casus wordt de respondent lastiggevallen in een café door iemand. Er werd gevraagd aan de respondent wat hij of zij wou dat de aanwezige bewakingsagent hieraan zou doen. 17 % vond dat de bewaking de politie diende te contacteren om dit vast te stellen. 83 % van de respondenten antwoordde dat zij liever hadden dat de bewaking zelf zou optreden en de aanwezige persoon zou verwijderen uit het café.

Figuur 9: dragen van een uniform door bewakingsagenten opgemerkt door respondenten enquête


29

Casus een

Figuur 10: antwoord 1 op casus 1 enquête

Op de vraag wat de bewakingsagent rechtmatig mag doen zegt 56 % van de respondenten dat hij of zij de persoon maximaal mogen aanspreken en de politie bellen. Zelf hebben ze geen bevoegdheid. Een minderheid van de respondenten, 44 % denkt dat de persoon effectief mag buiten gezet worden.



30

Casus twee In de tweede casus wordt het verhaal van de eerste casus verdergezet. De persoon die de respondent lastig viel passeert nu ook effectief de respondent en raakt deze ook ongewenst aan. In dit geval wilt 28 % van de respondenten dat de bewaking de politie contacteert om dat vast te stellen. 72 % wilt dat de bewaking zelf optreedt en de desbetreffende persoon verwijdert uit het café.


Bij de tweede vraag denkt 38 % van de respondenten dat de bewaking de persoon maximaal mag aanspreken en de politie bellen. Een verdere bevoegdheid bezitten ze niet. 61 % van de respondenten zegt dat de bewaking de persoon effectief mag buiten zetten.



31

Casus drie De derde casus situeert zich op een andere locatie. De respondent staat dan namelijk aan te schuiven om binnen te komen bij een concert. Voor hem of haar staat een groepje dat duidelijk onder de invloed is van alcohol. Zij zoeken ruzie en willen binnen gaan. 20 % wilt dat de bewaking de politie contacteert zodanig dat zij dit kunnen vaststellen. 80 % van de respondenten geeft aan te willen dat de bewaking het groepje de toegang weigert.


Bij het rechtmatigheidsgevoel dacht 43 % dat de bewaking het groepje maximaal mag aanspreken en eventueel de politie bellen. 57 % van de respondenten dacht dat de bewakingsagent de toegang mag weigeren aan het groepje. Hiervoor mag hij ook op een redelijke wijze dwang gebruiken.



32

Casus vier De locatie van de vierde casus is een fuif. Hier is een vechtpartij ontstaan. Het is duidelijk wie de agressieve partij is. Op de fuif zijn er meerdere bewakingsagenten aanwezig. 10 % van de respondenten wilt dat de bewakingsagenten enkel de vechtpartij stoppen. 90 % wilt dat de bewakingsagenten de vechtpartij stoppen en de partijen buiten zetten.


Op de vraag “Wat denkt u dat de bewakingsagent rechtmatig mag doen?” zegt 23 % dat de bewakingsagenten de vechtpartij enkel mogen stoppen. 72 % van de respondenten antwoordden dat de bewakingsagenten ook de partij(en) mogen buiten zetten.



33

GEVARIEERDE VRAGEN

Na de persoonsgegevens en de casussen werden er nog een aantal gevarieerde vragen gesteld die duidelijk moeten maken hoe de respondenten denken over bewakingsagenten. Op de vraag “Vindt u dat een bewakingsagent speciale bevoegdheden zou moeten hebben?” antwoordde 12 % van de respondenten dat ze vinden dat ze dezelfde bevoegdheden moeten hebben als elke andere burger. 88 % vindt dat een bewakingsagent een zekere mate van dwang, zowel fysiek als moreel, zou mogen uitoefenen in een aantal door

de wet bepaalde situaties.

Figuur 18: taartdiagram speciale bevoegdheden respondenten enquête.

Bij de vraag “Heeft u ooit al een bewakingsagent dwang zien gebruiken?”21 antwoordde 85 % dat zij dit al zagen en 15 % van de respondenten zag dit nog nooit. Van de 85 % van de respondenten die dit al zag vond 44 % dat de bewakingsagent te veel (fysieke) dwang gebruikte. 43 % van de respondenten vond dit wel gerechtvaardigd, door de situatie (30 %) of door de wet (11 %).

Figuur 19: taartdiagram gebruik dwang gezien door respondenten enquête.

21 Het concept dwang werd uitgelegd aan de respondent. De definitie vindt u in bijlage.


34

Bij het beantwoorden van de vraag “Als een bewakingsagent dwang gebruikt, heeft u dan het gevoel dat hij zich aan zijn wettige verplichtingen houdt?” zegt 53 % van de respondenten het daarmee eens te zijn, 31 % is het oneens en 6 % is het helemaal oneens met deze stelling. Op figuur 19 is deze verdeling duidelijk te zien.

Figuur 20: taartdiagram gevoel wettelijke verplichtingen bij dwang respondenten enquête.

Deze figuur geeft de antwoorden weer op de vraag: “Welk gevoel krijgt u als u een bewakingsagent ziet tijdens het uitgaan?” 16 % van de respondenten geeft weer dat het hen onverschillig laat. 3 % van de respondenten wordt er bang van, 38 % krijgt een geruststellend gevoel. 38 % van de respondenten vindt dat dit noodzakelijk is. 5 % van de respondenten vinden hun aanwezigheid irritant.

Figuur 21: taartdiagram gevoel bij bewakingsagent respondenten enquête.

Resultaten Empirisch onderzoek 1 - Statistisch analyseren

35

De laatste serie vragen gaan over het aspect of er al eens op de respondent zelf dwang is uitgeoefend door een bewakingsagent. De antwoorden zijn te vinden in onderstaande figuur. Dit was bij 21 % van de respondenten het geval. 79 % had dit nog nooit meegemaakt en voor hen stopte dan ook de enquête. Voor diegenen die positief antwoordden op deze vraag werden er nog twee bijkomende vragen gesteld. De eerste bijkomende vraag ging over hoe vaak dit dan wel gebeurt. 90.5 % antwoordt hierop dat dit zelden gebeurt. Bij 9.5 % gebeurt dit soms. Als er gepolst werd naar de rechtmatigheid van deze uitoefening van dwang op de respondent, dan antwoordt 61,9 % dat dit niet rechtmatig aanvoelde. 4,76 % zei ook dat dit nooit rechtmatig kan aanvoelen.

7.1 . STATISTISCH ANALYSEREN

Het gaat hier om een beschrijvend en verkennend onderzoek. Dit doet niets af aan de waarde van het onderzoek. De meeste en belangrijkste variabelen zijn gemeten op het laagste meetniveau namelijk ordinaal of nominaal. Dit betekent dat de statistische analysetechnieken beperkt zijn. Er wordt onder andere gepeild naar de verschillen tussen mannen en vrouwen betreffende attitudes en ervaringen. Om de vragen te beantwoorden presenteer ik kruistabellen en relevante percentageverschillen.

Waar mogelijk controleerde ik en geef ik de waarde weer van chi² met het bijhorende significantieniveau (p<0.05). Als dit niet vermeld wordt is, de waarde van chi² niet significant. Een significante chi² betekent dat er een niet-toevallig verschil is, bijvoorbeeld tussen hetgeen mannen en vrouwen antwoorden. Wat precies de oorzaak is van die verschillen is aan de hand van dit onderzoek moeilijk te achterhalen. Verder onderzoek dat peilt naar andere actoren zou hier mogelijks een antwoord op kunnen geven.

Aangezien er geen representatieve steekproef is, mag er geen inductieve statistische analyse plaatsvinden. Door middel van deze analyse wordt er getracht antwoord te geven op de centrale onderzoeksvragen:

Figuur 22: taartdiagram rechtmatigheidsgevoel respondenten enquête.


36

a) Hoe staat de burger in de huidige en toekomstige situatie tegenover het gebruik van dwang door bewakingsagenten?

b) Heeft de burger zelf al dwang ondervonden door bewakingsagenten? c) Weet de burger wanneer de bewakingsagent dwang mag gebruiken?

VISIE VAN DE BURGER TEN OPZICHTE VAN HET GEBRUIK VAN DWANG DOOR BEWAKINGSAGENTEN

Met betrekking tot de eerste specifieke onderzoeksvraag “Hoe staat de burger in de huidige en toekomstige situatie tegenover het gebruik van dwang door bewakingsagenten?” zijn de volgende analyses van toepassing. Er wordt telkens een kruisvergelijking gemaakt met het geslacht en het antwoord op de vraag van de casus. Erna worden juiste en foute antwoorden met elkaar vergeleken.

Eerst wordt het geslacht van de respondent vergeleken met het antwoord op casus 1. Hier zien we dat de vrouwelijke respondenten (86,0%) meer kiezen dan de mannelijke respondenten (79,1%) voor het tweede antwoord, namelijk dat de persoon verwijderd wordt. Er is een verschil van 6,9 procentpunten.

Casus 1: U wordt lastiggevallen in een café door iemand tijdens het uitgaan.

Geslacht

Totaal Vrouw Man

Casus 1: Ik wil dat de bewaking de politie contacteert om dit vast te stellen.

Aantal 8 9 17

% in geslacht 14,0% 20,9% 17,0%

Ik wil dat de bewaking zelf optreedt en de desbetreffende persoon verwijdert.

Aantal 49 34 83

% in geslacht 86,0% 79,1% 83,0%

Totaal Aantal 57 43 100

% in geslacht 100,0% 100,0% 100,0%

Bij de tweede casus (dat het vervolg is van de eerste casus) willen opnieuw meer vrouwelijke respondenten (78,9 %) dan mannelijke (62,8 %) respondenten dat de bewaking zelf optreedt. Er is hier een significant verschil van 16,1 procentpunten. Casus 2. Dezelfde persoon van de eerste casus passeert nu ook vaak langs u en raakt u al dan niet toevallig telkens aan.

Geslacht

Totaal Vrouw Man

Casus 2. Ik wil dat de bewaking de politie contacteert om dit vast te stellen.

Aantal 12 16 28

% in geslacht 21,1% 37,2% 28,0%

Ik wil dat de bewaking zelf optreedt en de desbetreffende persoon verwijdert.

Aantal 45 27 72

% in geslacht 78,9% 62,8% 72,0%


% in Geslacht 100,0% 100,0% 100,0%

Bij de derde casus staan de respondenten aan te schuiven in de rij om een concert binnen te komen. Hier worden de rollen omgedraaid en zijn er meer mannelijke respondenten (88,4 %) dan vrouwelijke respondenten (73,7 %) die willen dat de bewaking zelf de toegang weigert aan het groepje ruziezoekers dat tracht binnen te komen. Er is een significant verschil van 14,7 procentpunten.


37

Casus 3: U staat aan te schuiven in de rij voor een concert.

Geslacht

Totaal Vrouw Man

Casus 3: Ik wil dat de bewaking de politie contacteert om dit vast te stellen.

Aantal 15 5 20

% in geslacht 26,3% 11,6% 20,0%

Ik wil dat de bewaking het groepje de toegang weigert.

Aantal 42 38 80

% in geslacht 73,7% 88,4% 80,0%


% in geslacht 100,0% 100,0% 100,0%

Bij het beantwoorden van de eerste vraag horende bij casus vier is er geen significant verschil tussen mannen en vrouwen. Beide geslachten (91,2 % voor de vrouwelijke respondenten en 88,4 % voor de mannelijke respondenten) kiezen even vaak om de vechtende partijen ook effectief te laten buiten zetten. Casus 4: Tijdens een fuif ontstaat er een vechtpartij.

Geslacht

Totaal Vrouw Man

Casus 4: De bewakingsagenten moeten dit stoppen. Eenmaal dat de vechtpartij gestopt is vind ik dat ze niets meer mogen doen.

Aantal 5 5 10

% in geslacht 8,8% 11,6% 10,0%

De bewakingsagenten moeten dit stoppen. Erna mogen ze partijen buiten zetten als dit nodig is voor de veiligheid.

Aantal 52 38 90

% in geslacht 91,2% 88,4% 90,0%


% in geslacht 100,0% 100,0% 100,0%

Bij het antwoorden op de vier casussen was er telkens een juridisch correct antwoord en een juridisch incorrect antwoord. Bij elke eerste vraag bij de casus werd er gevraagd wat de respondent wou dat de bewakingsagent deed. Pas later in een tweede vraag werd ingegaan op de rechtmatigheid van de actie van de bewakingsagent. Hieronder kunnen de antwoorden gevonden worden op het gevoelsmatige deel van de oplossing van de casus door de respondent. Hier wordt zeer veel voor het tweede antwoord gekozen, de interventie (desnoods met dwang) van de bewakingsagent. Zo gaat in de vierde casus maar liefst 90 % akkoord met het buitenzetten van de vechtende partijen op een fuif. 10 % wilt dat enkel de vechtpartij gestopt wordt en dat de vechtende partijen verder kunnen blijven. Hieruit blijkt duidelijk een voorkeur van de respondenten voor bewakingsagenten die handelen bij het opmerken van een situatie zoals beschreven in elke casus.


38

Casus Geslacht Antwoord 1 Antwoord 2 Juridisch juist antwoord

1

Vrouw 14,0 % 86,0 %

1 Man 20,9 % 79,1 %

Totaal 17 % 83 %

2

Vrouw 21,1 % 78,9 %

1 Man 78, 9 % 62,8 %

Totaal 28,0 % 72,0 %

3

Vrouw 26,3 % 73,7 %

1 Man 11,6 % 88,4 %

Totaal 20,0 % 80,0 %

4

Vrouw 8,8 % 91,2 %

1 Man 11,6 % 88,4 %

Totaal 10 % 90 %

BURGERS DIE ZELF DWANG ONDERVINDEN

Heeft de burger zelf al dwang ondervonden door bewakingsagenten? Via de frequentietabel van de daarbij horende vraag is het antwoord duidelijk. 21 procent van de respondenten kwam hiermee in aanraking.

Heeft er ooit al een bewakingsagent dwang uitgeoefend op u?

Frequentie Percentage Geldig percentage Cumulatief percentage

Antwoord Ja 21 21,0 21,0 21,0

Nee 79 79,0 79,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

Hierbij is het nuttig om te kijken naar het onderscheid man/vrouw in een kruistabel.


39


Geslacht

Totaal Vrouw Man


Ja Aantal 5 16 21

% in geslacht 8,8% 37,2% 21,0%

Nee Aantal 52 27 79

% in geslacht 91,2% 62,8% 79,0%


% in geslacht 100,0% 100,0% 100,0%

Uit deze test blijkt dat er meer mannen dan vrouwen dwang ondervinden door bewakingsagenten. Bij het totaal aantal respondenten gebeurde dit in 21 % van de gevallen. In 8,8 % van de gevallen was dit een vrouw en in 37,2 % van de gevallen een man. Opvallend is dat de significantie hier perfect is. Bij de volgende drie vragen is de significantie zeer slecht maar wordt dit toch meegegeven aangezien de resultaten ervan wel zeer interessant zijn om het onderzoek goed te begrijpen. Dwang ondervonden en diploma

Wat is uw hoogst behaalde diploma of waar bent u mee bezig?

Total ASO BSO TSO Professionele bachelor

Academische Bachelor Master

Ander certificaat

Aanvaring gehad?

ja 4,8% 9,5% 28,6% 19,0% 33,3% 4,8% 100,0%

nee 8,9% 1,3% 7,6% 12,7% 17,7% 49,4% 2,5% 100,0%

Totaal 8,0% 1,0% 8,0% 16,0% 18,0% 46,0% 3,0% 100,0%

Hier lijkt het alsof de respondenten met een masterdiploma het meest in aanraking komen met bewakingsagenten. Enerzijds moet er worden aangegeven dat het percentage respondenten met een masteropleiding veel hoger ligt dan de normale gemiddeldes door de verspreiding van het onderzoek. Anderzijds is het onderzoek niet significant. Het aantal keren dat een bewakingsagent dwang uitoefent is beperkt, zie infra.

Aantal keer in aanraking komen met bewakingsagenten

Geslacht

Totaal Vrouw Man

Hoe vaak gebeurt het dat u in aanraking komt met een bewakingsagent en deze dwang uitoefent op u?

Soms 12,5% 9,5%

Zelden 100,0% 87,5% 90,5%

Totaal 100,0% 100,0% 100,0%

Hier is er een relevant percentageverschil. Alle vrouwelijke respondenten geven namelijk aan ‘zelden’ in aanraking te komen met een bewakingsagent, terwijl 87,5% van de mannen dit antwoordde. Dit is een percentageverschil van 12,5% percentagepunten. 12,5% van de mannen geeft aan ‘soms’ in aanraking te komen met bewakingsagenten en dit overkomt de vrouwelijke respondenten nooit.


40

Als we kijken naar het gekruiste verband tussen geslacht en het rechtmatig aanvoelen van het gebruik van dwang door een bewakingsagent dan blijkt dat de relevante verschillen zitten in het gevoel van zich misdragen te hebben. In 40 % van de antwoorden van de vrouwelijke respondenten gaven zij aan zich ook misdragen te hebben. Dit terwijl het percentage voor de mannen 25 % is, een verschil van 15 procentpunten. De vrouwelijke respondenten hadden ook nooit ruzie met iemand anders, bij 12,5 % van de mannen gebeurde dit wel. Een verschil van 12,5 procentpunten. Er is een quasi gelijk percentage van mannen en vrouwen die echter vinden dat er geen rechtvaardigingsgrond was voor de bewakingsagent om dwang uit te oefenen, respectievelijk 56,3 % en, 60,0 %.

Voelde dit rechtmatig aan?

Geslacht

Totaal Vrouw Man

Voelde dit rechtmatig aan?

Ja, ik had mij misdragen (denk ook aan kleinere zaken zoals het stelen van een pint).

Aantal 2 4 6

% in geslacht 40,0% 25,0% 28,6%

Ja, ik had ruzie met iemand en de bewakingsagent kwam tussenbeide.

Aantal 0 2 2

% in geslacht 0,0% 12,5% 9,5%

Nee, er was geen enkele rechtvaardiging voor het gedrag van de bewakingsagent.

Aantal 3 9 12

% in geslacht 60,0% 56,3% 57,1%

Nee, er kan nooit rechtvaardiging zijn dat er een bewakingsagent dwang op mij uitoefent.

Aantal 0 1 1

% in geslacht 0,0% 6,3% 4,8%


% in geslacht 100,0% 100,0% 100,0%

Weet de burger wanneer de bewakingsagent dwang mag gebruiken? Om deze vraag te beantwoorden worden het aantal foute antwoorden ten opzichte van het aantal juiste antwoorden gezet. Hieronder staan de antwoorden per casus met de vraag wat de respondent rechtmatig mag doen. Dus niet hetgeen de respondent graag zou hebben.

Casus Geslacht Antwoord 1 Antwoord 2 Juist antwoord

1

Vrouw 50,9 % 49,1 %

1 Man 62.8 % 37,2 %

Totaal 56,0 % 44,0 %

2

Vrouw 38,6 % 61,4 %

1 Man 39,5 % 60,5 %

Totaal 39,0 % 61,0 %


41

Casus Geslacht Antwoord 1 Antwoord 2 Juist antwoord

3

Vrouw 49,1 % 50,9 %

1 Man 34,9 % 65,1 %

Totaal 43 % 57 %

4

Vrouw 28,1 % 71,9 %

1 Man 16,3 % 83,7 %

Totaal 23 % 77 %

Met uitzondering van de eerste casus koos telkens een meerderheid van de respondenten het verkeerde antwoord op de vraag. Over alle vier de casussen wordt gemiddeld 59,75 keer antwoord twee gekozen. Er is geen significant verschil tussen de antwoorden van vrouwen en mannen behalve bij de derde casus, dan kiezen de vrouwelijke respondenten beduidend meer het tweede antwoord waarbij de bewakingsagent het groepje ruziezoekers aan de ingang van een concert mag tegenhouden. De respondenten kiezen het vaakst voor het juridisch verkeerde antwoord in casus vier. Bij het optreden bij een vechtpartij is maar liefst 77 % van de respondenten ervan overtuigd dat de bewakingsagent rechtmatig de vechtende partijen mag buiten zetten.

Om verdere bevindingen mogelijk te maken worden hieronder twee eerder voorgestelde tabellen gecombineerd die gemaakt zijn met het oog op de beantwoording van de casussen door de respondenten. Er wordt telkens gekeken naar wat het antwoord was op de casussen. In een eerste vraag bij elke casus werd er bij de respondenten gepeild naar wat zij gevoelsmatig vonden dat de bewakingsagent moest doen. Dit wordt getiteld als “gevoel” in de kolom. Bij een tweede vraag bij elke casus was het doel om te weten te komen wat de respondent dacht dat de bewakingsagent rechtmatig mocht doen, de juridisch verantwoorde actie. Hieronder worden de antwoorden op beide vragen naast elkaar gezet.


Gevoel Rechtmatig Gevoel Rechtmatig

1

Vrouw 14,0 % 50,9 % 86,0 % 49,1 %

1 Man 20,9 % 62.8 % 79,1 % 37,2 %

Totaal 17 % 56,0 % 83 % 44,0 %

Verschil +39% -39 %

Resultaten Empirisch onderzoek 1 - Besluit

42


Gevoel Rechtmatig Gevoel Rechtmatig

2

Vrouw 21,1 % 38,6 % 78,9 % 61,4 %

1 Man 78, 9 % 39,5 % 62,8 % 60,5 %

Totaal 28,0 % 39,0 % 72,0 % 61,0 %

Verschil + 11 % -11%

3

Vrouw 26,3 % 49,1 % 73,7 % 50,9 %

1 Man 11,6 % 34,9 % 88,4 % 65,1 %

Totaal 20,0 % 43 % 80,0 % 57 %

Verschil + 23 % -23%

4

Vrouw 8,8 % 28,1 % 91,2 % 71,9 %

1 Man 11,6 % 16,3 % 88,4 % 83,7 %

Totaal 10 % 23 % 90 % 77 %

Verschil +13% -13%

In deze tabel valt op te merken dat procentueel gezien veel vaker de burger de bevoegdheid gevoelsmatig toekent aan bewakingsagenten om op te treden. Dit resulteert in een hogere legitimiteit van de acties van de bewakingsagenten. De hoge mate van respondenten die hun antwoord veranderden bij vraag nummer 1 valt ook op met 39 %. In casus 2 en 4 was dit slechts respectievelijk 11 en 13 %. In het merendeel van de gevallen wordt het verkeerde antwoord gekozen op juridisch vlak.

7.2. BESLUIT

Dit onderzoek geeft een antwoord op de supra behandelde onderzoeksvragen met als eerste: hoe staat de burger in de huidige en toekomstige situatie tegenover het gebruik van dwang door bewakingsagenten? De respondenten kenden zelf vaker een recht toe aan de bewakingsagent om op te treden. Dit gebeurde zowel gevoelsmatig als vanuit een rechtmatigheidsoogpunt. Dit betekent dat de respondenten liever hebben dat de bewakingsagent optreedt en hier ook niet negatief tegenover staat. In de geboden keuze tussen politiebijstand en reactie door de bewakingsagent (die weliswaar al ter plaatse is) wordt er in de meeste gevallen gekozen voor de bewakingsagent. Het meest opvallende is het antwoord op casus nummer vier. Daarbij wilt maar liefst 90 %

Resultaten Empirisch onderzoek 1 - Implicaties bevindingen

43

van de respondenten dat de bewakingsagenten de vechtende partijen niet alleen van elkaar scheidt maar ook dat deze worden buiten gezet.

Heeft de burger zelf al dwang ondervonden door bewakingsagenten? 21% van de respondenten ondervond zelf dwang van bewakingsagenten. Over deze aanvaring waren zij verdeeld. Er heerst een grote mate van ongenoegen bij de respondenten die deze uitoefening van dwang meemaken. Slechts in een kwart van de gevallen wordt dit als rechtmatig aangevoeld. Driekwart van diegenen die in aanraking komen hiermee zijn mannen. Er kan geen statistisch onderscheid gemaakt worden tussen diploma en de uitoefening van dwang of geweld. In slechts een kwart van de gevallen gaat de respondent akkoord met het gedrag van de bewakingsagent.

Weet de burger wanneer de bewakingsagent dwang mag gebruiken? In het merendeel van de gevallen antwoorden de respondenten verkeerd op de vragen. Er werd telkens een casus voorgelegd met een juridisch correct en een juridisch verkeerd antwoord en er werd gevraagd wat toegelaten was. Hieruit blijkt dat er meer bevoegdheden toegekend worden aan bewakingsagenten door de respondenten dan de wetgeving toelaat.

Het onderzoek geeft veel duiding bij de steekproef, 86 % vertoeft één tot acht keer per maand in uitgaans- of evenementenmilieus waarbij 100 % van de doelgroep ook effectief bewakingsagenten ziet. De bewakingsagenten werden ook goed geobserveerd door de steekproef. Zo had 36 % van de respondenten door dat de bewakingsagenten een, door de wet bepaald, uniform droegen. Dit zorgt onder andere voor betrouwbare resultaten waardoor deze enquête een empirisch grote waarde heeft voor de thesis.

Er kan dus geconcludeerd worden dat de respondenten wel vertrouwen hebben in bewakingsagenten en zij er ook van uitgaan dat deze de bijhorende bevoegdheden hebben. Ondanks dat er een minderheid van de burgers zelf al in ervaring hebben met het gebruik van dwang door bewakingsagenten was deze aanvaring niet altijd negatief.

7.3. IMPLICATIES BEVINDINGEN

Bij toekomstig onderzoek kan er de vraag gesteld worden wat de oorzaak en drijfveer is tot het ondernemen van actie door een bewakingsagent. Hier is het namelijk bij verscheidene vragen duidelijk geworden dat men de inzet van een bewakingsagent hoofdzakelijk prefereert boven de inzet van een politieagent. De reden waarom dit verkozen wordt is niet altijd duidelijk en het zou ons meer inzicht kunnen verschaffen in de visie van de burger op de bewakingsagenten. Zomaar stellen dat de burger niet wilt dat een bewakingsagent bepaalde bevoegdheden krijgt is zeker niet terecht. Een onderzoek zoals dit opschalen zou zeer interessante antwoorden bieden op prangende maatschappelijke discussies. Een bewakingsagent kan immers vlotter reageren, dichterbij zijn, een andere aanpak hanteren, daders kennen, …

Er zijn veel respondenten voorstander van een grote bevoegdheid van bewakingsagenten. Doch het is opvallend hoe weinig van de respondenten die reeds in aanraking kwamen met dwang of geweld door een bewakingsagent, slechts een kwart, zich ook effectief misdragen hadden en daardoor de reactie van de bewakingsagent noodzakelijk maakte. De andere respondenten vinden dat het gedrag niet door de beugel kan. Dit kan duiden op verschillende problemen die hier niet vaststelbaar waren. Werd er te vlug gebruik gemaakt van de machtspositie? Vindt men de bevoegdheden goed zolang het niet over zichzelf gaat? Moet de bewakingsagent beperkter zijn mogelijkheden gebruiken? Duidt dit op een agressieprobleem?

Methodologie -Empirisch onderzoek 2 - Onderzoeksopzet

45

8. METHODOLOGIE -EMPIRISCH ONDERZOEK 2

De visie en opinie van de sector zelf is cruciaal om het concept dwang te kunnen begrijpen. Hoe denken bewakingsagenten daar nu zelf over? Bewakingsagenten kennen namelijk een verhoogd risico om met geweld in aanraking te komen en reageren daar elk anders op. Er zijn niet veel duidelijke noch wetenschappelijk verantwoorde onderzoeken te vinden over dit thema22. Als werknemer in de private veiligheid houdt de taak een aantal elementen in die de kans op beroepsgeweld verhogen samen met het verplicht (proberen) afdwingen van het eenzijdig opgelegde “huisreglement”. Zulke elementen kunnen zijn: slecht nieuws moeten brengen, werken in een verstedelijkte omgeving, in kleine groepjes werken, nachtwerk, contact met een onbekend publiek, …23

8.1. ONDERZOEKSOPZET

Het doel van het onderzoek is om te weten te komen hoe bewakingsagenten staan tegenover het gebruik van dwang in hun functie.

8.2. ONDERZOEKSVRAAG

a) Hoe staat de bewakingsagent in de huidige en een toekomstige situatie tegenover het gebruik van dwang in zijn werkomgeving?

b) Weet een bewakingsagent wanneer hij dwang mag gebruiken en wanneer niet? c) In welke mate is de nieuwe wetgeving gekend?

8.3. ONDERZOEKSMETHODE

Type

De onderzoeksmethode is een empirische bevraging. De bevraging is voornamelijk kwantitatief. Dit staat toe om het onderzoek korter te houden en te kunnen analyseren. Aangezien het onderzoek verkennend van aard is, is representativiteit niet noodzakelijk. Het is in casu van dit onderzoek normaal dat er een selectie-bias en een non-respons bias aanwezig is.

Het doel is om eerder de casus te begrijpen dan te verklaren. De casussen worden meer in de diepte uitgespit en zijn beperkter in aantal. Veralgemenen van het onderzoek naar de hele onderzoekspopulatie toe is niet noodzakelijk. Het onderzoek is kwantitatief van aard maar heeft potentieel om het ook kwalitatief te begrijpen doordat de data niet alleen kwantitatief-statistisch maar ook inhoudelijk geanalyseerd kunnen worden.

Door middel van korte vragen te stellen met duidelijke antwoorden wordt het doel bereikt.

22 S.V.D. BURGHT, Geweld tegen veiligheidspersoneel in de uitoefening van hun beroep: een exploratieve kijk, onuitg. Onderzoeksgroep Scoiale

Veiligheidsanalyse Universiteit Gent, 2012. 23 L.K. MIDDELHOVEN en F.M.H.M. DRIESSEN, Geweld tegen werknemers in de semi-openbare ruimte, Utrecht, 2001.

Methodologie -Empirisch onderzoek 2 - Onderzoeksmethode

46

Onderzoekspopulatie

Het doel is om bij te leren over het gebruik van dwang door alle bewakingsagenten die werken op evenementen in België. Dit is de onderzoekspopulatie.

Steekproef

De doelgroep zijn bewakingsagenten van alle leeftijden die nog actief zijn bij een bewakingsfirma in België. Na aftrekking van alle ongeldige antwoorden worden er minstens 30 resultaten verwacht als steekproef.

Verspreiding

Het onderzoek werd verspreid via alle Nederlandstalige ondernemingen die bewakingsdiensten leveren in de evenementenbewaking en de bewaking in het uitgaansmilieu. Dit gebeurde via de lijst van vergunde bewakingsondernemingen beschikbaar op de site van Binnenlandse zaken.24 Er werd geselecteerd op het criterium “5. Persoonscontrole a) met inbegrip van winkelinspecteurs en bewakingsagenten op werkposten gelegen in een café, bar, kansspelinrichting of dansgelegenheid.” Er werd gevraagd aan de firma’s om de enquête te verspreiden onder hun personeel. De bedrijven ontvingen een eerste mail en een opvolgingsmail. De bedrijven die aangesproken werden staan in bijlage 3.

Hierdoor is de steekproef select. Elk element in de populatie heeft niet evenveel kans om opgenomen te worden in de steekproef. De selectie berust hier niet enkel op toeval doch is afhankelijk van een aantal factoren zoals de goodwill van de zaakvoerder van de bewakingsonderneming. Hij beslist om al dan niet de bevraging door te voeren bij zijn bewakingsagenten en om mee te werken aan het onderzoek.

Promotie mail

De mails werden gepersonaliseerd verstuurd via het mailprogramma Mailchimp. De inhoud van de mail is zodanig opgesteld dat de bewakingsondernemingen aangetrokken zijn om mee te werken aan het onderzoek. In de mail stond ook een tekst die gebruikt kon worden om door te sturen naar de bewakingsagenten die werken voor die bewakingsonderneming. Zo wordt er een minimum hoeveelheid werk beoogd om een zo groot mogelijke verspreiding te bekomen.

Bij het verspreiden van de link naar de enquête wordt er gewerkt met een wervende tekst: “Werkt u als bewakingsagent op evenementen of in het uitgaansmilieu? Kan u soms niet anders dan dwang gebruiken? Wat vindt u van uw bevoegdheden bij een vechtpartij?” In het kader van een masterproef wordt er een onderzoek gedaan naar het gebruik van dwang door bewakingsagenten. Vul de enquête nu in! “

Soort vragen

De soort vragen worden opzettelijk zo gekozen dat er een kort, eerlijk en duidelijk antwoord gegeven kan worden. Naast standaard ja/nee vragen en vragen om op een waardeschaal een bepaald gevoel aan te duiden wordt er ook gewerkt met casussen. Bij het oplossen van de casus wordt gepeild naar het verschil tussen wat de bewakingsagent zou willen doen en wat hij mag doen.

Volgorde van de vragen

24 X, Vergunde bewakingsondernemingen, Binnenlandse Zaken, 2017.

Methodologie -Empirisch onderzoek 2 - Timing

47

Eerst worden een aantal vragen gesteld om de persoon te kunnen categoriseren. Erna volgen een aantal casussen over het gebruik van dwang in specifieke situaties. Na de casussen wordt de vraag gesteld of de respondent bevoegdheden voor een bewakingsagent wilt en of hij of zij op dit moment van oordeel is dat er voldoende bevoegdheden zijn om de bewakingsactiviteiten op een goede manier uit te oefenen.

Inhoud

De vragen zijn zodanig opgesteld dat ze antwoorden op vragen die onder andere naar boven gekomen zijn tijdens het opstellen van het onderzoeksplan. De casussen komen allemaal rechtstreeks uit de ervaring en vaststelling van de onderzoeker in het uitgaansleven. Om bijkomende informatie te verkrijgen werd er gekeken naar andere onderzoeken zoals: “Wat flik je me nu?”25, de veiligheidsmonitor die bestond tot 2008-200926 en de Lokale Veiligheidsbevraging27.

De enquête bestaat uit 23 vragen. Er worden eerst enkele persoonsgegevens afgenomen zoals de leeftijd en het geslacht van de respondent. Erna volgen er vier casussen waarin de respondent moet reageren op een bepaalde situatie. Op het einde worden er nog een aantal diverse vragen gesteld zoals over het uniform en of de nieuwe wetgeving voldoet aan de noden.

Er worden brede en gemakkelijk te begrijpen definities zoals “dwang” uitgelegd. Het is niet de bedoeling dat de deelnemer zich eerst verdiept in de definities en vakjargon. Een vlotte invulling en begrip van de enquête staan hier centraal. Er wordt met meer dan enkel dichotome schalen gewerkt om de vragen te stellen. Dit geeft een genuanceerder antwoord en zorgt voor een correcter antwoord op de onderzoeksvragen. De gestelde vragen zijn te vinden in bijlage.

8.4. TIMING

Het voorbereiden van het empirisch onderzoek nr. 2 gebeurde van oktober tot november. De enquête kon ingevuld worden van 10 december tot 10 februari. De resultaten werden geanalyseerd in de maanden februari en maart.

25 E.T. J.M. VAN BRANTEGHEM, K. Van Altert, I. Verwee, "Wat flik je me nu? Een onderzoek naar geweld tegen politie. " 2013,

http://www.acvpolitie.be/doc/2013_onderzoek_geweld.pdf. 26 X, De veiligheidsmonitor, Federale Politie. 27 X, Lokale Veiligheidsbevraging, Federale Politie.


49

9. RESULTATEN EMPIRISCH ONDERZOEK 2

Uit de softwaretool Thesistools wordt de data getrokken enkele dagen na de het sluiten van de enquête en worden hieronder voorgesteld en geanalyseerd.

9.1. GEGEVENS

Het empirisch onderzoek werd ingevuld door drie respondenten, een bespreking van de hoeveelheid resultaten komt terug in de volgende hoofdstukken. Het beoogde doel was 30 respondenten, er werd dus slechts 10 % van het doel behaald. De resultaten kunnen in bijlage terug gevonden worden. Er wordt eerst gekeken naar een aantal beschrijvende factoren van de respondenten. Erna worden de casussen behandeld en op het einde de andere vragen.

De drie respondenten zijn alle drie mannen tussen 25 en 55 jaar oud. Het opleidingsniveau gaat van geen opleiding tot maximaal een professionele bachelor. De drie respondenten werken minstens alle drie in de evenementenbewaking. Twee van de drie zitten ook in de sector uitgaansmilieu erbij. Twee van de drie respondenten werken één tot vier keer per maand, één respondent minder dan één keer per maand. Alle drie de respondenten dragen het officieel uniform tijdens de uitoefening van de functie.

Bij de eerste casus is er slechts één respondent die de klant verwijdert uit het danscafé omdat die iemand lastigvalt. Alle drie de respondenten denken dat ze wettelijk gezien ook niets mogen doen buiten de persoon eens aanspreken of de politie bellen.

Bij het beantwoorden van de tweede casus gaat dezelfde respondent die de persoon ging buiten zetten dit opnieuw doen als de situatie erger zou worden. De andere twee respondenten bellen de politie op om de persoon te identificeren. Alle drie antwoorden ze dat wettelijk gezien niet mogelijk is.

De derde casus die draaide rond het verhaal dat aan de toegang van een concert een groepje ruziezoekers wilt binnen komen, wordt door alle drie de respondenten de toegang geweigerd. Zij denken ook alle drie dat zij dit wettelijk gezien mogen doen, echter zonder dwang te gebruiken.

De vierde casus ging over een vechtpartij op een fuif. Hierbij wordt geantwoord dat alle drie de respondenten de vechtpartij stoppen. Twee van de drie zetten zelf de vechters buiten. Eén enkele respondent houdt de personen ter plaatse om deze door de politie te laten afhandelen. Er wordt unaniem geantwoord dat ze wettelijk gezien enkel maar een vechtpartij mogen stoppen en de personen ter plaatse mogen houden voor de politie.

In het laatste onderdeel werden enkele gevarieerde vragen gesteld over het gebruik van dwang en de nieuwe wetgeving. Bij de vraag of bewakingsagenten speciale bevoegdheden zouden moeten hebben wordt er unaniem geantwoord dat dit zo zou moeten zijn, meer dan een gewone burger. Respondent één en twee geven aan dat ze al dwang hebben moeten gebruiken en dat dit noodzakelijk was ongeacht wat de wet zei. Ze hebben wel het gevoel dat ze zich meestal aan de wettelijke mogelijkheden houden. Respondent drie heeft nog nooit dwang moeten gebruiken buiten de wettelijke mogelijkheden om. Twee op de drie respondenten zegt dat ze bijna nooit dwang moeten gebruiken in het uitoefenen van hun functie. Eén op drie gebruikt vaak dwang.

Indien er dwang gebruikt moet worden door de respondenten dan zijn ze het er minstens “mee eens” dat dit voor een rechtmatige zaak was, één respondent is het zelfs “helemaal eens”. Volgens alle drie de respondenten breidt de nieuwe wetgeving de bevoegdheden van bewakingsagenten niet uit. Bij het beantwoorden van de

Resultaten Empirisch onderzoek 2 - Analyseren

50

voorlaatste vraag, of de wetgeving voldoet aan de behoefte om dwang te kunnen gebruiken zijn alle drie de respondenten het “helemaal oneens”. Er is een antwoord van een respondent bij de open vraag wat de respondenten nog willen meedelen: “Geef ons de middelen om ons werk op een degelijke en correcte manier te kunnen uitvoeren.”.

9.2. ANALYSEREN

Een statistische analyse is niet mogelijk. Daarvoor is de steekproef niet representatief ten opzichte van de onderzoekspopulatie. Er zijn slechts drie respondenten waardoor causatieve noch correlatieve verbanden vastgesteld kunnen worden. Er kunnen wel een aantal kwalitatieve indicaties getrokken worden uit de resultaten. Dit op een zeer verkennende basis en vrij van veralgemeenbare conclusie.

Het is duidelijk dat elke respondent wilt kunnen ingrijpen bij een situatie die ze op dat moment kunnen oplossen. Zij willen zelf voor een rechtmatige zaak dwang kunnen gebruiken. Voor de respondenten volstaat de wetgeving niet om de bevoegdheden die ze hebben en de situaties waarin ze in een hypothetische en reële wereld mee geconfronteerd worden aan te kunnen. De respondenten weten zeer goed wat ze niet mogen volgens de wetgeving. Doch de antwoorden tonen aan dat ze wel anders zouden handelen. Ze zouden indien noodzakelijk ingrijpen, inclusief het gebruik van geweld.

De meningen van de drie respondenten zijn gelijklopend over de hele lijn. Het valt wel op dat de jongste respondent het minst de noodzaak naar dwang voelt en dat ook het minste toepast. Nochtans blijkt uit de antwoorden dat hij wel dwang zou gebruiken indien hij dit noodzakelijk acht, buiten de wet om. Hij werkt ook minder dan een keer per maand op een evenement.

Hetgeen opvalt is dat er nooit een inactiviteit is. De respondenten zullen altijd ingrijpen en actie ondernemen. Dat valt te zien aan de antwoorden op de casussen waarbij er nooit lijdzaam wordt afgewacht tot het escaleert. Een preventieve werking valt ook goed te zien aan de weigering van een groepje ruziezoekers aan de ingang van een evenement, met risico op discriminatie en eventueel een te vlug gebruik van dwang van dien. Dit komt voornamelijk uit een gevoel van te moeten ingrijpen voor de situatie zou kunnen escaleren. De vragen in de casussen waren namelijk gericht op een noodzakelijke actie. Niets doen of afwachten leidde tot escalatie van het conflict. Er moet enkel nog een keuze gemaakt worden tussen welke actie. Hier gaan de respondenten duidelijk voor een oplossing van de situatie. Dit komt niet noodzakelijk overeen met de wettelijke haalbare oplossing.

Resultaten Empirisch onderzoek 2 - Besluit

51

9.3. BESLUIT

De steekproef is niet representatief, het is geen betrouwbare afspiegeling van de onderzoekspopulatie. Het is niet mogelijk om besluiten te maken die kunnen gelden voor de onderzoekspopulatie. Daarom wordt dit ook niet gedaan en blijft het bij de kwalitatieve en indicatieve analyse van hierboven. Een enkel voorzichtig besluit is wel dat de huidige wetgeving op basis van de antwoorden op de casussen en de vragen zelf niet voldoet aan de behoefte om dwang te gebruiken volgens de respondenten. Er wordt wel zeer goed geweten wat mag volgens de wet en wat niet, maar er wordt toch uit noodzaak anders gehandeld. Bij meer respondenten zou er hier een duidelijke trend en discrepantie tussen wet en werkelijkheid waarneembaar kunnen zijn.

Op de vraag waarom de enquête zo onsuccesvol is ga ik hier dieper op in. Op de promotionele mail had maar één bewakingsonderneming geantwoord, en dan nog negatief. De bewakingsonderneming stelde namelijk geen bewakingsagenten in de evenementensector te werk. De mailcampagnes werden wel geopend door de bewakingsondernemingen. Dit kan gezien worden aan de grafieken die getrokken kunnen worden uit het mailprogramma Mailchimp. De eerste mail werd 20 maal geopend en er werd 4 maal op de enquête geklikt. In de tweede mail zakte dit naar 16 openingen en 2 clicks.

Figuur 23: uittreksel uit Mailchimp. De grafiek toont de evolutie tussen de eerste mail die verstuurd werd en de tweede. De blauw-groene lijn staat voor het aantal keer dat de mail geopend is en de rood-paarse lijn voor het aantal keer dat er op de enquête geklikt werd.

Zo kan er ook gezien worden op welk medium de mail geopend werd. Door het hoge percentage van de openingen van de mail op een smartphone zou het kunnen dat dit zelfs geen degelijke behandeling gekregen heeft. Er stond namelijk veel tekst in de mail, hetgeen op een smartphone minder aangenaam is om te lezen.


52

Figuur 24: uittreksel uit Mailchimp. Deze figuur toont aan op welke manier de mails geopend zijn.

In de oorspronkelijke steekproef zaten 37 respondenten. Op het einde van de mail stond er telkens een uitschrijflink. Er was slechts 1 bewakingsonderneming die zich uitgeschreven heeft uit het onderzoek.

Figuur 25: uittreksel uit Mailchimp dat aantoont hoeveel respondenten in de steekproef zitten en hoeveel er zich uitgeschreven hebben.

9.4. IMPLICATIES BEVINDINGEN

De onderzoeksvragen met betrekking tot de visie van de bewakingsagent op het gebruik van dwang kunnen niet op een wetenschappelijk correcte wijze beantwoord worden. Dit impliceert dat deze vragen en de mogelijke antwoorden erop zo veel mogelijk geweerd zullen worden in de loop van het resterend gedeelte van het onderzoek. Er worden wel gedurende dit onderzoek indicaties gegeven volgens wat het antwoord zou kunnen zijn op basis van de drie respondenten die de enquête invulden en de persoonlijke ervaringen van de onderzoeker.

Wat kan de oorzaak zijn dat er te weinig participatie is voor het empirisch onderzoek uit de onderzoekspopulatie? Enerzijds kan dit aan de eerste ontvanger liggen, diegene die het onderzoek moet doorsluizen naar de doelgroep, bijvoorbeeld doordat de bewakingsondernemingen systematisch inkomende mails negeren die ongevraagd binnenkomen. Het kan ook dat er gefilterd wordt op nuttige mails en op minder nuttige mails waarbij enkel maar de eerste categorie behandeld wordt. Anderzijds kan het ook liggen aan de doelgroep zelf, de bewakingsagenten. De bewakingsonderneming kan overwegen om hen niet extra te belasten of er zelfs van uit gaan dat het onderzoek niet ingevuld zal worden en zodoende nutteloos is om het door te sturen.

Technische fouten kunnen uitgesloten worden doordat er met een professioneel mailprogramma gewerkt wordt dat de gegevens haalt uit de database van de FOD Binnenlandse zaken waardoor er mag verondersteld worden dat de gegevens, en zeker de mailadressen, kloppen. De mailadressen zijn ook gedubbelcheckt met het commercieel mailadres dat vermeld staat op website en externe communicatie.

Zijn hier oplossingen voor om bij komend onderzoek dit te remediëren? Om de respondenten in de steekproef te motiveren kan er gewerkt worden met incentives om de enquête in te vullen. Hiervoor bestaan er reeds onderzoeken die hadden toegepast kunnen worden op de enquête. In 2017 won de Amerikaanse Economist


53

Richard Thaler nog de Nobelprijs voor economie met zijn Nudge theorie waarin uiteengezet wordt hoe gedrag gestuurd kan worden.28 Zo kan er gedacht worden aan een beloning om dit in te vullen.

Het niet-invullen van de enquête stemt niet overeen met het zeer efficiënt en modern beeld dat opgehangen wordt van de bewakingssector. Wat als er werkelijk zeer weinig goedlopend mailverkeer is? Wat als er geen interesse is om mee te werken aan academisch onderzoek? Dit lijkt nefast te kunnen zijn om de sector ook van binnenuit, zowel bij grote als kleine spelers, te kunnen verbeteren en het goed imago ook hoog te kunnen houden.

28 K. AHMED, "'Nudge' economist Richard Thaler wins Nobel Prize" 2018, http://www.bbc.com/news/business-41549753.

Methodologie Literatuuronderzoek - Onderzoeksopzet

55

10. METHODOLOGIE LITERATUURONDERZOEK

In de voorgaande empirische onderzoeken zagen we de visie van de burger op het gebruik van dwang door bewakingsagenten. In dit onderdeel gaan we door middel van een literatuuronderzoek antwoord geven op diverse onderzoeksvragen rond het gebruik van dwang.

10.1. ONDERZOEKSOPZET

Het doel van het literatuuronderzoek is om de momenteel bestaande en bekende kennis te verzamelen over het gebruik van dwang door bewakingsagenten. Door het onderzoeken van de stand van zaken wordt er gekomen tot de juridische knelpunten die onderzocht dienen te worden.

Er wordt een niet loutere opsomming of samenvatting van alle gegevens beoogd. Het doel is om relevante informatie te selecteren en kritisch te bespreken met een scherp analytisch oogmerk.

10.2. ONDERZOEKSVRAAG

ONDERZOEKSVRAGEN

Wat is de huidige status van het gebruik van geweld en/of dwang door bewakingsagenten en hoe moet en kan dit in de toekomst aangepakt worden?

DEELVRAGEN

Is er een wettelijke opening voor het gebruik van geweld door bewakingsagenten?

Hoe zit het met het dragen en eventueel gebruiken van wapens door bewakingsagenten; een wapenstok of pepperspray? Wat met handboeien of andere instrumenten?

Hoe zou een ontwerpwet die bijkomende bevoegdheden toekent aan bewakingsagenten er uit zien?

10.3. ONDERZOEKSMETHODE

De onderzoeksmethode voor het literatuuronderzoek wordt in vier stappen gepland: voorbereiding, literatuur verzamelen, literatuur beoordelen (waarbij de selectie ook hoort) en de literatuur verwerken.

Methodologie Literatuuronderzoek - Onderzoeksmethode

56

VOORBEREIDEN

Tijdens de voorbereidende periode vormde ik een zeer breed beeld van het thema om het onderwerp te kunnen situeren binnen de brede context van het recht. Hiernaast werd er ook veldwerk gedaan zoals uiteengezet in de onderzoeksstrategie. Dit veldwerk situeerde zich in een veldstudie als vrijwillige steward, het organiseren van diverse evenementen en als bewakingsagent. Door het veldwerk kon ik de literatuurstudies in een praktisch kader plaatsen en gericht zoeken. Hiervoor volgde ik ook een aantal grondige en bijzondere studies om het onderzoeksveld goed te kunnen begrijpen. Gesorteerd van minder relevant naar zeer relevant volgde ik:

- Grondige studie Strafrecht - Grondige studie Europees Strafrechtelijk beleid - Grondige studie Strafrechtelijk beleid - Grondige studie Strafvordering - Bijzondere studie Publieke Politiestudies - Bijzondere studie Private veiligheids- en politiestudies

Door deze voorbereiding kan er gezocht worden op kernbegrippen die ik gebruikte als zoekwoorden, zoals hieronder opgesomd:

- Wettige verdediging door een bewakingsagent - Noodtoestand en private veiligheid - Uitoefenen dwang private veiligheid - Monopolie geweld door de overheid - Het gebruik van geweld tegen een bewakingsagent - Gebruik van geweld door een bewakingsagent - Burgerarrest van de bewakingsagent - ….

LITERATUUR VERZAMELEN

Dankzij de voorbereidingen werd er doelgericht gezocht binnen de bronnen. Binnen de online databanken intern en extern aan de universiteit en de fysieke bibliotheek doorzocht ik handboeken, monografieën, artikelsgewijze commentaren, tijdschriftartikelen en proefschriften. Bij het vinden van interessante bronnen consulteerde ik ook de literatuurlijst daarvan hetgeen leidde tot een sneeuwbaleffect.

LITERATUUR BEOORDELEN

Er werd een grote mate van informatie teruggevonden binnen het onderzoeksveld private veiligheid. Deze gevonden literatuur werd eerst beoordeeld op relevantie voor de onderzoeksvragen en op kwaliteit. De relevantiebeoordeling bleek vaak al duidelijk uit het lezen van de inleiding, abstract of de conclusie. De kwaliteit werd beoordeeld op basis van meerdere factoren zoals de reputatie van de auteur, de classificatie van het wetenschappelijk werk, het aantal verwijzingen, de bronnen van het werk zelf, …

Methodologie Literatuuronderzoek - Timing

57

LITERATUUR VERWERKEN

Om een antwoord te kunnen geven werden de gevonden, beoordeelde en geselecteerde bronnen grondig verwerkt. Dit gebeurde op basis van verschillende gevonden vragen29:

- Wat is het probleem en hoe wordt het onderzoek aangepakt? - Welke kernbegrippen staan centraal en hoe worden deze begrippen gedefinieerd? - Welke theorieën en modellen worden door de auteur gebruikt? - Wat zijn de resultaten en conclusies van het onderzoek? - Hoe verhoudt dit artikel zich tot andere publicaties met betrekking tot het

onderzoeksgebied? - Hoe kan dit onderzoek voor mijn eigen onderzoek worden gebruikt?

VERWIJZINGEN EN AFKORTINGEN

Er wordt naar alle bronnen verwezen door middel van de standaardopmaak “Verwijzingen en Afkortingen”. Om één en ander te vereenvoudigen en automatiseren werd op aanraden van het monitoraat van de rechten in opdracht van Maja Reynebeau en Joke Baeck gewerkt met het softwareprogramma Endnote, versie X8. De beschrijving die aan het programma werd gegeven was de volgende: “Endnote is een softwareprogramma waarmee je een persoonlijke databank met bibliografische gegevens (bv. van rechtspraak en rechtsleer) kan opbouwen, beheren en gebruiken. Door de integratie van Endnote in Word kan je verwijzingen uit je databank op een eenvoudige manier in een Word-bestand invoegen; deze verwijzingen gebeuren automatisch volgens de V&A-regels.” 30

Tijdens de praktijksessie die gevolgd werd door de onderzoeker op 7 november 2016 werd de werking van het programma uitgelegd. Er zaten nog enkele schoonheids- en afwerkingsfouten in, maar deze gingen in 2017 verholpen worden. Deze zijn echter tot op datum van indienen van de masterproef niet verwerkt in een update van het programma. Daarom zijn de voetnoten en de bijhorende bibliografie niet overal perfect. Er zijn problemen met de lettergrootte, de aflevering, de volgorde van de auteurs en afkorting van de namen van de auteurs en de ordening in subcategorieën in de bibliografie. De onderzoeker past in de mate van het mogelijke alles handmatig aan, doch door het automatisch updatesysteem en de door Endnote opgelegde beperkingen kan het zijn dat er nog onvolkomenheden buiten de wil van de onderzoeker om in geslopen zijn. Zo staat er nergens in de voetnoten wanneer een online bron geconsulteerd is, dit staat alle keren wel in de bibliografie.

10.4. TIMING

Dit onderzoek heeft gelopen gedurende het hele academiejaar 2017-2018, vanaf oktober tot mei.

29 A. KRUL, Zo doe je een literatuuronderzoek of literatuurstudie, https://www.scribbr.nl/scriptie-structuur/hoe-doe-je-literatuuronderzoek/. 30 Mail Evi Németh, 20/10/2016

Resultaten literatuuronderzoek - Totstandkoming van de nieuwe wet op de private veiligheid

59

11. RESULTATEN LITERATUURONDERZOEK

Het hierboven beschreven literatuuronderzoek vertrekt van de totstandkoming van de nieuwe wet op de private veiligheid. Het parlementair debat dat volledig gefilmd werd en online staat op dekamer.be is hier het uitgangspunt. Eerst worden de uiteenzettingen en de kleine discussie samen met de stemming die erop volgde uitvoerig weergegeven. Uit deze parlementaire voorbereidingen is het mogelijk om enkele trends te generaliseren en weer te geven. Deze worden in de hoofdstukken die volgen onder de loep genomen en kritisch geanalyseerd. Zo wordt er gekeken of dwang werkelijk het monopolie is van de overheid en of huidige of vooropgestelde opleiding werkelijk volstaat.

In een tweede deel worden aspecten rond het mogelijks gebruik van dwang en geweld uiteengezet zoals de wettige verdediging, het arrestatierecht, de internationale omgeving en valkuilen bij het gebruik van geweld door de bewakingsagent. In een laatste hoofdstuk wordt gekeken wat de mogelijkheden zijn tot uitbreiding van het instrumentarium van de bewakingsagent.

11.1 . TOTSTANDKOMING VAN DE NIEUWE WET OP DE PRIVATE VEILIGHEID

Om de nieuwe wet op de private veiligheid goed te kunnen begrijpen wordt er gekeken naar de tijdslijn met betrekking tot de totstandkoming van de nieuwe wet. Nadien naar het parlementair debat rond de stemming, een analyse van de inhoud van de totstandkoming en het debat.

TIJDSLIJN31

De monocamerale goedkeuringsprocedure rond het stemmen van de nieuwe wet op de private veiligheid vindt zijn oorsprong in het regeerakkoord van oktober 2014. Hieronder wordt vertrekkend vanaf het regeerakkoord een tijdslijn gemaakt van de procedure die doorlopen is om tot de uitvoering te komen.

Actie Datum Vergadering (als toepasselijk)

Basis in regeerakkoord32 09/10/2014 Federale regeringsmeerderheid (o)

Vergadering 7/01/2015 Commissie voor Binnenlandse Zaken, Algemene Zaken en Openbaar Ambt (b)



31 KAMER, Parlementair Document 54K2388,

http://www.dekamer.be/kvvcr/showpage.cfm?section=/none&leftmenu=no&language=nl&cfm=/site/wwwcfm/flwb/flwbn.cfm?lang=N&legislat=54&dossierID=2388. 32 X, Regeerakkoord, Federale Meerderheidspartijen, Brussel, 2014.


60

Hoorzitting33 8/12/2015 Commissie voor Binnenlandse Zaken, Algemene Zaken en Openbaar Ambt (b)

Hoorzitting 12/01/2016 Commissie voor Binnenlandse Zaken, Algemene Zaken en Openbaar Ambt (b)

Hoorzitting 08/03/2016 Commissie voor Binnenlandse Zaken, Algemene Zaken en Openbaar Ambt (b)



Indieningsdatum bij de kamer 29/03/2017 Federale regering - Wetsontwerp Monocamerale Procedure

Datum ronddeling 31/03/2017 Procedure

Bespreking 03/05/2017 Commissie voor Binnenlandse Zaken, Algemene Zaken en Openbaar Ambt (o)




Amendement 18/05/2017 Koenraad, Degroote N-VA Veerle, Heeren CD&V Philippe, Pivin MR Katja, Gabriëls Open Vld Franky, Demon CD&V Sabien, Lahaye-Battheu Open Vld Christoph, D'Haese N-VA


33 Naast de hoorzittingen heeft de commissie van Binnenlandse Zaken, de Algemene Zaken en het Openbaar Ambt verscheidene vergaderingen gehad

om het wetsvoorstel voor te bereiden.


61

Amendement 08/06/2017 Isabelle, Poncelet cdH

Alain, Top sp.a

Eric, Thiébaut PS

Stemming en goedkeuring in de Kamer

08/06/2017 Plenaire vergadering kamer (o)

Datum wet 02/10/2017 Procedure

Staatsblad datum 31/10/2017 Procedure

Inwerkingtreding 10/11/2017 Procedure

Staatsblad erratum 18/12/2017

Geplande evaluatie Onbekend

Voor de aanname van dit wetsontwerp waren er enkele wetsvoorstellen (2014, 2016) die zonder voorwerp vielen. Deze werden niet meegenomen in deze tijdslijn. Na de stemming in de kamer zijn er nog een groot aantal KB’s en MB’s nodig om de wet volledig ten uitvoer te kunnen brengen. Enkele zijn daarvoor al uitgevaardigd zoals het KB over de aanwijzing van de ambtenaren gemachtigd om toezicht uit te oefenen op de nieuwe wet.34

(o): openbaar

(b): besloten

DEFINITIEVE STEMMING 08/06/2017

De nieuwe wet op de private veiligheid is goedgekeurd op 08/06/2017. Deze goedkeuring kwam er enkele dagen na de aanslagen in Londen35 op 6 juni 2017 en in Teheran36 op 7 juni 2017. Hieronder volgen uitgetypte mogelijks relevante passages met betrekking tot het onderwerp dwang en geweld in de nieuwe wetgeving. Erna wordt er een analyse gemaakt van de definitieve goedkeuring van het wetsontwerp en de drie gekoppelde wetsvoorstellen. Het doel is om tot inzichten te komen in de drijfveren achter de goedkeuring van het wetsvoorstel en te kunnen concluderen of er een impact is geweest op het verbod tot het gebruik van dwang en geweld.

34 Koninklijk besluit van 19 december 2017 betreffende de aanwijzing van de ambtenaren en agenten gemachtigd om toezicht te houden op de

toepassing van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid en haar uitvoeringsbesluiten 35 H. ALEXANDER, "London Bridge attack - everything we know" 2017, http://www.telegraph.co.uk/news/2017/06/03/london-bridge-everything-know-

far/. 36 B. MCKERNAN, "Tehran attacks: Isis claims responsibility for 'first major attack on Iran'" 2017, http://www.independent.co.uk/News/world/middle-

east/tehran-attacks-isis-suicide-bomb-iran-first-ever-terrorism-claim-responsibility-parliament-shrine-a7776631.html.


62

INLEIDING

Siegfried Bracke in zijn functie als kamervoorzitter opende de vergadering met een speech over de aanslagen. Ondanks zijn matig enthousiasme werd onvoorwaardelijke steun van België toegezegd op alle vlakken. “The international community must spare no efforts in strengthening the fight against all terrorism.”37.

In de speech van premier Charles Michel die na deze van de kamervoorzitter kwam, werd er strijdvaardig gesproken over het gevecht tegen terrorisme: “Wij moeten allemaal gemobiliseerd blijven in de strijd voor democratie en de fundamentele vrijheden. Wij willen veiligheid en vrijheid”. Er wordt eerst een samenvatting gegeven door Franky Demon (CD&V), rapporteur van de commissie Binnenlandse Zaken. Als doelstelling wordt meegegeven dat het doel een kaderwet is die vereenvoudiging en leesbaarheid nastreeft.

De nieuwe wet wil de specifieke expertise van de private veiligheid opnemen in de integrale veiligheid. Er wordt specifiek gerefereerd naar dwang en geweld die in beginsel voorbehouden blijven voor de politie. Contrastief wordt erna verwezen naar het gebruik van wapens voor de bewaking van militaire sites en bepaalde internationale instellingen en ambassades. De link naar het kerntakendebat wordt hier ook gelegd. Het evenwicht tussen overheid en private sector was voer voor debat in de voorbereidingen. Controle ten aanzien van personen en ondernemingen actief in de private sector wordt als een focuspunt aangehaald.

De commissie heeft verschillende experts in het professionele en academische veld uitgenodigd. Meningen hier verschilden over het kerntakendebat. Het leggen van grenzen bleek hier essentieel te zijn. Het leek een geruststelling te zijn dat sommige bevoegdheden onder controle staan. Er werden echter ook grote vragen gesteld worden in de commissie. Dhr. Demon liet zelfs uitschijnen dat er geen eenheid van mening bestond. Een zeer belangrijke zijdelingse opmerking, die ontkend werd, ging over een veiligheidsbeleid op twee snelheden.

UITEENZETTINGEN

De geamendeerde tekst werd na de inleiding door Demon voorgelegd aan het parlement. Volgende personen kwamen tijdens de zitting aan het woord:

- Franky Demon – CD&V - Brecht Vermeulen – N-VA - Éric Thiébaut - PS - Philippe Pivin - MRv - Veerle Heeren – CD&V - Sabien Lahaye-Battheu – Open VLD - Alain Top – SP.A - Gilles Vanden Burre - Ecolo - Isabelle Poncelet – cdH (CD&V) - Raoul Hedebouw - PVDA - Jan Jambon N-VA - Willy Demeyer - PS

37 X, Vragen, wetsontwerpen en voorstellen, stemmingen, Brussel, De Kamer, 2017.


63

De heer Brecht Vermeulen (N-VA) nam hierna het woord. Hij ging terug naar het regeerakkoord van 2014 waarin een evaluatie beloofd werd van de private veiligheid. Die evaluatie gebeurde ook38. Hij uit zich als voorstander voor het integreren van de private sector in het veiligheidsbeleid. Een vertegenwoordiger van de lokale politie uitte zich ook als voorstander, zodanig dat er kan gefocust worden op de kerntaken. Vermeulen drukte zich zeer duidelijk uit dat er enkel dwang kan gebruikt worden door de politie. Hij maakte geen onderscheid tussen dwang en geweld.

Vermeulen projecteert nog enkele algemene vragen naar de toekomst: winkelbewaking, uitgangsbewaking en betrapping op heterdaad. Er wordt niets gezegd over dwang, noch geweld. Is dit dan impliciet verbonden?

De heer Éric Thiébaut (PS) spreekt na Vermeulen. Thiébaut spreekt een vrees uit voor een te grote marktwerking en het terug dringen van de overheid. Als eerste element wordt commentaar gegeven op de onderfinanciering van de politie. Er wordt een link gelegd met de factuur die bij de lokale politie terecht zal komen en uiteindelijk bij de gemeenschappen. Zo zou het federale niveau die de federale politie moet financieren de last verleggen naar de gemeenschappen.

Een tweede element raakt het debat over de rechten van de burger en een veiligheidssysteem op twee snelheden. Een burger heeft volgens de spreker recht op veiligheid die absoluut door de overheid moet gegarandeerd worden. Hij dient dit niet zelf te regelen want niet iedereen heeft daar de mogelijkheden toe en creëert zo sociale ongelijkheid. Dit is volgens hem gebaseerd op artikel 12 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Minister Jambon had hier al op geantwoord dat een bewakingsagent niet meer rechten had dan elke burger. De spreker pareert dit echter door te vermelden dat een gewone burger niemand twee uur bij kan houden zonder dat de politie tussenkomt.

Het idee dat de bewaking van de kazerne van de (para)militairen overgenomen wordt door de private sector vond hij “curieux”. Aan de ene kant zetten we meer militairen op straat in, verlagen we de pensioenleeftijd in delen van het leger en aan de andere kant laten we de bewaking van de kazerne over aan iemand anders. Enkele weken na de stemming berichtte de Standaard inderdaad dat er een proefproject gestart werd in de kazerne van Heverlee39. Een derde element is de mogelijke aanwezigheid van bewakingsagenten bij conflicten in een bedrijf. De waarborgen in het wetsontwerp worden wel erkend maar als onvoldoende verklaard. Er worden ook vragen gesteld bij controle en opleiding. Hij trekt de juniorpartner theorie die vooropgesteld wordt in twijfel.

De heer Philippe Pivin (MRv) sprak na Thiébaut. De spreker benadrukt zeer duidelijk dat het monopolie van dwang en geweld bij de politie blijft. Dit zonder enige nuance en ambiguïteit. De rol van de sector voor de MR blijft puur preventief en ontradend.

Mevrouw Veerle Heeren (CD&V) verdedigt het wetsontwerp en toont de reeds vele hoorzittingen en voorbereidend werk aan. Mevrouw Heeren gaat enkel akkoord met het in beginsel voorbehouden van het geweld en dwang aan politie. Er wordt nadruk gelegd op het prijskaartje voor lokale gemeenten en geeft hierbij het voorbeeld van de evenementen die dit zelf betalen.

Mevrouw Sabien Lahaye-Battheu (Open VLD) verwijst naar een omzendbrief van 2006 van de minister van Binnenlandse Zaken voor de administratieve vereenvoudiging van de politie. Lahaye verwees ook naar een lange voorbereidingsperiode in 2008-2014. Open VLD is blij met het resultaat momenteel. Er wordt verwezen naar het regeerakkoord onder Di Rupo waarin verwezen wordt naar het kerntakendebat om zowel administratieve als

38 Doch deze is nergens terug te vinden en werd dus niet mee genomen in het literatuuronderzoek. 39 C. MAES, "Securitas neemt bewaking kazerne over van militairen" 2017, http://www.standaard.be/cnt/dmf20171123_03204560.


64

operatieve taken uit te besteden zodanig dat de politie zich kan concentreren op kerntaken. Hun uitgangspunt is samenwerken aan een veilige samenleving tegen een betaalbare prijs.

Integrale veiligheid wordt opnieuw, sinds 20 jaar, als streefdoel vooropgezet. Dit houdt voor Open VLD een veiligheid in die meer is dan enkel criminaliteit bestrijden maar ook overlast. Een integrale veiligheid is een keten waarin ook preventie en nazorg zit. Als sluitstuk moet de publiek-private samenwerking mogelijk zijn. Er wordt ook gewag gemaakt van het concept modale veiligheid (volgens Dikke Van Dale betekent modaal gemiddeld), dit houdt volgens Open VLD in dat niet enkel de overheid moet instaan voor de veiligheid maar ook het bedrijfsleven en private actoren. Zij gaan voor uitbesteding met een overheid die de regie in handen houdt.

De doelstelling is het versterken van de operationele capaciteit en aanwezigheid van de politie op het terrein. Open VLD gaat in het kerntakendebat voor een driesporenbeleid met als eerste spoor het bepalen van de kerntaken van de politie. Vervolgens is het tweede spoor de reorganisatie en modernisatie van de politie en als derde en laatste spoor de overheveling van de taken naar derden onder andere de private veiligheid.

Na de hoorzittingen is er een amendement gekomen met bijkomende taken van Open VLD: de sweepings (controle van roerende of onroerende goederen op explosieve stoffen en andere gevaarlijke voorwerpen), opleiding en inzet van honden, inzet van technische middelen. Er wordt een opening gemaakt naar een wijziging van de Wet op het Politieambt. De heer Alain Top (SP.A) neemt erna het woord. De hamvraag is waar de grens van de uitbesteding ligt voor het toezicht en de handhaving van de openbare veiligheid. De grens dient te beantwoorden aan drie fundamentele uitgangspunten: een de veiligheid moet altijd gegarandeerd blijven, twee: iedereen heeft recht op een gelijke behandeling in de veiligheidszorg, drie: de veiligheidszorg moet democratisch georganiseerd zijn.

Zijn vraag is of private veiligheid de veiligheid verhoogt of enkel het veiligheidsgevoel. Hij speelt in op verwarring tussen de uniformen en de politie. Hierbij vindt hij ook de gelinkte bevoegdheden een probleem. Hij stelt de vraag of de kwaliteit van de bewakingsagenten gegarandeerd is. De heer Top is blij dat in het voorstel wapendracht en geweld voorbehouden is voor politie. Het spreekwoord “The proof of the pudding is in the eating” dat al gebruikt werd vindt hij ronduit gevaarlijk.

Gelijkheid is het tweede criterium. Zo stelt hij grotere evenementen ten opzichte van kleinere evenementen met daarbij het risico dat de kleinere door de voorgestelde wijzigingen verdwijnen. Politie zou veranderen naar een brandweerpolitie in plaats van een gemeenschapspolitie zoals vooropgesteld. Ze zijn tegen een duale politiezorg waarbij wie het kan betalen kan rekenen op private veiligheid en een afgeslankte politie.

Het derde criterium is veiligheid democratisch invullen. Controle is hier volgens dhr. Top een probleem. Volgens artikel 101 van de grondwet zijn de ministers rechtstreeks verantwoordelijk tegenover de kamer. Bij die opdrachten hoort het garanderen van de openbare orde en de veiligheid. Op de private veiligheid zit enkel maar een indirecte controle. Hij refereert naar meer controle en transparantie die ook al op andere plaatsen werd gevraagd (allicht bedoelt hij hiermee enkele politieke incidenten van het politiek jaar voorafgaand aan 8 juni 2017). Het opleggen van een jaarlijks verslag aan de kamer bewijst juist dat er geen directe controle is. Het afstoten van taken betekent niet dat het niet meer betaald moet worden. Er is enkel maar een verschuiving van de financiële kost. Winst nastreven is het enige doel van de bedrijven.

Vermeulen komt tussen met een terechte vraag. Top beweerde dat tegelijk de bewakingsagenten een lager loon zullen hebben (en lees tussen de lijnen minder competent zullen zijn) en toch meer zullen kosten. Dit is volgens hem zo omdat er in een aantal gevallen dubbel werk zal zijn. Zo doen bewakingsagenten de vaststelling en moet de politie dit erna uitzoeken.


65

De heer Gilles Vanden Burre (Ecolo) krijgt het woord na Top. Hij laat uitschijnen dat er een goede discussie was met tegenovergestelde meningen. Hij erkent een veranderde samenleving met een verhoogde kans op terrorisme. Die context heeft een invloed op de werking van de veiligheid. Hij beweert dat de politie de samenwerking met de private veiligheid geen optimale oplossing vindt, maar dat het beter is dan niets en dus tevreden lijkt. Er zijn voor hem problemen met de overgedragen en over te dragen bevoegdheden. Het opent de poort naar een toekomst waar er te veel bevoegdheden zijn voor de private veiligheid. Deze wet is voor hem de eerste stap.

De democratische controle is voor hem een heikel punt. Het onderscheid met de politie en de indirecte vs. de directe controle is zeer groot. Een volgend punt dat gemaakt wordt is de impact van de lobby van de bewakingsondernemingen op het debat. Er was één academicus aanwezig op een commissie die aanzien werd als de autoriteit die criminoloog was en specialist op het vlak van de private veiligheid. Die persoon zou ook voorzitter zijn van een comité: “Comité de la transformation de la APEG (De BVBO, De Beroepsvereniging Van Bewaking Ondernemingen), l’APEG est le principal organisme du lobby de gardiennage privé.”40. Hij stuurt aan op belangenvermenging omdat de academicus aanwezig was tijdens de besprekingen.

Mevrouw Isabelle Poncelet (Cdh) neemt hier het woord. Complementariteit tussen beide spelers is voor haar noodzakelijk. Dit dient te gebeuren in een zeer strikt kader met alle voorwaarden voor succes. Het wetsvoorstel komt aan dit niet tegemoet. Samenwerking met politie, kerntakendebat, geen duidelijke grenzen, ontbrekende sectoren in het voorstel zoals de slotenmakerij, …

Na Poncelet volgt de heer Hedebouw (PvdA). Het wetsontwerp grijpt niet rechtstreeks in in de kerntaken van de politie. Het doel is om politietaken uit te besteden. De uitbesteding wordt vooropgesteld als enige oplossing. De onderfinanciering is, tussen de lijnen door, opzettelijk bedoeld om te laten lijken dat dit noodzakelijk is en er dus geen andere oplossing bestaat dan dit uit te besteden. Hij stelt zich vragen bij de controle en de kwaliteit van de sector. Sociale dumping en slechte contracten zouden typerend zijn voor de sector.

De heer Jan Jambon (N-VA) als bevoegd minister repliceert op de toespraken. Hij stelt zeer duidelijk dat er weinig nieuwe elementen naar voor komen op de plenaire vergaderingen door de zeer goede commissie. Daarom verwijst hij voornamelijk naar het verslag van de commissie. Het is duidelijk dat er tegenovergestelde ideologieën zijn. Links wilt dat de overheid alles reglementeert en de publieke sector alles op zich moet nemen. Een meer gematigde positie zegt dat de publieke sector zijn monopolie op het geweld moet behouden maar laat de andere taken die niet aan politionele verantwoordelijkheden raken over aan de private sector.

De externe ondernemingen die in België willen werken moeten een Belgische vergunning hebben en ook voldoen aan de Belgische wetgeving. Vergunningen kunnen gelijkgesteld worden, maar dan zal dit degelijk onderzocht worden. Over de controle van de private sector denkt de minister dat deze juist verhoogd is. Hij verwijst naar de inspectiediensten die voordien meer bezig waren met het uitklaren van de onduidelijkheden. Zo zou er nu tijd vrijkomen om te doen waarvoor ze opgericht zijn: inspecteren. Deze inspectie staat onder zijn controle en is dus voldoende. Het comité P is ook als inspectie gevoegd en zal of kan controle uitoefenen.

40 Dit werd door de onderzoeker veelvuldig gezocht maar het desbetreffende comité werd in publieke communicatie of publiekelijk ter beschikking

gestelde documenten niet gevonden.


66

REPLIEK

Top stelt een vraag over de controle. De wet zal dit verduidelijken en dat is maar goed ook. De boodschap is echter dat hoe meer er uitbesteed wordt er hoe meer er ook gecontroleerd moet worden. Die middelen kunnen dan niet in veiligheid geïnvesteerd worden. De minister antwoordt dat de politie ook gecontroleerd wordt en dat dit dus hetzelfde is. Er is geen toename van de werklast op het vlak van controle.

Thiébaut zegt dat het niet zomaar twee tegenovergestelde ideologieën zijn. Hij benadrukt dat de Federale Politie bevoordeeld wordt. Hij zou juist tevreden geweest zijn dat hij als burgemeester beroep kan doen op de private sector voor bijvoorbeeld een commandowagen of surveillancedrones. Hij, als burgemeester, verwacht dat de Federale Politie dit voorziet zonder dat hij daarvoor moet betalen. Dit is een verarming van de mogelijkheden van de Federale Politie. De minister zegt dat dit niet correct is en dat er wel geïnvesteerd wordt, structureel 500 miljoen euro de afgelopen drie jaar.

Een derde vraag komt van Demeyer. Hij heeft twee vaststellingen die volgens hem unaniem zijn. Een eerste dat er te weinig geïnvesteerd wordt en een tweede dat er geïnvesteerd moet worden. Hij wilt in het rapport juist de motivatie vinden om meer te investeren en niet telkens de vlucht te nemen naar de private veiligheid.

STEMMINGSINDICATIE NA DE DEBATTEN

- CD&V: pro - N-VA: pro - PS: Contra - MR: Onduidelijk - Open VLD: pro - SP.A.: contra - Ecolo: contra - CdH (CD&V): contra - PVDA: contra

DE STEMMING

Er wordt artikelsgewijs gestemd over de 278 artikelen in het wetsontwerp en drie amendementen. De stemming over de amendementen verliep als volgt:

- 4: Poncelet – 132 leden namen deel, 50 voor 79 tegen - afgewezen - 5: Poncelet – afgewezen (geen details) - 6: Top & Thiébaut – 133 leden 51 voor 78 tegen 4 onthoudingen – afgewezen

Stemming over het wetsontwerp zelf: 129 leden, 79 voor, 47 tegen en 3 onthoudingen. Er zijn ook wat technische problemen, maar het voorstel wordt aangenomen.

Bij de stemming lijkt het merendeel van de parlementsleden wel aanwezig te zijn. Vooraleer er gestemd werd nam de heer Brotcorne het woord om de ministers aan te sporen om ook op Europees niveau actie te ondernemen.


67

CONCLUSIE - ALGEMENE TENDENSEN

Er zijn enkele algemene tendensen op te merken uit de bespreking in de plenaire vergadering. Ten eerste uit niemand zich expliciet als voorstander voor het gebruik van geweld of dwang door politie. Desondanks wilt de meerderheid bewakingsagenten duidelijk taken van politie laten overnemen. Dat dit soms contradictorisch is met het absolute negeren van de nood aan gebruik van dwang en geweld bij bepaalde taken, wordt voor het gemak van het debat en de reputatie vergeten.

Een tweede algemene tendens is dat de grote woorden niet geschuwd worden. Men spreekt bijvoorbeeld van zeer grondige screening van bewakingsagenten (Vermeulen) terwijl die minstens twijfelachtig is. In de nieuwe wetgeving is het onderzoek naar de veiligheidsvoorwaarden afhankelijk van het initiatief van de door de minister van Binnenlandse zaken aangewezen ambtenaar, art. 65. Daarvoor moeten er eerst tegenindicaties in feiten of handelingen worden vastgesteld die niet horen bij het profiel van bewakingsagent. Stellen dat iedereen een grondige screening krijgt door veiligheidsdiensten is dus manifest verkeerd. Zelfs bij de screening die uitgevoerd zou worden is die volgens artikel 70 gebaseerd op “inlichtingen van gerechtelijk of bestuurlijke politie, inlichtingen waarover de inlichtingen-en veiligheidsdiensten beschikken of inlichtingen aangaande de beroepsuitoefening.”. Met andere woorden dus enkel op gegevens waarover de inlichtingen- en veiligheidsdiensten al beschikken. Niet iedereen krijgt dus standaard een grondige screening.

Ten derde worden er veelvuldig andere termen gebruikt dan in het wetsontwerp, wetsvoorstellen en amendementen. Een correcte juridische terminologie op een gevoelig vlak als private veiligheid die ontbreekt, doet vermoeden dat het wetsontwerp niet door alle parlementsleden even zorgvuldig bestudeerd zal zijn.

Ten vierde werden er veelvuldig budgettaire argumenten op tafel gelegd. Opmerkelijk is dat die zowel pro als contra waren. Er is nergens een volledig onderzoek terug te vinden over de financiële kant van de uitbesteding van huidige politietaken aan de private veiligheidssector. Op die manier worden er wetenschappelijk incorrecte interpretaties gemaakt op eigen berekeningen die de empirische controle niet doorstaan.

Ten vijfde is het opmerkelijk hoe vaak er een zwak punt door een andere partij juist gezien wordt als een sterk punt. Frappant voorbeeld is hier de opleiding en controle. Deze zou enerzijds zorgen voor een zekerheid dat dwang en geweld niet misbruikt kunnen worden en anderzijds volstaat dit absoluut niet om de bewakingsagent voor te bereiden op zijn bevoegdheden zoals toebedeeld door de wet.

Ten zesde valt het op hoe weinig volksvertegenwoordigers aanwezig zijn in het parlement tijdens de parlementaire besprekingen. Met behulp van de videobeelden41 valt te schatten dat er slechts een vijfde van de zetels gevuld zijn. Tijdens de plenaire stemming is er wel een grote aanwezigheid. Er wordt dus voor deze zeer gevoelige wetgeving gestemd zonder het voorafgaand inhoudelijk debat bijgewoond te hebben.

Als voorlaatste punt valt het op dat het bijzondere begin van de plenaire vergadering en de verscheidene vermeldingen naar terrorisme dit geen overdonderend effect gehad lijkt te hebben. Het risico dat dit het debat domineerde was niet expliciet aanwezig.

Om te eindigen kan men opmerken dat door bijna niemand gebruik gemaakt wordt van bewijzen. Er wordt zeer weinig tot niet gesteund op feiten of cijfers. Waarom is dit debat niet wetenschappelijk?

41 X, Vragen, wetsontwerpen en voorstellen, stemmingen, Brussel, De Kamer, 2017. Let op het uitzoomen op 06:01:26.

Resultaten literatuuronderzoek - Dwang is geen monopolie van de overheid

68

11.2. DWANG IS GEEN MONOPOLIE VAN DE OVERHEID

Tijdens het parlementair debat over de nieuwe wet op de private veiligheid hadden diverse parlementariërs zoals Vermeulen en Top het over het monopolie van dwang van de overheid. Dit was zelfs al zo bij de discussie rond het invoeren van de Wet Tobback42. Enkel de overheid zou bevoegd zijn om ook maar iets van dwang te gebruiken. Dit gebruik van dwang zou nooit bij de burger gelegen hebben en er ook nooit belanden. De parlementariërs sluiten bij hun betoog allicht wel de juridische concepten van de wettige verdediging en het arrestatierecht van de burger uit ondanks dat dit niet altijd vermeld werd zoals bij Pivin en Heeren. Dit onderdeel gaat echter niet over deze twee juridische constructies.

Dit onderdeel onderzoekt of het gebruik van geweld werkelijk het monopolie is van de overheid. Dit wordt nagegaan voor het verleden, de huidige situatie en de toekomst. Om deze onderzoeksvraag te beantwoorden is het onderzoeksdomein breed. Het socio-economisch spectrum wordt betrokken om ook indirecte invloed van private veiligheid of het gebruik van private veiligheid door de overheid te kunnen nagaan. België is betrokken in vele internationale organisaties en verdragen waardoor beleidshistorisch meer impact is dan enkel op het Belgisch grondgebied. De onderzoeksmethode vertrekt voor dit onderdeel vanaf het boek van Singer, “Corporate warriors: The Rise of the privatized military industry”43

Bewakingsagenten zouden in de uitoefening van hun functie dan ook quasi nooit dwang nodig hebben44 is dan ook de veronderstelling en het startpunt van de redenering. Zoals we hieronder zullen zien is dit zowel voor het verleden, het heden als de toekomst niet de waarheid.

HET VERLEDEN

“Trade must be driven and maintained under the protection and favour of your own weapon… Trade cannot be maintained without war, nor war without trade.”

Jan Coen, gouverneur-generaal van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.

Het voorkomend idealistisch beeld over de oorlog die uitgevochten wordt tussen overheden voor hoge waarden en normen is historisch gezien niet correct. Private militaire organisaties die ressorteren onder private veiligheid doorheen de geschiedenis hebben slechts één doel: geld verdienen. Het monopolie van de staat is eerder de uitzondering dan de regel in de geschiedenis.45

Bijna elke grootmacht huurde buitenlandse krijgers in om te vechten voor hun zaak. Dit ging van de oude Egyptenaren tot de Victoriaanse Britten, de Afrikaanse kolonies en de Europese Balkan-moeilijkheden. Naast het klassieke oudste beroep ter wereld, de werktuigenbouwer, jager-verzamelaar, prostituee of zelfs tandarts46 en spion47 hoort ook de gespecialiseerde krijger die zijn diensten kan ruilen voor goederen thuis in het rijtje48. Deze krijgers hebben zich nadien verenigd en verhuurden hun diensten, vaak aan de meestbiedende. Zij waren experts in hun vak zoals tireur, contramineur, kruisboogschutter, genie, … en traden zowel op bij veldslagen als bij 42 D. GOOSSENS., 20 jaar " Wet Tobback" Een analyse van de parlementaire discussie inzake de private veiligheid. , onuitg. Faculteit Rechtsgeleerdheid

Universiteit Gent, 2010, 124 p. 43 P.W. SINGER, Corporate Warriors - The Rise of the Privitized Military Industry, New York, Cornell University Press 2008. 44 X, Actoren van de sector van de private en bijzondere veiligheid. - Deontologische code. , Bulletin nr : B093 - Schriftelijke vraag en antwoord nr :

0260 - Zittingsperiode : 52, De Kamer, 2009. 45 J. THOMSON, Pirates to Soverens: state building and extraterritorial violence in early Modern Europe, Princeton, Princeton University Press, 1994. 46 L. BROUWERS, "Het oudste beroep ter wereld? Tandarts", De Standaard, 20/04/2017 2017, https://www.standaard.be/cnt/dmf20170419_02842015. 47 A. KOUWENHOVEN, "Spionage is één na oudste beroep ter wereld", NRC , 2014. 48 F.C. LANE, Profits from power: readings in protection rent and violence enterprises, Albanië, Suny Pres, 1979.


69

belegeringen in aanvallende of verdedigende partij49. De eerste officiële historische referenties zijn te vinden in het leger van koning Shulgi van Ur rond 2094-2047 BC. De eerste grote veldslag is de slag bij Kadesh, gelegen in het huidige Syrië. Daar vochten de Egyptenaren onder leiding van farao Ramses II tegen het Hettitisch leger in 129450 VC of 127551 VC. De Egyptenaren hadden Namibiërs ingehuurd om aan hun kant oorlogsdaden te stellen in wat waarschijnlijk de grootste strijdwagenslag ooit was.

Na het verliezen van de eerste Punische oorlog of de Bella Punica tussen Carthago en de Romeinse Republiek wist een machthebber van Carthago de oplossing: huurlingen. Hannibal trok met deze getrainde soldaten de Alpen over en overwon in de tweede Punische oorlog de Romeinen. De oorlog werd uiteindelijk toch verloren door een probleem dat voornamelijk (en vaker) voorkwam bij huurlingen: de betaling. Rome had de zilvermijnen van Carthago ingenomen en zo kon de stadstaat het grote ingehuurde leger niet meer onderhouden.52 De trouw van een huurling ligt enkel bij diegene die betaalt en dus werd Carthago verslagen evenals later in de derde Punische oorlog. Het veroveren van de geldtoevoer kan ook de bron zijn van de grote macht van Rome53. Na het veroveren van de mijnen maakten de Romeinen ook veelvuldig gebruik van huurlingen, de zogenaamde foederati. Juridisch waren zij dan wel gebonden door de foedera, verdragen, maar ze handelden als huurlingen.54

Afrikaanse kolonies, zoals Congo door België het beste gekend, waren ook nauw verbonden met huurlingen. Op dat moment in de geschiedenis was door de opgekomen staten en het wijdverspreide concept van soevereiniteit de individuele huurling populairder geworden dan aaneengesloten groepen huurlingen. Zulke huurlingen verleenden diensten op een eerder informele basis. Rebellengroepen of grote ondernemingen verleenden in die streek vooral diensten aan zwakke overheden zoals Latijns-VSA, China en later zoals hier Afrika.

In (Belgisch) Congo (Of Zaïre en nu de Democratische Republiek Congo) waren de hoogdagen van zulke huurlingen het grootst gedurende de dekolonisatie in de jaren 50 en 60. Dit was het opvallendst gedurende de oorlog van 1960 tot 1964. Private ondernemingen gebruikten toen huurlingen om mijnconcessies te veroveren en te verdedigen in Katanga. Katanga was tussen 1960 en 1963 een onafhankelijke staat, dit was mogelijk doordat dit het rijkste gebied was van Congo. Huurlingen in dienst van mijnondernemingen werden bekend onder de naam Les Affreux (The terrible ones, de verschrikkelijken). Individuele huurlingen verkregen toen faam zoals Mike Hoare en Bob Denard.55 Zij speelden daarna nog een rol in verschillende andere conflicten.56 De wreedheden begaan door deze huurlingen zijn goed gedocumenteerd zoals in “King Leopold’s ghost” van Adam Hochschild57

of het recentere: “Congo, een geschiedenis” van David van Reybrouck58. De juridische situatie moet zeer interessant geweest zijn gedurende de periode dat Congo private eigendom was van Koning Leopold en hij huurlingen in dienst nam.

49 H. BLOM, Belaagd en belegerd, De Balans, 2011. 50 J.L. TAULBEE, Reflections on the Mercenary option: Small Wars & Insurgencies, 2007. 51 M. KERRIGAN, Battle of Kadesh, https://www.britannica.com/event/Battle-of-Kadesh 52 J. LACEY, Price of Victory, http://www.historynet.com/price-of-victory.htm 53 J. URBANUS, Spain’s Silver Boom, https://www.archaeology.org/issues/275-1711/from-the-trenches/6003-trenches-spain-roman-silver-mining 54 W. POHL, Kingdoms of the Empire: The Integration of Barbarians in Late Antiquity, Leiden, Nederland, Bill, 1997. 55 W. BRUYÈRE-OSTELLS, La révolte des mercenaires contre Mobutu en 1967, https://etudesgeostrategiques.com/tag/bob-denard-jean-schramme-

katanga-mercenaires-mike-hoare-affreux-mobutu-republique-democratique-du-congo/ 56 P.D. VOS, Les mercenaires blancs n’avaient jamais trahi leur fidélité envers M. Moïse Tshombe, https://www.monde-

diplomatique.fr/1967/12/DE_VOS/28138 57 A. HOCHSCHILD, King Leopold's Ghost, Boston, Massachusetts, Verenigde Staten van Amerika, Houghton Mifflin Harcourt, 1999. 58 D.v. REYBROUCK, Congo, een geschiedenis, Amsterdam, De Bezige Bij, 2010.


70

De Balkan regio staat in de recentere Europese geschiedenis gekenmerkt door de hevige gewapende conflicten tussen en in landen zoals Macedonië, Bosnië – (Herzegovina), Kroatië, Kosovo, … MPRI, Military Professional Resources Inc., was een van de grootste aanbieders van militaire diensten ter wereld. Hun voornaamste opdrachtgever was The US Department of Defense. MPRI had een trainingscentrum in Bosnië en speelde een grote controversiële rol59 in de Balkanoorlogen waarvoor ze in 2010 vervolgd werden60. MPRI was ook niet alleen, naast de Amerikaanse onderneming waren er ook een Franse, Britse en een Duitse onderneming actief zoals Eric SA, Iris, Secrets and Sandline, Cubic and IBC.

Bij de annexatie van de Krim door Rusland begin 2014 waren er een aantal indicatoren dat Rusland samenwerkte met een private militaire organisatie om de drukkingshandelingen op het terrein uit te voeren. Verschillende uniformen en een betere uitrusting61 voeden deze veronderstelling. Het zou gaan om ex-Russische speciale eenheden die zich verenigden in ondernemingen die linken hebben met Russische oligarchen die op zich weer linken hebben met Poetin. Nog verdergaande theorieën en zelfs een rapport van de Oekraïense Staatsveiligheid (SBU) stellen dat de Russische president een privaat leger heeft in de vorm van de PMO Wagner.

De naam Wagner zou gekozen zijn omdat de zaakvoerder, Utkin (voormalig huurling bij Slavic Corps, vocht onder andere in Syrië aan de zijde van Bashar al-Assad), een sterke band voelt met de componist Wagner.62 Wagner is vrij controversieel omdat het Hitler zijn favoriete componist was en Hitler ook bevriend was met familie van Wagner. De muziek was een manier om nationaalsocialistisch Duitsland te begrijpen63. Niet direct een neutrale of strategische goed gekozen naam. In Israël worden er nog altijd concerten van de Universiteit van Tel Aviv geblokkeerd door de overheid vanwege de antisemitische opvattingen die Wagner zou gehad hebben. In zijn werk van 1850: “Das Judentum in der Musik” komt dit naar boven. Ondanks dat Rusland een van de landen is waarin militaire activiteiten buiten de overheid om illegaal zijn, bestaan er meerdere PMO’s. Hun actieterrein, waar zij niet alleen private militaire diensten aanboden maar ook gruwelijke daden verrichtten, zoals foltering lag in Oekraïense, Syrische of andere conflicten64.

59 UNKNOWN, Croatia - Operation Storm 1995, https://www.globalsecurity.org/intell/ops/croatia.htm 60 D. ISENBERG, MPRI Couldn’t Read Minds: Let’s Sue Them, https://www.huffingtonpost.com/david-isenberg/mpri-couldnt-read-minds-

l_b_688000.html 61 R. SYNOVITZ, Russian Forces In Crimea: Who Are They And Where Did They Come From?, https://www.rferl.org/a/russian-forces-in-crimea--who-are-

they-and-where-did-they-come-from/25285238.html 62 S. IASYNSKYI, Wagner mercenaries: what we know about Putin’s private army in Donbas, http://euromaidanpress.com/2017/10/19/wagner-

mercenaries-what-we-know-about-putins-private-army-in-donbas/ (consultatie 24/03/2018). 63 ONBEKEND, Wagner en zijn invloed op Hitler, https://isgeschiedenis.nl/nieuws/wagner-en-zijn-invloed-op-hitler 64INFORMNAPALM, Private Military Companies in Russia: Carrying Out Criminal Orders of the Kremlin, http://informnapalm.rocks/private-military-

companies-in-russia-carrying-out-criminal-orders-of-the-kremlin.


71

Figuur 26: overzicht private militaire ondernemingen in Rusland

In eigen land vierden de discotheken eind twintigste eeuw hoogtij. De bewaking werd voorzien door portiers een parkeerwachters, allen dus bewakingsagenten. In Vlaanderen waren er in 1995 naar schatting driehonderd à vierhonderd discotheken. Alhoewel incidenten geminimaliseerd werden door de discotheekuitbaters en portiers waren er toch misdrijven zoals drugs, geweld en vandalisme. Dit was ook de top drie waarom discotheken een bestuurlijk bevel kregen om de deuren te sluiten. Sinds een studie uitgevoerd door Decorte in 1995 is er echter al veel veranderd. De ongecontroleerde en vergunningsloze portier is op vele plaatsen vervangen door de private bewakingsagent die met alle wettelijke vereisten in orde is. De portiersoorlog is beslecht door de wetgever.

Het inhuren van externen om in andere oorlogen te vechten is dus even oud als de conflicten zelf. De balans sloeg zelfs vaak door naar private veiligheid (private militaire organisaties). In een worsteling met de nood naar veiligheid werden huurlingen oorlogstijden zeer aantrekkelijk65. Hieruit kunnen we besluiten dat de overheid niet enkel het monopolie op geweld heeft en dit zeer vaak bij derden lag.

DE HUIDIGE SITUATIE

Niet alleen in het verleden maar ook op dit moment schrijven veiligheidsondernemingen mee aan de regie en uitvoering van conflicten. Over de exacte activiteiten wordt er vaak niet veel gepubliceerd noch gecommuniceerd, omdat een grote discretie wordt toegepast door de ondernemingen. Er is vaak slechts een tipje van de sluier dat

65 Dal Lago , Alessandro, and Salvatore Palidda. Conflict, Security and the Reshaping of Society : The Civilization of War. London: Taylor & Francis, 2010,

230 p.


72

opgelicht wordt. Op het vlak van de private opsporing werd dit in 1993 gedaan door Kaat Boon.66 Veiligheidsondernemingen willen daarmee verhullen hoe hun werking in elkaar zit, wie hun opdrachtgevers zijn en wat zij op welk moment waar ondernemen. Onderzoek komt pas jaren na de feiten.

Op het Afrikaans continent is door onstabiele en vaak wisselende overheden de veiligheidsbalans na een snelle evolutie volledig doorgeslaan naar de private sector. Grote bewakingsondernemingen zoals G4S en kleinere ondernemingen zorgen voor de veiligheid van diegenen die het kunnen betalen. De focus ligt dan wel meer op bewaking en is minder militair, maar is nog steeds aanwezig met de “noodzakelijke” uitoefening van dwang en geweld. Doctor Paul Higate analyseerde de situatie en publiceerde in 2017 zijn resultaten67. Hier is het monopolie van geweld ontegensprekelijk niet meer dat van de overheid. Er is eerder een oligarchie.

België neemt deel aan operatie Gallant Phoenix van de Amerikaanse overheid. In die operatie worden er buitenlandse IS strijders op geheime lijsten gezet, opgespoord en uitgeschakeld. Ons land zou enkel helpen met inlichtingen te verstrekken, hetzelfde wat er ook privé gebeurt voor Gallant Phoenix68. Zo staat ook België door de medewerking het monopolie van geweld voor de overheid af aan de private sector.

Dichter bij huis werd er in maart 2018 naar aanleiding van de nieuwe wet private veiligheid en naar de aanloop van de zomerfestivals een omzendbrief gestuurd69 naar alle gemeenten en politiekorpsen met richtlijnen omtrent de interpretatie van de wet. Er wordt beschreven in punt 4.2 “Controle op afgesloten plaatsen op het evenement of festivals” dat indien zich iemand aandient met niet de juiste toegangsrechten, deze persoon geweigerd mag worden. Hiervoor mag geen fysieke dwang gebruikt worden (dus wel morele dwang, hetgeen een onderscheid betreft zoals supra behandeld). Twee zinnen verder wordt er gestipuleerd dat ingrijpen indien iemand zich de toegang tracht te verschaffen tot een dergelijke zone een bewakingsactiviteit is. Een bewakingsagent dient meteen te kunnen interveniëren.

Verder in dezelfde omzendbrief kan een bewakingsagent frontstage toezicht houden op het gedrag van het publiek. Hier wordt als voorbeeld gegeven agressief gedrag en gedrag dat een gevaar kan inhouden voor het publiek. Publiek kanaliseren voor crowd control lijkt dan weer logisch te zijn maar dezelfde kanalisatie kan ook gebruikt worden om groepen aanwezigen niet in contact te brengen met elkaar. Een bewakingsagent moet hier de risico’s herkennen en gepaste maatregelen nemen. Medewerkers melden gevaarlijke situaties aan de hulpdiensten en/of bewakingsagenten, hetgeen veronderstelt dat beiden kunnen ingrijpen.

Op het terrein wordt ook toezicht op het gedrag voorgesteld in de omzendbrief. Hierbij is preventief ingrijpen ook een mogelijkheid van de bewakingsagenten. Een voorbeeld daarvan is dat bij het verlaten van het terrein bij afloop van het evenement bezoekers worden uitgenodigd om naar huis te gaan door middel van een lint en dit stelselmatig laten opschuiven. Hier is er geen sprake van een bewakingsactiviteit. Echter indien er bezoekers onwillig zijn of in confrontatie gaan met de medewerkers dan dienen er wel bewakingsagenten op te treden.

Het is duidelijk dat het Ministerie van Binnenlandse Zaken en samen met haar de gemeenten, politiezones en diverse organisatoren van evenementen en festivals een veelheid van taken toebedelen aan de private veiligheid. Bij deze taken behoren elementen die onmogelijk zonder enige vorm van dwang uitgeoefend worden. Bewoordingen zoals interveniëren, ingrijpen bij een toegangsverschaffing, toegangsweigering, publiek kanaliseren, preventief ingrijpen, reageren op meldingen van gevaarlijke situaties, gepaste maatregelen treffen

66 K., BOON, De Gespecialiseerde Private Opsporing : Een Tip Van De Sluier Opgelicht., Brussel, Politeia, 1993, 132 p 67 M.U. PAUL HIGATE, Private Security in Africa: From the Global Assemblage to the Everyday, Londen, Zed Books Ltd., 2017. 68 D. STANDAARD, "België neemt deel aan geheime militaire operatie VS", De Standaard, 2018, http://m.standaard.be/cnt/dmf20180308_03397520. 69 X, Private bewaking bij evenementen en festivals, Binnenlandse Zaken, Brussel, Belgisch Staatsblad, 2018.


73

en medewerkers bijstaan bij onwillige bezoekers of confrontaties houden meer in dan enkel maar de strikt wettige mogelijkheden. Er wordt luidop de vraag gesteld of politie het toenemend geweld alleen moet beheersen70.

DE TOEKOMST

Kan België zonder bewakingsondernemingen? Onrustwekkende berichten over de Belgische defensie verschijnen regelmatig in de pers. Zo was er recent, maart 2018, het debacle rond de aankoop van vervangvliegtuigen voor de huidige F16 straaljagers: “Vandeput over F-16-dossier: 'Er is een (red.) zware inschattingsfout gemaakt” 71. Niet alleen defensie ligt vaak onder vuur, maar ook de militaire inlichtingendienst ADIV krijgt het zwaar te verduren: “Ex-baas Adiv opnieuw onder vuur” 72 net als de politie “Politievakbond VSOA: “Jongeren moeten opnieuw schrik krijgen van de politie” 73 Het kerntakendebat waaide telkens hevig op en leek een terugkerend stokpaardje te zijn. Nochtans lijkt het gebruik van geweld in de nationale wetgeving en huidige tendens officieel nog niet over te waaien naar de private veiligheid. Hoe zit de internationale context in elkaar? Hoe gaat de economische wereld om met private veiligheid?

“If the PMF’s were not providing protection it’s unlikely that the multinational corporation would be willing to take the risk” 74. Zoals Singer zo goed beschreef is de impact van de economische wereld in synergie met de private veiligheid bijzonder groot. Het is volgens Singer en de onderzoeker nog nooit gemeten of onderzocht hoe de economie eruit zou zien zonder veiligheidsondernemingen die de economische belangen, constructies en werknemers beschermen in moeilijke omstandigheden. Zo heeft Afrika bijzonder veel grondstoffen in combinatie met zwakke overheden en veel ondernemingen die een duidelijk economisch potentieel zien en dit kunnen exploiteren75.

Op onderstaande kaart zijn de overheersende grondstoffen te zien76. De nood aan private veiligheid kan geïndiceerd worden op basis van deze grondstoffenkaart en de politieke situatie in elk gebied. Reeds in 2015 zouden er meer dan een half miljoen actieve bewakingsagenten in dienst zijn. Zij zijn nu met meer dan de gecombineerde politieagenten en overheidsmilitairen77. Niet alleen in machtsverhoudingen maar ook in juridische verhoudingen is de situatie bijzonder interessant. De bevoegdheidsverdeling zal een volledig andere verdeling kennen. De juridische situatie wordt in deze thesis niet onderzocht omdat dit niet tot het onderzoeksgebied behoort.

70 W., DE HAAN, et al., Geweld En Politie., Antwerpen: Maklu, 2012, 244 p. 71 r. WWI, "Vandeput over F-16-dossier: 'Er is zware inschattingsfout gemaakt'", De Standaard 20/03/2018 2018,

http://www.standaard.be/cnt/dmf20180320_03419359. 72 M.E. PETER DE LOBEL, "Ex-baas Adiv opnieuw onder vuur", De standaard, 30/01/2018 2018, http://www.standaard.be/cnt/dmf20180129_03328692. 73 JVT, "Politievakbond VSOA: ‘Jongeren moeten opnieuw schrik krijgen van de politie’", De Standaard, 2017,

http://www.standaard.be/cnt/dmf20171116_03189852. 74 P.W. SINGER, Corporate Warriors - The Rise of the Privitized Military Industry, New York, Cornell University Press 2008. 75 E. ASIEDU, "Foreign Direct Investment in Africa: The Role of Natural Resources, Market Size, Government Policy, Institutions and Political Instability",

The World Economy 2006. 76 A. JAZEERA, Mapping Africa's natural resources, https://www.aljazeera.com/indepth/interactive/2016/10/mapping-africa-natural-resources-

161020075811145.html. 77 A. AREFF, More private security than police & army combined - SAIRR, https://www.news24.com/SouthAfrica/News/More-private-security-than-

police-army-combined-SAIRR-20150923.


74

Figuur 27: overzicht grondstoffen in Afrika

In Engeland, één van onze grootste militaire bondgenoten, is private veiligheid al langer ingeburgerd. In Groot-Brittannië werden er in 2015 232.000 bewakingsagenten ingehuurd, 81.000 meer dan het 151.000 personen tellende politiekorps. Patrouilleren op straat, gevangenissen uitbaten, semi-afgesloten gemeenschappen, bodyguard als nieuwe nanny, detectives, …. De vrees voor een sociale ongelijkheid in het kader van artikel 6 van de rechten van de mens die iedereen een recht op veiligheid gunt steekt de kop op. De overheid staat in voor deze veiligheid en moet de doelen blijven verwezenlijken maar dit wordt zelfs in Engeland riskant volgens Britse onderzoekster Claire Provost van het Pulitzer Center78. Er zijn meerdere internationale stemmen zoals Ian Loader en Neil Walker die verdedigen dat nagenoeg elk aspect van veiligheid door een moderne staat dient voorzien te worden, het is een te waardevol publiek goed79.

In eigen land is de discussie hoog opgelaaid in 2014. De Forensische Psychiatrische Centra (vanaf nu: FPC) waren toen het middelpunt van de belangstelling. Nu hebben ze wel al enig nut bewezen op het vlak van goede zorg voor geïnterneerden. Tijdens het colloquium van de Hoge Raad Van Justitie enkele jaren geleden was er scepticisme te horen over de bewaking die de veiligheid van de instelling verzorgt en zeker omdat diezelfde week in Gent het eerste centrum eerst haar deuren opende.80 Ondertussen opende in 2017 een tweede FPC in

78 C. PROVOST, The Industry of Inequality: Why the World Is Obsessed with Private Security, https://pulitzercenter.org/reporting/industry-inequality-

why-world-obsessed-private-security. 79 Loader, Ian, and Neil Walker. Civilizing Security. Cambridge: Cambridge University Press, 2007, 296 p. 80 X, Haal geïnterneerden weg uit de gevangenis, Hoge Raad Van Justitie, Brussels, 2014.


75

Antwerpen ondanks dat er ook tijdens de werking van het FPC Gent substantiële vragen bleven rond de doorstroming81, werking en de juridische situatie rond de bewaking van deze high security instellingen.

België staat dit monopolie niet enkel impliciet af bijvoorbeeld internationaal aan veiligheidsondernemingen via haar handelsbelangen en verdragen of aan de bewaking van het FPC. Zij doet dit ook explicieter, zo is er in afdeling 4 van de wet op de private veiligheid de mogelijkheid om vergund te worden als Maritieme veiligheidsonderneming en zoals in artikel 186 staat “om tegen piraterij te strijden ten voordele van de geregistreerde eigenaar of exploitant”. Daarbij hoort natuurlijk beschermende kledij, art. 193 en bijhorende wapens, art. 194: “Hiertoe worden de agenten, volgens de door de Koning te bepalen nadere regels, uitgerust met niet-automatische of halfautomatische vuurwapens van maximum kaliber.50.” Kaliber.50 is ontworpen voor de Browning Machine Gun, een mitrailleur die meer dan 7 kilometer ver kan schieten82. In het kader van de wettige verdediging leeft dit op gespannen voet met een proportionele tegenaanval.

Een andere explicietere nationale vorm van afstand van het geweldsmonopolie zijn de veiligheidsdiensten zoals bepaald in artikel 11: “elke interne dienst die ten behoeve van een openbare vervoersmaatschappij, de veiligheid verzekert van het openbaar vervoer”. Zij krijgen verdergaande bevoegdheden met daarbijhorende hulpmiddelen om dwang en geweld uit te oefenen in artikel 163: “In afwijking van artikel 3, § 1, 10°, van de wapenwet, kunnen de veiligheidsagenten worden uitgerust met een spuitbus van klein vermogen met een niet-gasvormig neutraliserend product dat geen blijvende lichamelijke of materiële schade veroorzaakt.”, pepperspray en in artikel 166: “De veiligheidsagenten kunnen uitgerust worden met handboeien.” De omstandigheden en het gebruik worden zelfs door de Koning bepaald.

Elke vervoersmaatschappij in ons land (NMBS, STIB/MIVB, De Lijn en TEC) hebben een veiligheidsdienst opgericht. Zelfs De Lijn heeft dit gedaan ondanks een aanvankelijke tegenstand samen met toenmalig minister Van Brempt83 en tegenstrijdig met wat Stefanie Van der Burght in 2012 beweerde in haar onderzoekspaper over geweld tegen veiligheidspersoneel84. Drie jaar na de uitdrukkelijke scepsis van de Lijn over de veiligheidsdiensten vroegen zij zelf een vergunning85 aan die ook werkelijk in 2008 verkregen werd en sinds 2009 veiligheidsagenten te zien zijn op tram en bus in Vlaanderen86. Ook al hebben ze de benaming veranderd naar “Lijncontroleurs” en focussen zij meer op de commerciële controlerende functie en communicatievaardigheden toch blijven deze veiligheidsagenten.

81 D. LEESTMANS, Na Gent, nu ook Forensisch Psychiatrisch Centrum in Antwerpen, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/antwerpen/1.3012156 82 X, MI .50, FOD Defensie, https://www.mil.be/nl/materiaal/mi-50 83 PSR, "Van Brempt en De Lijn willen geen eigen veiligheidsdienst", De Standaard, 2004, https://www.standaard.be/cnt/dmf06112004_015. 84 S.V.D. BURGHT, Geweld tegen veiligheidspersoneel in de uitoefening van hun beroep: een exploratieve kijk, onuitg. Onderzoeksgroep Scoiale

Veiligheidsanalyse Universiteit Gent, 2012. 85K. TUERLINCKX, "Veiligheidsdienst De Lijn wacht op vergunning", Gazet van Antwerpen, 2007, https://www.gva.be/cnt/aid572633/veiligheidsdienst-

de-lijn-wacht-op-vergunning. 86 X, Maatregelen ter controle: Lijncontrole, https://www.delijn.be/nl/overdelijn/organisatie/zorgzaam-

ondernemen/veiligheid/actieplan/pijlers/organisatorische-maatregelen/maatregelen-controle.html (consultatie 26/03/2018).


76

CONCLUSIE

Figuur 28 Burgerwacht begin 20e eeuw Figuur 29 Burgerwacht begin 20e eeuw Figuur 30 Belgisch soldaat begin 20e eeuw

Figuur 31 Amerikaanse soldaten op patrouille in Kandahar, Afghanistan, 2014 Figuur 32 Dyncorp private militairen die Blackwater vervangen in Yemen, 2016

Er is weinig verschil te zien tussen krijgers in de oude tijden, burgerwachten en soldaten in het begin van de twintigste eeuw en militairen nu. Gedurende al die tijd en ook nu heeft de overheid expliciet of impliciet, gewild of ongewild en nationaal of internationaal geen monopolie gehad op geweld. Het monopolie lag eerder in de verdeling aan de private militaire ondernemingen die speelden met vraag en aanbod. De machthebbers en later de modernere statelijke overheden waren afhankelijk en het ziet er niet naar uit dat dit in de toekomst zal veranderen. Het was al langer duidelijk dat politie niet de exclusieve bevoegdheid van de overheid was87. Als politioneel te bestempelen bevoegdheden (zoals verkeer regelen) werden al langer naar de private sector uitbesteed, nu nog de uitbesteding van dwang als ultieme waarheid in de diverse multidisciplinaire publiek-private samenwerking onder ogen zien.

87 F., GOOSSENS., Dragers van de politiefunctie, Mechelen, Kluwer, 2012, p. 295-340, 358 p.

Resultaten literatuuronderzoek - De opleiding tot bewakingsagent

77

11.3. DE OPLEIDING TOT BEWAKINGSAGENT

Om in België bewakingsagent te worden is men verplicht één of meerdere opleidingen te volgen. Iedereen mag meedoen aan de opleiding. Er is geen controle of toegangsvoorwaarden. De voorwaarden om bewakingsagent te worden zijn pas het onderwerp van een controle als men begint te werken bij een bewakingsonderneming en hiervoor een identificatiekaart aangevraagd wordt bij de minister van Binnenlandse Zaken. Dit kan geweigerd worden als louter bestuurlijke maatregel en niet als een straf. Het doel van de toegangsvoorwaarden is om het uitoefenen van het beroep voor te behouden aan een meer selecte groep van personen88. Deze backgroundcheck zou onder andere geradicaliseerde bewakingsagenten die in het buitenland reeds voorkwamen moeten tegenhouden89. Hieronder wordt het systeem van de opleidingen uiteengezet.

In de verplichte opleiding tot bewakingsagent kan een onderscheid gemaakt worden tussen de basisopleiding en de voortgezette opleidingen. De basisopleiding is nodig om één van de voortgezette opleidingen te volgen. De opleidingen worden gevolgd bij een door het Ministerie van Binnenlandse Zaken vergunde opleidingsinstellingen, zoals Securitas Training en G4S. De opleidingen zijn betalend en kosten vrij veel. De KB’s ter uitvoering van de opleidingen in de nieuwe wetgeving zijn nog niet tot stand gekomen. Momenteel wordt er uitgegaan van de oude KB’S en de oude wet op de private veiligheid van 1990.

BASISOPLEIDING

Het algemeen bekwaamheidsattest bewakingsagent is de benaming van de basisopleiding. Deze bestaat uit een minimumprogramma dat gevolgd dient te worden, dit bestaat volgens Vigilis uit:

Inleiding op de organisatie van de bewakingssector 3 lesuren

Recht met bijzondere aandacht voor de verplichtingen van de bewakingsonderneming, de bevoegdheden en de verantwoordelijkheden van de bewakingsagent

15 lesuren

Radiocommunicatie 3 lesuren

Gespreksvaardigheden 6 lesuren

Observatie en rapportering 15 lesuren

Psychologische conflicthantering en fysische afweertechnieken 15 lesuren

Technieken en praktisch optreden bij brand, bomalarm, rampen 9 lesuren

Wie geslaagd is, kan facultatief een stage van maximum 40 lesuren volgen.90 Het is niet bekend hoeveel cursisten deze facultatieve stage volgen. Dit minimumprogramma wordt door de vergunde opleidingsinstellingen

88 RvS (7e k.), 30 juni 2011, nr. 214.293, TBP 2012, afl. 3, 167 89 M., COOLS, “Radicalisering van bewakingsagenten in België: ‘background checks’ als een antwoord op feit of fictie?” in T., Kansil, W., Bruggeman, J.,

Terpstra, J., Janssens, (eds.) Vervloeiing interne en externe veiligheid, Antwerpen, Maklu, 2017, P. 91-104. 90 X, Vigilis, Ministerie van Binnenlandse Zaken, https://vigilis.ibz.be/Pages/Home.aspx?pageid=home&culture=nl


78

aangepast en verscheiden aangeboden. Dit gaat dan dikwijls over veel meer lesuren en lesdagen zoals onderstaande voorbeelden van G4S en Securitas aantonen:

SECURITAS91 - Opleidingsinhoud

BLOK 1, bestaat uit 30 lesuren: Organisatie van de bewakingssector en hun activiteiten Studie van de regelgeving m.b.t. de bewaking en grondige studie van de rechten en de verplichtingen van de bewakingsagent Toegepaste gemeenrechtelijke rechten en verplichtingen

BLOK 2, bestaat uit 97 lesuren: Communicatietechnieken Analoge en digitale communicatie Cultuurinzicht en omgaan met diversiteit Observatie en rapportering Psychologische conflicthantering Fysieke ontwijkingstechnieken Gepast reageren bij brand, bomalarm en rampen Bedrijfseerstehulpverlener Sociale verhoudingen in de bewakingssector

Optioneel: Mogelijkheid om deel te nemen aan een extra dag ‘coaching’ van 8 uren, ter voorbereiding op het examen.

G4S - Opleidingsinhoud92

Blok 1 bestaat uit 30 lesuren en omvat de volgende vakken:

Organisatie van de bewakingssector en hun activiteiten (2 lesuren) Studie van de regelgeving m.b.t. de bewaking en grondige studie van de rechten en de verplichtingen van de bewakingsagent (20 lesuren) Toegepaste gemeenrechtelijke rechten en verplichtingen (8 lesuren)

Blok 2 bestaat uit 97 lesuren en omvat volgende vakken:

Organisatie van de bewakingssector en hun activiteiten (4 lesuren) Communicatietechnieken (8 lesuren) Analoge en digitale communicatie (4 lesuren) Cultuurinzicht en omgaan met diversiteit (12 lesuren) Observatie en rapportering (12 lesuren) Psychologische conflicthantering (16 lesuren) Fysieke ontwijkingstechnieken (8 lesuren) Gepast reageren bij brand, bomalarm en rampen (12 lesuren)

91 X, Securitas Academy, Securitas, https://www.securitas.be/academy/wettelijke-opleidingen/algemeen-bekwaamheidsattest-bewakingsagent/ 92 X, G4S Training, G4S, http://www.g4s.be/nl-be/training


79

Bedrijfseerstehulpverlener (15 lesuren) Sociale verhoudingen in de bewakingssector (6 lesuren)

De basisopleidingen zijn dus zeer gelijklopend doordat zij nagenoeg volledig wettelijk geregeld zijn. Er is weinig onderscheid tussen de verschillende opleidingsinstellingen maar er zijn wel genuanceerde verschillen.

DE VOORTGEZETTE OPLEIDINGEN

Er zijn verschillende voortgezette opleidingen die vereist zijn om de bijhorende bewakingsactiviteiten uit te voeren. Bijna elke specialiteit heeft zijn eigen opleiding zoals: waardetransport, bodyguarding en mobiele bewaking. Het is principieel mogelijk om meerdere opleidingen naast elkaar gevolgd te hebben. Wat niet mogelijk is, is om bepaalde bewakingsactiviteiten tegelijk uit te voeren zoals waardetransport en bewaking in het uitgaansmilieu.

Het opleidingsprogramma tot bewakingsagent in het uitgaansmilieu beslaat 32 lesuren en een examen kent volgende onderdelen93:

Regelgeving bij bewaking in het uitgaansmileu: specifieke regels en bij bewaking in dit milieu veel voorkomende methodes en procedures (8 lesuren)

Specifieke risico's in een uitgaansomgeving (12 lesuren) Geweldloze bewakingsmethoden in een uitgaansomgeving (12 lesuren)

BIJSCHOLING

Elke vijf jaar dienen alle bewakingsagenten een bijscholing te volgen. De bedoeling hiervan is om verschillende wijzigingen in de wetgeving te onderwijzen gedurende een sessie van vier uur. Wijzigingen tussen de opleiding en de bijscholing dienen door de ondernemingen doorgegeven te worden aan de bewakingsagenten. Het is immers hun verantwoordelijkheid om alle wetten tijdens de uitvoering van de functie te laten naleven, art. 45 wet van 2 oktober 2017.

Sinds de inwerkingtreding van de nieuwe wet op de private veiligheid kan de vraag gesteld worden in welke mate de ondernemingen bewakingsagenten al effectief op de hoogte gebracht hebben van de nieuwe wetgeving. Een eigen informatieve bevraging in het evenementenmilieu bij enkele bewakingsagenten van verschillende bewakingsondernemingen toont aan dat dit eerder de uitzondering dan de regel is. De grote bewakingsondernemingen, zeker zij met vergunde opleidingsinstellingen, zullen hier allicht gemakkelijker en vlotter aan kunnen voldoen dan kleine bewakingsondernemingen.

Er is geen permanente opleiding voorzien buiten deze 5-jaarlijkse bijscholing. Nochtans is er wel een nood op wettelijk of organisatorisch vlak naar een permanente opleiding94.

93 X, G4S Training, G4S, http://www.g4s.be/nl-be/training 94 S.V.D. BURGHT, Geweld tegen veiligheidspersoneel in de uitoefening van hun beroep: een exploratieve kijk, onuitg. Onderzoeksgroep Scoiale

Veiligheidsanalyse Universiteit Gent, 2012.


80

GEBRUIK VAN DWANG EN GEWELD IN DE OPLEIDING

In de opleiding worden er fysische afweertechnieken of fysieke ontwijkingstechnieken aangeleerd. Hoe wordt dit ingevuld? Bij G4S wordt er één dag in een sporthal te Asse door één lesgever gedoceerd aan een groep van 20 cursisten. De cursisten zijn allemaal van verschillende niveaus en condities, sommigen sporten dagelijks en anderen nooit. Op deze ene dag worden er basistechnieken voorgetoond en nagedaan in een mix van verschillende verdedigings- en gevechtssporten zoals Aikido, Jiujitsu, Judo… afhankelijk van de lesgever. Door de mix van personen, leeftijd en ervaring is het niveau van dit onderdeel van de opleiding erg laag.

Aan dit onderdeel van de opleiding is geen evaluatie verbonden. Dat betekent dat onafhankelijk of je jezelf kan verdedigen of niet, je bewakingsagent kan worden. Na de opleiding in de basiscursus wordt er nooit meer een opvolging gedaan van de fysieke afweer- of ontwijkingstechnieken. Dit zou wel door een bewakingsonderneming in-house aangeboden kunnen worden aan de bewakingsagenten die daar werkzaam zijn als een soort permanente vorming.

De beperkte opleiding in dwang en geweld, de niet-evaluatie en het gebrek aan permanente vorming zijn logisch omdat ze volgen uit de opvatting dat een bewakingsagent geen dwang of geweld mag gebruiken. Doch hier wordt er door de wetgever en de opleidingsinstellingen over het hoofd gezien dat er wel mogelijkheden zijn om dwang en geweld te gebruiken, namelijk de wettige verdediging en het arrestatierecht. De verdediging tegen een aanval en het staande houden van iemand die een wanbedrijf of misdaad pleegde zijn rechten die ook in een rechtstaat noodzakelijk zijn.

In april 2018 werden er “MIVB controleurs”, veiligheidsagenten bij de openbare vervoersmaatschappij MIVB, aangevallen door een jeugdbende in een Anderlechtse probleemwijk, Peterbos95. In het filmpje dat online bij het artikel staat valt duidelijk te zien dat, onder andere door de overweldigende overmacht, zij zich niet kunnen verdedigen. Dit gebeurde niet op een afgesloten vervoersstel zoals een tram, bus of trein maar aan een bushalte. De basis rechtvaardiging voor hun bevoegdheid tot het overgaan naar het gebruiken van dwangmiddelen en een hogere opleiding lag nochtans in het feit dat zij in een afgesloten omgeving werken die daardoor risicovoller is., een treinwagon, bus of tram.

De kans op de noodzaak en de kans op een hogere frequentie waarmee deze rechten in aanraking komen met bewakingsagenten zijn echter groter dan een burger96. Een bewakingsagent zal zich immers bevinden in omgeving waarin er een bepaalde risicomogelijkheid bestaat. Anders zou na risicoanalyse van de situatie niet beslist worden om een bewakingsagent te posteren. Zeker op evenementen kunnen we uitgaan van een verhoogd risico op incidenten waarbij een wettige verdediging of arrestatiesrecht noodzakelijk kan zijn. Is het dan niet logisch dat bewakingsagenten ook daarvoor zouden opgeleid worden, zelfs als er geen specifiek recht op dwang en geweld bestaat? Mogen we er niet van uitgaan dat een bewakingsagent op Pukkelpop de techniek bezit om iemand die te veel gedronken heeft en agressief is te kunnen kalmeren?

COMMUNICATIEVE VAARDIGHEDEN

De communicatie in het kader van dwang en geweld bij veiligheidsberoepen kan een enorm belangrijk middel zijn. Zoals eerder uitgedrukt in een onderzoek van Stefanie Van der Burght, een reactie van een respondent: “de manier waarop je praat tegen mensen, is heel belangrijk voor hoe je interventie zal eindigen. In 90% van de

95BS, RDB, "Jeugdbende valt MIVB-controleurs aan in Anderlechtse probleemwijk", Het Nieuwsblad, 23/04/2018 2018,

https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180423_03477976, 1. 96 F., GOOSSENS, Dragers van de politiefunctie, Mechelen, Kluwer, 2012, p. 295-340, 358 p.


81

gevallen of 99% zelfs, kan je het gewoon met praten oplossen” (veiligheidsagent, 6 jaar dienst)” 10 op 18 van haar respondenten gaf aan dat duidelijke communicatie en een vriendelijke omgang het geheime wapen is.

Anjuli van Damme, onderzoekster aan de Universiteit te Gent werkte in 2017 een doctoraat af over de rol van de procedurele gerechtigheid in relatie van de burger tot de politie97. Zij observeerde zes maanden lang 44 politieambtenaren van twee interventiediensten. Dit onderzoek stelt duidelijk dat de manier waarop de politie zich opstelt tegenover de burger in grote mate bepaalt hoe de burger reageert. In 86 procent van de gevallen werd er effectief geluisterd naar het verhaal van de burger en had dit ook een goede invloed op het later gedrag jegens de interveniërende politieambtenaren. Deze variabele en de komende variabelen gaan over meer dan enkel maar de verbale communicatie, ook non-verbale communicatie werd geobserveerd.

Dit is niet de enige variabele die meespeelt. In 75 % van de gevallen werd er ook expliciet respectvol gedrag vertoond naar de burger toe. Dit gaat verder dan het louter zakelijk zijn en houdt in dat de politieambtenaar bij het ontmoeten van de burger een hand geeft of een vriendelijke aanspreektitel gebruikt zoals mevrouw of meneer. Andere geruststellende factoren zoals een grapje maken, het lokaal dialect gebruiken of personen met de voornaam aanspreken zijn niet in dit percentage inbegrepen en daardoor ligt het aantal gevallen waarin de burger respectvol behandeld wordt nog hoger.

In 75 %, toevallig dezelfde hoeveelheid vaststellingen, toonde de politieambtenaar expliciet steun, begrip of bezorgdheid naar de burger toe. Dit is een opvallende vaststelling omdat in 47 % van de interacties met de burger deze zelf een verdachte was en de politie bijvoorbeeld opgeroepen werd voor hem of haar. Dit is goed omdat men tracht zich niet te laten leiden door eerdere vooroordelen of een vooraf gemaakte beoordeling, maar zich aanpast aan elke individuele situatie. Het is wel niet zo dat alle resultaten goed zijn. Er zijn ook gevallen waarin geen respect getoond wordt, politieambtenaren zich laten leiden door raciale motieven of zelf geweld uitlokken. Dit betreft echter een minderheid van het aantal geobserveerde interactie.

Dit aspect van communicatieve vaardigheden in de opleiding tot bewakingsagent wordt wel aangeraakt doch niet grondig behandeld. Opleidingsonderdelen opgenomen in de basis- en voortgezette opleidingen zoals gespreksvaardigheden, psychologische conflicthantering, cultuurinzicht en omgaan met diversiteit proberen hier wel een antwoord op te bieden door een theoretische basis aan te bieden maar dit blijft al te vaak bij theorie. Er is slechts sprake van een facultatieve stage waar het mogelijk is om aan werkplekleren te doen en deze vaardigheid te versterken. Een goede verbale en non-verbale communicatie moet immers getraind worden.

CONCLUSIE

De basisopleiding van bewakingsagenten bezit slechts een zeer beperkt onderdeel in fysieke technieken met betrekking tot dwang en geweld. Dit is logisch omdat de wetgever veronderstelt dat een bewakingsagent dit ook nooit of zeer zelden nodig zal hebben. De praktijk toont dit echter anders aan. Enerzijds zien we in de enquête dat drie op de vier bewakingsagenten dit nodig heeft tijdens het werk en anderzijds is het duidelijk dat op het terrein een functie als bewakingsagent niet uit te oefenen valt zonder ooit dwang of geweld te moeten gebruiken. Een goede voorbereiding zou kunnen voorzien in het noodzakelijk incasseringsvermogen dat de wetgever als doelstelling vooropstelt in het profiel van de bewakingsagent.

Door te negeren dat bewakingsagenten in aanraking komen met dwang en geweld wordt ervoor gezorgd dat deze ook niet voorbereid zijn op situaties waarin fysieke actie noodzakelijk is. Het vertrouwen van de burger in

97 A.V. DAMME, The role of procedural justice in the relationship between the police and citizens, onuitg. Doctoraat, Criminologie Rechtsfaculteit

Universiteit Gent, 2017, https://biblio.ugent.be/publication/8518865/file/8518867.pdf.


82

de bewakingsagent, net zoals de politie, moet gebaseerd zijn op de sterke arm die zij kan bieden in tijden van nood. Bewaking in Forensisch Psychiatrische Centra, evenementen met hogere kans op beïnvloedding door diverse drugs, veiligheid op schepen in internationale wateren verzekeren tegen piraterij, … De trend is duidelijk en de verhouding tussen de trend en de wetgeving minstens paradoxaal.

Resultaten literatuuronderzoek - Wettige verdediging door een bewakingsagent

83

11.4. WETTIGE VERDEDIGING DOOR EEN BEWAKINGSAGENT

In dit onderdeel wordt de wettige verdediging besproken. Eerst kijken we naar het algemeen concept van wettige verdediging in België. In een tweede deel wordt de wettige verdediging toegepast op bewakingsagenten en in een derde deel behandelen we enkele casussen. Er wordt geëindigd met een conclusie. Voor deze analyse wordt er vertrokken vanuit twee basisbronnen, “Wettige verdediging in België en in de buurlanden” van de Vakgroep Strafrecht en Criminologie aan de Universiteit Gent in opdracht van de minister van Justitie98 en “Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen” van Chris Van den Wyngaert99.

DE WETTIGE VERDEDIGING ALGEMEEN

De wettige verdediging in België is een veelbesproken juridisch concept dat voornamelijk uitgewerkt is door de rechtsleer en rechtspraak met een wettelijke basis in art. 416 en 417 Sw. De wettige verdediging in België wordt in de volksmond soms ook zelfverdediging genoemd, wat geen correcte juridische term is aangezien, zoals we later zullen zien, dit ook kan gebruikt worden om anderen te verdedigen. De aansluitende juridische naam is eerder nood(ver)weer of wettige verdediging.

Er zijn niet veel rechterlijke uitspraken terug te vinden in de op zich al beperkte databanken. Een van de oorzaken hiervoor zou kunnen zijn dat vele zaken niet tot bij de rechter komen. Enerzijds zou het parket kunnen beslissen tot niet-vervolging als het van oordeel is dat er gehandeld werd uit wettige verdediging. In dit geval wordt de persoon die handelde uit wettige verdediging beschouwd als slachtoffer en diegene die dit niet deed als dader. Enkel de dader wordt dan vervolgd door het parket. Anderzijds zou het ook mogelijk kunnen zijn dat politie die tussen komt zelf een prima facie beoordeling maakt van een situatie waarin wettige verdediging de rechtvaardigingsgrond zou kunnen vormen van de situatie. Het politioneel sepot vormt zo een eerste filter.

De wetgeving zelf werd bijzonder weinig aangepast. Tijdens elke regeringsperiode waren er wel voorvallen en voorstellen om de wetgeving te wijzigen zoals de afgelopen twintig jaar in 1999, 2001, 2003, 2004 (2x), 2007, 2008, 2010 en 2015. Zo werd bij het laatste voorstel in 2015 van Jan Penris, Barbara Pas en Filip Dewinter (allen van het Vlaams Belang) voorgesteld om een vermoeden van wettige verdediging in te voeren voor politieagenten. Dit was naar aanleiding van een voorval in mei 2012 in het Henegouwse Opzullik. Hier werden twee politieagenten na gevuurd te hebben op iemand die hen bedreigde met een kettingzaag eerst enkele uren opgesloten. Na een aantal uur opgesloten te zitten werden zij vrijgelaten door een onderzoeksrechter die besliste dat het effectief om een geval van wettige verdediging ging100. Deze serie voorstellen hebben telkens tot niets geleid of werden stopgezet als op het einde van de legislatuur de kamers ontbonden werden.

De overheid moet in beginsel veiligheid en zekerheid voorzien voor haar burgers. Onrecht dient zij te voorkomen, daarom is het de burgers verboden om aan eigenrichting te doen. Het sociaal contract waarmee stilzwijgend ingestemd is voorziet in een overheidsbescherming in ruil voor deelname aan de samenleving. Zij is echter niet onfeilbaar en kan niet alles voorzien. Een totale controle is onmogelijk en bovenal ongewild101. Een staat waarin

98 L.D.R. BJORN KETELS, Wettige verdediging in België en in de buurlanden Gent, België, 2010,

http://www.law.ugent.be/ircp/sweetlemon/sites/default/files/pdf/Traest__Vander_Beken__Ketels_en_De_Rudder-Wettige_verdediging_in_Belgie_en_in_de_buurlanden.pdf. 99 C.V.D. WYNGAERT, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, 2 dln., 1, Antwerpen, Maklu, 2014. 100 B.P. JAN PENRIS, Filip Dewinter Wetsvoorstel tot wijziging van het Strafwetboek wat het weerlegbaar vermoeden van wettige verdediging voor politieagenten betreft., Brussel, 2015. 101 P., PONSAERS, E., DEVROE, K., VAN DER VIJVER, L..G., MOOR, J., JANSSENS, B., VAN STOKKOM, (Eds.), Eigenrichting, Antwerpen, 2017, Maklu, 154 p.


84

elke beweging of actie opgemerkt en gesanctioneerd wordt neemt elke vrijheid weg. In China wordt daar op dit moment zelfs aan gewerkt om een uitgebreid controlesysteem te bereiken in 2020102. Om deze redenen geldt de wettige verdediging als uitzondering op het verbod op eigenrichting. Er zijn nu eenmaal bepaalde rechtsgoederen die door de overheid op een moment niet beschermd kunnen worden en bij een onrechtmatige aantasting met geweld verdedigd mogen worden. Een bewakingsagent moet, ondanks wat al beweerd werd door de minister van Binnenlandse Zaken in 2009103, deze rechtsgoederen ook effectief kunnen beschermen.

Waar enkele decennia geleden er nog zeer streng toegekeken werd op dit verbod van eigenrichting verbreedde het speelveld nu gedeeltelijk. Politie en Justitie zien een beperkte meerwaarde hierin. Collectieve en georganiseerde vormen van eigenrichting (zoals bewaking) vinden buiten de overheid plaats en hebben een impact op meer dan de individuele burger en zijn sociaal contract. De verschuiving van de sociale controle en zelfredzaamheid is prominent aanwezig104.

Wettelijk gezien kunnen we wettige verdediging als uitzondering op het verbod op eigenrichting terugvinden in art. 416 Sw.: Er is noch misdaad, noch wanbedrijf, wanneer de doodslag, de verwondingen en de slagen geboden zijn door de ogenblikkelijke noodzaak van de wettige verdediging van zichzelf of van een ander. Er is dus sprake van wettige verdediging of noodweer wanneer iemand zichzelf of iemand anders verdedigt. Deze aanval van iemand anders moet onrechtmatig zijn en afgeweerd worden door middel van slagen, verwondingen of doodslag. Deze definitie is het startpunt van de analyse.

Wettige verdediging is de enige bijzondere rechtvaardigingsgrond in België. Bijzonder omdat het toepassingsgebied beperkt is tot slagen, verwondingen en doodslag zoals art. 416 definieert. Minder hevige vormen van noodweer worden echter ook aanvaard. Een extensieve interpretatie van de strafwet in het voordeel van de verdachte is immers toegelaten. Er bestaan nog drie andere, weliswaar algemene, rechtvaardigingsgronden: noodtoestand, wettelijk voorschrift en hoger bevel. Bij een rechtvaardigingsgrond verliest een strafbaar feit zijn wederrechtelijk karakter. Een principieel ontoelaatbare gedraging zoals slagen en verwondingen wordt toelaatbaar. De dader wordt gerechtigd om de daad te stellen.

Er zijn twee sets van voorwaarden waaraan voldaan moet worden om wettige verdediging toe te passen. Voorwaarden met betrekking tot de aanvalsdaad en voorwaarden met betrekking tot de afweringsdaad. De aanvalsdaad moet: onrechtmatig zijn, nakend of onafwendbaar zijn, een aanslag tegen personen zijn en ernstig zijn. De afweringsdaad moet voldoen aan het subsidiariteits- en proportionaliteitsbeginsel, plaatsvinden voor of tijdens de aanval en bestaan uit doodslag, slagen of verwondingen. Een extra bijkomende voorwaarde kan de verdedigingswil zijn, doch dit wordt hier niet besproken omdat deze in België nog niet behandeld werd en hier niet van belang is. Alle toepassingsvoorwaarden moeten cumulatief vervuld zijn.

102 China publiceerde in 2014 een plan in genaamd “Planning Outline for the Construction of a Social Credit System (2014-2020)” om elke burger een

score, rating, te geven. Hiermee wil ze van elke burger de betrouwbaarheid meten. Door gebruik te maken van big data, die toch al bestaat, kan ze de dagelijkse activiteiten van haar burgers bijhouden. Elke activiteit krijgt een negatieve of positieve score (bijvoorbeeld te lang gamen is negatief) de uitkomst is de burgerscore die publiekelijk gerangschikt wordt ten opzichte van de volledige populatie. De burgerscore bepaalt naar welke school je kan, jobkansen, kansen op een lening of zelfs de datekansen op matchmaking websites. R. BOTSMAN, "Big data meets Big Brother as China moves to rate its citizens" 2017, http://www.wired.co.uk/article/chinese-government-social-credit-score-privacy-invasion. 103 X, Actoren van de sector van de private en bijzondere veiligheid. - Deontologische code. , Bulletin nr : B093 - Schriftelijke vraag en antwoord nr :

0260 - Zittingsperiode : 52, De Kamer, 2009. 104 P., PONSAERS, E., DEVROE, K., VAN DER VIJVER, L..G., MOOR, J., JANSSENS, B., VAN STOKKOM, (Eds.), Eigenrichting, Antwerpen, 2017, Maklu, 154 p.


85

Voorwaarden aanvalsdaad

Een eerste voorwaarde met betrekking tot de aanvalsdaad is dat deze onrechtmatig moet zijn. Een gerechtvaardigde aanhouding, bijvoorbeeld een politieagent die over een rechtmatig aanhoudingsbevel beschikt en dit uitvoert, kan geen onrechtmatige aanval zijn.

De tweede voorwaarde, dat de aanval nakend of onafwendbaar moet zijn, houdt in dat de daad effectief moet begonnen of onafwendbaar zijn. Het is dus niet noodzakelijk dat de aanval reeds begonnen is, dit laat een opening om preventief op te kunnen treden. Diegene die zich verdedigt kan niet lichtzinnig wettige verdediging gebruiken maar moet niet wachten tot de aanvalsdaad effectief plaatsgevonden heeft. Het is slechts mogelijk als de hulp van de overheid niet kon ingeroepen worden.

De derde voorwaarde van de aanvalsdaad stelt dat de aanval moet gaan om een aanslag tegen personen. Aanslagen tegen goederen kunnen niet op basis van de wettige verdediging gerechtvaardigd worden. Niet enkel de eigen persoon is gewaarborgd doch ook andere personen mogen verdedigd worden. De persoonlijke integriteit is het overkoepelend rechtsgoed dat beschermd wordt. Dit bestaat uit aanslagen tegen het leven, de fysieke integriteit, de vrijheid en de eerbaarheid (zoals aanranding of verkrachting). In sommige landen, zoals infra besproken wordt, kan deze rechtvaardigingsgrond ook bestaan tegen goederen.

Een vierde en laatste voorwaarde is dat de aanval ernstig moet zijn. Ondanks dat minder ernstige aanvallen ook in aanmerking komen zal men vlug in de problemen komen met de proportionaliteitsvoorwaarde bij de afweerdaad. De beoordeling van het ernstig karakter gebeurt door de persoon die zichzelf verdedigt. Hij of zij moet hiervan een redelijke beoordeling maken want hij of zij draagt het risico. De feitenrechter zal hier uiteindelijk over oordelen en de concrete omstandigheden in acht nemen.

Voorwaarden afweerdaad

De afweerdaad moet voldoen aan het subsidiariteitsbeginsel, de daad moet ogenblikkelijk noodzakelijk zijn. Dit subsidiariteitsbeginsel dwingt om eerst andere handelingen te stellen of uitwegen te zoeken. Enkel wanneer de afweerdaad absoluut noodzakelijk is kan deze toegepast worden. In artikel 417 Sw. werden twee vermoedens van ogenblikkelijke noodzakelijkheid ingebouwd.

Het proportionaliteitscriterium of evenredigheidscriterium zorgt ervoor dat de afweringsdaad in verhouding staat tot de aanvalsdaad. Er mag geen wanverhouding bestaan, indien dit wel zo is spreekt men van een noodweerexces of noodweeroverschrijding en is men strafbaar. De verdediging moet plaatsvinden tijdens of voor de aanval en kan niet erna gebeuren. Eventueel kan er teruggevallen worden op een strafverminderende verschoningsgrond zoals provocatie. Indien dit erna gebeurt is er eerder sprake van wraak dan een nood aan verdediging. Eenmaal de aanval voorbij is, is wettige verdediging immers uitgesloten.

De vereiste dat de afweerdaad die gesteld moet worden doodslag of slagen en verwondingen zijn wordt afgezwakt in de rechtsleer. Minder zware vormen van verdediging kunnen toegestaan worden. Het onschadelijk maken van een aanvaller door iemand van zijn vrijheid te beroven kan aangenomen worden. Hierdoor worden er meer misdrijven gedekt dan eerst aangenomen als de initiële specifieke rechtvaardigingsgrond die wettige verdediging is.

Bijzondere gevallen

Noodweerexces of noodweeroverschrijding bevat geen uitdrukkelijke oplossing wanneer de afweringsdaad niet voldoet aan de vereisten van het noodweer. Een mogelijke gedeeltelijke oplossing is te vinden in de morele


86

dwang als schulduitsluitingsgrond zoals opgenomen in artikel 71 Sw. of uitlokking als strafverminderende verschoningsgrond art. 411 Sw.

Wie zonder kwade bedoelingen meent met een onrechtmatige aanval geconfronteerd te zijn, maar in werkelijkheid dit een rechtmatige aanval is kan zich voor zijn verdediging niet beroepen op noodweer. Dit is putatief noodweer. Hooguit zal hij als slachtoffer een beroep kunnen doen op dwaling als schulduitsluitingsgrond.

DE WETTIGE VERDEDIGING TOEGEPAST OP BEWAKINGSAGENTEN.

Er zijn enkele pijnpunten bij de toepassing van de wettige verdediging op bewakingsagenten waardoor het mogelijk is dat er twijfel ontstaat. Een bewakingsagent zal zich namelijk vaak verplicht voelen of verplicht zijn om te handelen. Indien er niet gehandeld wordt zal dit bij de opdrachtgever bijzonder slecht overkomen. Waarom huurt men anders een bewakingsagent in? Juridisch loopt een bewakingsagent ook risico bij niet-handelen. Hij kan immers veroordeeld worden voor deelneming door onthouding105 of schuldig verzuim volgens artikel 422bis Sw.. Een bewakingsagent zal in de mogelijkheid zijn om werkelijke hulp te bieden, hetgeen vereist is106. De rechter zal bij de feitelijke beoordeling andere elementen zoals opleiding in rekening kunnen brengen van diegene die beschuldigd wordt van schuldig verzuim107. Hierdoor komt hij of zij allicht meer in aanraking met de toepassing van wettige verdediging.

De aanvalsdaad

Het eerste pijnpunt is de stelling die zegt dat wettige verdediging tegen wettige verdediging niet mogelijk is. Bij wettige verdediging wordt immers het onrechtmatig karakter weggenomen van de strafbare handeling. Stel nu dat een bewakingsagent geconfronteerd wordt met een vechtpartij. Het is prima facie zeer moeilijk om in te schatten wie van de partijen zich kan beroepen op een wettige verdediging. Het eerste doel van de aanwezige bewaking is om de vechtpartij te stoppen. Bepalen wie er aanvaller en wie er verdediger is komt pas hierna. Indien er hiervoor dwang gebruikt wordt ten opzichte van diegene die zich rechtmatig kan beroepen op wettige verdediging is de bewakingsagent in fout ondanks dat hij intentioneel goed handelde. Schulduitsluitingsgronden of verschoningsgronden vormen geen probleem en zorgen niet voor een automatisch verlies van het recht op noodweer. Putatief noodweer vormt hier eventueel een oplossing, dan moet er dwaling bewezen worden. De verweerder mag dan geen fout hebben begaan bij zijn vergissing, hetgeen gemakkelijk gebeurt in donkere en luidruchtige omgevingen zoals evenementen waar de bewakingsagenten in deze thesis tewerkgesteld zijn.

Doordat de wettige verdediging gebaseerd is op de omstandigheden is het een objectieve rechtvaardigingsgrond. Het zijn immers de omstandigheden die het strafbaar karakter weghalen van bepaalde feiten. Dit staat los van persoonsgebonden eigenschappen van de dader of het slachtoffer. Naast het feit dat dit gezagsdragers zoals politieagenten en bewakingsagenten in een moeilijke positie brengt twijfel ik eraan of dit werkelijk een objectieve rechtvaardigingsgrond is. In een arrest van 18/04/2007 besliste het Hof van Cassatie108 over verweerders die in uitvoering van een politieopdracht handelden. In het kader daarvan moesten zij een persoon intercepteren die als vuurwapengevaarlijk geseind stond. Het hof oordeelde samen met de KI dat in die zaak de politieambtenaren in “dergelijke omstandigheden” goed geoordeeld hadden. Het is echter zo dat

105 S.V. OVERBEKE, Deelneming door onthouding, 2010. 106 Cass., 26 juni 1972, Pas., 1972, I, 996; Arr. Cass., 1972, 1018 107 Het is wel zo dat de rechter geen rekening mag houden met de reglementering van bepaalde beroepscategorieën. In casu ging het over een dokter

waarbij dat bepaald is in de wet 20 december 1974 betreffende de uitoefening van de verpleegkunde Cass., P.2009.0032.N., 26 mei 2009 108 Cass. 18 april 2007, Pas. 2007, afl.4, 709.


87

nagenoeg enkel politieagenten in dergelijke omstandigheden belanden. Een burger zal niet zomaar opgeroepen worden om vuurwapengevaarlijke verdachten onschadelijk te maken.

De praktijk toont aan dat politieagenten vaak bewakingsagenten bijna onvoorwaardelijk dienen te vertrouwen om een goede publiek-private samenwerking te kunnen garanderen. Zo is het bijna een gewoonte dat bewakingsagenten die op een evenement met een persoon buiten komen die in bedwang gehouden wordt (denk aan een vechtpartij, vernielingen, agressief gedrag, diefstal, …) onmiddellijk geloofd worden door de politieambtenaren. Zij zullen deze persoon in een merendeel van de gevallen overnemen en een nacht opsluiten. Indien er telkens een wantrouwen zou zijn, dan zou de samenwerking veel stroever verlopen en de bewaking intern op de evenementen het probleem moeten oplossen. Het vermoeden van vertrouwen bestaat al in de veiligheidsdiensten onderling, nu nog juridisch.

Analoog geredeneerd kan deze persoonlijke eigenschap ook aan bewakingsagenten kleven. Zij kunnen bijvoorbeeld op een festival opgeroepen worden om een vechtpartij stil te leggen. Een andere festivalbezoeker of festivalmedewerker zal hiervoor niet opgeroepen worden en de kans is dus minder groot dat hij of zij in aanraking komt met gevallen waarin mogelijks een wettige verdediging ingeroepen moet worden. Een subjectieve rechtvaardigingsgrond in combinatie met een objectieve rechtvaardigingsgrond lijkt hier beter te passen.

De aanvalsdaad moet nakend of dreigend zijn. Doch moet deze ook onverwacht komen? Bewakingsagenten kunnen voorafgaand aan de aanvalsdaad inschatten of er zich risicovolle situaties zullen voordoen. Denk aan twee rivaliserende voetbalsupportersgroepen op een publieksevenement waarbij bewakingsagenten zich opstellen in hun nabijheid. Het hof van Beroep te Antwerpen oordeelde in een andere zaak in 2011109 dat de voorbereiding zoals het zich wapenen tegen een aanval geen objectie vormde tegen wettige verdediging als rechtvaardigingsgrond.

Eén van de voorwaarden met betrekking tot de aanvalsdaad is dat deze gericht moet zijn op personen. Wettige verdediging tegen een onrechtmatige aantasting van goederen is niet toegelaten. Er gingen al meerdere stemmen op om dit rechtsgoed ook in te voeren in België, maar deze stelling wordt tot nader orde niet gevolgd. Het is de vrees voor een geweldsescalatie dat deze evolutie tegenhoudt. Doch een bewakingsagent die aangesteld wordt om de bewaking te verzorgen van een gebouw of werf kan strikt genomen weinig meer doen dan de politie te verwittigen. Nu ook de bewaking van nucleaire sites en zelfs kazernes van paramilitairen (zie supra) aan private bewaking toevertrouwd worden, kan er niet ingebeeld worden wat de impact zou zijn van een te strikte interpretatie door een rechter. Een bewakingsagent veroordelen die een indringer tegenhoudt die in de kerncentrale van Doel binnenkomt en als oogmerk heeft om bijvoorbeeld de koeling van de centrale af te zetten zou onrechtmatig aanvoelen110.

Een soepele toepassing van artikel 417 Sw. lid 1 en het vermoeden dat bij inklimming in een bewoond pand een aanslag tegen personen zal zijn, kan in bepaalde gevallen voor burgers een oplossing bieden. Doch bewakingsagenten zullen ook zeer vaak onbewoonde panden bewaken (denk aan kantoorgebouwen overdag of ’s nachts). Het vermoeden in het tweede lid waarbij men zich verdedigt tegen diefstal of plundering met geweld tegen personen gepleegd zal ook in sommige gevallen een oplossing bieden doch niet altijd. Denk aan een

109 Antwerpen 13 september 2001, R.W. 2002-03, 1387. 110 Ondanks dat dit misschien als een aanval tegen personen gekwalificeerd zou kunnen worden aangezien dit op termijn zorgt voor het smelten van

de kernkoppen en een nucleaire ramp tot gevolg heeft hetgeen personen treft.


88

bewakingsagent in een controlekamer die ziet dat er graffiti gespoten wordt op een gebouw dat hij bewaakt en wilt tussenkomen.

De verweerdaad

De betwisting met betrekking tot de ogenblikkelijke noodzakelijkheid van de afweringsdaad is een eerste pijnpunt voor bewakingsagenten. Het is namelijk niet definitief duidelijk of een slachtoffer moet vluchten als zich daar de gelegenheid voordoet. Het lijkt wel alsof het algemeen aangenomen is dat er geen dergelijke vluchtplicht bestaat. Eerst moet men alle mogelijke alternatieven nagaan waartoe ook vluchten behoort. Indien men de mogelijkheid om te vluchten heeft is dit dan misschien wel geen plicht maar toch in bepaalde gevallen een alternatief. Echter is de situatie niet ondenkbaar dat op een fuif waarbij bewakingsagenten de keuze hebben om in te grijpen of niet in te grijpen tijdens een vechtpartij (zij zijn bijvoorbeeld in eerste instantie niet aangevallen en zien de vechtpartij slechts op een afstand gebeuren) niet-reageren ook een alternatief is. Zo werd ook al geoordeeld door het Hof van Cassatie in 2006. Een persoon die zichzelf en een medepassagier beschermde kon ook gevlucht zijn en daardoor werd wettige verdediging niet weerhouden111.

De voorwaarde dat de verweerdaad moet plaatsvinden voor of tijdens de aanval en niet erna kan problematisch zijn. Na een vechtpartij kan er immers nog steeds een gevaarlijke situatie bestaan waardoor de partijen betrokken bij de vechtpartij het gevecht opnieuw kunnen doen opflakkeren van zodra de bewakingsagenten niet meer aanwezig zijn of niet meer opletten. Het is immers zo dat vaak enkel door hun aanwezigheid het conflict even gaat liggen. Een mogelijke arrestatie in het kader van de wet op de voorlopige hechtenis (er is immers een wanbedrijf gebeurd namelijk slagen en verwondingen) kan hier een uitweg bieden maar is direct vergaand. De preventieve verdediging bestaande uit het beroven van iemand zijn vrijheid kan immers enkel maar als de aanvalsdaad weer nakend en onafwendbaar is.

CASUSSEN

Hieronder worden een aantal (hypothetische) casussen geschetst bij gebrek aan relevante rechtspraak op dit domein. Er werden na een grondige zoektocht maar drie uitspraken teruggevonden en dan nog van de commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden en aan de occasionele redders. Elk van de uitspraken handelt over een toekenning van financiële hulp aan een bewakingsagent die zelf slachtoffer geworden is van slagen en verwondingen en niet over de wettige verdediging. De wettige verdediging wordt toegepast volgens onderstaand schema hetgeen een samenstelling is van hetgeen supra is uitgelegd.

111 Cass. 19 april 2006, Nullum Crimen 2008, afl. 5, 343.


89

Figuur 33: overzicht voorwaarden wettige verdediging

Deze casussen konden zich ook voorgedaan hebben in het kader van een strafrechtelijk proces van de bewakingsagent die beschuldigd zou worden van slagen en verwondingen of een behandeling voorafgaande aan een zitting door het Openbaar Ministerie in het kader van een mogelijke niet-vervolging en schetsen de relevantie van de wettige verdediging. Een eerste uitspraak gaat over een incident aan de deur van een discotheek.

Casus een

“Rond 3.30 uur ’s nachts kwamen er vier Oost-Europeanen aan de deur. Aangezien ze dronken en nogal agressief waren, lieten verzoeker en zijn collega’s hen niet binnen. Hierop dreigde één van de mannen ermee volgende week te zullen terugkomen. Het gezelschap vertrok. Een aantal minuten later kreeg verzoeker, die net de discotheek was binnengegaan, een oproep van zijn collega. De vier Oost-Europeanen waren teruggekomen en hadden metalen en houten staven bij, vermoedelijk van een bouwwerf in de buurt. Ze begonnen ermee te slaan. Verzoeker zelf kreeg meerdere slagen op het hoofd en begon te bloeden. Hij liep de vluchtende daders achterna, maar kwam daarbij ernstig ten val en brak zijn linkerscheenbeen. De daders konden ontkomen.”

Verzoeker werd in 2008 twee maal een noodhulp toegekend van 10.305 euro en 5.400 euro112.

Bij een oplossing in het kader van de wettige verdediging zou het volgende gezegd kunnen worden met betrekking tot de aanvalsdaad. De eerste voorwaarde, de onrechtmatige aanval, lijkt hier vervuld te zijn. Er is geen enkele rechtvaardigingsgrond voorhanden. Aangezien de aanval werkelijk heeft plaatsgevonden is de tweede voorwaarde, dat de aanval nakend en onafwendbaar moet zijn, ook vervuld. De aanval is wel degelijk gericht tegen personen, namelijk tegen de bewakingsagenten die aan de ingang van de discotheek staan. Dit vervult de derde voorwaarde. De vierde voorwaarde met betrekking tot de ernstige aanval lijkt hier ook vervuld te zijn. Door het gebruiken van hulpmiddelen, de wapens, namelijk de houten en metalen staven die allicht

112 Commissie voor hulp financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden en aan de occasionele redders, 15/05/2008, A.R. M80417 B.R.

6015 Ivica Zivkovic, www.juridat.be 4/11/2008 A.R. M80916 B.R. 6259, Ivica Zivkovic www.juridat.be

Wettige verdediging

Uitzondering verbod eigenrichting Bijzondere rechtvaardigingsgrond

Afweerdaad

Subsidiariteit ProportionaliteitVoor of tijdens de

aanvalDoodslag, slagen of

verwondingen

Aanvalsdaad

OnrechtmatigNakend of

onafwendbaarTegen personen Ernstig


90

genomen zijn van een bouwwerf in de omgeving lijkt deze voorwaarde vervuld te zijn. Hiermee tot bloedens toe slaan op de bewakingsagenten zorgt ervoor dat aan deze voorwaarde zeker voldaan is.

De voorwaarden met betrekking tot de verweerdaad zullen we op de hypothetische situatie, minstens hetgeen we niet weten, toepassen. We nemen aan dat de bewakingsagent aan de ingang zich effectief verweerde. Hiervoor duwde hij zijn belagers weg en deelde hij een aantal slagen uit. De eerste voorwaarde, de laatste mogelijkheid die uit geweld bestond kan vervuld zijn als de feiten correct zijn en de aanvallers begonnen te slaan waardoor een verdedigingsdaad onmiddellijk noodzakelijk werd. De aanval afweren bijvoorbeeld door de deur van de discotheek dicht te doen mag niet meer mogelijk geweest zijn.

De proportionaliteitsvereiste is de tweede voorwaarde. Hier staat de hypothetische afwering in verhouding tot de aanvalsdaad. De verhouding tussen de ernst van de aanval en de ernst van de verdediging is evenredig. De aanval had allicht niet op een mindere wijze kunnen afgeweerd zijn. De derde vereiste bestaat uit actualiteit, de aanval moet juist beginnen of bezig zijn. Dit hangt samen met de onafwendbaarheid van de aanvalsdaad. De aanval is hier bezig als de bewakingsagent toekomt. Indien hij tijdens de achtervolging slagen en verwondingen zou toegebracht hebben aan de aanvaller dan viel dit echter onder wraak en zou dit niet verdedigbaar zijn. De strafverminderende verschoningsgrond provocatie of het arrestatierecht zou hier eventueel een uitweg kunnen vormen. De verdediging ging hier hypothetisch wel degelijk om slagen en verwondingen waardoor ook de laatste voorwaarde vervuld is.

De voorwaarden met betrekking tot de aanvalsdaad en de verweerdaad zijn vervuld. De hypothetische en hoogstwaarschijnlijke verdediging van de bewakingsagent zal hier onder wettige verdediging vallen. Allicht kreeg de verzoeker, de bewakingsagent hier, daarom ook de noodhulp toegekend.

Stel dat de bewakingsagent zich verdedigde door middel van een pepperspray die in een hypothetisch ontwerp van wetgeving mogelijk zou zijn, zie infra, is deze verweerdaad dan nog gerechtvaardigd door de wettige verdediging? De voorwaarden met betrekking tot de aanvalsdaad en verweerdaad blijven op dezelfde manier vervuld, enkel het proportionaliteitsvereiste moet hier herbekeken worden. De verhouding van de afweerdaad, het spuiten van de vloeistof, is hier evenredig met de ernst van de aanval. Het is echter zo dat de bewakingsagent, ondanks dat hij zich wettig verdedigde, wel veroordeeld kan worden voor onrechtmatig wapenbezit in het kader van de wapenwetgeving.

Casus twee

In het kader van de casus wordt er hypothetisch aangenomen dat dit bij de ingang van een viptent is op de Ronde van Vlaanderen. De bewakingsagent moet de bezoekers identificeren en op basis van een lijst die door de organisator ter beschikking is gesteld de toegang weigeren of toestaan aan de personen die wensen de viptent binnen te komen. De bewakingsagent diende na het krijgen van een eerste slag toen hij zich omdraaide zelf een slag toe waarna de aanval doorging en hij het bewustzijn verloor.

“Tijdens mijn shift als bewakingsagent vroeg ik enkele mannen om zich te identificeren en dhr. Z. Fahri weigerde dit eerst maar kwam op mijn aandringen dan toch binnen. Toen ik me omdraaide om papieren te nemen, gaf hij mij een slag in het gelaat waardoor ik buiten westen raakte en een gebroken neus had. Deze persoon beoefende eveneens gevechtstechnieken in zijn vrije tijd. “


91

Verzoeker kreeg in 2012 een noodhulp van 1000 euro van het slachtofferfonds113. Hier wordt de oplossing iets korter voorgesteld en enkel afwijkende zaken uitgebreider behandeld.

De aanvalsdaad was onrechtmatig aangezien er geen grond tot rechtmatigheid te bespeuren valt. Aangezien de aanval plotseling gebeurde en wel als het slachtoffer met de rug gedraaid naar de aanvaller stond was zij ook nakend en onafwendbaar, de verdediging kwam namelijk, hypothetisch, na de eerste slag. Deze aanval was gericht tegen de bewakingsagent, een persoon en ernstig gezien de gevolgen van de aanval die dergelijke verwondingen teweegbrengt.

De voorwaarden met betrekking tot afweerdaad bij de tweede casus worden hier bekeken. Het gebruik van geweld als verdediging was hier de enige mogelijkheid. Eenmaal de eerste slag ontvangen is, zijn er immers geen andere uitwegen, de aanvaller staat namelijk vlakbij. De proportionaliteitsvereiste, als tweede voorwaarde, plaatst de uitgedeelde slagen en verwondingen in verhouding tot de aanval. Aangezien deze van dezelfde hoogte lijken te zijn en er vooral geen wanverhouding bestaat is ook deze voorwaarde vervuld. De afweerdaad was tijdens de aanval, dat zorgt ervoor dat de derde voorwaarde ook vervuld is. De verdediging gebeurde door slagen en verwondingen en zorgt ervoor dat de derde voorwaarde vervuld is, het specifiteitscriterium.

De voorwaarden met betrekking tot de aanvalsdaad en de verweerdaad zijn allen voldaan. In dit geval kan er gesproken worden van een rechtmatige wettige verdediging. Na deze werkelijk bestaande casussen, zonder werkelijke juridische beoordeling wordt er hieronder een volledig fictieve casus geschetst. De oplossing van de casus wordt beperkt tot de wettige verdediging. Een eventuele verdere oplossing in het kader van de wet op de voorlopige hechtenis volgt infra bij het desbetreffende hoofdstuk over het arrestatierecht.

Casus drie

Gent heeft op haar grondgebied een FPC dat in opdracht van de overheid, De FOD Justitie, volledig privaat uitgebaat wordt. Hier worden high risk geïnterneerden opgesloten en behandeld. In het FPC Gent wordt de bewaking verzorgd door bewakingsagenten. Zij zorgen enkel voor een actieve en passieve veiligheid van de buitenste schil en komen normaal niet in aanraking met de geïnterneerden. Op dinsdagavond 17 april 2017 ziet Jean op de camera’s dat er een ontsnappingspoging is van drie geïnterneerden. Door middel van een achtergelaten ladder na verbouwingen slagen ze erin over de eerste muur te klimmen. Na deze muur volgt er echter nog een laatste hek. De geïnterneerden hebben een metaalschaar meegenomen die ze duidelijk willen gebruiken om de laatste omheining door te knippen.

113 Commissie voor hulp financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden en aan de occasionele redders, 15/05/2008, A.R. M12-1-0449

Jean X, www.juridat.be


92

Op de site van het FPC zijn meerdere bewakingsagenten aanwezig. Via de dispatch wordt de politie gewaarschuwd en een interventieploeg van bewakingsagenten opgeroepen om in te grijpen. Ter plaatse gekomen merken de bewakingsagenten dat de geïnterneerden bijna geslaagd zijn in hun opzet en de omheining al een stuk doorgeknipt is. De bewakingsagenten grijpen direct de geïnterneerden vast en dwingen hen om op de grond te gaan liggen. Pas hier komt er een worsteling aan te pas en worden er slagen uitgedeeld door de bewakingsagenten. Eenmaal dat de geïnterneerden op de grond liggen worden ze apart terug naar hun kamers gebracht. De politie komt te laat toe.

Figuur 34: Luchtfoto van het FPC te Gent.

De bewakingsagenten worden vervolgd door het Openbaar Ministerie voor slagen en verwondingen. Wat als hun advocaat wettige verdediging wil pleiten?

Een eerste noodzakelijk te vervullen voorwaarde is een aanvalsdaad. In casu is er geen aanvalsdaad van de geïnterneerden. Zij houden zich enkel bezig met het openknippen van de omheining en schenken geen aandacht aan de bewakingsagenten. Pas als zij vastgegrepen worden verzetten ze zich. Hetgeen betekent dat er helemaal geen aanvalsdaad is. Aangezien er bewakingsbeelden van hoge kwaliteit en uit verschillende hoeken zijn worden er waardevolle bewijzen in het proces ingebracht, hetgeen een andere feitelijke invulling moeilijk pleitbaar maakt.

Daarnaast vindt de enige mogelijke aanvalsdaad, het doorknippen van de omheining, niet plaats tegen personen. De eigendom van het FPC-consortium wordt vernield en de personen zelf worden niet aangevallen. Aangezien de bewakingsagenten zelf ter plaatse gaan en de geïnterneerden op dat moment alleen zijn is er ook geen nakende en onafwendbare aanval. Indien de bewakingsagenten niet ter plaatse zouden gekomen zijn was er zeker geen aanval geweest. De voorwaarden voor de aanvalsdaad zijn niet vervuld, het argument wettige verdediging zou falen. Het is echter niet ondenkbaar dat een rechter anders zou besluiten in het kader van een maatschappelijke verantwoordelijkheid en een feitelijk anders onwerkbare toestand. Dit is echter moeilijk te voorspellen.

Een mogelijke uitweg114 is om te proberen argumenteren dat de geïnterneerden later anderen gaan aanvallen en dat hen op dat moment overmeesteren dus een afweerdaad is om andere burgers te beschermen. Dit stuit 114 Een mogelijke rechtvaardigingsgrond buiten het kader van de wettige verdediging en de arrestatie zou kunnen bestaan uit er een hoger bevel van

de overheid dat opdracht geeft aan de bewakingsagenten om de geïnterneerden ter plaatse te houden. Aangezien de these hier niet om draait, bewakingsagenten moeten immers in een bepaalde mate zelfstandig kunnen werken, wordt dit hier ook niet behandeld.


93

echter op enkele onoverbrugbare juridische obstakels. De hulp van de overheid kan namelijk ingeroepen worden en zij kunnen de geïnterneerden intercepteren. Daarbij komt nog dat de aanval niet nakend en onafwendbaar is. Zij bevindt zich ergens in een onzekere toekomst. Onzeker in of het wel effectief zal gebeuren en onzeker in tijd. Dat kan tien minuten nadat zij ontsnapt zijn plaatsvinden of enkele dagen later.

CONCLUSIE

De wettige verdediging is een bijzonder nuttig juridisch instrument voor bewakingsagenten dat in de meeste situaties een oplossing biedt voor de noodzaak tot het uitoefenen van geweld tijdens zijn functie. Een bewakingsagent zal zich rechtmatig kunnen verdedigen, net zoals elke andere burger, tegen iemand die hem aanvalt. Het is echter zo dat een bewakingsagent in meer diverse situaties kan terechtkomen dan een normale burger of vaker wettige verdediging zal nodig hebben. Hiervoor volstaat de wettige verdediging niet.

Een bewakingsagent kan geen goederen verdedigen noch een ontsnapping tegenhouden of een inbraak verijdelen. Hij dient zich afzijdig te houden en kan slechts preventief optreden indien er een nakende en onafwendbare aanval is, hetgeen de preventieve werking van een bewakingsagent en het ontmijnen van sluimerende conflicten onmogelijk maakt. Bij wettige verdediging bestaat er geen vermoeden dat de bewakingsagent, door de functie die hij uitoefent en net zoals bij politieambtenaren, te goeder trouw handelde. Hij zal zich zoals elke andere burger moeten verantwoorden Ondanks de goede vertrouwensband met de politie is er geen vermoeden dat de bewakingsagent rechtmatig handelde.

Het niet-reageren van een bewakingsagent, als dit een juridische mogelijkheid is, geeft hem economisch minder toegevoegde waarde. Een opdrachtgever huurt bewakingsdiensten in om juist preventief te kunnen werken en niet af te wachten tot de ogenblikkelijke noodzakelijkheid van zijn afweerdaad. Het beroven van iemand zijn vrijheid moet in een gelimiteerd aantal gevallen tot de mogelijkheid behoren en allicht is er meer noodzakelijk dan infra in het hoofdstuk over de arrestatie uiteengezet wordt.

Resultaten literatuuronderzoek - Arrestatie door een bewakingsagent

94

11.5. ARRESTATIE DOOR EEN BEWAKINGSAGENT

Het arrestatierecht uit de wet op de voorlopige hechtenis in combinatie met de nieuwe wet op de private veiligheid wordt hier toegepast op bewakingsagenten. Er wordt eerst een beknopt overzicht gegeven over het juridisch concept rond deze arrestatie, erna worden de pijnpunten bij de toepassing door bewakingsagenten toegelicht. Als derde element worden er enkele casussen bekeken. Tot slot wordt er afgesloten met een conclusie. Termen die ook gebruikt worden voor dit arrestatierecht zijn het burgerarrest, voorlopige hechtenis, aanhouding, vrijheidsbeneming, ter plaatse houding en vatting.

ARRESTATIERECHT ALGEMEEN

In het kader van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis (hierna wet voorlopige hechtenis) heeft elke particulier het recht om iemand te arresteren. Voor de wijzigingswet115 in 2017 was dit nog een aanhouding. Deze wet wijzigde dus niet enkel de termijn met betrekking tot de arrestatietermijn van 24 uur naar 48 uur.

Het in artikel 1 van de bepalingen in de wet op de voorlopige hechtenis toegekende recht aan elke particulier om iemand te arresteren bij een op heterdaad ontdekt wanbedrijf of misdaad is een wettelijk voorschrift en vormt één van de vijf rechtvaardigingsgronden. De juridische basis ligt vervat in art. 70 SW. Dit artikel bepaalt namelijk dat “er geen misdrijf is, wanneer het feit door de wet voorgeschreven is, en door de overheid bevolen is”. Dit artikel omvat dus twee rechtvaardigingsgronden. Enerzijds het wettelijk voorschrift waarvan hier sprake is en anderzijds het hoger bevel waarvoor effectief een bevel vereist is dat men dient uit te voeren.

De rechtvaardigingsgrond bestaat hier uit een tegennorm die recht tegenover een verbodsregel geplaatst wordt. De tegennorm laat immers de verboden handeling toe. Het conflict tussen twee rechtsregels wordt dan zodanig opgelost dat er geen misdrijf bestaat indien iemand dit toch doet. De toelating in de wet op de voorlopige hechtenis tot arrestatie wordt gezien als een expliciet wettelijk voorschrift juist omdat de uitzondering in de wet ingeschreven is.

Iedere particulier krijgt in het kader van deze wet de toestemming om iemand te arresteren indien hij of zij deze persoon op heterdaad ontdekt. Het gepleegd misdrijf moet een wanbedrijf of misdaad omvatten en kan dus geen overtreding zijn. Indien een particulier iemand aanhoudt moet deze dat onmiddellijk melden aan een agent van de openbare macht. Op het moment van de melding gaat er een termijn van 48 uren (vroeger 24) van start waarin de persoon zijn vrijheid ontnomen kan worden. De ontdekking op heterdaad wordt gedefinieerd in artikel 41 Sv. “Het misdrijf ontdekt terwijl het gepleegd wordt of terstond nadat het gepleegd is, is een op heterdaad ontdekt misdrijf.” Deze ontdekking op heterdaad moet op objectieve elementen gebaseerd zijn116 en actueel, hetgeen betekent dat er wel daden van onderzoek mogen zijn doch slechts met de kortst noodzakelijke tijd benodigd voor deze daden117. Er mag dus een bepaalde tijd verstrijken die materieel noodzakelijk is om de persoon aan te wijzen die van zijn vrijheid beroofd mag worden118.

115 Wet van 31 oktober 2017 tot wijziging van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis, de wet van 7 juni 1969 tot vaststelling van

de tijd gedurende welke geen opsporing ten huize, huiszoeking of aanhouding mag worden verricht, de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt en de wet van 19 december 2003 betreffende het Europees aanhoudingsbevel (hierna wijzigingswet aanhouding genoemd) 116 Cass., AR P.2013.1858.N, 3 december 2013, JT 2014, afl. 6566, 409 117 Cass., 29 juni 1984, R.D.P. 1985, 76; J.T. 1985, 407 118 Cass., AR P.09.1385.F, 23 september 2009, NC 2010, afl. 4, 228


95

Het ontdekken op heterdaad is een gevoelig punt waarvan sommige auteurs voorstander zijn van een betrapping op heterdaad, die zelfs even in de wet op de voorlopige hechtenis zou gestaan hebben119. Dit is de huidige visie van de rechtspraak en rechtsleer. Het juridisch snijpunt uit zich bijvoorbeeld in het openbaar geroep op straat dat iemand achtervolgt. Het vroegere sensu stricto kader lijkt uitgerokken te zijn en minder strikt beoordeeld te worden. De actualiteitsvereiste waarbij slechts een minimum aan tijd mag verstrijken om de benodigde onderzoekshandelingen te stellen wordt aanvaard. Men moet weten dat het misdrijf zich heeft voorgedaan, een louter vermoeden is onvoldoende. Dit werd in 2009 bevestigd door het Hof van Cassatie120.

De aanhouding van een persoon die betrapt wordt door een particulier is zo geen wederrechtelijke vrijheidsberoving. Normaal is dit strafbaar in artikel 434 Sw. “Met gevangenisstraf van drie maanden tot twee jaar en met geldboete van zesentwintig [euro] tot tweehonderd [euro] worden gestraft zij die iemand aanhouden of doen aanhouden, gevangenhouden, zonder een bevel van het gestelde gezag en buiten de gevallen waarbij de wet de aanhouding of de gevangenhouding van bijzondere personen toelaat of voorschrijft.”

Hier bestaat een twistpunt of het wettig voorschrift wel effectief noodzakelijk is om het misdrijf te rechtvaardigen. Men zou ook voldoening kunnen nemen met het gegeven dat de constitutionele elementen in het misdrijf niet vervuld zijn. Er is immers een toelating van de overheid en een ontbreken van dit constitutioneel element vereist om de wederrechtelijke vrijheidsbeneming tot stand te laten komen. Deze kwalificatievraag zou volgens sommigen primeren op de rechtvaardigingsgrond121. Het gevoel van rechtszekerheid door expliciet dit recht toe te kennen en de impact op de maatschappij mag echter niet vergeten worden. “Not only must Justice be done; it must also be seen to be done.”122

Er wordt algemeen aangenomen dat bij het uitoefenen van dit recht er een redelijke mate van dwang gebruikt mag worden. Die dwang kan fysiek uitgeoefend worden en er kan gedacht worden aan iemand vastnemen, een klem of bepaalde grepen toepassen, knevelen en zelfs opsluiten. Een morele dwang kan ook uitgeoefend worden door bijvoorbeeld het afnemen van identiteitsdocumenten waardoor de ontdekte persoon niet meer zal willen ontsnappen123.

ARRESTATIERECHT TOEGEPAST OP BEWAKINGSAGENTEN

Bewakingsagenten kunnen net zoals elke andere burger gebruik maken van het arrestatierecht zoals opgenomen in de wet op de voorlopige hechtenis. Vooraleer te kijken naar de situatie bij evenementen wordt eerst het bijzonder geval van de maritieme veiligheid en de veiligheid bij openbare vervoersmaatschappijen onder de loep genomen.

Voorafgaand kan opgemerkt worden dat een recent artikel, gepubliceerd in 2016 door Klaas Willaert, stelt dat de private aanhouding van piraten door maritieme veiligheidsagenten niet geoorloofd is volgens internationaal recht. De Belgische wetgeving inzake de private maritieme beveiliging, beter afdeling V Maritieme veiligheidsondernemingen van de wet private veiligheid, voorziet in artikel 198 een vattingsrecht (geen arrestatie zoals in de wet op de voorlopige hechtenis). De kapitein speelt mee een centrale rol in dit discours,

119 Niet terug te vinden. 120 Cass. (2e k.) AR P.09.1385.F, 23 september 2009 (T.M.), Arr.Cass. 2009, afl. 9, 2095; http://www.cass.be (30 oktober 2009); NC 2010, afl. 4, 228 en

http://www.nullumcrimen.be/ (17 augustus 2011); Pas. 2009, afl. 9, 1977; Rev.dr.pén. 2010, afl. 4, 492; T.Strafr. 2010, afl. 5, 261, noot MENNES, I 121 C.V.D. WYNGAERT, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, 2 dln., 1, Antwerpen, Maklu, 2014. 122 High court of Justice, R v Sussex Justices, Ex parte McCarthy, [1924] 1 KB 256, [1923] All ER Rep 233 123 M. I, "Arrestatie" in Strafrecht en strafvordering. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, 2012.


96

want alle personen die zich zonder toelating aan boord van het bewaakte schip bevinden mogen gevat worden. De persoon blijft gevat in afwachting van de beslissing van de kapitein over wat met hem of haar zal gebeuren.

Er zijn geen procedurele beschermingen opgenomen voor de piraten of andere personen die zich zonder toelating van de kapitein aan boord bevinden en gevat worden. Er is de mogelijkheid om over te gaan tot een veiligheidscontrole op zoek naar wapens of gevaarlijke voorwerpen, doch enkel een betasting. Het gebruik van handboeien is mogelijk. Van elk incident met betrekking tot het aantreffen van personen dient een melding gemaakt te worden, een verslag en een notitie in het logboek.

De veiligheidsagenten bij openbare vervoersmaatschappijen kunnen hun verdergaande bevoegdheden, onder andere op het vlak van aanhouding, zelfs uitoefenen op de openbare weg indien de volgende drie voorwaarden vervat in artikel 168 van de wet private veiligheid cumulatief vervuld zijn:

“1° in geval van verkeersongeval of wanbedrijf of misdaad die zo juist werd gepleegd of in geval van gedrag dat de veiligheid van derden of van de betrokkene ernstig in het gedrang brengt; 2° binnen een perimeter van 15 meter rond het voertuig van de openbare vervoersmaatschappij; 3° in geval van afwezigheid van de politiediensten en in afwachting van het toekomen van deze diensten.”

De vatting, ook hier niet de aanhouding, is onderworpen aan meer voorwaarden die cumulatief vervuld dienen te zijn en gespecifieerd zijn in artikel 177 van de wet op de private veiligheid. Dit vattingsrecht kan in drie gevallen uitgeoefend worden:

“a) ofwel een wanbedrijf of een misdaad, of als hij minderjarig is, een als wanbedrijf of misdaad omschreven feit gepleegd; b) ofwel een inbreuk gepleegd op de vigerende regelgeving inzake openbaar vervoer waarbij hij de veiligheid van derden of zijn eigen veiligheid ernstig in het gedrang bracht; c) ofwel, na de in artikel 175 (bij een valse identiteit of weigering om de identiteit op te geven, n.v.d.r.) bedoelde verwittiging, klaarblijkelijk geweigerd zich met alle middelen te identificeren of een identiteit opgegeven die, na contact met de bevoegde diensten, vals is gebleken;”

Er zijn na deze eerste voorwaarde nog drie voorwaarden die flexibeler zijn dan de wet op de voorlopige hechtenis. Zo moet de vattende veiligheidsagent zelf het incident gezien hebben of er moeten getuigen geweest zijn (cfr. Het openbaar geroep), en quasi onmiddellijk na het vatten dient de politie verwittigd te worden. Een laatste voorwaarde in artikel 177 lijkt echter meer op een arrestatie door een politieambtenaar. De betrokkene moet namelijk zo vlug mogelijk aan het zicht van het publiek onttrokken worden.

Bij deze twee bijzondere situaties kan men zich afvragen of het vattingsrecht zoals gespecifieerd in de wet op de private veiligheid naast en op gelijke hoogte staat met het recht op de aanhouding vervat in de wet op de voorlopige hechtenis. Beschikt een maritieme veiligheidsagent of een veiligheidsagent bij een openbare vervoersmaatschappij dan over twee mogelijke wettige voorschriften als rechtvaardigingsgrond? Of gaat de wet op de private veiligheid voor op de wet op de voorlopige hechtenis in het kader van het adagium lex specialis derogat lex generalis. Een bewakingsagent die zijn bevoegdheden uitoefent op een evenement of in het uitgaansmilieu bezit zeker alleen maar het recht op de arrestatie.

De vraag werd voordien al gesteld hoe bewakingsagenten moeten omgaan met de beperkingen. De sensu stricto voorwaarde die de betrapping op heterdaad vooropstelde lijkt niet vervangen te zijn door de ontdekking op heterdaad, hetgeen de problematiek rond gelijkgestelde gevallen zoals supra uiteengezet niet oplost. Zo zou een winkeldetective niet kunnen optreden als een personeelslid hem een dief aanwijst. Een privaat interventieteam zou dan in de fout gaan als het op straat inbrekers naloopt nadat zij door het alarmsysteem


97

werden opgeroepen. Natuurlijk moeten er wel voldoende objectieve aanwijzingen zijn die hen aanduiden als daders124. Er is een grote vrees dat hierdoor de burgers in de private aanhouding te ver zouden gaan. Het uitoefenen van de door de wet toegekende bevoegdheden en taken door een bewakingsagent, kunnen hierdoor in conflict komen met het arrestatierecht.

Het is opmerkelijk dat dit tegen de letterlijke bepalingen van de wet is die spreekt over ontdekking op heterdaad en geen onderscheid maakt tussen particulieren en niet particulieren op dat vlak. Een bijkomend element is dat dit in de praktijk gebeurt en ook noodzakelijk is. Zelfs indien een bewakingsagent een wanbedrijf of misdaad gezien heeft en hiervoor de hulp van zijn collega’s nodig heeft om hem te vatten, deze de materiele hulp niet kunnen toestaan. Immers zij hebben de dader niet op heterdaad betrapt en kunnen die bijstand niet leveren. Een uitweg is misschien te vinden in de wettige verdediging aangezien hij een rechtmatige aanval pleegt op de dader die hij betrapte.

Een andere problematiek die in het verleden opgelost werd door de wijziging van de wet op de voorlopige hechtenis is dat er ook tot aanhouding kan overgegaan worden door een particulier bij een wanbedrijf. Vroeger was dit enkel mogelijk bij een misdaad en ondanks een zekere tolerantie in de rechtspraak werd dit toch gewijzigd. Een reden hiervoor kan gezien worden in het oplopend aantal tussenkomsten in het kader van een aanhouding door een particulier. Dit gebeurde dan door personen of bedrijven bij bewakings-en beveiligingsopdrachten volgens Van Laethem125 en Mennes126. Hier bedoelden ze allicht bewakings-en veiligheidsagenten die natuurlijk ook private personen zijn.

124 M. I, "Arrestatie" in Strafrecht en strafvordering. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, 2012. 125 W. VAN LAETHEM, Het vattingsrecht van particulieren, 1994. 126 Cass. (2e k.) AR P.09.1385.F, 23 september 2009 (T.M.), Arr.Cass. 2009, afl. 9, 2095; http://www.cass.be (30 oktober 2009); NC 2010, afl. 4, 228 en

http://www.nullumcrimen.be/ (17 augustus 2011); Pas. 2009, afl. 9, 1977; Rev.dr.pén. 2010, afl. 4, 492; T.Strafr. 2010, afl. 5, 261, noot MENNES, I


98

CASUSSEN

Hieronder worden een aantal (hypothetische) casussen geschetst. Het arrestatierecht in art. 1 van de wet op de voorlopige hechtenis wordt toegepast volgens onderstaand schema hetgeen een samenstelling is van hetgeen supra uitgelegd is.

Casus een

Gent heeft op haar grondgebied een FPC dat in opdracht van de overheid, De FOD Justitie, volledig privaat uitgebaat wordt. Hier worden high risk geïnterneerden opgesloten en behandeld. In het FPC Gent wordt de bewaking verzorgd door bewakingsagenten. Zij zorgen enkel voor een actieve en passieve veiligheid van de buitenste schil en komen normaal niet in aanraking met de geïnterneerden. Op dinsdagavond 17 april 2017 ziet Jean op de camera’s dat er een ontsnappingspoging is van drie geïnterneerden. Door middel van een achtergelaten ladder na verbouwingen slagen ze erin over de eerste muur te klimmen. Na deze muur volgt er echter nog een laatste hek. De geïnterneerden hebben een metaalschaar meegenomen die ze duidelijk willen gebruiken om de laatste omheining door te knippen.

Op de site van het FPC zijn meerdere bewakingsagenten aanwezig. Via de dispatch wordt de politie gewaarschuwd en een interventieploeg van bewakingsagenten opgeroepen om in te grijpen. Ter plaatse gekomen merken de bewakingsagenten dat de geïnterneerden bijna geslaagd zijn in hun opzet en de omheining al een stuk doorgeknipt is. De bewakingsagenten grijpen direct de geïnterneerden vast en dwingen hen om op

Misdrijf

• Wanbedrijf

• Misdaad

Betrapping

• Actueel

• Objectief vaststelbaar misdrijf op basis van de vergaarde gegevens.

• Tijd beperkt tot het materieel noodzakelijk zijn om zich van de persoon te verzekeren die de elementen aanwijzen

Dwang

• Redelijk

• Er mag geen wanverhouding bestaan.

Belangen

• Afwegen tegen elkaar

• Er mag geen wanverhouding bestaan.


99

de grond te gaan liggen. Pas hier komt er een worsteling aan te pas en worden er slagen uitgedeeld door de bewakingsagenten. Eenmaal dat de geïnterneerden op de grond liggen worden ze apart terug naar hun kamers gebracht. De politie komt te laat toe.

Volgens artikel 534 ter van het strafwetboek is het opzettelijk beschadigen van onroerende eigendommen strafbaar met gevangenisstraf van een maand tot zes maanden en met geldboete van zesentwintig euro tot tweehonderd euro of met een van die straffen alleen. De eerste voorwaarde, met betrekking tot het wanbedrijf of de misdaad dat het voorwerp moet uitmaken van de betrapping, is vervuld.

De noodzakelijke betrapping op heterdaad is in eerste instantie de visu gebeurd door de cameraoperator waardoor de bewakingsagenten die ter plaatse komen het niet objectief zouden kunnen vaststellen. Er kan echter aangenomen worden dat als de bewakingsagenten het deels gevorderde gat in de omheining zien en de geïnterneerden de enige personen in de buurt zijn met het benodigde materiaal om een dergelijk gat te maken er voldoende objectieve gegevens zijn waarop ze zich kunnen baseren om over te gaan tot de arrestatie. Het misdrijf is actueel, aangezien het misdrijf nog bezig was. De tijd is beperkt tot een minimum aangezien de bewakingsagenten op de site aanwezig waren en direct ter plaatse konden komen en de tijd tussen de vaststellingen zeer kort was aangezien de geïnterneerden direct vastgegrepen werden.

De gebruikte hoeveelheid dwang is duidelijk meer dan diegene die de geïnterneerden zelf uitoefenden. Of er hier sprake is van een wanverhouding is echter twijfelachtig. Dit zal beoordeeld worden op dezelfde basis als de afweging van de belangen met elkaar. Het is namelijk ook op dit vlak te betwijfelen of in een andere situatie buiten deze in het forensisch psychiatrisch centrum er sprake zou zijn van een evenwichtige verhouding ten opzichte van het begane wanbedrijf, namelijk de beschadiging van onroerend eigendom. Dit is duidelijk minder zwaar ingeschat door de wetgever dan bijvoorbeeld een verkrachting of een diefstal met slagen en verwondingen. Een rechter zal allicht wel het belang van het niet beschadigen van onroerend goed dat dient als omheining van een forensisch psychiatrisch centrum hoger inschatten dan het benemen van de vrijheid van de individuen.

De voorwaarden om de arrestatie te verrichten door de bewakingsagenten lijken in deze eerste casus vervuld te zijn. De bewakingsagenten zullen een gerechtvaardigde arrestatie kunnen verrichten op de geïnterneerden. De politie zal achteraf wel vaststellingen moeten doen maar zullen allicht de geïnterneerden niet mee nemen doch op hun kamer laten waar de bewakingsagenten hen naar toe gebracht hadden. Indien er geen schade was dan zou dit niet gerechtvaardigd zijn.

Casus twee

Tijdens een festival staat een groep bewakingsagenten in voor de veiligheid op de locatie. Het festival staat bekend om het hoge drugsgebruik. De bewakingsagenten hebben tijdens de briefing van de organisatie meegekregen dat ze extra waakzaam dienen te zijn voor dealers. Die krijgen namelijk direct nul op het rekest en mogen van de organisatie direct tegen gehouden worden en backstage een bezoek brengen aan de daar aanwezige politieambtenaren. Tegen de avond merkt een bewakingsagent een verdachte man op in de buurt van een bosje. Na een onopvallende observatie kan er vastgesteld worden dat de man aan verscheidene personen enkele zaken heeft verkocht. De drugs is duidelijk van hand tot hand gegaan met het daarbijhorende geldbedrag.

De bewakingsagent grijpt onmiddellijk in en spreekt de man aan. Deze persoon wordt eerst meegenomen naar een nooddoorgang achter de hekkens die het domein omringen. Daar aangekomen wordt de man ondervraagd en wordt geboden om zijn zakken leeg te maken. Na een controle van de kledij wordt er inderdaad een zeer


100

kleine hoeveelheid drugs aangetroffen en wat cash geld. Hierna wordt de man meegenomen naar het deel van de backstage waar de politie aanwezig is om een verhoor te laten plaatsvinden. Na het verhoor mag de man terug op het festivalterrein van de politie. De aangetroffen hoeveelheid was immers te klein om de arrestatie te handhaven.

Niet enkel internationaal volgens het enkelvoudig verdrag op de verdovende middelen127 is de handel in drugs verboden (tenzij voor personen of ondernemingen met een verlof hiervoor) maar ook nationaal. Volgens artikel twee bis van de Drugwet128 is dit strafbaar met minimaal een gevangenisstraf van drie maanden tot vijf jaren met geldboete van duizend tot honderdduizend euro. Het vastgesteld misdrijf is dus voldoende zwaar ingeschat door de wetgever om een arrestatie te rechtvaardigen.

De betrapping en de drieledige voorwaarden waaraan deze onderworpen is wordt hier besproken. Het gaat om een actueel misdrijf daar het juist gebeurde. De gegevens zijn objectief aangezien de bewakingsagent deze met zijn eigen ogen heeft kunnen vaststellen. De tijd die verstreken is tussen de vaststellingen en de arrestatie is beperkt tot een minimum. De betrapping als tweede constitutief element is ook vervuld. Voor het verrichten van de arrestatie is er een redelijke dwang gebruikt. Uit de beschreven feiten valt op te maken dat de persoon die betrapt werd goed meewerkte en niet diende aangespoord te worden. Er is geen wanverhouding vast te stellen. De laatste voorwaarde is de belangenafweging. Het belang van het gepleegde misdrijf wordt gezet ten opzichte van het gebruikte middel en de daarbijhorende hoeveelheid dwang. Aangezien het om een vrij zwaar misdrijf gaat waarop ook gefocust wordt in het strafrechtelijk beleid zijn de belangen hier evenwichtig en bestaat er geen wanverhouding. In de tweede casus zullen de bewakingsagenten de arrestatie rechtmatig kunnen verrichten. Hun acties zijn gerechtvaardigd.

Casus drie

Casus drie is een variatie op casus twee. Hierbij wordt gebruik gemaakt van cameratoezicht op het festival. Door middel van camera’s kunnen de private operatoren vaststellen dat een man drugs dealt op het terrein. Er wordt een interventieteam van bewakingsagenten opgeroepen via de dispatch en deze worden gestuurd naar de locatie van de man. Eenmaal aangekomen op de door de dispatch aangewezen locatie wordt beslist om de man direct aan te spreken. Hij is immers niet meer aan het dealen en heeft de bewakingsagenten opgemerkt. De man wordt gecontroleerd en een kleine hoeveelheid drugs wordt aangetroffen. Hierna wordt hij meegenomen naar de aanwezige politieambtenaren in de backstage. Na het verhoor mag de man terug op het festivalterrein van de politie. De aangetroffen hoeveelheid was immers te klein om de arrestatie voort te zetten.

Aangezien de mogelijke oplossing deels gelijkloopt met de oplossing in de vorige casus wordt hier slechts een deel van besproken. Er is namelijk enkel een probleem in het tweede constitutief element, de betrapping op heterdaad. Hier hebben de bewakingsagenten niet zelf de visu het misdrijf vastgesteld. Dit werd hen daarentegen doorgegeven door het cameratoezicht. Hierdoor is de vereiste van de betrapping op heterdaad niet vervuld. Dit gaat immers om een met ontdekking gelijkgestelde situatie waar politiediensten wel op mogen reageren maar een particulier niet. Het misdrijf is niet voldoende objectief vastgesteld. De enige mogelijkheid

127 VN, Enkelvoudig Verdrag van 30 maart 1961 inzake verdovende middelen, Brussel, Belgisch Staatsblad, 1961. 128 Wet van 24 februari 1921 betreffende het verhandelen van giftstoffen, slaapmiddelen en verdovende middelen, psychotrope stoffen,

ontsmettingsstoffen en antiseptica en van de stoffen die kunnen gebruikt worden voor de illegale vervaardiging van verdovende middelen en psychotrope stoffen


101

voor de bewakingsagenten is om de observatie van de opgemerkte persoon verder te zetten om hem zelf te kunnen betrappen.

De bewakingsagenten vinden geen rechtvaardiging voor hun acties in art. 1 van de wet op de voorlopige hechtenis. Zij plegen aldus vaak onbewust een misdrijf door de persoon van zijn vrijheid te beroven.

CONCLUSIE

De arrestatie door een particulier is een juridisch concept dat in de rechtsleer en rechtspraak weinig aandacht krijgt. Het geeft iedere persoon het recht om iemand vast te houden indien die hem of haar betrapt op een wanbedrijf of misdaad. Hiervoor mag die persoon een redelijke mate van dwang gebruiken. Voor een particulier lijkt dit te volstaan.

Er bestaan enkele juridische problematieken bij de toepassing van het leerstuk van de arrestatie door een particulier. Deze zijn niet gebaseerd op de hoeveelheid redelijke dwang die bij een arrestatie uitgeoefend mag worden, maar wel vanaf wanneer dit mogelijk is. Bij het constitutief element van de betrapping op heterdaad dat voor particulieren sensu stricto geïnterpreteerd dient te worden zijn de gelijkgestelde gevallen zoals in een ontdekking niet inbegrepen. Zo kan een bewakingsagent die opgeroepen wordt door operatoren van camerabewaking tijdens een evenement niet ingrijpen zonder dit zelf gezien te hebben. Doch dit is niet het enige probleem met de betrapping op heterdaad. Een bewakingsagent kan een collega geen materiële bijstand verlenen die een wanbedrijf of misdaad wel gezien heeft en de arrestatie verricht. Nochtans is deze bijstand vaak noodzakelijk in delictuele situaties op evenementen.

De praktijk staat haaks op deze problematiek. Er wordt zeker bij grotere evenementen vaak gewerkt met cameratoezicht. Om grotere groepen personen in de gaten te houden is door de opportune locatie van de camera’s, vaak hoog op masten boven het publiek, en de technische mogelijkheden zoals inzoomen en nachtzicht, cameratoezicht in bepaalde situaties effectiever dan fysiek toezicht. Bij een bewakingsagent die opgemerkt wordt door de bezoeker van een evenement zal het misdrijf ook niet blijven voortduren. De toekomst heeft op dit vlak zelfs vele mogelijkheden zoals bijvoorbeeld gezichtsherkenning, herkenning van verdachte gedragingen, …

Een mogelijke oplossing kan wel te vinden zijn in het leerstuk van de wettige verdediging dat dit recht op arrestatie in evenwicht kan houden. Zo kan een bewakingsagent die ziet dat een collega moeite heeft met een weerspannige persoon die hij betrapte op een misdaad of wanbedrijf te hulp schieten indien deze een aanvalsdaad pleegt op die collega. Deze juridische tweeledige oplossing biedt echter te weinig rechtszekerheid en ondanks een interventie van het Hof van Cassatie, lagere rechtspraak en de wetgever te veel onwerkbare voorwaarden.

Resultaten literatuuronderzoek - De beveiligingsagent bij de politie

102

11.6. DE BEVEILIGINGSAGENT BIJ DE POLITIE

In 2017 werd beslist om een directie beveiliging op te richten binnen de Federale Politie129. Deze beveiligingsagenten zouden instaan voor het beveiligen van infrastructuur en de naleving van de waarden van de publieke ruimtes en gebouwen130. Door het gebruik van de term beveiliging die zeer dicht aanleunt bij de gebruikte term in Nederland voor een bewakingsagent, beveiliger en het gebruik van bewakingstermen zoals ook opgenomen in de wet private veiligheid, is het interessant om hier een aftastend onderzoek te voeren. Dit is eigenlijk een uitbreiding en modernisering van het concept van de beveiligingsbeambte bij de politie die ingevoerd werd met de wet van 25 februari 2003131. Deze wet wordt afgeschaft van zodra de nieuwe Directie Bescherming uitgevoerd wordt.

Het doel van deze wet en de oprichting van de directie veiligheid binnen de politie is om alle korpsen en diensten die instaan voor beveiliging te centraliseren in één orgaan. Er worden twee nieuwe functies gecreëerd binnen de politie, die van beveiligingsassistent en beveiligingsagent. Tot op heden is dit echter nog niet in uitvoering. De rekrutering van externen gebeurt via reclame uitzendingen en de website www.ikbeveilig.be. Er zijn nog vele uitvoeringsbesluiten nodig. Het is momenteel onduidelijk wanneer dit effectief van start zal gaan. Er is wel een datum om het transport en de daarbijhorende bewaking van gevangenen aan de politie over te dragen namelijk, 1 januari 2020. Het is echter nog de vraag hoe dit uitgevoerd zal worden, momenteel ligt alles nog bij de Directie van de Penitentiaire Instellingen van de Federale Overheidsdienst Justitie.

HET KERNTAKENDEBAT

Door de centralisatie van alle korpsen en diensten die zorgen voor beveiliging te centraliseren in de directie beveiliging zou er politiecapaciteit vrijkomen op federaal en lokaal vlak. Het doel is om deze vrijgekomen capaciteit in te zetten op de core politietaken132. Dit is echter uiterst twijfelachtig aangezien er geen indicaties zijn dat er toegekende budgetten verhogen, noch dat de hoeveelheid beveiligingstaken verminderen. Dit kadert in de outsource oefening door het kerntakenkabinet dat resulteerde in het kerntakenplan van de politie zoals opgenomen in het regeerakkoord van 9 oktober 2014. In datzelfde regeerakkoord staat ook opgenomen dat taken die niet behoren tot de kerntaken van de politie kunnen worden uitgevoerd door de private veiligheid. Dit indien zij dit naar voldoening kunnen uitvoeren en met een overeenkomst inclusief toezicht door de politie133. Hierbij zou men rekening moeten gehouden hebben met het beginsel van benuttigingsgelijkheid van de dienstverlening door de politie, het financieringsmechanisme en de continuïteit van de hulpverschaffing134.

Het is duidelijk dat hier de vraag is gesteld wie het beste bepaalde taken kan uitvoeren. Echter is de visie van de Minister van Binnenlandse Zaken waarin hij vroeger drie taken zag: sleuteltaken, ooit belangrijke maar nu niet meer noodzakelijke taken en taken die ook door andere instanties uitgevoerd kunnen worden135, niet meer

129 Wet van 12 november 2017 betreffende de beveiligingsassistenten en -agenten van politie en tot wijziging van sommige bepalingen met betrekking

tot de politie, BS 27 november 2017. Hierna genoemd wet beveiligingsagent. 130 X, Mijn job, beveiligen., https://ikbeveilig.be/ (consultatie 24/04/2018). 131 Wet van 25 februari 2003 houdende de inrichting van de functie van veiligheidsbeambte met het oog op de uitvoering van taken die betrekking

hebben op de politie van hoven en rechtbanken en de overbrenging van gevangenen 132 L. LEMMENS, "Wet tot oprichting van ‘Directie Beveiliging’ bij federale politie in Staatsblad", Jura, 2017,

https://jura.kluwer.be/secure/documentview.aspx?id=kl2175041&state=changed. 133 X, Regeerakkoord, De Federale Meerderheidspartijen, Brussel, 2014. 134 COOLS, M., DE RAEDT, E., "Het outsourcen van politietaken naar de private veiligheid in een stroomversnelling" in P., PONSAERS, E. DE RAEDT, L.

WONDERGEM, L. G. MOOR (eds.), Cahiers Politiestudies, Antwerpen, Maklu, 2015, afl. 2015-3, p. 33-45. 135 L. LEMMENS, "Jambon: 'Regering wil kerntakendebat politie op korte termijn afronden'", Polinfo.be, 2015,

https://polinfo.kluwer.be/newsview.aspx?contentdomains=POLINFO&id=VS300305332&lang=nl.


103

volledig up to date. Het kader van beveiligingsagent bij de politie lijkt immers niet zomaar onder een van deze beschrijvingen te passen. Er werd eerder een vierde taak bijgevoegd waaronder geen sleuteltaken noch taken horen die de regering wil uitbesteden. Een deel van deze taken konden uitbesteed worden aan de private veiligheid maar dit werd niet verkozen. De bewaking van gebouwen en dergelijke zijn al langer de specialiteit van de private sector.

DIRECTIE VEILIGHEID

Binnen de Federale Politie werd een nieuwe directie opgericht binnen de Algemene Directie Bestuurlijke Politie. De Directie Beveiliging of DAB (Dienst Algemene Beveiliging) zal instaan voor de nieuwe beveiligingstaken zoals toegekend door de wet beveiligingsagent. In deze directie wordt bijvoorbeeld de huidige Directie Bescherming opgenomen dat ook ressorteerde onder de federale politie. Onder de Directie Bescherming vielen: het detachement SHAPE (Supreme Headquarters Allied Powers Europe) en het veiligheidsdetachement Koninklijk Paleis136.

De samenstelling van deze Directie Beveiliging zal bestaan uit diverse personen die vroeger taken van beveiliging en bescherming op zich namen of dit in de toekomst onder de nieuwe directie mogen doen. Dit zijn de ambtenaren bij het veiligheidskorps bij de FOD Justitie, militairen in actieve dienst, personeel van de civiele veiligheid die operationeel brigadier of operationeel medewerker waren en inspecteurs bij de luchthaveninspectie van Brussels Airport Company.

BEVEILIGINGSTAKEN

De locaties waar de beveiligingsagenten zullen staan zijn de volgende: nucleaire sites, infrastructuren van de nationale luchthaven Brussel (dus tot nu toe niet expliciet op de andere luchthavens die ons land rijk is), de kritieke infrastructuren, de infrastructuur van SHAPE de infrastructuur van NAVO, de koninklijke paleizen, politionele operaties en Europese instellingen. Daarnaast is er ook een catch-all locatie: nationale en internationale instellingen. Dit zijn locaties waar bewakingsagenten ook werken en dan zullen samenwerken of vervangen worden.

De taken waarvoor zij zullen instaan zijn het overbrengen van gevangenen, politie van hoven en rechtbanken, beveiligingspatrouilles (nucleaire sites, luchthavens, ambassades), openbare orde in geval van incidenten, de beveiliging van personen, installaties en gebouwen, interventies bij incidenten met passagiers en protocollaire escortes. Alle opdrachten zijn uitdrukkelijk opgenomen in artikel 23 van de wet op het Politieambt. Twee van deze taken kunnen (ook) uitgevoerd worden door bewakingsagenten. De beveiligingspatrouilles en de beveiliging van personen, installaties en gebouwen. De agenten van politie dienen ook bijstand te verlenen aan de politieambtenaren indien hierom verzocht wordt. Dit kan gaan om de doorzoeking van gebouwen en vervoermiddelen, een veiligheidsfouillering, een gerechtelijke fouillering en bewaking van personen die van hun vrijheid beroofd zijn. Voor deze taken staan zij onder verantwoordelijkheid van een politieambtenaar of een officier van bestuurlijke of gerechtelijke politie.

In art. 1 van de wet op de beveiligingsagent staat uitdrukkelijk de mogelijkheid tot het gebruik van dwang opgenomen: “Om hun opdrachten te vervullen, gebruiken zij slechts dwangmiddelen onder de voorwaarden die door de wet worden bepaald.” De voorwaarden hiervoor zijn opgenomen in artikel 37 van diezelfde wet. Zo kan elk lid bij het vervullen van de opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie geweld gebruiken. Dit kan indien hij rekening houdt met de risico’s en dit de laatste mogelijkheid is, een subsidiariteitsvereiste. Het gebruik

136 X, Directie bescherming, https://www.politie.be/5998/nl/over-ons/bestuurlijke-politie/directie-bescherming


104

van dit geweld moet logischerwijs ook redelijk zijn en in verhouding staan tot het nagestreefde doel. Vooraf dient er gewaarschuwd te worden dat er geweld gebruikt zal worden, tenzij hierdoor het gebruik van het geweld niet nuttig meer is. Daarnaast zijn er nog bepalingen over het doorzoeken van gebouwen, voertuigen en andere zaken (art. 25 en volgende), de inbeslagname (art.30), de bestuurlijke aanhouding (art. 31) identiteitscontrole (Art. 34) het gebruik van boeien (Art. 37bis), vuurwapens (art. 38), dat allemaal tot de bevoegdheden behoort van een beveiligingsagent.

CONCLUSIE

De op te richten Directie beveiliging bij de politie zal zorgen voor een centralisatie van alle taken die te maken hebben met beveiligen, beschermen of bewaken. Overlappende termen en bewoordingen met de wet op de private veiligheid zijn aanwezig maar hebben niet direct een grote impact. Er is gekozen om het gros van de taken te laten liggen bij de politie en dit niet uit te besteden aan de sector. De beveiligingsagenten en de beveiligingsassistenten hebben vergaande bevoegdheden die nagenoeg gelijk zijn aan die van politiebeambten. Zo mogen zij ook wapens dragen, arrestaties verrichten en dwang gebruiken.

Het is echter onzeker of dit werkelijk capaciteit zal vrijmaken bij de politiediensten. Zonder een verhoging van de beschikbare budgetten of een verlaging van de hoeveelheid taken die globaal genomen al eerder aan deze diensten toekwamen zal dit geen verschil maken. Dit was één van de doelen bij het realiseren van deze wetgeving, maar het is dus onduidelijk of dit doel bereikt zal worden. De transparantie, organisatie en duidelijkheid verhoogt immers wel, Ondanks dat Cathérine De Bolle geen hervormingen meer wou137, lijkt dit wel de politie ten goede te komen.

137 S. VANDERSTICHELE, "Politie-topvrouw: ‘We hebben al genoeg hervormd'", De Tijd, 2017, https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie-

federaal/Politie-topvrouw-We-hebben-al-genoeg-hervormd/9874978.

Resultaten literatuuronderzoek - Internationale omgeving

105

11.7. INTERNATIONALE OMGEVING

Internationaal leeft de discussie over het gebruik van dwang door bewakingsagenten. Er zijn enorme verschillen in de wereld over het geweldsmonopolie van de overheid. Een internationale trend lijkt moeilijk vast te stellen ondanks dat het lijkt alsof de overheid terrein verliest en de private veiligheid meer en meer opdrachten krijgt zowel van dezelfde overheid als van private opdrachtgevers. Net zoals dit ook in België het geval is zoals hierboven beschreven. In 2018 was er berichtgeving dat het stadsbestuur van Roeselare in het stadhuis een bewakingsagent plaatst om agressie tegen personeel te ontzenuwen138. Nochtans is Roeselare niet de enigste gemeente die dit beslist, ook in Houthalen-Helchteren werd deze beslissing in 2017 genomen139.

Wat is de verhouding in andere landen? Het is al zo dat in vele landen de hoeveelheid bewakingsagenten het aantal publieke politieambtenaren overtreft zoals deze grafiek verduidelijkt140.

In dit onderdeel dat resultaten weergeeft van het literatuuronderzoek wordt er geen volledig rechtsvergelijkend onderzoek beoogd. Dit is een weergave van de huidige politieke, juridische, economische of actuele situatie van andere landen. Er wordt slechts beoogd om een verkenning te geven omtrent het onderwerp en zeker geen volledige analyse aan de dag te leggen. Er wordt telkens vertrokken van de Facts & Figures serie van CoESS141 (behalve voor de VSA) om daarna uit te wijden naar de politieke temperatuur en de visie op dwang en geweld.

Ik begin met een kort overzicht van de cijfers voor België zodanig dat de vergelijking met het Verenigd Koninkrijk, Tsjechië, Nederland en de Verenigde Staten van Amerika mogelijk is. Op het einde van dit hoofdstuk wordt het standpunt van CoESS behandeld en een conclusie gemaakt.

138 T.L. BACQ, "Bewakingsagent moet gemeentepersoneel beschermen: “Geen bouwvergunning? Dan brand ik uw huis plat”", Het Nieuwsblad, 2018,

https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180403_03444939. 139 MVDB, "Permanente bewaking in administratief centrum van Houthalen-Helchteren", De Morgen, 2017,

https://www.demorgen.be/binnenland/permanente-bewaking-in-administratief-centrum-van-houthalen-helchteren-b6d50fa6/. 140 N. MCCARTHY, Where Private Security Outnumbers The Police, https://www.statista.com/chart/10925/where-private-security-outnumbers-the-

police/ 141 COESS, Private Security services in Europe, Belgium, 2013, http://www.coess.org/newsroom.php?page=facts-and-figures., COESS, Private Security in Europe – CoESS Facts & Figures, Belgium, 2015, http://www.coess.org/newsroom.php?page=facts-and-figures.

Figuur 35: verhouding aantal werknemers private veiligheid ten opzichte van publieke politie


106

ONZE STANDAARD: BELGIË

België vertegenwoordigde in 2015 ten opzichte van de Europese Unie met 150 ondernemingen 3,3 % van de totale 44.811 ondernemingen. Er werkten 12 259 werknemers in de sector die een omzet draaiden van 500 miljoen euro. Respectievelijk 0,63 % en 1,23 % van het totaal. Enkel Bosnië-Herzegovina, Cyprus, Litouwen, Macedonië, Malta en Hongarije vielen op alle vlakken onder België142. België had 11.209.044 inwoners in 2015143.

In België hebben de drie grootste bewakingsondernemingen samen 95 % van de markt in handen. Dit verklaart het lage cijfer in aantal bewakingsondernemingen ten opzichte van andere landen van de Europese Unie. Het specialiteitsprincipe is in België van toepassing, dit is niet bij alle andere landen zo. Er bestaat een kenniscentrum dat van de overheid uitgaat en te vinden is op www.vigilis.be. Hiernaast bestaat er ook een private informatiedoorstroom bijvoorbeeld via de BVBO. De controle en sanctionering verloopt voornamelijk via de FOD Binnenlandse Zaken. Er zijn toegangsvoorwaarden en de trainingsuren behoren tot de hoogste van de EU.

Over het algemeen heeft een bewakingsagent dezelfde bevoegdheden als de normale burger. Deze mogelijkheden zijn de wettige verdediging zoals beschreven in het strafwetboek en de arrestatie zoals opgevat in de wet op de voorlopige hechtenis. Op bepaalde plaatsen zoals bij de toegang tot een evenement is er een mogelijkheid tot een oppervlakkige aftasting. Er is een uitzondering voor veiligheidsagenten tewerkgesteld door het publiek transport en bewakingsondernemingen die voorzien is in bewaking op schepen, maritieme veiligheid. Deze maritieme veiligheidsagenten mogen wapens dragen tot een kaliber .50 en in tegenstelling tot wat de oude wet op de private veiligheid zei mogen deze volgens de wet van 8 juni 2006 zelfs automatisch zijn144.

142 X, Private Security in Europe – CoESS Facts & Figures, COESS, Belgium, 2015. 143 STATBEL, Totale residerende bevolking voor België en gewesten, 2007-2017, 2015. 144 X, Private Security services in Europe, COESS Belgium, 2013.


107

VERENIGD KONINKRIJK

Het verenigd Koninkrijk heeft reeds lang een integraal veiligheidsbeleid. Samen met Polen stonden zij in 2015 op de tweede plaats op het vlak van het aantal veiligheidsondernemingen, 4200, maar liefst 9,37 % van de volledige Europese Unie. Met 231 680 personeelsleden in de private sector vertegenwoordigen zij 11,92 % van het personeelsbestand. 11,26% van de volledige omzet gaat naar het Verenigd Koninkrijk dat een geldstroom genereert van 4,574 miljard euro145. Zij zijn dan ook al langer bezig met private veiligheid en boden het hoofd aan een groeiende gevangenispopulatie in de twintigste eeuw met private gevangenissen146.

Er is een overkoepelende wetgeving die de sector reguleert en de basisprincipes uiteenzet, de Private Security Industry Act van 2001. Er is geen vergunningsverplichting voor de ondernemingen, wel voor de bewakingsagenten die erdoor tewerkgesteld worden. Er worden geen vergunningen verleend voor wapendracht door een bewakingsagent, dit is verboden. Aangezien er geen specialiteitsbeginsel is voeren bewakingsagenten vaak nog andere taken uit. Er zijn verschillende activiteiten: General guarding (uitgezonderd de elementen die volgen), Airport security, Maritime security, Cash-In-Transit (CIT), Monitoring and remote surveillance, Other segments, Door supervisors en Close protection (bodyguarding). Er zijn geen uniformverplichtingen, doch de identificatiekaart (Security Industry Authority (SIA) licence) moet zichtbaar zijn.

Het is opvallend dat met zo een groot aandeel in de Europese markt er één van de laagste opleidingen op kwantitatief vlak vereist is, slechts 20,5 uur. Er zijn dan wel vier specialisaties maar die zijn dus niet allesomvattend: Door supervision (bouncing): 30 uur, Bodyguarding (close protection), 145.5 uur, Cash-In-Transit, 21 uur, Alarm and CCTV monitoring, 27 uur. Maritieme veiligheidsdiensten zijn ook mogelijk. Hiervoor is er ook extra training en een uitzondering op het wapenverbod147. Voor evenementenbewaking worden er verschillende secties gebruikt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen “manned” guarding en “other sectors”. Nagenoeg alle bewakingsactiviteiten van een evenement vereisen een SIA-vergunning: door supervision, close protection, cash and valuables in transit, public space surveillance (CCTV) of als het hier niet onder valt de algemene security guard. Door supervision wordt enkel nodig als het gaat over een “licensed premise”. Een locatie waar alcohol geschonken mag worden of gereglementeerd entertainment wordt aangeboden en die open is voor het publiek148.

In het Verenigd Koninkrijk heerst hetzelfde uitgangspunt als in België. De licentiehouders hebben geen bevoegdheden of rechten die gelden boven enig ander lid van het publiek (de inwoners). De mogelijkheden om dwang te gebruiken zijn beperkt tot de wettige verdediging (self-defence) en het burgerarrest (citizen arrest)149. Zij hebben geen bevoegdheid om goederen te doorzoeken (power of search) tenzij er toestemming is. Er bestaat een uitzondering voor achtergelaten goederen in verdachte omstandigheden De wettige verdediging is

145 X, Private Security in Europe – CoESS Facts & Figures, COESS, Belgium, 2015. 146 A.L., JAMES, et. al., Privatizing Prisons, 1997, Londen, Sage, p. 1-22, 194 p. 147 X, Private Security services in Europe, COESS, Belgium, 2013. 148 X, Security at events Guidance on the Private Security Industry Act 2001, Liverpool, United Kingdom, Security Industry Authority. 149 X, SIA Licence Holders: Powers of Arrest, SIA Authority, https://www.sia.homeoffice.gov.uk/Pages/info-responses.aspx?FOI=2.

Figuur 36: “Door Supervisor” met typerende identificatiekaart


108

voornamelijk gebaseerd op redelijk geweld dat noodzakelijk is. De noodzakelijkheid wordt beoordeeld vanuit het oogpunt van de persoon die de het geweld toepaste op dat moment150..

Preventief geweld uitoefenen is mogelijk volgens het de Britse Common Law rechtspraak. De twee voorwaarden zijn redelijkheid en noodzakelijkheid. Verdediging draait erom ervoor te zorgen dat je niet gewond geraakt, iemand moet niet wachten tot hij of zij aangevallen wordt. Als er niet meer geweld gebruikt wordt dan noodzakelijk dan is het gebruik van dat geweld niet strafbaar. Het zou zelfs mogelijk zijn om bij “the rules of trespassing” iemand fysiek te verwijderen van een locatie als andere overtuigingsvormen gefaald hebben. Er bestaan geen wettelijke richtlijnen rond het gebruik van geweld in dergelijke omstandigheden naast de basisvereiste van redelijkheid. Het is essentieel om hiervoor voldoende bewijs aan te voeren, wat een bijkomend probleem vormt151. Er is enkel verdediging mogelijk op aanvalsdaden tegen personen. Materiële goederen zoals een hond vormen geen rechtsgoed dat verdedigd kan worden152.

Op deze bepalingen kan een uitzondering gemaakt worden volgens het “Community Safety Accreditation Scheme (CSAS)”. Dit is een vrijwillig aan te nemen programma door de politie overheden, de zogenaamde “chief constables”. Zij mogen bepaalde personen die al rollen in de veiligheid vervullen extra, lokale, bevoegdheden geven. Dit gaat voor buurtwachten, bewakingsagenten in ziekenhuizen, parkwachten, shopping centrum bewakingsagenten en bewakingsagenten op de trein. Voordelen van deze publiek-private partnerschappen zijn een verhoogde aanwezigheid van uniformen en politietijd sparen met kleine criminaliteit. Bevoegdheden die ze kunnen toevoegen zijn bijvoorbeeld vaststellingen van boetes voor hondenoverlast, vuilnis, graffiti, … Ze kunnen ook de bevoegdheid krijgen om identiteitsgegevens op te vragen, alcohol weg te nemen, auto’s en fietsen stoppen, verkeer geleiden, …153

150 X, Reasonable use of force, what you can and can't do. , http://www.workingthedoors.co.uk/safer-doors/reasonable-use-of-force-what-you-can-

and-cant-do/ 151 A.E. WALKER, Safer Doors: A Training Handbook for Professional Pub and Nightclub Door Supervisors/stewards Working in England, Wales and Scotland, Geddes & Grosset 2001. 152 D. ORMEROD, Criminal Law, Oxford, Oxford University Press, 2011. 153 H. OFFICE, Guidance: Community safety accreditation scheme powers, 2012.


109

TSJECHIË

De Tsjechische private veiligheidsindustrie kreeg tot voor de jaren 2000 slechts weinig aandacht. Zowel nationale als internationale onderzoeksinstellingen vonden de sector niet de moeite waard om te onderzoeken. Nu echter Praag meer en meer aandacht en vooral toeristen krijgt wordt de impact van wetenschappelijke studies over het thema veiligheid vergroot en vormt dit een aantrekkelijker onderzoeksobject. In Praag zelf is de PSSI gevestigd, het Prague Security Studies Institute. Volgens de Universiteit van Pennsylvania in 2016 zelfs de zesde beste denktank van Oost- en Centraal Europa. Binnen Tsjechië zou het volgens diezelfde universiteit zelfs de nummer 1 denktank zijn. Sinds 2002 heeft zij als doel om beleidsmedewerkers met een veiligheidsbeeld te kunnen vormen en studies te ondernemen in het veiligheidsbeleid154.

Deze verouderde en verminderde aandacht is nochtans onterecht. Met 6777155 bewakingsondernemingen heeft de Tsjechische veiligheidsindustrie het grootste aantal in Europa, meer werknemers (44 997 in totaal156) in de private veiligheid dan de politie en een recente geschiedenis die verwikkeld is in het einde van de Koude Oorlog zeer interessant. Daarbij komt nog dat er in 2010 een wet op de private veiligheid herhaaldelijk vertraagd zou zijn en die vertraging zwaar beïnvloed zou zijn door veiligheidsondernemingen die sindsdien onder vuur liggen.

De veiligheidsondernemingen, Agency of the White Lion (ABL) en Mark2 Corporation (M2C) namen toen agressief een kleine politieke partij over en veranderden deze naar een nieuwe politieke partij, Věci Veřejné. Logischerwijs zouden deze bewakingsondernemingen financiële banden gehad hebben met Věci veřejné en zo het ontwerpen van de wetgeving beïnvloed hebben157. Zo wordt de oorzaak dat er geen afdoende regulering is eerder een probleem van te veel politieke interesse dan te weinig158.

Ondertussen is er wel al de wetgeving over cyber security159, maar nog altijd niet allesomvattend over de private veiligheid. Deze wordt dus door de algemene nationale rechtsbeginselen en het algemeen commercieel recht beheerst en is een niet volledig gereguleerde sector. Er zijn wel enkele reguleringen rond het uniform, de identificatiekaart en een basis rond de toegang tot het beroep160. Buiten de afzonderlijke regelingen voor telkens een klein deel van het totaal benodigd wetgevend kader is er nog geen politieke consensus. Hulpmiddelen buiten vuurwapens zijn niet gereguleerd en worden veelvuldig gedragen in de evenementensector. Dit omvat handboeien, pepperspray of een wapenstok161.

Op het vlak van dwang hebben de Tsjechische bewakingsagenten theoretisch dezelfde bevoegdheden als elke burger. Er is wel een beperkte bevoegdheid tot “search and seizure”. Zo kan men iemand of iets na het verdenken

154 X, The Prague Security Studies Institute, http://www.pssi.cz/ 155 Allicht zijn er eerder 200-300 ondernemingen actief die effectief ook diensten aanbieden. Er zouden zeer veel 1 of 2 mans ondernemingen zijn of

ondernemingen die slechts bestaan zo lang dat hun contract loopt bijvoorbeeld bij een werf van een gebouw O. BURES, Private Security Companies onuitg. Palgrave Macmillan, 2015. 156 COESS, Private Security in Europe – CoESS Facts & Figures, Belgium, 2015. 157 O. BUREŠ, "Private Security Companies in the Czech Republic: An Exploratory Analysis" 2012,

https://www.researchgate.net/publication/292578000_Private_security_companies_in_the_Czech_Republic_An_exploratory_analysis. 158 O. BUREŠ, "Private security companies in the Czech Republic: Rearticulating the security field and transforming politics", Security Dialogue 2014,

http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0967010613514789. 159 X, On Cyber Security and Change of Related Acts, 2014. 160P. OCHMANNOVÁ, The Regulation of Private Military and Security Services in Czech Republic 2009,

http://psm.du.edu/media/documents/reports_and_stats/think_tanks/privwar_national-report_ochmannova.pdf. 161 Eigen vaststellingen, Praag, 9-13 april 2018

Figuur 37: Logo ABL


110

van een misdrijf gepleegd te hebben doorzoeken en eventueel zaken confisqueren. Echter is het zo dat de overheid een veiligheidsopening in het beleid gelaten heeft en de private veiligheid dit zelf opvulde. Zo ondermijnde de overheid zelf het monopolie dat ze ooit zouden moeten bezeten hebben, er zijn echter nog resten over. Ondanks dat er andere waarden en normen met geweld beschermd worden kan dit ook zorgen voor een stabilisatie van de sectoren waar de overheid geen (of te veel politieke) aandacht aan schenkt162. Bewakingsagenten kunnen uitgerust worden met een vuurwapen, maar dit is aan een aantal voorwaarden verbonden zoals een vergunning op individueel en bedrijfsniveau, training, register, … Een training is vereist voor de bewakingsagenten. Die wordt voorzien en gefinancierd door de bedrijven. Er is enkel een psychologische test vereist indien men gewapende bewakingsopdrachten wilt ondernemen163. Verdediging tegen onrechtmatige aanvallen op rechtsgoederen lijken in Tsjechië gerechtvaardigd te zijn.

Sinds 2010, het jaar waarin de steeds vertraagde wetgeving door een veiligheidsonderneming onder vuur kwam te liggen, probeert de sector wel zichzelf te reguleren. Het vermoeden bestaat dat zij hierdoor eerder de kleinere ondernemingen die onderaan de rangorde hangen willen achterlaten. Het aantal veiligheidsondernemingen in Tsjechië, van vergelijkbare bevolkingshoeveelheid als België is met 6777 ondernemingen abdominaal hoog. België had in 2015 slechts 150 of 2,21% van de ondernemingen die Tsjechië had. In vergelijking met de jaarlijkse omzet scoort België wel 77,81 % van de omzet , 663 miljoen euro in België ten opzichte 852 miljoen euro in Tsjechië164.

Er heerst momenteel een gegronde vrees dat de Tsjechische overheid de controle aan het verliezen is over de private veiligheidssector. Dit komt doordat de veiligheidsopleidingen aan het vermeerderen zijn en aan het beheer ontsnappen. Waar dit vroeger zeer beperkt was heeft nu iedereen toegang tot de veiligheidsopleidingen op alle niveaus. Dit heeft natuurlijk zijn voordelen omdat het onderwijs ook op de universiteit gebeurt maar de nadelen zijn dat alle kennis verhuist naar de veiligheidsindustrie en niet naar de overheid165. De hoge corruptiegraad van de overheid en het slechte beleid in het land waren aanleiding tot meerdere betogingen voornamelijk door jongeren in de hoofdstad, Praag166. De in januari 2018 opnieuw verkozen167 president, de miljonair Miloš Zeman, is namelijk pro-Russisch en populistisch. Volgens de tegenstanders zou hij enkel in eigen belang denken. Zo duidde hij ’s lands tweede rijkste man Andrej Babis aan als eerste minister. De president zelf doet vaak controversiële uitspraken en acties zoals het tonen van een replica geweer met de woorden “for journalists” tijdens een persconferentie168.

162 O. BURES, Private Security Companies onuitg. Palgrave Macmillan, 2015. 163 COESS, Private Security services in Europe, Belgium, 2013. 164 COESS, Private Security in Europe – CoESS Facts & Figures, Belgium, 2015. 165 B.P. OLDRICH BURES, Pluralization of Security Education in the Czech Republic, 2017,

https://www.researchgate.net/publication/309012612_Pluralization_of_Security_Education_in_the_Czech_Republic. 166 Eigen waarneming in Praag, 9-13 april 2018 167 M. DAY, "Pro-Russia Czech president Milos Zeman wins second term" 2018, https://www.telegraph.co.uk/news/2018/01/27/pro-russia-czech-

president-milos-zemen-wins-second-term/. 168 M. OPPENHEIM, "Czech President holds up replica gun marked ‘for journalists’ in press conference", The Independent, 2017,

https://www.independent.co.uk/news/world/europe/czech-parliament-ak-47-journalists-press-conference-name-and-where-it-happened-elections-media-a8014841.html.


111

NEDERLAND

Nederland had in 2015 met 2288 beveiligingsondernemingen169 5,11 % van de 44.811 ondernemingen in de Europese Unie op haar grondgebied. Met 27 928 werknemers vertegenwoordigen ze 1,44 % en er was een omzet van € 1.374.000.000,00 of 3,38 % ten opzichte van de Europese Unie170. Hiermee vertegenwoordigt Nederland eveneens een belangrijk deel met haar bevolkingsaantal van een 16,9 miljoen personen in 2015171.

De Nederlandse Veiligheidsbranche, een organisatie die meer dan 90 % van de private veiligheid in Nederland vertegenwoordigt, bericht dat zij een te grote vergrijzing verwacht en wil de sector aantrekkelijker maken voor jongeren. Deze gegevens kunnen erop duiden dat de Nederlandse veiligheidssector al eerder een groeispurt doormaakte. De integrale veiligheid is een concept dat al van voor 2006 de private veiligheid als een volwaardige partner ziet in het veiligheidsbeleid172. Toch is het nog steeds niet toegelaten om aan maritieme beveiliging te doen maar dit komt er wel aan173.

De Nederlandse Veiligheidsbranche heeft een eigen gedragscodes, keurmerken voor de secties: Beveiliging, Evenementenbeveiliging, Horecabeveiliging, Particulier Onderzoeksbureau, Geld- en waardetransport en Flexbedrijven. Houders van zo een keurmerk zouden een professionele, betrouwbare, integere en kwaliteitsvolle

169 De term voor bewakingsonderneming of PSC in Nederland 170 COESS, Private Security in Europe – CoESS Facts & Figures, Belgium, 2015. 171 STATLINE, Bevolkingshistoriek https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/37556/table?ts=1523088738444 172 W., STOL., et al., Basisboek integrale veiligheid, Bussum, Uitgeverij Coutinho, 2006, p. 250-259, 480 p. 173 N. VEILIGHEIDSBRANCHE, "Particuliere beveiligers mogen met wapens schip verdedigen" 2018,

http://www.veiligheidsbranche.nl/onderwerpen_kenniscentrum_nl.html?kbaId=323.

Figuur 38: leeftijdssamenstelling beveiligers in Nederland


112

dienstverlener zijn. De veiligheidssector in Tsjechië die eerder besproken werd tracht ook zo een keurmerk op te starten maar dit verloopt zeer moeizaam, zie supra. Zo moeten beveiligingsondernemingen voor het keurmerk evenementenbeveiliging te verkrijgen en behouden, naast een aantal basisvereisten voor iedereen, richtlijnen volgen omtrent onderaanneming. Zij moeten ook een risico-analyse en/of beveiligingsplan opstellen voor elk evenement tenzij er actuele plannen voor dezelfde locatie bestaan. Deze plannen moeten gevolgd worden samen met een calamiteitenplan dat de opdrachtgever opstelt. Hierin staan aspecten zoals evacuatie, inschatting van de mogelijke risico’s, procedures bij alarmering en noodgevallen,…174

Op het vlak van evenementen bestaat er een afzonderlijke CAO, namelijk het CAO voor de evenementen- en horecabeveiligingsbranche. Als een beveiligingsonderneming lid is van de sectie Evenementen- en Horecabeveiliging (EHB) mag deze CAO toegepast worden. Deze geeft voornamelijk financiële voordelen voor de beveiligingsonderneming omdat er een beter uurtarief voor de klant kan aangeboden worden omdat het uurloon lager ligt en de bijdrage voor het sociaal fonds ook. Het geeft ook meer flexibiliteit in het inzetten van werknemers175. De Nederlandse politie ziet in de beveiligingsondernemingen bij evenementen een volwaardige partner. Ze worden betrokken vanaf de voorbereiding bij de table top planning. Bij het bespreken van de verschillende scenario’s wordt er gerekend op de aanwezige expertise bij beveiligingsondernemingen. Interveniëren bij vechtpartijen en bezoekers verwijderen van het terrein die zich niet houden aan de huisregels zijn taken voor beveiligers176.

Bij het keurmerk en de CAO hoort een kenniscentrum en verscheidene publicaties met informatie voor deze sectie. Zo is er een belangrijke richtlijn evenementenbeveiliging die gepubliceerd werd in 2015. Daarin staan naast de wettelijke bepalingen ook aanvullende normen en waarden. Zo zijn er legitimatiebewijzen met drie verschillende soorten (de ministeriële kaart in België), een verplicht te dragen uniform, een verbod op wapens en handboeien,… Deze ogenschijnlijke situatie lijkt prima facie bijzonder op de Belgische Wetgeving. Bij nader onderzoek zijn enkele elementen verschillend en zeer opvallend. Zo kan de minister van Veiligheid en Justitie ontheffing verlenen van het verbod op handboeien in uitzonderlijke gevallen. Een beveiliger kan een ambtelijk bevel krijgen dat hij stipt moet opvolgen. Zonder verder over de inhoud te gaan kan aangenomen worden dat dit ook gaat over dwang, zoals assistentie verlenen bij iemand die aangehouden wordt. Bij de aanhouding kan men, in de praktijk, zelfs een plek afspreken waar “beveiligers de verdachte overdragen aan de politie op een afgesproken punt binnen of net buiten het evenemententerrein.” Tijdens deze aanhouding kan de beveiliger in Nederland ook goederen in beslag nemen177. Nochtans is de basis rond de aanhouding die geregeld is in artikel 53 van het Wetboek van Strafvordering ongeveer dezelfde als die in de Wet op de voorlopige hechtenis in België, behalve de bovenvermelde toegestane inbeslagname.

De situatie rond het gebruik van geweld is op dezelfde manier geregeld als in België. Hierbij wordt zelfs door een advocaat, Tim Farber178, in het Security Magazine tips gegeven om aan een strafrechtelijke vervolging te ontkomen. Zo waarschuwt hij voor openlijk geweld in vereniging en mishandeling. Vooral een bewijs van handelen hebben, waarom je fysiek ingegrepen hebt en dus dwang en geweld gebruikte is noodzakelijk. Voornamelijk het misdrijf geweld in vereniging kent een eenvoudige vervulling van de constitutionele elementen. Immers is het zo dat niet alle leden van de vereniging geweld gebruikt moeten hebben. Een

174 X, Keurmerken Nederlandse Veiligheidsbranche 2017, Gorinchem, Nederland, De Nederlandse Veiligheidsbranche, 2017. 175 D.N. VEILIGHEIDSBRANCHE, CAO voor de evenementen- en horecabeveiligingsbranche Gorinchem, Nederland, De Nederlandse Veiligheidsbranche,

2014. 176 ADANG, O. et al., Politie en evenementen, Den Haag, Boom Lemma, 2014, p.32-58, 200 p. 177 X,. HORECABEVEILIGING, Richtlijnen Evenementenbeveiliging, Nederlandse Veiligheidsbranche, 2015. 178 Een Nederlandse advocaat die zich specialiseert in strafrecht en beveiligers verdedigt. Hij volgde hetzelfde parcours als de onderzoeker en werd

zo zelf beveiliger tijdens zijn studies en ook in zijn werking als advocaat.


113

eenvoudige “pak hem!” is al voldoende. Een verwijdering van een persoon waarbij één beveiliger geweld gebruikt is zo al voldoende179. Bij een aanhouding een diensthond gebruiken is in genuanceerde gevallen niet ondenkbaar maar wordt aan gelijkaardige voorwaarden onderworpen als in België, enkel opsluiting in een ruimte is wel uitdrukkelijk toegestaan180. De basis is de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus die in werking trad op één april 1999 voor de beveiliging en artikel 41 van het Wetboek van Strafrecht voor de wettige verdediging.

Dit noodweer is een rechtvaardigingsgrond. Het wederrechtelijk karakter van de zaak wordt ontnomen zodanig dat het geen strafbaar feit meer uitmaakt. Er zijn drie rechtsgoederen die worden beschermd, “eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed”. De eerbaarheid in de zin van de seksuele eerbaarheid en goederen (stoffelijk of verder voor discussie vatbaar) kunnen, verschillend met België, ook beschermd worden. Het noodweerexces, denk aan het gebruik van overmatig geweld door een beveiliger (bewakingsagent), wordt in hetzelfde artikel, tweede lid behandeld. Dit is echter geen rechtvaardigingsgrond maar een schulduitsluitingsgrond. Een hevige gemoedsbeweging zou immers kunnen leiden tot een onmiddellijke overschrijding van de aanvaardbare grenzen181. Het is zo dat er in Nederland wel goederen mogen worden beschermd als rechtsgoed en niet enkel personen.

In Nederland contesteerden zich enkele incidenten en rechtszaken rond het gebruik van geweld door beveiligers. Een beveiliger mag namelijk net evenveel als een burger toch komen zij in situaties terecht waarin het gebruik van geweld een aantal keer bediscussieerbaar was. Zo was er de zaak van de dood van een 26-jarige bezoeker van het Bavaria City Racing Festival in 2006 die een vipdorp wou binnen dringen. De beveiligers die de man dit verhinderden werden vrijgesproken omdat er nog andere oorzaken bestonden, het feit was niet boven alle twijfel bewezen182. Een soortgelijke zaak speelde in 2007 in Den Haag waarbij een 18-jarige bezoeker van het Beatstad festival stierf na in aanraking gekomen te zijn met geweld van de beveiliging. Hier werd de beveiliger die een nekklem aanzette veroordeeld tot een werkstraf van 100 uur omdat hij niet voldoende zorgvuldig was geweest en zo niet had gezien dat de man geen lucht meer had. De nekklem op zich in die situatie was dus niet onrechtvaardig. Echter speelde ook de redenering die de rechtbank in de zaak van het Beatstad Festival maakte, namelijk dat er ook andere redenen konden zijn. Hier had de nekklem als het ware de dood slechts ingeleid183. Iets recenter en van een andere aard is van de festivalbezoeker Mitch Henriquez die in 2015 overleed tijdens zijn arrestatie op het Haagse Festival Parkpop184. Daarvoor werden weliswaar twee politieagenten in 2017 veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf185.

Op evenementen stelt zich ook in Nederland de vraag rond het kerntakendebat. De politie is op zoek naar haar rol in de werking van het evenement. Een actieve opsporing van criminelen wordt vermeden omdat dit op evenementen te veel tot escalatie zou leiden. Hier lijkt, net zoals in België, de verantwoordelijkheid meer en meer bij de organisator gelegd te worden die samen met een private veiligheidspartner bijna alle aspecten van

179 T., FARBER, “Recht op veiligheid? Tips voor correct ingrijpen door beveiligers”, Security Management, 2017, Afl. 5, p. 28-31. 180 M.F.B.M. OLIJSLAGER, De rol van de bewakingshond bij de aanhouding van verdachten 2009, http://securityenrecht.webs.com/Beveiliging%20-

%20artikeltje%20bewakingshond.pdf. 181 L.D.R. BJORN KETELS, Wettige verdediging in België en in de buurlanden Gent, België, 2010. 182 X, "Beveiliger Bavaria Race vrijgesproken", Rijnmond TV, 04/02/2009, https://www.rijnmond.nl/nieuws/27991/Beveiliger-Bavaria-Race-

vrijgesproken. 183 X, "Geen cel beveiligers Beatstad", Crimesite, 2012, https://www.crimesite.nl/beveiligers-beatstad-vrijuit/. 184 V. SCHILDKAMP, "Roep om 'gerechtigheid' voor Mitch in handen van rechter", AD, 2015, https://www.ad.nl/binnenland/roep-om-gerechtigheid-voor-

mitch-in-handen-van-rechter~adf2965e/. 185 X, De zaak Mitch Henriquez, Justite Nederland https://www.rechtspraak.nl/Uitspraken-en-nieuws/Bekende-rechtszaken/mitch-henriquez

(consultatie 07/04/2018).


114

het evenement in handen krijgt. Hierdoor is voor de politie een steeds kleinere rol weggelegd. Een basisrol die steeds blijft, is het ultieme gebruik van geweld bij dermate geëscaleerde situaties. Hier stellen zich enkele problematische punten. Zo is de informatiedoorstroom in dergelijk model minder, moet men durven de regie en controle terug uit handen geven, is er een voldoende grote politiemacht nog steeds noodzakelijk indien men moet opschalen, moet de politie vertrouwen op de private veiligheidspartner en de daarbijhorende bevoegdheden gunnen. Niet alle standpunten over deze onderwerpen komen overeen186.

Er wordt gretig gebruik gemaakt van diverse mengvormen tussen publieke en private veiligheidsdiensten zoals het nieuwe kader van beveiligingsagenten bij de federale politie in België ook een mengvorm is. Zo werden er bewakingsagenten met publieke taken ingezet in april 2018 tegen kraken door de woningcoöperatie Ymere in Amsterdam-Oost. Deze “beveiligers” moeten de bewoners beschermen tegen de krakersbeweging We Are Here, een groep uitgeproduceerde asielzoekers die weigeren om woningen te verlaten187. Hiernaast zijn er ook bijzondere opsporingsambtenaren werkzaam op het spoor (RET) die vergelijkbaar zijn met de veiligheidsagenten in België. De handhavers openbare ruimte zijn een jong korps die zich situeren onder de politie en instaan voor kleinere overtredingen die vaak gezien worden als overlast. Elke gemeente afzonderlijk kan beslissen om deze in te zetten. Zij zijn wel bevoegd om gepast geweld te gebruiken bij een aanhouding of om handboeien als hulpmiddel te dragen188.

186 ADANG, O., Politie en evenementen, Den Haag, Boom Lemma, 2014, 200 p. 187 O. POWNED, Beveiliging ingezet bij kraakpanden, Nederland, Youtube, 2018. 188 G. AMSTERDAM, Bevoegdheden Handhaver Openbare Ruimte, https://www.amsterdam.nl/wonen-leefomgeving/veiligheid/bevoegdheden/.


115

VERENIGDE STATEN VAN AMERIKA

Voor de Verenigde Staten van Amerika (vanaf nu: VSA) is het niet mogelijk om uit de cijfers van CoESS te vertrekken aangezien dit een Europese organisatie is. Ten opzichte van vele (Europese) landen zijn er voor de VSA echter veel bronnen online te vinden. Dit zorgt ervoor dat we hier een kort overzicht kunnen geven van de Amerikaanse markt en hun visie op dwang en geweld door bewakingsagenten. Opvallend is dat hier de aandacht voor incidenten (buitenproportioneel) veel in de media komt. Op Youtube en andere kanalen circuleren er zeer veel filmpjes waarbij bewakingsagenten (security guards, bouncers, private cops, …) hun boekje te buiten zouden gaan en/of geweld gebruiken tegen burgers. De Verenigde Staten zijn ook het thuisland van wereldbekende private militaire (eerder dan veiligheid) ondernemingen zoals Blackwater, nu Academi (in de groep Constellis die nog steeds vacatures online hebben staan voor “Domestic Security” waar deze in werkelijkheid gaan over huurlingen189) en Dyncorp. Private gevangenisdiensten zijn al sinds de 19e eeuw mogelijk190.

De bewakingssector in de VSA is zeer groot. Er waren in 2015 8000 veiligheidsondernemingen die 1,1 miljoen werknemers tewerkstellen en een omzet genereren van 34 miljard dollar191 192. Vergeleken met de Europese Unie heeft de VSA 17,85 % van het aantal bewakingsondernemingen (8000 ten opzichte van 44811), 56,61 % van het aantal werknemers (1.100.000 ten opzichte van 1.943.047) en 77,09 % van de omzet ( €

31.311.960.000,00 193 ten opzichte van € 40.620.000.000,00). Hierbij is het opmerkelijk dat met slechts een vijfde van de ondernemingen en de helft van de werknemers 77,09 % van de omzet van de Europese Unie behaald wordt. Het is wel zo dat de Cyber Security in de VSA een zeer snel groeiend privaat veiligheidssegment is. Het meest succesvolle, op vlak van groei, veiligheidsbedrijf in 2016 was DirectDefense met een geaggregeerde groei van maar liefst 2436,1% gespreid over drie jaren van

2013 tot 2016194. DirectDefense levert dan ook voornamelijk IT en Cybersecuritydiensten.

189 CONSTELLIS, Armed Security Officer, https://recruiting.adp.com/srccar/public/isilogin.guid?GUID=&METHOD=GET&REALMOID=06-5f6b178c-b011-

1022-a4bf-8500b9840000&SMAGENTNAME=-SM-BHacJqh%2BH3Frwvh7PHr4Kl3l8lokKvPKkIxR0Dcc%2FqKGo6Czfp5LI0TksG1mrkeK&SMAUTHREASON=0&TYPE=33554433&__tx_annotation=false&c=1153651&d=ExternalCareerSite&isa=Recruiter&r=5000327094506#/ (consultatie 14/04/2018). 190 A.L., JAMES, et. al., Privatizing Prisons, 1997, Londen, Sage, p. 1-22, 194 p. 191X, Security services industry in the U.S. - Statistics & Facts, https://www.statista.com/topics/2188/security-services-industry-in-the-us/. 192 Weliswaar zeggen ook andere bronnen dat dit in 2017 44 miljard zou, een erg grote stijging ten opzichte van 2015 E. FINKEL, "Top Security Guarding

Companies Report 2017" 2017, https://www.securitymagazine.com/articles/88535-top-security-guarding-companies-report-2017. 193 34 miljard dollar omgezet aan een wisselkoers van 1 dollar voor 0,92094 euro op 31/12/2015. X, Amerikaanse Dollars (USD) naar Euro's (EUR) wisselkoers op 31 december, 2015, https://nl.exchange-rates.org/Rate/USD/EUR/31-12-2015. 194X, Fastest-growing private security companies in the United States in 2016, by revenue growth, Statista,

https://www.statista.com/statistics/323218/fastest-growing-private-security-companies-us/).

Figuur 39: Fastest-growing private security companies in the United States in 2016, by revenue growth


116

De VSA als grootste producent van private veiligheidsdiensten heeft een diepe geschiedenis van deze diensten. Hierdoor zitten de toepasselijke regels verspreid bij het Congres, federale agentschappen, speciaal hiervoor gemaakte commissies (+20!) en allerhande systemen op statelijk niveau. Hiervan komen complexe regels die al even bestaan als van vrij recente datum, door bezorgdheden van de federale overheid die reageerde op situaties in Afghanistan en Irak door private militaire organisaties met een Amerikaanse nationaliteit. Dat komt natuurlijk door de gigantische aantallen burgers die ingezet werden in de conflicten. Op de onderstaande tabel195 valt goed te zien dat Irak en Afghanistan enkel maar de burgeroorlog, Tweede Wereld Oorlog en Korea moeten laten voorgaan.

Over nagenoeg elk onderdeel in de private veiligheid bestaat er hard of soft law in de VSA: training, vergunningen, toegang tot het beroep, verantwoordelijkheid, audit, aansprakelijkheid, … Als het niet op federaal niveau geregeld is dan springen de meeste staten wel in het gat196. Door deze veelheid aan regels is het niet mogelijk om de exacte regels vast te stellen die bewakingsagenten in de VSA mogen gebruiken197. Algemeen mag ervan uitgegaan worden dat het gebruik van wapens verschilt van de Belgische veiligheidsregulering doordat deze veel vrijer inzetbaar zijn ondanks dat er ook een vergunning voor vereist is. Deze wapens mogen zijn in bepaalde omstandigheden gebruikt worden. De basis van de regulering is dat een gebruik van “reasonable force” toegelaten is.

De redelijke dwang als concept wordt verschillend ingevuld in de staten van de VSA. De basis hiervoor lijkt een arrestatierecht te zijn als er een misdrijf gebeurt. Dit concept lijkt vrij ruim ingevuld te zijn en de drempel van een misdrijf vrij laag ondanks dat de dwang hierbij redelijk moet zijn. Hiervoor gebruiken de ondernemingen, net zoals de politie een “Force Continuum”, een hiërarchie/rangorde/oplopende reeks in het gebruik van geweld. Dit doen zij om zichzelf in te dekken tegen aansprakelijkheid die in de VSA waanzinnige vormen kan aannemen. Een voorbeeld van zo een geweld rangorde is de volgende198:

1° De aanwezigheid van de bewakingsagent kan soms al voldoende zijn. 2° Verbale communicatie 3° Klemmen en houdgrepen 4° Chemische producten zoals een pepperspray 5° Tijdelijk 6° Dodelijk geweld

Dit lijkt een combinatie te zijn van hetgeen bij ons kan aangeleerd worden bij de politie of bij wettige verdediging vastgesteld kan worden. Naarmate de aanvalsdaad serieuzer wordt kan ook de gebruikte verdedigingsdaad verhoogd worden. Dit lijkt hier wel meer een bedrijfsbeleid te zijn dan een exacte federale regulering met een

195 X, Contingency Contracting throughout U.S. History, https://www.acq.osd.mil/dpap/pacc/cc/history.html. 196 X, Private Security Monitor, http://psm.du.edu/national_regulation/united_states/index.html. 197 A.J. FURST, State regulation of private police and security agents, onuitg. Bowling Green State University, 2009,

https://etd.ohiolink.edu/rws_etd/document/get/bgsu1245626912/inline. 198 C.E. MCGOEY, Security Guards Use of Force Continuum, http://www.crimedoctor.com/security-guards-2.html.

Figuur 40: de inzet van burgers om militaire operaties te ondersteunen


117

verdere statelijke invulling199. De basisregel is wel, afwijkend met België, zo dat verdediging tegen aanvallen op goederen toegestaan is. Hier blijkt een vacuüm te bestaan tussen “the law in the books” en “the law in practice”200. De nieuwe wetgeving na Irak en Afghanistan probeerde een einde te brengen aan de wantoestanden bij de PMO’s. Of dit wel gelukt is, is wetenschappelijk nog niet vast te stellen. Aangezien de thesis niet gaat over het gebruik van dwang door bewakingsagenten in de VSA beperk ik mij tot deze these.

STANDPUNT COESS

De Confederation of European Security Services (CoESS) is het overkoepelend vertegenwoordigingsorgaan van de veiligheidsondernemingen in de Europese Unie. Zij publiceren cijfers, vertegenwoordigen de sector op Europees niveau en voeren of laten onderzoek uitvoeren. Er bestaat geen white paper noch position paper over het gebruik van dwang en geweld in de private veiligheid die de visie van CoESS duidelijk weergeeft. Het is wel mogelijk om deze visie af te leiden uit andere publicaties.

Het integrale veiligheidsbeleid waarbij de private veiligheid gezien wordt als een echte partner van België wordt gebruikt als een voorbeeld voor Europa. Zodoende werd ook de Belgische wetgeving uiteengezet waarin een verbod opgenomen is over het gebruiken van geweld, zelfs niet bij toegangscontrole. De uitzondering is het “citizen arrest” waarbij enkel besproken wordt hoe veiligheidsagenten (dus op het openbaar transport) een arrestatie mogen uitvoeren, inclusief het gebruik van handboeien. Dit “citizen arrest” wordt besproken aan de hand van alle voorwaarden die gelden voor veiligheidsagenten zoals de noodzaak van geweld voorafgaand of tijdens de arrestatie, het voorafgaand waarschuwen van de te arresteren persoon, het onmiddellijk verwittigen van de politie, … 201

Hieruit kan geconcludeerd worden dat CoESS geen grote bezorgdheden heeft bij de huidige bevoegdheden in België maar tegenover een bepaalde vorm van arrestatiemogelijkheid niet afkerig is. Uit de bewoordingen van de derde white paper kan ook afgeleid worden dat bij de toegangscontrole het jammer is dat er geen dwang gebruikt kan worden om iemand de toegang te weigeren. Er is verder over dit onderwerp niets uitgewerkt door CoESS.

199 X, Security Guards & Understanding the Use of Force, https://www.firstsecurityservices.com/security-guards-understanding-the-use-of-force/. 200 K. LANIGAN, Legal Regulation of PMSCs in the United States: The Gap between Law and Practice http://www.privatesecurityregulation.net/files/Microsoft%20Word%20-%20PMSC%20Article,%20US,%20Kevin%20Lanigan,%20Final.pdf. 201 C.o.E.S. SERVICES, Private security in Belgium; an inspiration for Europe?, Brussels, Belgium, Confederation of European Security Services, 2010.


118

CONCLUSIE

Van alle vergeleken landen heeft België de kleinste omzet, het laagste percentage veiligheidsondernemingen en het minste aantal werknemers actief in de private veiligheidssector. Op Europese Unie niveau vallen enkel landen als Bosnië-Herzegovina, Cyprus, Litouwen, Macedonië, Malta en Hongarije in 2015 onder België. Dat is opmerkelijk omdat België ’s variabelen bevolking of BBP vaak veel groter is dan de landen die boven België uitkomen. Van deze landen zijn er slechts weinig gegevens beschikbaar of in een taal die niet tot de onderzoeksmogelijkheden behoort waardoor deze ook niet besproken werden.

Hieronder wordt een overzicht gegeven van de juridische situatie en wettige mogelijkheden van bewakingsagenten.

Aparte veiligheidswetgeving

Aparte Wetgeving met betrekking tot dwang

Wettige verdediging/ noodweer

Arrestatie/aanhouding/ staandehouding / burgerarrest

Dwanghulpmiddelen (handboeien, wapenstok, vuurwapen, pepperspray, …)

België Ja Neen, verbod dwang te gebruiken.

Ja Nee Soms

Verenigd Koninkrijk

Ja Nee Ja Ja Nee

Tsjechië Neen, slechts voor delen

Neen Ja Ja Ja

Nederland Ja Neen, verbod dwang te gebruiken. Praktijk lichter.

Ja, ook voor goederen.

Ja Bij uitzondering

VSA Ja, op verschillende niveaus

Ja, soms op statelijk niveau

Ja Ja Ja, tenzij verboden door de staten.

Figuur 41: overzicht per land van juridische situatie over het gebruik van dwang in de private veiligheid

Er zijn verschillende visies op het gebruik van geweld in de diverse landen. Het is echter zo dat het gebruik van geweld in een genuanceerde vorm in de praktijk toegelaten wordt in elk land. Het gebruik van hulpmiddelen is in 3 van de 5 besproken landen bij uitzondering toegestaan. In Tsjechië is de regulering rond het gebruik van hulpmiddelen ruim toegestaan doordat benodigde wetgeving ontbreekt. In de Verenigde Staten van Amerika hebben de staten veel vrijheid om de private veiligheidssector op statelijk niveau aan te passen. Geen enkel land


119

heeft aparte regels, buiten diegene die in de rechtspraak gegroeid zijn, in haar wetgeving opgenomen. Het redelijk gebruik van geweld als wettige verdediging, zelfs preventief indien noodzakelijk, is generaal de wettige basis.

Resultaten literatuuronderzoek - Valkuilen bij het gebruik van dwang door bewakingsagenten

120

11.8. VALKUILEN BIJ HET GEBRUIK VAN DWANG DOOR BEWAKINGSAGENTEN

Bij het toekennen van bevoegdheid om dwang te gebruiken aan bewakingsagenten zijn er psychologische en mogelijks juridische valkuilen. Aangezien dit niet direct behoort tot de onderzoeksvragen van deze thesis wordt dit summier aangeraakt. Een bewustzijn van het bestaan van deze valkuilen doorheen het oplossen van de onderzoeksvragen was steeds aanwezig. In het parlementair debat en nieuwe of toekomstige wetgeving was dit soms onderwerp van vragen of bemerkingen. Dit werd namelijk gebruikt als argument met de daarbijhorende slagzin dat geweld voorbehouden is voor de overheid, echter zonder degelijke grondslag. Bij de publieke veiligheidsdiensten zoals de politie is dit al ingeburgerd. Naast onderzoeken zoals “Wat flik je me nu202” over geweld tegen politieambtenaren voorziet de training van politieambtenaren in een gedegen voorbereiding en zijn er interne diensten die politieambtenaren opvangen als dader of slachtoffer van geweld.

PSYCHOLOGISCH

Er is reeds bijzonder veel aandacht gegaan naar geweld in de psychologische wetenschappen. In groep, individueel, als dader, als slachtoffer, als getuige, als betrokkene, als familielid, als lid van de openbare macht, militair, particulier… Hieronder worden enkele psychologische fenomenen aangestipt die van belang kunnen zijn.

Hostile Attribution Bias203 is een negatieve cognitieve houding waarbij het gedrag van anderen of de inschatting van de situatie als vijandig wordt ingeschat. Dit kan een belangrijke trigger zijn voor geweld. Bewakingsagenten opereren immers vaak tijdens risicovolle situaties en kunnen de visie op gebeurtenissen laten leiden door deze negatieve cognitieve houding. Hierdoor zal hij vlugger geneigd zijn om zich te verdedigen tegen risico’s of aanvallen die misschien helemaal niet aanwezig zijn. Hierbij kan het voorbeeld van een fuif gegeven worden waarbij de bewakingsagent op interventie, net zoals de interventiepolitie, enkel maar opgeroepen wordt voor incidenten. In dezelfde lawaaierige en drukke omgeving zal hij of zij de situatie vlug vijandig inschatten. Een recente publicatie van Glenna Trout wijst er zo op dat een politieagent meer geneigd is om geweld te gebruiken in een zaak van huishoudelijk geweld dan een burger204.

Het concept dat een agent emotieloos is werd in 1997 door Lennings205 besproken. Dit idee van emotieloosheid komt uit de machocultuur. Het publiek verwacht in dergelijk concept dat een agent ten allen tijde koel, kalm en objectief is, wat de situatie ook is of mag zijn. Ze zijn immers probleemoplossers en er wordt verwacht dat alles kan en zal opgelost worden door hen. Deze psychologische stelling kan doorgetrokken worden naar bewakingsagenten aangezien die door de burger, zoals we zagen, vaak soortgelijke bevoegdheden en op bepaalde momenten nagenoeg hetzelfde aanzien krijgen als politieambtenaren. Zij vertegenwoordigen op locaties, waar er geen politie aanwezig is vaak het spreekwoordelijk gezag.

De werkgever kan en moet een opvangnet voorzien voor de verwerking van gepleegd geweld. Deze noodzaak en mogelijkheid geeft werknemers de kans om geweld psychologisch te verwerken. Werkgever en werknemer

202 E.T. J.M. VAN BRANTEGHEM, K. Van Altert, I. Verwee, "Wat flik je me nu? Een onderzoek naar geweld tegen politie. " 2013,

http://www.acvpolitie.be/doc/2013_onderzoek_geweld.pdf.

203 P.O. WIKSTRÖM, "Violence as situational action", International Journal of Conflict and Violence 2009, afl. Violence as situational action, (75).

204 TROUT, G., “When Heroes Are Villains….if we don’t police our own, how do we maintain the trust of those we serve?” in, G., VYNCKIER, W., DE HAAN,

ADANG, O., GOOSSENS, F. (eds.), Cahiers politiestudies, Antwerpen, Maklu, 2012/2 nr. 23, p.219-237. 205 LENNINGS, "Police and occupationally related violence: a review", Policing: An International Journal of Police Strategies & Management 1997, afl.

3, (555).


121

kunnen in een crisissituatie stappen voorbereiden om deze correct te managen206. Naast de collega’s die zeer belangrijk zijn dient de werkgever de nodige acties te nemen om werknemers met vragen op te vangen of zelfs proactief te werken. Een goed voorbeeld is de slachtofferzorg bij de politie in België. Deze voorziet in een opvolging, biedt een luisterend oor en kan ook praktische hulp leveren aan elke werknemer die slachtoffer is van bepaalde feiten207.

Hier was in 1996 ruimte voor verbetering. Een preventieadviseur is dan wel verplicht voor psychosociale aangelegenheden, maar is dit voldoende208? Een bewakingsonderneming of in het geval van het geciteerde onderzoek van Dignam en Fagan een, penitentiaire instelling, kenden immers allicht een hoger risicoprofiel dan bijvoorbeeld een winkelketen die ijsjes verkoopt. Penitentiaire behoren niet tot het het onderzoeksdomein van deze thesis. Op het eerste zicht kan er wel gesteld worden dat de kleinere bewakingsondernemingen, zoals ons land er vele kent, immers de drie grootste ondernemingen hebben 95% van de markt in handen zie supra, dit minder voorzien hebben dan bijvoorbeeld G4S of Securitas. Deze ondernemingen hebben immers een veel groter draagvlak, zien de toegevoegde waarde in en kunnen vooral hier de budgetten voor vrijmaken.

Het bystander effect of omstandereffect verkreeg bekendheid door de onderzoekers Latané en Darley na de moord op Kitty Genovese in New York. Genovese werd doodgestoken voor haar appartement. Omstanders keken toe en grepen niet in bij dit misdrijf. Zij dichten het omstandereffect toe aan de veronderstelde opvatting rond verantwoordelijkheid. Omstaanders zijn minder geneigd om in te grijpen als er andere mensen in de buurt zijn die ook kunnen ingrijpen. Naast de verantwoordelijkheid is een tweede element de sociale invloed. Hierbij stemmen individuelen hun gedrag af op de groep die zij observeren en bepalen hoe zij handelen. Zo kijkt iedereen naar elkaar tijdens de moord om te zien wat er gaat gebeuren, maar niemand doet iets209. Dit is ook zichtbaar bij de bewakingsagenten. Iedereen wacht op de bewakingsagenten en handelt zelf niet in afwachting. Eenmaal dat deze toegekomen zijn dienen zij het zelf ook op te lossen, zonder hulp.

JURIDISCH

De juridische valkuilen zijn moeilijker te situeren. Deze kunnen voornamelijk het gevolg zijn van een voortzetting van de psychologische risico’s. Indien bewakingsagenten effectief meer geweld beginnen gebruiken en dit op een onredelijke wijze gebeurt zullen de correctionele rechtbanken hier ook veroordelingen aan koppelen. Er moet opgelet worden voor een negatieve tendens. Zo is in bepaalde rechtbanken het zo dat verkeersovertredingen veel zwaarder bestraft worden of gevoeliger zijn dan elders, denk maar aan politierechter D’Hondt in Dendermonde.

Het grootste risico en aantasting van de grondrechten is dat er aan eigenrichting gedaan wordt. Hierbij nemen de bewakingsagenten het heft zelf in handen. Zo worden vaak kleine hoeveelheden drugs gewoon weggegooid, door de wc gespoeld of toegestaan in de discotheek210. Dit werd kort hierboven al even aangehaald omdat op het verbod op eigenrichting in België twee rechtvaardigingsgronden om dwang uit te oefenen bestaan. De wettige verdediging en het arrestatierecht. Fouilleren, het selecteren van publiek, drugs zelf behandelen,

206 J.A. KINNY, "The dynamics of threat management" in G.R.B. VANDENBOS, E.Q. (ed.), Violence on the job. Identifying risks and developing solutions,

Washington, American Psychological Association, 1996. 207 X, Diensten voor slachtofferzorg, FOD Justitie, https://justitie.belgium.be/nl/commissiefinancielehulp/diensten_voor_slachtofferzorg. 208 J.F. DIGNAM, T.J., "Workplace violence in correctional settings: a comprehensive approach to critical incident stress management" in G.R.B.

VANDENBOS, E.Q. (ed.), Violence on the job. Identifying risks and developing solutions, Washington, American Psychological Association, 1996. 209 X, Bystander Effect, Psychology Today, https://www.psychologytoday.com/us/basics/bystander-effect. 210 W., Van Laethem, T. Decorte, R., Bas, Private politiezorg en grondrechten, in Samenleving Criminaliteit & Strafrechtspleging, afl. 7, Dupont L. et al.

(Ed.) Leuven, Universitaire Pers Leuven, 1995, 357 p.


122

vasthouden van klanten, zijn allemaal niet grondrechtenneutraal. Rechten zoals de vrijheid van vergadering en de bewegingsvrijheid van burgers worden zo beperkt, vaak zonder of met een niet toereikende wettelijke basis. Opmerkelijke situaties die zich vaker aan deuren van discotheken voordoen dan aan de ingang van evenementen is de selectie op huidskleur. Een donkerder getinte huidskleur staat er om gekend om minder kans de hebben om binnen te komen. Dat werd al bewezen in tal van onderzoeken als dat van Decorte. Dit wordt nog vaak aan de kaak gesteld onder andere via verborgen opnames die dan op Youtube geplaatst worden211 212 213.

Doch dit is niet de enigste praktijk die vragen oproept. In het onderzoek van Decorte wordt er gesproken over een kleine drugsoorlog die in 1991 gevoerd werd door 11 discotheken. Hierbij kregen klanten die de portiers tipten over een drugsdealer een tip tot wel 5.000 frank (125 euro). Deze zogenaamde “tipgeversactie” werd zelfs ’s nachts om 03u00 omgeroepen. Er is geen onderzoek bekend dat de efficiëntie van deze praktijken of resultaten hiervan gemeten heeft. Dit kan zelfs strafbaar zijn indien men zich inmengt in een openbaar ambt volgens art. 227 sw. De politie was echter allicht van alles op de hoogte aangezien in de megadiscotheken er bijna altijd BOB’s aanwezig waren. De rijkswacht kwam zelfs met signalementen naar de discotheek met de vraag aan de portiers om als deze personen gespot werden ze aan te houden. Een duidelijke inbreuk op het arrestatierecht van particulieren.

De stelling dat eenmaal het gebruik van een zekere mate van dwang toegelaten wordt, dit in de rechtspraak een watervaleffect zal kennen, kwam verscheidene malen naar voor. De vrees voor de onafhankelijke rechter die na bepaalde wetgevende initiatieven de wet een eigen leven zou laten leiden zit nog diep ingeworteld. Het gebeurde reeds dat er bijzonder harde kritieken geuit werden op rechters. Onlangs was dit het geval met betrekking tot de vreemdelingenproblematiek waarin “wereldvreemde rechters” en een “gouvernement des juges” bijna een bedreiging vormden voor de rechtstaat volgens Bart De Wever en Theo Francken214. Of dit werkelijk een juridisch eigen leven zou leiden dat een te brede en onvoorziene toepassing van de wet zou geven zonder dat daartegen kan opgetreden worden of met onvoldoende ingebouwde procedurele waarborgen is nog maar de vraag. Verder wordt op dit onderwerp niet ingegaan.

CONCLUSIE

Na deze korte uiteenzetting over de mogelijke valkuilen is het duidelijk dat op psychologisch vlak het uitoefenen van dwang geen sinecure is. Er zijn echter geen harde wetenschappelijke aanwijzingen dat, mits een degelijke training en opvolging, dit voor bewakingsagenten niet mogelijk zou zijn. Een bewakingsagent doorbreekt immers het stigma van het bystander effect en treedt wel op wanneer anderen dit niet doen.

Of de juridische waterval zal vloeien en een klein stroompje uitmondt in een regengordijn valt hier moeilijk in te schatten. Er kunnen in de wetgeving voldoende procedurele waarborgen ingebouwd worden om de situatie van dwang zodanig te regelen dat dit op een kwalitatieve en kwantitatieve aanvaardbare wijze gebeurt. Er moet immers sowieso rekenening mee gehouden worden dat indien bepaalde figuren bevoegdheden toegekend krijgen dat deze ook overtreden kunnen worden.

211 DE327, “Discriminatie discotheken”, Youtube, 13/12/2012, https://www.youtube.com/watch?v=vuRRgcJv6as. 212 Club Hub, “Geweigerd - Nesim op stap in Amsterdam”, Youtube, 05/03/2015, https://www.youtube.com/watch?v=xnybFWTKTdE.

213 DYNAMOEVH, “Overeind - Deurbeleid & Discriminatie", Youtube, 22/03/2018, https://www.youtube.com/watch?v=PvI3mHhcZEM. 214 X, "Na N-VA-campagne tegen 'wereldvreemde rechters': De Wever waarschuwt voor 'gouvernement de juges", Knack, 09/12/2016 2016,

http://www.knack.be/nieuws/belgie/na-n-va-campagne-tegen-wereldvreemde-rechters-de-wever-waarschuwt-voor-gouvernement-de-juges/article-normal-787295.html.

https://www.youtube.com/watch?v=vuRRgcJv6as

https://www.youtube.com/watch?v=xnybFWTKTdE

https://www.youtube.com/watch?v=PvI3mHhcZEM

Resultaten literatuuronderzoek - De uitbreiding van het instrumentarium van de bewakingsagent

123

11.9. DE UITBREIDING VAN HET INSTRUMENTARIUM VAN DE BEWAKINGSAGENT

Het instrumentarium van de bewakingsagent in de brede zin slaat op vele aspecten. Zo kan dit instrumentarium bestaan uit: opleiding, bevoegdheden en werkingsmiddelen. Opleidingen werd supra al besproken. In deze onderdelen kan een deel van de oplossing liggen volgens verscheidene onderzoeken215. Bewakingsagenten suggereren dit ook zoals een respondent van het tweede empirisch onderzoek het verwoordde: “Geef ons de middelen om ons werk op een degelijke en correcte manier te kunnen uitvoeren.” De bevoegdheden zijn al behandeld in diverse hoofdstukken van de thesis. Hieronder wordt zeer kort de bevoegdheden en de werkingsmiddelen van bewakingsagenten in de evenementensector besproken.

BEVOEGDHEDEN

In vergelijking met veiligheidsagenten (de veiligheid bij het openbaar vervoer zoals Securail bij NMBS) hebben de bewakingsagenten minder bevoegdheden. Toch vinden zelfs de veiligheidsagenten dat zij nog te weinig bevoegdheden hebben216. De veiligheidsagenten hebben de bevoegdheid om iemand zijn identiteit te controleren, te vatten en ter plaatse oppervlakkig te betasten. Dit is ook de wens van de bewakingsagenten volgens de bevinding van een exploratief onderzoek van van Der Burght. Bij het eigen gevoerd empirisch onderzoek twee in deze thesis was dit ook unaniem de mening van de

respondenten.

Figuur 42: Veiligheidsagenten van Securail arresteren iemand in het station Brussel-Zuid217

Elke bewakingsagent beschikt over generieke bevoegdheden zoals bepaald in afdeling twee van de wet private veiligheid. In artikel 97 wordt als startpunt uitdrukkelijk bepaald dat bewakingsagenten enkel beschikken over rechten waarover iedere persoon beschikt. De enige uitzondering is te vinden in de wet private veiligheid of haar uitvoeringsbesluiten. Zo mogen bewakingsagenten onder bepaalde voorwaarden een toegangscontrole op personen (art. 102) en voertuigen (art. 103) uitoefenen. Bij de controles kan er gebruik gemaakt worden van een oppervlakkige betasting van de persoon en enkel indien de te controleren persoon zich hieraan vrijwillig onderwerpt (art. 104).

Buiten de gevallen waarin de wet voorziet, kunnen bewakingsagenten geen enkele vorm van dwang of geweld uitoefenen (art. 98, net zoals in de oude wet in art. 8,7). Naast eventuele rechten die elke burger heeft in het kader van een wettige verdediging en een arrestatierecht zou men verwachten dat een bewakingsagent die instaat voor de veiligheid over meer mogelijkheden beschikt dan een doorsnee burger. Hij moet immers bijstand verlenen aan personen in gevaar, art. 99. Een modale burger mag dit nog afwegen naargelang het gevaar voor

215S.V.d. BURGHT, Geweld tegen veiligheidspersoneel in de uitoefening van hun beroep: een exploratieve kijk, onuitg. Onderzoeksgroep Scoiale

Veiligheidsanalyse Universiteit Gent, 2012. 216 RTL, Un agent Sécurail dénonce ses conditions de travail: "Si on trouve un couteau ou une arme, on ne peut la prendre",

https://www.rtl.be/info/video/632435.aspx. 217 DH, EN IMAGES - Dans les pas des agents de Securail, http://www.dhnet.be/galerie/en-images-dans-les-pas-des-agents-de-securail-

53d735e935702004f7d9ead3.


124

zichzelf en op basis daarvan beslissen. Het antwoord is echter niet zo zwart-wit. Zo moeten bewakingsagenten beschikken over een incasseringsvermogen ten aanzien van agressief gedrag van derden en het vermogen om zich daarbij te beheersen, art. 94, 3°.

Wat ontbreekt er bij deze toegekende bevoegdheden? Een bewakingsagent kan in geen enkel geval dwang gebruiken. Zo is het bijvoorbeeld duidelijk gemaakt dat wanneer de toegang tot een plaats ontzegd wordt volgens art. 105 deze ontzegging enkel kan volgens lid 4 van art. 105, namelijk zonder dwang of geweld. Bij het vatten van personen voorzien in art. 110 en het bewaken van veiligheidsperimeters in art. 118 lijkt er ook geen mogelijkheid om dwang te gebruiken.

WERKINGSMIDDELEN

In de generieke bevoegdheden (art. 101) is bepaald dat enkel bewakingsagenten een wapen mogen dragen bij de statische bewaking van roerende of onroerende goederen, mobiele bewaking van roerende of onroerende goederen en interventie na alarm als dit gebeurt op plaatsen waar er geen andere personen geacht aanwezig te zijn dan bewakingsagenten. Bij de activiteiten van bescherming van personen en alles wat met waardetransport en geld te maken heeft kan dit zonder de voorwaarde zoals in de eerste twee categorieën. Dit wapen mag enkel gebruikt worden in geval van wettige verdediging.

Enkele actoren in de wet mogen wel duidelijke dwangaccessoires dragen zoals pepperspray, handboeien en wapens maar mogen deze enkel gebruiken volgens het algemene principe, zonder dwang. Hier kan de vergelijking gemaakt worden met Securail. Deze veiligheidsagenten mogen en worden ook uitgerust met handboeien en pepperspray. Zij werden zelfs uitgerust met kogelwerende vesten, ongeacht dat bewakingsagenten dit ook mogen, werd dit voor hun standaard voorzien door de werkgever218. Dit vinden zij zelf ook noodzakelijk. Zelfs een eenvoudiger gebruik van deze werkingsmiddelen en een wapenstok achten enkelen nuttig219. Bewakingsagenten vinden dat dit ook bij hun werkingsmiddelen mag horen, volgens een exploratief onderzoek van van Der Burght.220 In het kader van deze thesis gevoerd empirisch onderzoek nummer twee kwam dit ook naar boven in de resultaten.

EVENEMENTEN

Er is een wissel van de macht op evenementen. België is het evenementenland voor velen, van grote steden tot slaperige dorpjes, overal vinden er wel fuiven, festivals of concerten plaats. De veiligheidsverantwoordelijkheid rust bijna volledig op de organisatoren221. In een voorbereidende fase wordt het veiligheidsrisico geanalyseerd door de organisator en eventueel door de politie. Deze analyse bepaalt de te volgen administratieve procedure en de overlegprocedure. Elk evenement dient te voldoen aan een (groot) aantal basisvoorwaarden op het vlak van veiligheidsvoorzieningen. Deze zijn voor kleine evenementen soms zeer zwaar, aangezien zij moeten voldoen aan de meeste vereisten die ook van toepassing zijn op de grootste evenementen.

Grote evenementen of risico evenementen krijgen on-site ondersteuning van de politie in een commandopost op het terrein en eventueel een politiepost voor de bezoekers. Evenementen van een kleine tot gemiddelde

218 S. FRERES, 500 nouveaux gilets pare-balles pour les agents Securail, http://www.dhnet.be/actu/faits/500-nouveaux-gilets-pare-balles-pour-les-

agents-securail-5a187456cd70fa5a06655ab9a. 219 S.V.d. BURGHT, Geweld tegen veiligheidspersoneel in de uitoefening van hun beroep: een exploratieve kijk, onuitg. Onderzoeksgroep Scoiale

Veiligheidsanalyse Universiteit Gent, 2012. 220 S.v.D. BURGHT, "Geweld tegen bewakingsagenten: een exploratief onderzoek", Securitee Privee - Private veiligheid 2009. 221 A.D.V.e.P.D.p. VEILIGHEID, Veiligheid van festivals en evenementen met een grote volkstoeloop in het kader van dreigingsniveau 3, Brussel, Belgisch

Staatsblad, 2016.


125

grootte daarentegen zijn afhankelijk van de goodwill van de lokale zone voor politiebijstand. De politie trekt zich terug in haar kerntakenschulp zoals in Nederland222. De slogan op het terrein is: “Security is de baas binnen, wij buiten223”. De bewakingsondernemingen moeten binnen de hekkens van het evenement hun eigen boontjes doppen. Het wettelijk dispositief waarover zij beschikken is heel beperkt. Naast een uitgewerkte technische en logistieke ondersteuning zoals hekkens, camera’s en crowdcontrol systemen zijn het voornamelijk de bewakingsagenten op het terrein die incidentgericht en preventief optreden.

Hiervoor beschikken zij enkel over een (vaak niet) afdwingbaar huisreglement, wettige verdediging en het vattingsrecht. Dwang uitoefenen is zowel in de oude als in de nieuwe wet private veiligheid niet mogelijk. In de praktijk staat de politie heel vaak aan de kant van de bewaking. Tijdens evenementen staan zij vaak (buiten) te wachten tot de bewaking komt met personen die incidenten veroorzaakten. Een loutere indicatie van de bewaking dat deze personen gevochten hebben, ruzie zochten of zich niet gedragen is voldoende voor de politie om op te treden of deze personen aan te houden. Soms gaat het verder en wordt er een arrestatie verricht samen met of door de security op last van de politie. Een proces-verbaal voor gebruikte dwang door bewakingsagenten wordt, ondanks de meestal duidelijke vaststelbaarheid aangezien ruziezoekers niet vaak vrijwillig naar buiten gaan, nooit opgemaakt.

De aandacht voor de veiligheid is verschoven van controle binnen de perimeter naar de buitenschil. Aan de ingangen van de evenementen wordt er (vaak te) grondig gecontroleerd op gevaarlijke voorwerpen waardoor de focus (financieel en aantal bewakingsagenten) verslapt voor incidenten binnen de festivalzone. Naast een stijgende kost blijft er een zwak punt zitten in de aanschuivende rijen aan de ingangen van de festivals die vaak kwetsbaar zijn224. Als laatste punt krijgt de bewaking te maken met een evenwichtsoefening (tussen de wet respecteren en optreden) bij het handelen tijdens incidenten. Kan de politie (en in uitbreiding dus de wetgever) verwachten dat de bewakingsagenten eigenlijke politietaken op evenementen dragen zonder bevoegdheden?

CONCLUSIE

Bewakingsagenten hebben een aantal generieke bevoegdheden die niet anders zijn in het uitgaansmilieu en de evenementensector. Zij kunnen personen controleren op gevaarlijke voorwerpen, iemand de toegang weigeren, toezicht houden op personen. De gehele veiligheidszorg is steeds meer de verantwoordelijkheid en de daarbijhorende aansprakelijkheid van de organisator. Hij dient de nodige maatregelen te nemen om de veiligheid te garanderen op zijn evenement. Daarvoor huurt hij een bewakingsonderneming in met de schijn van vertrouwen dat zij een sluitende oplossing kunnen bieden voor de veiligheidsproblematiek op zijn evenement.

Naast het ontbreken van de benodigde bevoegdheden heeft een bewakingsagent op een evenement niet de benodigde middelen om in te grijpen bij incidenten waar er fysieke dwang noodzakelijk is buiten de wettige verdedigings- en het arrestatierecht die supra besproken zijn. Iemand effectief de toegang weigeren zonder dat hij zelf de bewakingsagent aanvalt is juridisch niet mogelijk ondanks dat er een toegangsweigering is opgenomen in de wet private veiligheid. Dit zorgt voor een verscheuring in vertrouwen van de evenementenorganisator ten opzichte van de bewakingsonderneming en de politie. Hij dient immers in veiligheid te voorzien met een lage of geen inzet van politieambtenaren maar heeft hiervoor geen alternatief. In het kader van de bevoegdheden en opdrachten van een bewakingsagent is het niet onredelijk om de mogelijkheid te hebben, na een risicotaxatie, om deze uit te rusten met handboeien en pepperspray zoals de

222 H., FERWERDA, L.,. WONDERGEM, "Outsourcing van politietaken bij evenementen" in P., PONSAERS, E. DE RAEDT, L. WONDERGEM, L. G. MOOR (eds.),

Cahiers Politiestudies, Antwerpen, Maklu, 2015, afl. 2015-3, p. 149-162. 223 Uitspraak verschillende politieambtenaren, in het bijzonder op fuiven. 224 De aanslag bij het concert van Ariana Grande in Manchester in mei 2017 gebeurde ook aan de inkomhal.


126

veiligheidsdiensten. Minstens moet er de mogelijkheid bestaan om op evenementen een interventieteam op te stellen dat deze middelen tot zijn beschikking heeft of kan hebben.

Een nieuw wettelijk kader - Wet op het politieambt

127

12. EEN NIEUW WETTELIJK KADER

In dit hoofdstuk wordt een mogelijk nieuw wettelijk kader voorgesteld. Op basis van de empirische onderzoeken en het literatuuronderzoek blijkt duidelijk dat het noodzakelijk was om in de nieuwe wet op de private veiligheid een duidelijk wettelijk kader op te nemen rond het gebruik van dwang en geweld door bewakingsagenten. Moest dit zo geweest zijn, quod non, dan konden de opleidingen zich hierop voorbereiden, er permanente vorming ingesteld worden, het instrumentarium op deze grond zich baseren en de bevoegdheden duidelijk aflijnen. Om een wet goed te kunnen naleven is het noodzakelijk dat deze onder andere duidelijk en voorspelbaar is. Was dit kader opgenomen in de nieuwe wet op de private veiligheid dan had deze voorspelbaarheid een stap verder gestaan. Er wordt als startpunt eerst gekeken naar de wet op het politieambt.

12.1 WET OP HET POLITIEAMBT

De wetgeving op het politieambt wordt in de toekomst aangepast met de wet van 12 november 2017 betreffende de beveiligingsassistenten en -agenten van politie en tot wijziging van sommige bepalingen met betrekking tot de politie. Deze wet treedt in werking op een datum door de koning bepaald en heeft betrekking op het nieuwe kader beveiligingsagenten dat in het kerntakendebat van de politie een belangrijke rol innam. Hieronder wordt de nieuwe wetgeving met betrekking tot dwang en geweld uiteengezet. De aangebrachte wijzigingen slaan slechts op een verandering van “elk politieambtenaar” naar “elk lid van het operationeel kader”. Deze wet wordt samen met de bepalingen met betrekking tot de veiligheidsagenten in de wet private veiligheid gebruikt als vertrekpunt voor het ontwerp van de nieuwe wetgeving.

“Art. 37 Bij het vervullen van zijn opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie kan elk lid van het operationeel kader, rekening houdend met de risico's die zulks meebrengt, geweld gebruiken om een wettig doel na te streven dat niet op een andere wijze kan worden bereikt.

Elk gebruik van geweld moet redelijk zijn en in verhouding tot het nagestreefde doel.

Aan elk gebruik van geweld gaat een waarschuwing vooraf, tenzij dit gebruik daardoor onwerkzaam zou worden.

[Art. 37bis Onverminderd de bepalingen van artikel 37, mogen de leden van het operationeel kader enkel in de volgende gevallen een persoon boeien:

1° bij de overbrenging, de uithaling en de bewaking van gedetineerden.

2° bij de bewaking van een persoon die het voorwerp uitmaakt van een gerechtelijke vrijheidsbeneming of bestuurlijke arrestatie, als het noodzakelijk wordt beschouwd, gelet op de omstandigheden onder meer op grond van:

– het gedrag van de persoon bij of tijdens de vrijheidsbeneming – diens gedrag bij vroegere vrijheidsberovingen; – de aard van het gepleegd misdrijf; – de aard van de veroorzaakte storing van de openbare orde; – het verzet of geweld tegen de vrijheidsbeneming; – het ontvluchtingsgevaar;

Een nieuw wettelijk kader - Mogelijke vorm in België

128

– het gevaar dat betrokkene voor zichzelf, voor de politieambtenaar, agent van politie of derden vormt;

– het gevaar dat betrokkene zal trachten bewijzen te vernietigen of schade te veroorzaken

Art. 38

Onverminderd de bepalingen van artikel 37, kunnen de leden van het operationeel kader slechts gebruik maken van vuurwapens tegen personen in de volgende gevallen:

1° in het geval van wettige verdediging in de zin van de artikelen 416 en 417 van het Strafwetboek;

2° tegen gewapende personen of in de richting van voertuigen aan boord waarvan zich gewapende personen bevinden, in geval van misdaad of van een op heterdaad ontdekt wanbedrijf in de zin van artikel 41 van het Wetboek van Strafvordering, welke misdaad of welk wanbedrijf met geweld zijn gepleegd, indien redelijkerwijze mag aangenomen worden dat die personen in het bezit zijn van vuurwapens klaar voor gebruik en dat zij deze wapens zullen gebruiken tegen personen;

3° wanneer in het geval van volstrekte noodzakelijkheid, de leden van het operationeel kader de aan hun bescherming toevertrouwde personen, posten, vervoer van gevaarlijke goederen of plaatsen op geen andere wijze kunnen verdedigen.

In dit geval mogen de vuurwapens slechts gebruikt worden overeenkomstig de richtlijnen en onder verantwoordelijkheid van een officier van bestuurlijke politie;

4° wanneer in het geval van volstrekte noodzakelijkheid, de leden van het operationeel kader de personen die aan hun bescherming zijn toevertrouwd in het raam van de uitvoering van een opdracht van gerechtelijke politie op geen andere wijze kunnen verdedigen.

In dit geval mogen de vuurwapens enkel worden gebruikt overeenkomstig de richtlijnen en onder verantwoordelijkheid van een officier van gerechtelijke politie.

Het gebruik van wapens geregeld in 2°, 3° en 4° geschiedt eerst na waarschuwing met luide stem of met enig ander beschikbaar middel, een waarschuwingsschot inbegrepen, tenzij dit gebruik daardoor onwerkzaam zou worden.”

12.2 MOGELIJKE VORM IN BELGIË

De mogelijke vorm die de wet zou kunnen aannemen is een samenstelling van de Wet op het politieambt, het onderdeel van de huidige wet op de private veiligheid voor veiligheidsdiensten en veiligheidsagenten en de conclusies op basis van het onderzoek in deze thesis. Hier wordt een wettelijke basis en duidelijke lijn gelegd voor het gebruik van dwang en geweld inclusief de bijhorende benodigde bevoegdheden. Deze wet past de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid aan.

Bewakings- en veiligheidsagenten worden hier volledig als gelijk beschouwd. De basis van deze nieuwe wet is een expliciete regeling en toelating van het gebruik van een beperkte mate van dwang en geweld door bewakings-en veiligheidsagenten. Voor het gebruiken van dwang en geweld krijgen de bewakingsagenten ook de nodige mogelijkheid tot het gebruik van middelen in de vorm van boeien en een spuitbus. De generieke bevoegdheden worden uitgebreid met 6 nieuwe algemene bevoegdheden: staandehoudingsrecht,


129

arrestatierecht, recht op toegangsweigering, recht om iemand te verwijderen, veiligheidscontrole en het recht om iemand te boeien. De bevoegdheden en het principe rond het gebruik van dwang en geweld zijn gebaseerd op de huidige hedendaagse praktijk op het terrein.

De bevoegdheden kunnen soms gedeeltelijk overlappen met elkaar. Zo is er bij het arrestatierecht de mogelijkheid om iemand te boeien. Elke bevoegdheid heeft zijn eigen toepassingsvoorwaarden. Algemeen geldt er een subsidiariteits- en proportionaliteitsvereiste zodat deze bevoegdheden slechts minimaal gebruikt worden als last-resort.

“With great power comes great responsibility”225. Ondanks dat er statistisch gezien geen negatieve correlatie vastgesteld is tussen de proliferatie van het aantal bewakingsagenten en de criminaliteitscijfers worden in deze wet strenge sanctie- en controle bepalingen ingesteld. Zulke bepalingen worden aangemerkt als mogelijke oorzaak van deze niet-correlatie226. Bij het gebruiken van dwang of geweld zijn en blijven de strafbepalingen van het strafwetboek toepasbaar. Naast de administratieve controles zoals deze al ingesteld zijn in de wet op de private veiligheid worden er strafbepalingen toegevoegd.

Deze strafbepalingen zijn gekoppeld aan de zes generieke bevoegdheden die opgenomen zijn in deze wet. Onrechtmatigheid wordt gedefinieerd als het niet volgen van de specifieke voorwaarden van de generieke bevoegdheden of het niet respecteren van de subsidiariteits- en proportionaliteitsvereiste. De straffen variëren tussen politiestraffen en correctionele straffen. Zij differentiëren tussen opsluiting van een dag tot zes maand en van een euro tot driehonderd euro. Zij kunnen cumulatief toegepast worden met de administratieve sancties opgenomen in de wet op private veiligheid. Bij de toepassing van beide straffen zal er een grote impact zijn en een afschrikwekkend effect transponeren naar de gehele sector.

Bewakingsondernemingen staan in deze wet zelf in voor de risicoanalyse met betrekking tot het gebruik van de middelen die mogelijk gemaakt zijn met behulp van deze wet. Indien zij dit niet doet kan zij niet meer voldoen aan de vergunningsvoorwaarden opgenomen in de wet op de private veiligheid of aan de voorwaarden met betrekking tot het vernieuwing van de vergunning. Dit kadert in de responsabilisering van de bewakingsondernemingen en het integrale veiligheidsconcept waarbij de private veiligheid een volwaardige partner is in het veiligheidsbeleid. Bewakingsondernemingen moeten zelf in staat kunnen zijn om het risico in te schatten en de daarbijhorende acties te ondernemen. Wat vroeger met grote aantallen bewakingsagenten, passieve elementen en bijvoorbeeld cameratoezicht gebeurde kan nu ook met de inzet van middelen als handboeien en een spuitbus.

225 De originele uitspraak is niet meer te traceren. Er zijn verschillende mogelijkheden: Voltaire? Winston Churchill? Theodore Roosevelt? Franklin D.

Roosevelt? Lord Melbourne? John Cumming? Hercules G. R. Robinson? Henry W. Haynes? Of self’s Lukas: 12:48 “From everyone who has been given much, much will be demanded; and from the one who has been entrusted with much, much more will be asked. For unto whomsoever much is given, of him shall be much required: and to whom men have committed much, of him they will ask the more.” Q. INVESTIGATOR, With Great Power Comes Great Responsibility, https://quoteinvestigator.com/2015/07/23/great-power/ (consultatie 02/04/2018). 226 E. KRAHMANN, Private Security Companies and the State Monopoly on Violence: A Case of Norm Change, Frankfurt Am Main, Duitsland, 2009.


130

Wet van 3 april 2018 op het gebruik van dwang en geweld door bewakingsagenten.

Inhoudstafel

Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen Art. 1 Aangelegenheid Art. 2 Definities Art. 3 Toepassingsgebied Art. 4 Openbare orde

Hoofdstuk 2: Dwang en geweld Art. 5 Dwang en geweld

Hoofdstuk 3: Bevoegdheden Art. 6 Een tijdelijke bevoegdheid Afdeling 1: Toegangsweigering Art. 7 Toegangsweigering Afdeling 2: Arrestatie Art. 8 Arrestatierecht Art. 9 Toezicht Art. 10 Beëindiging Afdeling 3: Verwijdering Art. 11 Grondslag Art. 12 Niet-vrijwillige verwijdering Afdeling 4: Boeien Art. 13 Grondslag Art. 14 Te overhandigen formulier Art. 15 Controle Afdeling 5: Staandehouding Art. 16 Algemeen Art. 17 Identiteit Afdeling 6: Veiligheidscontrole Art. 18 Veiligheidscontrole Hoofdstuk 4: Middelen Art. 19 Algemeen Afdeling 1: Spuitbus Art. 20 Algemeen Art. 21 Het gebruik van een spuitbus Afdeling 2: Handboeien Art. 22 Boeien Hoofdstuk 4: opleiding Art. 23 Integratie Art. 24 Permanente opleiding

Hoofdstuk 5: Controle en sancties Art. 25 Controle en sancties


131

Art. 26 Onrechtmatige toegangsweigering Art. 27 Onrechtmatige arrestatie Art. 28 Onrechtmatige verwijdering Art. 29 Onrechtmatig boeien Art. 30 Onrechtmatige staandehouding Art. 31 Onrechtmatige veiligheidscontrole Art. 32 Vergunning bewakingsondernemingen

Hoofdstuk 6 Slot- en overgangsbepalingen Art. 33 Verslag Art. 34 Evaluatie Art. 35 Inwerkingtreding

-----

Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen

Art. 1 Aangelegenheid

Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 74 van de Grondwet en wijzigt hiermee de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid.

Art. 2 Definities

1° Spuitbus: een opslageenheid gevuld met een niet-gasvormig neutraliserend product dat geen blijvende lichamelijke of materiële schade veroorzaakt en dat in werking wordt gezet via een manueel indrukbare knop. De spuitafstand mag maximaal twee meter bedragen en zich niet breder verspreiden dan een cirkel van dertig centimeter op het einde van de spuitstraal.

2° Handboeien: uit ijzer of kunststof gemaakt middel om de handen aan elkaar vast te maken op een niet-permanente wijze die geen blijvende lichamelijke schade veroorzaakt.

3° activiteiten: de activiteiten behorend tot het toepassingsgebied van deze wet, bedoeld in afdeling 2 van hoofdstuk 2 van de wet op de private en bijzondere veiligheid;

4° onderneming: elke rechtspersoon of natuurlijke persoon die activiteiten bestaande uit blijvende of tijdelijke levering van diensten aan derden uitoefent, aanbiedt of zich als dusdanig bekend maakt;

5° bewakingsagent: elke persoon die belast is met het uitoefenen van bewakingsactiviteiten;

6° veiligheidsagent: elk persoon die activiteiten uitoefent in het kader van een veiligheidsdienst;

7° wapenwet: de wet van 8 juni 2006 houdende regeling van economische en individuele activiteiten met wapens;

8° Dwang: Onder bedreiging verstaat de wet alle middelen van morele dwang door het verwekken van vrees voor een dreigend kwaad;


132

9° Geweld: Onder geweld verstaat de wet daden van fysieke dwang gepleegd op personen;

10° Bewaakte zone: de fysieke locatie die publiek of niet-publiek toegankelijk is en die rechtmatig bewaakt wordt door de bewakings- of veiligheidsagenten.

Art. 3 Toepassingsgebied

1° Deze wet is van toepassing op elke bewakingsonderneming, veiligheidsdienst en interne bewakingsdienst die bewakingsactiviteiten aanbiedt of uitoefent door middel van bewakingsagenten of veiligheidsagenten volgens artikel 3, 4 en 5 van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid.

2° Deze wet is van toepassing op elke maritieme veiligheidsonderneming zoals bedoelt in artikel 12 van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid en haar bewakingsagenten in zoverre deze haar verdere bevoegdheden verleent. De bestaande bevoegdheden worden niet verminderd.

Art. 4: Openbare orde

Deze wet is van openbare orde.

Hoofdstuk 2: Dwang en geweld

Art. 5 Dwang en geweld

Bij het vervullen van zijn opdrachten kan een bewakings-of veiligheidsagent, rekening houdend met de risico's die zulks meebrengt, een beperkte mate van geweld of dwang gebruiken om een wettig doel na te streven dat absoluut niet op een andere wijze kan worden bereikt. Hierbij kan er wel dwang of geweld gebruikt worden om goederen te verdedigen in afwijking van de bepalingen op de wettige verdediging.

Elk gebruik van geweld moet redelijk zijn, subsidiair en in verhouding tot het nagestreefde doel.

Aan elk gebruik van geweld gaat een waarschuwing vooraf, tenzij dit gebruik daardoor onwerkzaam zou worden.

Het gebruik van dwang of geweld kan enkel in uitoefening van de door hoofdstuk drie toegekende bevoegdheden.

Hoofdstuk 3: Bevoegdheden

Art. 6 Een tijdelijke bevoegdheid

De bijzondere bevoegdheden zoals bedoeld in de afdelingen 2, 3 en 4 kunnen enkel uitgeoefend worden in afwachting dat de politie ter plaatse komt.

Afdeling 1: Toegangsweigering

Art. 7 Toegangsweigering

Bewakingsagenten kunnen de toegang ontzeggen aan personen die:

1° zich niet onderwerpen aan een voor bezoekers georganiseerde toegangscontrole, zoals bedoeld in artikel 102 van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid;

2° zonder toelating niet voor publiek toegankelijke plaatsen proberen te betreden;


133

3° niet beschikken over het vereiste toegangsdocument;

4° het goede verloop in de bewaakte zone kunnen verstoren;

5° die de veiligheid van de aanwezigen of een veilige uitbating in het gedrang kunnen brengen.

Indien een persoon in het bezit blijkt te zijn van een wapen, zoals bedoeld in hoofdstuk 2 van de wapenwet, verwittigt de bewakingsagent onmiddellijk de politiediensten.

Indien een persoon aan wie de toegang is ontzegd, toch probeert binnen te geraken, verwittigen de bewakingsagenten hem dat hem de toegang zal verhinderd worden.

Indien de betrokken persoon de toegangsweigering blijft negeren kunnen de bewakingsagenten hem de toegang tot de plaats verhinderen.

Bewakingsagenten mogen de toegang tot een plaats niet weigeren of verhinderen op basis van een directe of indirecte discriminatie.

Afdeling 2: Arrestatie

Art. 8 Arrestatierecht

De bewakings- en veiligheidsagenten kunnen personen arresteren indien volgende voorwaarden cumulatief vervuld zijn:

1°de betrokkene heeft:

a) ofwel een wanbedrijf of een misdaad, of als hij minderjarig is, een als wanbedrijf of misdaad omschreven feit gepleegd;

b) ofwel een inbreuk gepleegd op de vigerende regelgeving inzake openbaar vervoer waarbij hij de veiligheid van derden of zijn eigen veiligheid ernstig in het gedrang bracht;

c) ofwel, na verwittiging, klaarblijkelijk geweigerd zich met alle middelen te identificeren of een identiteit opgegeven die, na contact met de bevoegde diensten, vals is gebleken;

2° de vattende bewakings-en veiligheidsagent of een personeelslid van de openbare vervoersmaatschappij of vijf personen van wie de identiteit onmiddellijk door de bewakings- of veiligheidsagent of een personeelslid van de vervoersmaatschappij wordt opgenomen zijn ooggetuigen geweest van deze inbreuk of dit feit;

3° de arrestatie doet zich voor onmiddellijk nadat de in 1° bedoelde feiten werden gepleegd en vastgesteld;

4° onmiddellijk na de arrestatie wordt een politiedienst ingelicht. Indien de arrestatie gebeurt op een rijdend voertuig, dient de verwittiging te gebeuren uiterlijk op het ogenblik dat de betrokkene uit het voertuig wordt verwijderd;

5° de betrokkene wordt zo vlug mogelijk aan het zicht van het publiek onttrokken.


134

Art. 9 Toezicht

Tot de aankomst van de politieambtenaren blijft de gevatte persoon permanent onder het rechtstreekse toezicht van de veiligheidsagenten. Het is verboden om de betrokkene op te sluiten of hem door enig middel ergens aan vast te maken.

Art. 10 Beëindiging

De arrestatie dient onmiddellijk te worden beëindigd:

1° indien de verwittigde politiedienst laat weten dat hij niet ter plaatse zal komen;

2° indien de verwittigde politiedienst achteraf te kennen geeft dat hij niet ter plaatse zal komen:

a) binnen twee uur te rekenen vanaf de verwittiging in geval van wanbedrijf of misdaad of gedrag dat de veiligheid van derden of van de betrokkene ernstig in het gedrang brengt;

b) binnen dertig minuten vanaf de verwittiging ingeval van klaarblijkelijke weigering zich te identificeren of het aangeven van een identiteit die, na contact met de bevoegde dienst, vals bleek;

3° indien de politiedienst aangeeft dat hij ter plaatse zal komen maar de opgeroepen politieambtenaren achteraf niet ter plaatse zijn binnen de termijnen die bepaald zijn bij 2°.

De arrestatie mag niet langer duren dan verantwoord door de omstandigheden. In ieder geval mag de arrestatie niet langer duren dan twee uren, in het in 2°, a) bedoelde geval en dertig minuten in het in 2°, b) bedoelde geval, onverminderd artikel 34, § 4, van de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt.

Afdeling 3: Verwijdering

Art. 11 Grondslag

De bewakings- en veiligheidsagenten kunnen personen die zich in een bewaakte zone bevinden verzoeken deze zone te verlaten indien deze personen:

1° zonder een geldig vervoersbewijs te bezitten en zich bij een personeelslid van de openbare vervoersmaatschappij niet alsnog in orde wilt stellen met de geldende regels aangaande de betaling van het vervoer, voor zover dit verzoek kadert in het vigerend beleid van de openbare vervoersmaatschappij.

2° zonder toelating niet publiek toegankelijke plaatsen proberen te betreden;



5° die de veiligheid van de aanwezigen of een veilige uitbating in het gedrang kunnen brengen.

Art. 12 Niet-vrijwillige verwijdering

De bewakings- en veiligheidsagenten kunnen een persoon dwangmatig uit de bewaakte zone verwijderen, nadat achtereenvolgens:

1° tot hem het verzoek is gericht, bedoeld in artikel 8;


135

2° hij dit verzoek duidelijk heeft genegeerd;

3° ze hem hebben ingelicht dat hij met dwang uit de bewaakte zone zal worden verwijderd;

4° hij dit verzoek nog steeds duidelijk blijft negeren en geweld of dwang de laatste mogelijkheid is.

Afdeling 4: Boeien

Art. 13 Grondslag

Het gebruik van handboeien is slechts toegelaten bij de arrestatie en indien de volgende voorwaarden cumulatief zijn vervuld:

1° betrokkene werd gevat;

2° betrokkene is kennelijk meerderjarig;

3° betrokkene heeft fysiek geweld gebruikt voor of tijdens de arrestatie;

4° betrokkene werd voorafgaandelijk door de bewakingsagent of veiligheidsagent gewaarschuwd dat hij zal geboeid worden indien hij het fysiek geweld of de weerspannigheid verder uitoefent;

5° niettegenstaande deze waarschuwing kan betrokkene slechts door het gebruik van handboeien in bedwang gehouden worden.

Het gebruik van handboeien dient beperkt te blijven tot de gevallen van volstrekte noodzakelijkheid en in de gevallen waarbij geen andere, minder ingrijpende methodes, de arrestatie mogelijk maken.

De handboeien kunnen slechts door de ter plaatse gekomen politieambtenaren worden losgemaakt.

In afwijking van het voorgaande lid moeten zij in volgende omstandigheden onmiddellijk door de veiligheidsagenten worden losgemaakt:

1° in de omstandigheden bepaald in artikel 9 over de beëindiging van de arrestatie;

2° indien de gezondheidstoestand van de betrokkene dit vereist.

Art. 14 Te overhandigen formulier

Om te voorkomen dat de bewakings-en veiligheidsagenten hun bevoegdheden aanwenden buiten de omstandigheden voorzien in dit hoofdstuk en om de betrokkene in de mogelijkheid te stellen de handelingen van de veiligheidsagenten in rechte te betwisten, overhandigen deze laatste, die handelingen stellen bedoeld in de afdelingen 2, 3 en 4, de betrokkene een formulier, dat de nodige gegevens bevat aangaande de plaats van de handelingen, het nummer van de identificatiekaart van de betrokken veiligheidsagenten, de gevolgde procedure en de omstandigheden van de handelingen. De minister van Binnenlandse Zaken bepaalt het model van dit formulier.

Art. 15 Controle

Om de gerechtelijke overheid en de personen belast met de controle, in staat te stellen de naleving van de in deze afdeling bedoelde bepalingen te controleren, houdt de veiligheidsdienst een register bij van de handelingen


136

voorzien in de afdelingen 2, 3 en 4. De minister van Binnenlandse Zaken bepaalt de vorm, de inhoud en het gebruik van dit register, alsmede de tijdsduur van de opname van de te vermelden gegevens.

Afdeling 5: Staandehouding

Art. 16 Algemeen

Iedere bewakings-en veiligheidsagent is bevoegd een persoon staande te houden in de bewaakte zone indien er een vermoeden is dat de personen:

1° zonder een geldig vervoersbewijs te bezitten zich in de vervoersbewijszone bevinden;

2° zonder toelating niet publiek toegankelijke plaatsen proberen te betreden;



5° de veiligheid van de aanwezigen of een veilige uitbating in het gedrang kunnen brengen.

Hij kan deze persoon vragen stellen omtrent het vermoeden dat vastgesteld is en indien noodzakelijk door een bevestiging van het vermoeden de identiteit vaststellen.

Voorafgaand aan het stellen van vragen of het vaststellen van de activiteit deelt de bewakings- of veiligheidsagent volgende zaken mee aan de staande gehouden persoon:

1° Dat de persoon staande gehouden is en zijn medewerking moet verlenen;

2° Dat de persoon niet tot antwoorden verplicht is;

3° Dat de identiteit van de persoon kan vastgesteld worden

De persoon mag slechts staande gehouden worden voor de tijd die nodig is om redelijke vragen te stellen en de identiteit vast te stellen. Deze bedraagt maximaal twintig minuten bij het vaststellen van de identiteit en slechts vijf minuten indien de identiteit niet vastgesteld wordt.

Art. 17 Identiteit

De persoon wordt ten behoeve van het vaststellen van zijn identiteit gevraagd naar zijn naam, voornamen, geboorteplaats en geboortedatum, het adres waarop hij in het rijksregister is ingeschreven en het adres van zijn feitelijke verblijfplaats. Het vaststellen van zijn identiteit omvat tevens een onderzoek van een identiteitsbewijs.

Bij het vaststellen van de identiteit wordt onmiddellijk de politie op de hoogte gebracht teneinde te kunnen vernemen of er bepaalde risico’s bestaan omtrent de geïdentificeerde persoon. Indien dit zo is kan de persoon gevat worden op basis van afdeling twee van dit hoofdstuk.


137

Afdeling 6: Veiligheidscontrole

Art. 18 Veiligheidscontrole

Bewakings- en veiligheidsagenten kunnen bij een bevoegdheid zoals in deze wet en bij een vermoeden van bezit van wapens of gevaarlijke voorwerpen overgaan tot een veiligheidscontrole, indien de volgende voorwaarden worden nageleefd:

1° de controle is uitsluitend gericht op het opsporen van wapens of gevaarlijke voorwerpen die de veiligheid van de personen in het gedrang kunnen brengen of in de bewaakte zone kunnen beschadigen;

2° zij bestaat uitsluitend uit een oppervlakkige betasting van de kleding van de persoon en de controle van de handbagage.

Hoofdstuk 4: Middelen

Art. 19 Algemeen

Het dragen van een in dit hoofdstuk vermeld middel is slechts mogelijk bij de uitoefening van bewakingsactiviteiten.

Bewakingsagenten kunnen slechts in dit hoofdstuk vermelde middelen dragen voor zover dit noodzakelijk is doordat andere middelen of methodes het bijzondere veiligheidsrisico waaraan de bewakingsagenten zelf of de personen die ze beschermen zijn blootgesteld, op een onvoldoende wijze kunnen voorkomen of verhinderen.

Afdeling 1: Spuitbus

Art. 20 Algemeen

In afwijking van artikel 3, § 1, 10°, van de wapenwet, kunnen de bewakings- en veiligheidsagenten worden uitgerust met een spuitbus van klein vermogen met een niet-gasvormig neutraliserend product dat geen blijvende lichamelijke of materiële schade veroorzaakt.

Het model en de inhoud van de spuitbus die kan gedragen worden, alsook de manier waarop zij moet gedragen worden, bepaald bij een koninklijk besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad.

Veiligheidsdiensten of bewakingsondernemingen kunnen geen andere wapens bezitten en veiligheidsagenten of bewakingsagenten kunnen geen andere wapens dragen.

Art. 21 Het gebruik van een spuitbus

Bewakings- en veiligheidsagenten kunnen slechts gebruik maken van een spuitbus tegen personen in de volgende gevallen:

1° in het geval van wettige verdediging in de zin van de artikelen 416 en 417 van het Strafwetboek;

2° tegen gewapende personen in geval van misdaad of van een op heterdaad ontdekt wanbedrijf in de zin van artikel 41 van het Wetboek van Strafvordering, welke misdaad of welk wanbedrijf met geweld zijn gepleegd, indien redelijkerwijze mag aangenomen worden dat die personen in het bezit zijn van wapens klaar voor gebruik en dat zij deze wapens zullen gebruiken tegen personen;


138

3° wanneer in het geval van volstrekte noodzakelijkheid de aan hun bescherming toevertrouwde personen, posten, vervoer van gevaarlijke goederen of plaatsen op geen andere wijze kunnen verdedigen.

Het gebruik van een spuitbus geschiedt eerst na waarschuwing met luide stem of met enig ander beschikbaar middel tenzij dit gebruik daardoor onwerkzaam zou worden.

Afdeling 2: Handboeien

Art. 22 Boeien

Bewakings- en veiligheidsagenten mogen in volgende gevallen een persoon boeien:

1° bij de bewaking en arrestatie van een persoon die het voorwerp uitmaakt van een gerechtelijke vrijheidsbeneming of bestuurlijke arrestatie, als het noodzakelijk wordt beschouwd en bevolen door politieambtenaren die letten op de omstandigheden en onder meer op grond van:

– het gedrag van de persoon bij of tijdens de vrijheidsbeneming

– diens gedrag bij vroegere vrijheidsberovingen;

– de aard van het gepleegd misdrijf;

– de aard van de veroorzaakte storing van de openbare orde;

– het verzet of geweld tegen de vrijheidsbeneming;

– het ontvluchtingsgevaar;

– het gevaar dat betrokkene voor zichzelf, voor de politieambtenaar, agent van politie of derden vormt;

– het gevaar dat betrokkene zal trachten bewijzen te vernietigen of schade te veroorzaken

2° Bij de arrestatie vermeld in hoofdstuk 3 afdeling 2 van deze wet.

Hoofdstuk 4: opleiding

Art. 23 Integratie

Het gebruik van de bevoegdheden in deze wet en de toegestane middelen worden geïntegreerd in de basisopleiding.

Art. 24 Permanente opleiding

Bewakingsondernemingen, veiligheidsdiensten en interne bewakingsondernemingen dienen zelf te voorzien in permanente opleidingen voor alle bewakings- en veiligheidsagenten. De inhoud van de opleidingssessie gaan over dwang en geweld en het gebruik van de hulpmiddelen. Deze permanente opleidingen gaan minimaal gedurende drie sessies per jaar met minimaal twee maand tussen elke sessie door. Een sessie duurt minstens twee uur.

Deze opleidingen zijn verplicht te organiseren voor veiligheidsagenten en bewakingsagenten die werken in de volgende bewakingsactiviteiten:


139

1° bescherming van personen;

2° winkelinspectie;

3° evenementenbewaking;

4° bewaking uitgaansmilieu;

5° het toezicht op en de controle van personen met het oog op het verzekeren van de veiligheid op al dan niet publiek toegankelijke plaatsen, dat niet voorzien is in voorgaande artikelen.

Hoofdstuk 5 Controle en sancties

Art. 25 Controle en sancties

Hoofdstuk 7 van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid is van toepassing op deze wet.

Een bevoegdheid onrechtmatig gebruiken is niet voldoen aan de voorwaarden in deze wet vooropgesteld met betrekking tot de bevoegdheden. Cumulatief moet voldaan zijn aan de principes van subsidiariteit en proportionaliteit. De gebruikte bevoegdheid moet de laatste mogelijkheid zijn en er mag niet meer van gebruikt worden dan absoluut noodzakelijk is om het ergste gevaar te bedwingen.

Indien ontegensprekelijk niet voldaan is aan de bovenstaande voorwaarden dan is de gebruikte bevoegdheid onrechtmatig en wordt zij bestraft volgens onderstaande straffen. Deze straffen zijn cumulatief met de administratieve sancties opgesomd in hoofdstuk 7 van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid dat van toepassing is op deze wet.

Het onrechtmatig gebruiken van dwang of geweld wordt gestraft volgens de principes van het gemeen strafrecht volgens titel VIII. Misdaden en wanbedrijven tegen personen (art. 392 - 460 ter) van het Strafwetboek.

Art. 26 Onrechtmatige toegangsweigering

De onrechtmatige toegangsweigering wordt gestraft met gevangenisstraf van één tot zeven dagen en met een geldboete van een tot vijfentwintig euro.

Art. 27 Onrechtmatige arrestatie

De onrechtmatige arrestatie wordt gestraft met gevangenisstraf van acht tot zes maand en met een geldboete van zesentwintig tot driehonderd euro.

Art. 28 Onrechtmatige verwijdering

De onrechtmatige verwijdering wordt gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maand en met een geldboete van zesentwintig tot driehonderd euro.

Art. 29 Onrechtmatig boeien

Het onrechtmatig boeien wordt gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maand en met een geldboete van zesentwintig tot driehonderd euro.

Art. 30 Onrechtmatige staandehouding


140

De onrechtmatige staandehouding wordt gestraft met gevangenisstraf van één dag tot zeven dagen en met een geldboete van een tot vijfentwintig euro.

Art. 31 Onrechtmatige veiligheidscontrole

De onrechtmatige veiligheidscontrole wordt gestraft met gevangenisstraf van één dag tot zeven dagen en met een geldboete van een tot vijfentwintig euro.

Art. 32 Vergunning bewakingsondernemingen

Bewakingsondernemingen die het gebruik van middelen niet onderwerpen aan een risicoanalyse of lichtzinnig deze middelen inzetten bij situaties die geen of minder middelen vereisen, kunnen de toegekende vergunning verliezen of geen vernieuwing van de vergunning toegekend krijgen zoals bepaald in art. 16 en volgende van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid.

De vergunning is eveneens onderhevig aan de voorwaarde dat bewakingsondernemingen een zorgplan hebben om crisissituaties effectief op te vangen. Werknemers die slachtoffer zijn van dwang of dwang dienden uit te oefenen en hiermee kampen moeten op een kwalitatieve manier geholpen worden door de bewakingsonderneming. Voor de uitvoering van dit plan mag er beroep gedaan worden op een externe onderneming zoals, maar niet beperkt tot, een sociaal secretariaat.

Hoofdstuk 6 Slot- en overgangsbepalingen

Art. 33 Verslag

In het schriftelijk verslag dat de minister van Binnenlandse Zaken jaarlijks moet overmaken aan de Kamer van volksvertegenwoordigers zoals bedoeld in artikel 270 wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, wordt deze wet toegevoegd. Dit met het oog op een overzicht van de werkzaamheden van de inspectiediensten, het aantal en de aard van de inbreuken die zij hebben vastgesteld, en de mogelijke adviezen ter verbetering van deze wet.

Art. 34 Evaluatie

Onverminderd artikel 32 van deze wet wordt deze wet grondig geëvalueerd met als doel de effectiviteit en efficiëntie ervan te weten te komen.

De evaluatie gaat over de eerste twee jaar van de werking van de wet. Na deze twee jaar wordt een verslag opgemaakt door de minister van Binnenlandse Zaken dat samen met het jaarlijks schriftelijk verslag mag neergelegd worden aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers. De minister heeft drie maand om dit verslag neer te leggen. De daaropvolgende evaluatie moet plaatsvinden uiterlijk binnen drie maand na neerlegging van het verslag.

Bij een negatieve evaluatie wordt deze wet opnieuw ter stemming voorgelegd aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers.

Indien deze wet niet binnen deze termijnen geëvalueerd wordt, dan verliest de minister van Binnenlandse Zaken één procent van zijn jaarlijkse verloning.

Een nieuw wettelijk kader - Conclusie

141

Art. 35 Inwerkingtreding

Deze wet treedt in werking tien dagen na de publicatie ervan in het Belgisch Staatsblad. Deze bekendmaking is ten laatste op 01/01/2019.

12.3 CONCLUSIE

De apotheose van het onderzoek en de bijhorende onderzoeksvragen wordt in deze conclusie uiteengezet. Een ontwerp van nieuwe wetgeving over de toekenning van bevoegdheden met betrekking tot het gebruik van dwang en het daarbijhorende instrumentarium dat gericht is op het wijzigen van de wet op de private veiligheid wordt hier voorgesteld.

Er wordt vertrokken vanuit de bevindingen van dit onderzoek om de nieuwe wetgeving op te stellen. In het bijzonder werden de hoofdstukken over de opleiding, wettige verdediging, arrestatie, beveiligingsagent bij de politie, de internationale omgeving, valkuilen en uitbreiding van het instrumentarium geïntegreerd in dit wetsontwerp. Als houvast en startpunt van de ontwikkeling van de wettelijke bepalingen worden de wet op het politieambt en de wettelijke bepalingen die slaan op de bevoegdheden en middelen van veiligheidsagenten bij de openbare vervoersmaatschappijen gebruikt.

Bewakings- en veiligheidsagenten worden in deze ontwerpwet het recht toegekend om in een beperkte mate dwang en geweld uit te oefenen tijdens hun gewettigde bevoegdheden. Die bevoegdheden worden uiteengezet in hoofdstuk drie. Het gebruik van geweld of dwang is toegestaan tijdens de toegangsweigering, de arrestatie, het verwijderen van een persoon, het boeien van iemand, de staandehouding en de veiligheidscontrole. Deze zes toegekende bevoegdheden zorgen ervoor dat de praktijk aansluit bij de theoretische werkelijkheid.

Om de bewakings- en veiligheidsagenten in risicovolle situaties de mogelijkheid te geven om zich te verdedigen worden hen ook de daarbijhorende middelen toegekend die slechts in een zeer beperkt aantal gevallen gebruikt mogen worden. Een spuitbus die geen schade toebrengt en handboeien, behoren tot het instrumentarium. De opleidingen worden aangepast met een permanente opleidingsverplichting. Op het gebruik van deze bevoegdheden komt er een strikte controle en zware sancties bij het overschrijden ervan. De bewakingsonderneming moet daarnaast voorzien in een effectief zorgplan waardoor medewerkers voor hulp bij de werkgever terechtkunnen. Hiervoor mag er ook een externe onderneming ingeschakeld worden.

Er werd geen algemeen vermoeden ingevoerd dat de bewakings- en veiligheidsagent rechtmatig dwang gebruikte. Naast het gegeven dat dit absoluut voorbehouden zou moeten blijven voor politieagenten wordt gezien de precaire situatie dat bewakingsagenten vaak een private opdrachtgever hebben, dit niet ingebouwd. Dit is de veiligheidsklep waardoor er een goed besef moet zijn dat deze ontwerpwet geen vrij spel geeft. In bepaalde situaties die omschreven zijn in de ontwerpwet kan dwang wel en indien aan de voorwaarden van de situatie zelf voldaan is, dan is er wel een vermoeden van een redelijke toepassing van dwang.

Er is een goed besef dat het politieke klimaat in de huidige situatie in België nog niet klaar is voor dergelijke wetgeving. Naast het gegeven dat de wet nog maar kort geleden aangepast werd zijn de geesten niet voldoende gerijpt om de praktijk te bevestigen door uitgebreidere bevoegdheden toe te kennen aan de bewakingsagenten. De toegekende bevoegdheden en het daarbijhorende instrumentarium zullen wel in de toekomst noodzakelijk worden in onze evoluerende maatschappij.

Algemene conclusie - Conclusie

143

13 ALGEMENE CONCLUSIE

In deze conclusie wordt een antwoord gegeven op de hoofdonderzoeksvraag en de deelvragen. Hiervoor wordt de thesis chronologisch overlopen en het antwoord gedistilleerd uit de gevonden resultaten. De hoofdonderzoeksvraag was: “Wat is de huidige status van het gebruik van geweld en/of dwang door bewakingsagenten en hoe moet en kan dit in de toekomst aangepakt worden?” De deelvragen waren: “Deelvraag 1: Is er een wettelijke opening voor het gebruik van geweld door bewakingsagenten?”, “Deelvraag 2: Hoe zit het met het dragen en eventueel gebruiken van wapens door bewakingsagenten? Een wapenstok of pepperspray? Wat met handboeien of andere zaken?”, “Deelvraag 3: Hoe staat de burger in de huidige en toekomstige situatie tegenover het gebruik van dwang door bewakingsagenten?”, “Deelvraag 4: Hoe staat de bewakingsagent in de huidige en toekomstige situatie tegenover het gebruik van dwang in zijn werkomgeving?” “, “Deelvraag 5: Hoe staat de bewakingsagent in de huidige en toekomstige situatie tegenover het gebruik van dwang in zijn werkomgeving?”

Op deze onderzoeksvragen is een antwoord gegeven na het uitvoeren van verschillende onderzoeken. Enerzijds was jarenlang veldonderzoek het werkveld van de onderzoeker. Dit voerde hij onder andere uit als student-werknemer bij de bewakingsonderneming R&T Security. Naar aanleiding van de opgedane ervaringen werden twee empirische onderzoeken opgesteld. Een eerste empirisch onderzoek polste bij de burger wat zijn visie was op het gebruik van dwang door bewakingsagenten. Hier waren honderd respondenten waardoor dit een succesvolle bevraging was. Een tweede empirisch onderzoek wou de visie van de bewakingsagenten nagaan op het gebruik van dwang en geweld. Dit is echter niet door voldoende respondenten ingevuld waardoor er hiervan geen conclusies getrokken kunnen worden. In een laatste onderzoek werd de literatuur opgezocht over het juridisch onderwerp dwang en geweld.

Het veldonderzoek diende als startpunt en werd nadien verweven in de meeste bevindingen. Het kon telkens gebruikt worden als kritisch nulpunt tegenover de gevonden resultaten. Aangezien het tweede empirisch onderzoek niet voldoende respondenten opleverde wordt dit niet in de conclusie besproken. Het eerste empirisch onderzoek daarentegen leverde interessante resultaten op. Respondenten kennen immers vaker een recht aan een bewakingsagent toe om op te treden dan hij wettelijk zou mogen. Doordat hij in de buurt is en direct kan ingrijpen wordt zijn optreden verkozen boven het bellen van de politie. Zelfs indien er bevraagd wordt wat de respondent denkt dat de bewakingsagent rechtmatig, en dus legaal mag doen, denkt het merendeel van de respondenten in alle casussen nog dat de bewakingsagent meer mag doen dan zijn wettelijke beperkingen.

Honderd procent van de respondenten gaat uit en ziet daarbij ook bewakingsagenten opdrachten vervullen. Een vijfde van de respondenten kwam zelf al in aanraking met dwang en/of geweld door bewakingsagenten. Een kwart van deze groep vond dat dit rechtmatig was. Een zeer kleine minderheid vindt dat bewakingsagenten nooit rechtmatig dwang en/of geweld mogen gebruiken. Deze groep kwam ook vaker in contact met het gebruik van dwang door bewakingsagenten. Als er gekeken wordt naar de kruisverbanden tussen het geslacht en de antwoorden op de casussen is er slechts weinig verschil tussen mannen en vrouwen in het prefereren van hulp van bewakingsagenten ten opzichte van het bellen van de politie. In het merendeel van de gevallen weet de respondent niet wanneer een bewakingsagent al dan niet geweld mag gebruiken.

In het literatuuronderzoek besloeg het eerste hoofdstuk de wetgevende procedure rond de totstandkoming van de nieuwe wet op de private veiligheid. Uit de bestudering van deze gegevens blijkt duidelijk dat de politieke partijen zeker niet geneigd zijn om bewakingsagenten de bevoegdheid te geven om dwang en/of geweld te gebruiken. Geweld blijft in het parlementair debat als essentiële slagzin het monopolie van de overheid.


144

Nochtans bleek duidelijk uit de bevindingen dat een meerderheid van de parlementariërs voorstander zijn om in het kader van het kerntakendebat bepaalde taken die geen sleutelrol spelen in het kader van de publieke veiligheid uit te besteden aan private veiligheidsdiensten. Een alternatief voor de taken die nog steeds geen sleutelrol spelen maar toch belangrijk zijn belanden bij de op te richten Directie Veiligheid bij de Federale Politie. Doordat het uitgangspunt is dat geweld het monopolie is van de overheid dringt dit door tot in alle geledingen binnen de private veiligheid en heeft dit een grote impact.

In het volgend hoofdstuk wordt duidelijk gemaakt dat geweld nooit het monopolie van de overheid was, het nu niet is en het ook nooit zal (kunnen) zijn. Dit is een opvallende vaststelling aangezien in het vorige hoofdstuk gezien werd dat in het parlementair debat dit door politiek prominente personen met de meeste stelligheid verdedigd werd. Hier wordt echter geponeerd dat er al zeer lang beroep gedaan wordt op huurlingen door diverse overheden waaronder ook de Belgische, direct of indirect via de Verenigde Naties. Het wordt erg duidelijk op het moment dat men in de strijd tegen piraterij ook private maritieme veiligheidsdiensten toelaat zich zeer zwaar te bewapenen. Met enkel het leger in te zetten om de koopvaardijschepen te beschermen, net zoals ten tijde van de Verenigde Oost-Indische Compagnie al het geval was. Hier is duidelijk dat de overheid tegenstrijdige meningen heeft over het onderwerp die vaak niet op feiten of wetenschappelijk onderzoek gebaseerd is.

De opleiding van de bewakingsagenten wordt in een derde hoofdstuk uiteengezet. Het opleidingsniveau in België wordt dan wel met het aantal uren als één van de hoogste van Europa bevonden, de opleidingskwaliteit op het niveau van dwang en geweld is bitter slecht. Zowel in de basisopleiding als in de voortgezette opleidingen wordt dit onderbelicht. Meer dan ontwijkingstechnieken in een korte sessie worden niet aangeleerd, logisch ook want een bewakingsagent wordt geacht alleen maar problemen te ontwijken en de confrontatie niet aan te gaan. Dit komt absoluut niet overeen met de bevindingen van de burger van het empirisch onderzoek. Zij vertrouwen juist op de bewakingsagent om effectief te kunnen ingrijpen in diverse situaties. Dit verschilt ook met hetgeen beweerd wordt door politiekers over de bewakingsagenten en het niveau ervan, zij gaan namelijk uit van een zeer goede opleiding.

Hoofdstuk vier is een eerste antwoord op de eerste deelvraag. De wettige verdediging is namelijk een wettelijke mogelijkheid om een bewakingsagent geweld te laten gebruiken. Dit recht heeft immers elke burger. Uit dit onderzoek blijkt echter duidelijk dat de reikwijdte van dit juridisch concept niet ver genoeg gaat. Zo is de mogelijkheid om aan preventief handelen te beperkt. De afweerdaad op de aanvalsdaad moet werkelijk vlak voor of tijdens de aanval zijn. Bewakingsagenten worden echter zeer vaak geconfronteerd met situaties die kunnen ontmijnd worden door een partij af te zonderen of iemand even te laten afkoelen. De verdediging van goederen is juridisch gezien niet mogelijk. Dit is echter een zeer grote tak in de bewaking waarvoor zelfs de overheid een beroep doet op private veiligheid.

Een tweede antwoord op de eerste deelvraag is te vinden in hoofdstuk vijf. In het kader van de wet op de voorlopige hechtenis kan een bewakingsagent, net zoals elke burger, een arrestatie verrichten. De meeste gevallen zijn gedekt onder deze wetgeving, ook het gebruik van een redelijke mate van dwang is mogelijk. Er is echter een groot juridisch struikelblok. Een persoon die een wanbedrijf of misdaad pleegt moet op heterdaad betrapt worden. Dit betekent dat men voldoende objectieve gegevens moet hebben die de visu zijn vastgesteld door de persoon die de arrestatie verricht. Dit komt niet overeen met de realiteit waarbij vaak via cameratoezicht of aanwijzingen van bezoekers actie moet ondernomen worden tegen iemand die bijvoorbeeld gevochten heeft op een festival.

Omdat er ook over bewakingstermen gesproken wordt in de wetgeving met betrekking tot de beveiligingsagent en beveiligingsassistent bij de Federale Politie wordt dit in hoofdstuk zes besproken. Het is echter zo dat er een politionele oplossing gecreëerd is voor de taken van bewaking die men niet wou overhevelen naar de private


145

veiligheid. Nu komt er een nieuwe Directie Bescherming die al deze taken zal centraliseren en aansturen. Dit duidt weer op het standpunt van de overheid over de eerste onderzoeksvraag. Zij zien de bewakingsagent geen dwang of geweld uitoefenen. Zelfs niet voor opdrachten gegeven door de overheid zelf.

In de internationale omgeving blijkt dat nagenoeg in alle besproken landen; het Verenigd Koninkrijk, Tsjechië, Nederland, Verenigde Staten van Amerika, Nederland en daarbovenop nog CoESS er in de praktijk een bepaald gebruik van dwang en geweld door bewakingsagenten noodzakelijk is. In sommige landen zoals Tsjechië is hier zeer weinig wetgeving over. Naarmate bewaking een werkelijke senior partner wordt in een echt integraal veiligheidsbeleid krijgt zij ook in de besproken landen de nodige bevoegdheden. De Verenigde Staten zijn het meest flexibel, ondanks dat de staten zelf nog beperkingen mogen invoeren, kunnen security guards daar hulpmiddelen dragen zoals een wapenstok, handboeien of pepperspray en is er een zeer ruime wettige verdediging indien iemand bijvoorbeeld op privaat domein binnendringt. Uit deze richting komen er ook private militaire organisaties die, niet altijd vlekkeloos, opereren over heel de wereld. Dit verschilt ook met de visie in het debat dat de overheid altijd en overal het monopolie op geweld heeft en blijft hebben.

Er zijn ook valkuilen bij het gebruik van geweld door bewakingsagenten. Zowel juridisch, waarbij er een reëel risico is om veroordeeld te worden tot slagen en verwondingen, als dit niet gerechtvaardigd kan worden door de wettige verdediging of het arrestatierecht, als psychologisch. Ondanks dat bewakingsagenten het bystandereffect doorbreken is er kans op bijvoorbeeld een Hostile Attribution Bias waarbij elke situatie als vijandig wordt ingezien. Dit is een reëel risico waar ook politieagenten aan blootgesteld zijn. Echter verschillen zij met politieagenten omdat deze hierop beter voorbereid zijn en opgevolgd worden. Dit gebeurt bij bewakingsagenten niet en is een risico om in de wet geweld en dwang mogelijk te maken voor de sector.

Het instrumentarium waar een bewakingsagent over beschikt is logischerwijs niet afgestemd op het gebruik van dwang en geweld. Net als bij de opleiding wordt ervan uit gegaan dat dit niet nodig is. Echter is in de praktijk te zien dat dit wel zo is. Bewakingsagenten dienen in een aantal gevallen een beperkte hoeveelheid geweld te gebruiken om bijvoorbeeld iemand te verwijderen van een festivalterrein die te veel gedronken heeft. Een voorgestelde mogelijkheid is om een spuitpus en handboeien mogelijk te maken. Er is immers geen verschil tussen een treinwagon waarin veiligheidsdiensten wel deze hulpmiddelen hebben en een festivalterrein waar er ook niet zomaar politie aanwezig is.

In een apart deel wordt een nieuw wetsontwerp als denkoefening voorgesteld waarin de mogelijkheid om geweld en dwang te gebruiken gecodificeerd en aangepast aan de praktijk wordt. Het gebruik van geweld of dwang is toegestaan tijdens de toegangsweigering, de arrestatie, het verwijderen van een persoon, het boeien van iemand, de staandehouding en de veiligheidscontrole. In deze situaties worden hen ook de daarbijhorende middelen toegekend die slechts in een zeer beperkt aantal gevallen gebruikt mogen worden. Een spuitbus die geen schade toebrengt en handboeien behoren tot het instrumentarium. De opleidingen worden aangepast met een permanente opleidingsverplichting. Om misbruik te voorkomen van deze bevoegdheden komt er een strikte controle met bijhorende zware sancties indien deze worden overschreden. De bewakingsonderneming moet daarnaast voorzien in een effectief zorgplan waardoor medewerkers voor hulp bij de werkgever terechtkunnen.

Uit al deze bevindingen blijkt dat de overheid grotendeels negatief staat ten opzichte van het gebruik van dwang en geweld door bewakingsagenten. De burger daarentegen kent zelf al de nodige bevoegdheden toe aan de bewakingsagent en vindt dit ook niet afwijkend. Bewakingsagenten zelf voelen de noodzaak om dwang en geweld te gebruiken en kunnen vaak niet anders dan dit wel toe te passen. Er heerst een groot besef dat zij op het scherp van de snede lopen maar om hun eigen veiligheid en die van anderen te waarborgen wordt hier toch gebruik van gemaakt. Zij willen niets liever dan de bevoegdheden om dit te kunnen doen. De enigste wettelijke openingen voor het gebruik van dwang en geweld zijn en blijven de wettige verdediging en het recht op


146

arrestatie. Het dragen van hulpmiddelen, buiten enkele categorieën van private veiligheid, wordt op een zeer verdeelde mening onthaald. Dit heeft een zeker nut bij een correct gebruik maar wordt als zeer gevaarlijk beschouwd in een geweldcontinuüm. Een constructieve oplossing met de remediëring van de problematieken is de apotheose van dit onderzoek.

Mogelijkheden voor toekomstig onderzoek - Conclusie

147

14 MOGELIJKHEDEN VOOR TOEKOMSTIG ONDERZOEK

In deze thesis zijn er intrigerende onderzoeksvragen, onderwerpen of thema’s opgedoken voor toekomstig wetenschappelijk onderzoek. Deze worden hieronder opgesomd en beschikbaar gesteld voor andere onderzoekers. Er zijn nog zeer uiteenlopende pistes om in de toekomst verder te onderzoeken. Een eerste mogelijke onderzoeksvraag is: “Wat is de invloed van de internationale gemeenschap op de private veiligheid in België?” De internationale gemeenschap kan hier ook vervangen worden door de invloed van (internationale) ondernemingen in het wetgevend proces. “Wat was de invloed van de (internationale) veiligheidsindustrie op de totstandkoming van de nieuwe private veiligheidswetgeving in België?”

Uit de resultaten van de enquête kunnen verdere onderzoeksvragen gehaald worden. “Waarom prefereert de burger zo vaak hulp van bewakingsagenten boven de politie?”, “Waarom zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen in de perceptie rond bewakingsagenten?” De tweede enquête waarbij de visie van de bewakingsagenten gevraagd wordt rond het gebruik van dwang zou op een succesvolle wijze kunnen herhaald worden en de resultaten vergeleken worden met die van de burger.

Op juridisch vlak zijn er zeer interessante onderzoeksmogelijkheden. Zo dringt de onderzoeksvraag: “Wordt de rechtvaardigingsgrond wettige verdediging anders toegepast bij bewakingsagenten dan bij normale burgers?” zich op bij het bestuderen van de regulering rond de wettige verdediging. In dezelfde sfeer als de vraag rond de wettige verdediging is evenzeer de rechtvaardigingsgrond van de arrestatie een mogelijks onderzoeksobject. Een onderzoeksvraag die gesteld kan worden is: “Wordt de rechtvaardigingsgrond wettig voorschrift – arrestatie door een particulier in artikel 1,3° van de wet op de voorlopige hechtenis anders toegepast bij bewakingsagenten dan bij normale burgers?”

Daarnaast zijn er nog verschillende onderwerpen in deze thesis slechts oppervlakkig aangeraakt die in het kader van private (- en publieke) veiligheidsstudies een boeiend onderwerp vormen. Zo kan er gedacht worden aan de valkuilen bij het gebruik van geweld door bewakingsagenten. “Wat is de grootste valkuil? Hoe kan deze overbrugd worden? Bestaan dezelfde valkuilen bij de politie en hoe worden die daar opgelost? Is dit mogelijk via een soortgelijke preventieadviseur als in de arbeidswetgeving of spelen er andere systemen?”

Overzicht figuren - Conclusie

149

15 OVERZICHT FIGUREN

Figuur 1: Museum van Islamitische kunst in Doha, Qatar © Juan Jose Acevedo. Dit refereert naar het altijd wakend oog van Vigilis......................................................................................................................................................................................................................... 1

Figuur 2: vormen van dwang ......................................................................................................................................................................................16

Figuur 3: juridische kwalificatie dwang ............................................................................................................................................................... 17

Figuur 4: leeftijdscategorie respondenten enquête .................................................................................................................................... 25

Figuur 5: Belgische bevolking van 18-29 jaar op 01/01/2017 .................................................................................................................. 26

Figuur 6: diploma respondenten enquête ......................................................................................................................................................... 26

Figuur 7: statistieken van Statbel.be over het onderwijsniveau .......................................................................................................... 27

Figuur 8: hoeveelheid uitgaan respondenten enquête ............................................................................................................................. 27

Figuur 9: dragen van een uniform door bewakingsagenten opgemerkt door respondenten enquête ........................28

Figuur 10: antwoord 1 op casus 1 enquête ......................................................................................................................................................... 29

Figuur 11: antwoord 2 op casus 1 enquête .......................................................................................................................................................... 29

Figuur 12: antwoord 1 op casus 2 enquête ........................................................................................................................................................ 30

Figuur 13: antwoord 2 op casus 2 enquête ....................................................................................................................................................... 30

Figuur 14: antwoord 1 op casus 3 enquête .......................................................................................................................................................... 31

Figuur 15: antwoord 2 op casus 3 enquête ......................................................................................................................................................... 31



Figuur 18: taartdiagram speciale bevoegdheden respondenten enquête. .................................................................................... 33

Figuur 19: taartdiagram gebruik dwang gezien door respondenten enquête. ............................................................................ 33

Figuur 20: taartdiagram gevoel wettelijke verplichtingen bij dwang respondenten enquête. ........................................ 34

Figuur 21: taartdiagram gevoel bij bewakingsagent respondenten enquête. ............................................................................. 34

Figuur 22: taartdiagram rechtmatigheidsgevoel respondenten enquête. ..................................................................................... 35

Figuur 23: uittreksel uit Mailchimp. De grafiek toont de evolutie tussen de eerste mail die verstuurd werd en de tweede. De blauw-groene lijn staat voor het aantal keer dat de mail geopend is en de rood-paarse lijn voor het aantal keer dat er op de enquête geklikt werd. .............................................................................................................................................. 51

Figuur 24: uittreksel uit Mailchimp. Deze figuur toont aan op welke manier de mails geopend zijn. ......................... 52

Figuur 25: uittreksel uit Mailchimp dat aantoont hoeveel respondenten in de steekproef zitten en hoeveel er zich uitgeschreven hebben. .................................................................................................................................................................................................. 52

Figuur 26: overzicht private militaire ondernemingen in Rusland...................................................................................................... 71

Figuur 27: overzicht grondstoffen in Afrika ...................................................................................................................................................... 74

Figuur 28 Burgerwacht begin 20e eeuw Figuur 29 Burgerwacht begin 20e eeuw Figuur 30 Belgisch soldaat begin 20e eeuw .................................................................................................................................................. 76

Overzicht figuren - Conclusie

150

Figuur 31 Amerikaanse soldaten op patrouille in Kandahar, Afghanistan, 2014 Figuur 32 Dyncorp private militairen die Blackwater vervangen in Yemen, 2016 ................................................................................................................................ 76

Figuur 33: overzicht voorwaarden wettige verdediging.......................................................................................................................... 89

Figuur 34: Luchtfoto van het FPC te Gent. ......................................................................................................................................................... 92

Figuur 35: verhouding aantal werknemers private veiligheid ten opzichte van publieke politie ................................. 105

Figuur 36: “Door Supervisor” met typerende identificatiekaart ........................................................................................................ 107

Figuur 37: Logo ABL .......................................................................................................................................................................................................109

Figuur 38: leeftijdssamenstelling beveiligers in Nederland .................................................................................................................. 111

Figuur 39: Fastest-growing private security companies in the United States in 2016, by revenue growth ............ 115

Figuur 40: de inzet van burgers om militaire operaties te ondersteunen ................................................................................... 116

Figuur 41: overzicht per land van juridische situatie over het gebruik van dwang in de private veiligheid ............ 118

Figuur 42: Veiligheidsagenten van Securail arresteren iemand in het station Brussel-Zuid ........................................... 123

Bijlagen - Conclusie

151

16 BIJLAGEN

Hieronder vindt u alle bijlagen opgesomd die gebruikt werden of de basis zijn voor het onderzoek in de thesis.

16.1 Bekwaamheidsattest Bewakingsagent 16.2 Bekwaamheidsattest Bewakingsagent Uitgaansmilieu 16.3 Lijst aangesproken bewakingsondernemingen 16.4 Vragenlijst empirisch onderzoek 1 16.5 Resultaten empirisch onderzoek 1 16.6 Vragenlijst empirisch onderzoek 2 16.7 Resultaten empirisch onderzoek 2

Bijlagen - Vragenlijst empirisch onderzoek 1

155

16.4 VRAGENLIJST EMPIRISCH ONDERZOEK 1

Beste bezoeker

Iedereen komt ooit in aanraking met bewakingsagenten. Je kan ze terugvinden in cafés, bij concerten, op festivals, … Ze worden of zijn meer en meer een onderdeel van onze maatschappij. Door deze enquête in te vullen werk je mee aan een onderzoek waarin de onderzoeker zich afvraagt hoe de bevoegdheden van bewakingsagenten gezien worden door de burgers. Dit onderzoek richt zich op 18-30-jarigen.

De bedoeling is dat u niet te lang nadenkt over de vragen en deze spontaan invult. Het is belangrijk dat u dit invult louter op eigen ervaring of redenering. Om eerlijkheid te garanderen is deze enquête volledig anoniem. De verkregen gegevens worden uitsluitend verwerkt voor universitair onderzoek in het kader van een masterproef in de opleiding Rechten aan de Universiteit Gent.

De verzamelde gegevens worden anoniem geanalyseerd. Bovendien is uw deelname volledig vrijwillig. Wanneer u nog vragen, opmerkingen of moeilijkheden hebt, kunt u contact opnemen met mij via [email protected]. Het invullen van de vragenlijst duurt tien minuten.

Hartelijk bedankt.

Ben Schaumont - Master in de Rechten

Hierna volgen vier korte casussen die opgelost mogen worden door u. Het is de bedoeling dat u voor u het meest juiste antwoord aanduidt. Meerdere antwoorden zijn ook mogelijk.

1. Hou oud bent u?

a. 18

b. 19

c. 20

d. 21

e. 22

f. 23

g. 24

h. 25

i. 26

j. 27

k. 28

l. 29

m. 30

2.Wat is uw geslacht?


156

A Man

B Vrouw

C Ik druk mij liever anders uit.

3. Wat is uw hoogst behaalde diploma of waar bent u mee bezig?

A ASO

B BSO

C TSO

D KSO

E Professionele Bachelor

F Academische Bachelor

G Master

H Doctoraat

I Opleiding bewakingsagent

J Een ander certificaat (avondschool, ...)

K Geen

4.Hoe vaak gaat u gemiddeld uit op maandbasis?

Verduidelijking: Onder uitgaan begrijpen we evenementen en het uitgaansmilieu.

Een evenement is een gebeurtenis van culturele, maatschappelijke, festieve, folkloristische, commerciële of sportieve aard. Bijvoorbeeld: een fuif, een festival, het Samson en Gert concert, een kerstmarkt, …

Met het uitgaansmilieu wordt bedoeld: cafés, bars, kansspelinrichtingen en dansgelegenheden. Bijvoorbeeld: een casino, een café in de Overpoortstraat, de Charlatan, …

A Minder dan een keer per maand

B Tussen de een en twee keer per maand

C Tussen de een en 4 keer per maand

D Tussen 4 keer en 8 keer per maand (1 à 2 keer per week)

E Tussen 8 en 16 keer per maand (2 à 4 keer per week)

F Meer dan 16 keer per maand (4 of meer per week)

5.Ziet u tijdens het uitgaan soms bewakingsagenten?

Als u tijdens het uitgaan nooit bewakingsagenten ziet dan mag u nee aanduiden en de enquête stopzetten.

A Ja


157

B Nee

6.Dragen deze bewakingsagenten dan een uniform?

Verduidelijking: Onder een officieel uniform begrijpen we eenzelfde kledij met daarop het bedrijfslogo, een V-teken (Vigilis) op de borst en de vermelding van een van de woorden ‘’Security”, “Securité”, “Veiligheid”.

A Ja, maar dit is volgens mij niet officieel. Ze dragen gewoon allemaal hetzelfde.

B Ja, inclusief (alle) kenmerken die opgesomd zijn.

C Nee

D Ik heb geen flauw idee, ik lette er niet op.

U krijgt nu enkele casussen om te beantwoorden. Het is de bedoeling dat u een oplossing kiest voor het probleem dat zich stelt in de casus. Niets doen is geen optie omdat het probleem dan erger gaat worden.

7.Casus 1: U wordt lastiggevallen in een café door iemand tijdens het uitgaan. Deze persoon wilt u maar niet met rust laten. Hij of zij blijft in uw buurt staan en kijkt constant naar u. Er zijn geen aanrakingen en u kent de persoon niet. U wilt rustig uitgaan en zoekt een oplossing. U gaat naar de aanwezige bewakingsagent en meldt dit. Wat wilt u dat de bewakingsagent doet?

Verduidelijking: als u aanduidt dat de bewakingsagent de persoon mag verwijderen dan betekent dit dat hij ook dwang mag gebruiken. Zo kan hij iemand bij de arm nemen of een duwtje in de rug geven om aan te manen om naar huis te gaan.

A Ik wil dat de bewaking de politie contacteert om dit vast te stellen

B Ik wil dat de bewaking zelf optreedt en de desbetreffende persoon verwijdert.

8.Wat denkt u dat de bewakingsagent rechtmatig mag doen?

A De bewaking mag die persoon maximaal eens aanspreken en de politie bellen. Zelf hebben ze geen bevoegdheid.

B De bewaking mag die persoon effectief buiten zetten. Hij hoort hier immers niet.

9.Casus 2. Dezelfde persoon van de eerste casus passeert nu ook vaak langs u en raakt u al dan niet toevallig telkens aan. De aanrakingen zijn niet diegene die van elke passerende persoon te verwachten zijn. U voelt u aangetast in uw eerbaarheid. Wat wilt u dat de bewakingsagent doet?


B Ik wil dat de bewaking zelf optreedt en de desbetreffende persoon verwijdert.


158


A De bewaking mag die persoon maximaal eens aanspreken en de politie bellen. Zelf hebben ze geen bevoegdheid.

B De bewaking mag die persoon effectief buiten zetten. Hij hoort hier immers niet.

11.Casus 3: U staat aan te schuiven in de rij voor een concert. Voor u staat er een groepje dat duidelijk al goed onder de invloed van alcohol is en ruzie zoekt. Voor u is het duidelijk (en zonder enige actie gaat dit ook gebeuren) dat zij het goede verloop van het evenement zullen verstoren. Wat wilt u het liefst dat de bewakingsagent aan de ingang doet?


B Ik wil dat de bewaking het groepje de toegang weigert.


A De bewakingsagent mag die personen maximaal eens aanspreken en de politie bellen. Ze kunnen wel zeggen dat ze niet binnen mogen maar mogen dit niet afdwingen.

B De bewakingsagent mag de toegang weigeren aan het groepje. Hij mag hiervoor op een redelijke wijze dwang gebruiken. Zo kan hij de deur sluiten, de groep wegsturen, de groep aan de zijkant duwen, …

13.Casus 4: Tijdens een fuif ontstaat er een vechtpartij. Het is erg duidelijk wie de agressieve partij is. De bewaking die met meerdere aanwezig zijn hebben alles gezien en komen dichterbij. Wat wilt u dat de bewakingsagenten doen? De vechtpartij is nog steeds bezig.

Verduidelijking: onder iemand buiten zetten moet u verstaan dat er ook dwang gebruikt wordt. Denk aan een persoon achteruittrekken, een duw geven, bij de arm nemen en begeleiden, …

A De bewakingsagenten moeten de vechtpartij stoppen. Eenmaal dat de vechtpartij gestopt is vind ik dat ze niets meer mogen doen. B De bewakingsagenten moeten de vechtpartij stoppen. Erna mogen ze een of beide partijen buiten zetten als dit nodig is voor de veiligheid.

14.Wat denkt u dat de bewakingsagenten rechtmatig mogen doen?

A De bewakingsagenten mogen de vechtpartij stoppen. Eenmaal dat de vechtpartij gestopt is mogen ze ook niets meer doen ondanks dat er een blijvend veiligheidsrisico is.

B De bewakingsagenten mogen de vechtpartij stoppen. Erna mogen ze een of beide partijen buiten zetten.


159

15.Deze casussen polsten naar het gebruik van dwang door een bewakingsagent bij ongewenst gedrag. Vindt u dat een bewakingsagent speciale bevoegdheden zou moeten hebben?

Verduidelijking: Een gewone burger heeft twee gronden waarop hij of zij actie zou kunnen ondernemen. De eerste is de wettige verdediging die iedereen toestaat om zichzelf of iemand anders te verdedigen tegen een fysieke aanval van iemand. Het wettig voorschrift staat toe om bij zwaardere misdrijven (denk aan een diefstal) iemand tegen te houden tot de politie komt.

A Ja, een bewakingsagent zou een zekere mate van dwang (fysiek en moreel) mogen uitoefenen in een aantal door de wet bepaalde situaties.

B Neen, een bewakingsagent mag helemaal niets meer dan elke gewone burger.

16.Heeft u ooit al een bewakingsagent dwang zien gebruiken?

A Ja, maar dit was telkens als wettige verdediging of met wettig voorschrift.

B Ja, maar hier gebruikte de bewakingsagent te veel (fysieke) dwang voor de begane inbreuk.

C Ja, maar het gebruik van dwang was in de aangewezen situatie noodzakelijk ongeacht de wet.

D Neen

17.Als een bewakingsagent dwang gebruikt heeft u dan het gevoel dat hij zich aan zijn wettelijke verplichtingen houdt?

A Helemaal mee eens

B Mee eens

C Oneens

D Helemaal oneens

18.Welk gevoel krijgt u als u een bewakingsagent ziet tijdens het uitgaan?

A Het laat mij onverschillig.

B Ik word er bang van.

C Het geeft mij een geruststellend gevoel.

D Het is nu eenmaal noodzakelijk voor het goede verloop van een avond.


160

E Hun aanwezigheid irriteert mij.

19.Heeft er ooit al een bewakingsagent dwang uitgeoefend op u?

A ja

B nee

Indien het antwoord ja is op de voorgaande vraag:

20. Hoe vaak gebeurt het dat u in aanraking komt met een bewakingsagent en deze dwang uitoefent op u?

A Altijd (Als u 4 keer per maand uitgaat dan gebeurt dit altijd)

B Vaak (Als u 4 keer per maand uitgaat gebeurt dit meerdere keren)

C Soms (Dit gebeurt meerdere keren per jaar)

D Zelden (Dit gebeurt misschien 1 keer per jaar)

21. Voelde dit rechtmatig aan?

A Ja, ik had mij misdragen (denk ook aan kleinere zaken zoals het stelen van een pint).

B Ja, ik had ruzie met iemand en de bewakingsagent kwam tussenbeide.

C Nee, er was geen enkele rechtvaardiging voor het gedrag van de bewakingsagent.

D Nee, er kan nooit rechtvaardiging zijn dat er een bewakingsagent dwang op mij uitoefent.

Bij het beantwoorden van vraag 19 met neen of na het beantwoorden van deze twee tussenvragen:

20.Wilt u graag nog iets meedelen over de bevoegdheden van bewakingsagenten met betrekking tot het gebruik van dwang?

…………………….

21.Indien u graag op de hoogte wilt gehouden worden van de resultaten van de enquête dan kan u uw emailadres hier invoeren.

Dit is zeker niet verplicht. Uw mailadres wordt niet gelinkt met uw ingevulde gegevens en wordt enkel gebruikt in het kader van dit onderzoek. Uw mailadres zal niet doorgegeven worden aan derden.

Bijlagen - Resultaten empirisch onderzoek 1

161

16.5 RESULTATEN EMPIRISCH ONDERZOEK 1


162


163

Antwoorden op vraag 24, de open invulvraag in het empirisch onderzoek nr. 1:

Respondent Antwoord

2 dwang mag maar enkel in extreme gevallen; vb. vechtpartij

9 Beveiligingsagenten gebruiken nog te vaak hun macht om mensen te weigeren op gronde die naar mijn mening oneerlijk zijn. Vaak heeft dit enkel te maken met het imago van de club en wie er past of niet. Ook gebruiken ze te vaak geweld of dwang voor kleine zaken waarbij dit echt niet nodig is. Voorbeeld is een vriend van mij die moest kotsen in het toilet en ernaast had gekost. Hij wou het zelfs nog opruimen, maar de security sleepte hem aan zijn kraag gewoon naar buiten zonder iets te zeggen. Dit zijn zaken die niet kunnen

14 Bewakingsagenten mogen dwang gebruiken, maar niet MISbruiken. Ik heb het al gehoord van vrienden dat er soms dwang wordt gebruikt, bij slechts een vermoeden van (eerder) slecht gedrag

18 Ik geloof dat hun aanwezigheid leidt tot een vermindering van ruziezoekers die niet uitgaan maar gewoon zin hebben in een knokpartij.

19 Hun bevoegdheden moeten verhogen MAAR er zijn grenzen bij het fysiek aanpakken van mensen. En het is ook de manier waarop dat correct moet gebeuren.

32 Ik vind dat bewaking in clubs veel agressiever met bezoekers omgaat dan bewaking op festivals bv.

41 We moeten erop toezien dat niet iedereen zomaar dwang kan en mag uitoefenen over anderen. Dit moet, in mijn ogen, worden voorbehouden aan de politiediensten.

55 Ze denken teveel dat ze alles mogen en de grote baas zijn

56 Ze zouden wat meer politie achtige bevoegdheden mogen hebben

63 Beroepsmatig (inspecteur van politie) werk ik vaak samen met bewakingsagenten. Helaas merk ik dat er binnen het uitgaansleven veel (onrechtmatige) dwang wordt uitgevoerd door bewakingsagenten, dit met de bemerking dat dit zeker niet voor alle bewakingsagenten / firma’s van toepassing is!

67 Het zou duidelijker moeten zijn voor de gewone burger wat de bevoegdheden zijn van een bewaker in vergelijking met de politie. Nu vrees ik dat er soms lichtjes aan de bestaande regels wordt getornd, zonder dat de burger dit per se doorheeft.

75 Indien meer bevoegdheden; grondigere opleiding, efficienter controlesysteem (nu weet bijna niemand dat ze naar binnenlandse zaken moeten bellen met een klacht), perodieke evaulatie

76 In sommige gevallen zou een bewakingsagent meer verantwoordelijkheid mogen hebben, in die zin dat als het echt zo is zoals ik denk dat ze eigenlijk niet gerechtigd zijn om iemand anders aan te raken - dit is in sommige gevallen wel nodig, zéker in de uitgang. Het probleem is in mijn ogen het onaanraakbaar statuut dat ze daarmee krijgen. Als de bewakingsagent toegestaan zou worden om fysieke dwang uit te oefenen bij een gevecht of dergelijke, zullen


164

ze dat misschien ook sneller gaan doen als iemand gewoon wat lastig doet aan de ingang en zo zijn 'macht' misbruiken.

79 In mijn ervaring is er een verschil in het gebruik van dwang tussen de bewakingsagenten op evenementen en die in het uitgaansmilieu. Ik was reeds getuige van verschillende agressieve en buitenproportionele manifestaties van dwang door bewakingsagenten in het uitgaansmilieu. Mits de politie daar steeds in de buurt ook is, vind ik dat die bevoegdheden daar beter moeten afgelijnd en ook uitgelegd worden.

95 De reden dat ze nu zo weinig bevoegdheid hebben is dooe het misbruik in het verleden. verwijder de rotte appels, verhoog de bevoegdheid en controle


165

16.6 VRAGENLIJST EMPIRISCH ONDERZOEK 2

Beste

Dit onderzoek peilt naar het gebruik van dwang door bewakingsagenten. U werkt zelf in de bewakingswereld en bent de expert om op dit vlak uw mening en ervaringen hierover te delen. De private veiligheid is een essentieel sleutelelement in ons veiligheidssysteem waarvan u deel van uitmaakt. Het onderzoek is gericht op bewakingsagenten die werken in de sector uitgaansmilieu of evenementen.

De bedoeling is dat u niet te lang nadenkt over de vragen en deze spontaan invult. Het is belangrijk dat u dit invult louter op eigen ervaring of denken. Om eerlijkheid te garanderen is deze enquête volledig anoniem. De verkregen gegevens worden uitsluitend verwerkt voor universitair onderzoek in het kader van een masterproef in de opleiding Rechten aan de Universiteit Gent.

De vragenlijst invullen duurt tien minuten. Indien u vragen heeft mag u contact opnemen via het mailadres [email protected].

Hartelijk bedankt.

Ben Schaumont - Master in de Rechten

1.In welke leeftijdsklasse valt u?

A 18-25

B 25-30

C 30-35

D 35-40

E 40-45

F 45-50

G 50-55

H 55-60

I 60-65

2.Wat is uw geslacht?

A Man

B Vrouw

C Ik druk mij liever anders uit


166

3.Wat is uw diploma of waar bent u mee bezig?

Er kunnen meerdere diploma's aangeduid worden.

A ASO

B BSO

C TSO

D KSO

E Professionele Bachelor

F Academische Bachelor

G Master

H Doctoraat

I Opleiding bewakingsagent

J Een ander certificaat (avondschool, ...)

K Geen

4.In welke sector werkt u?

Verduidelijking: Over evenementen en het uitgaansmilieu begrijpen we het volgende:

Een evenement is een gebeurtenis van culturele, maatschappelijke, festieve, folkloristische, commerciële of sportieve aard bijvoorbeeld: een fuif, een festival, een kerstmarkt, …

Met het uitgaansmilieu wordt bedoeld: cafés, bars, kansspelinrichtingen en dansgelegenheden. Bijvoorbeeld: een casino, een café in de Overpoortstraat, de Charlatan, …

A Evenementenbewaking

B Bewaking in het uitgaansmilieu

C Beide

D Andere

5.Hoe vaak werkt u?

U mag kijken naar het gemiddelde op jaarbasis (dus ook met de zomerfestivals inbegrepen).

A Minder dan een keer per maand

B Tussen de een en twee keer per maand

C Tussen de een en 4 keer per maand

D Tussen 4 keer en 8 keer per maand (1 à 2 keer per week)

E Tussen 8 en 16 keer per maand (2 à 4 keer per week)

F Meer dan 16 keer per maand (4 of meer per week)


167

6.Draagt u dan altijd een uniform?

Verduidelijking: Onder een officieel uniform begrijpen we eenzelfde kledij met daarop het bedrijfslogo, een V-teken (Vigilis) op de borst en de vermelding van een van de woorden ‘’Security”, “Securité”, “Veiligheid”.

A Ja, maar dit is volgens mij niet officieel. We dragen gewoon allemaal hetzelfde.

B Ja, inclusief (alle) kenmerken die hieronder opgesomd zijn.

C Nee

Hierna volgen 4 korte casussen die opgelost mogen worden door u. Het is de bedoeling dat u voor u het meest juiste antwoord aanduidt ondanks dat het andere voor u misschien ook gedeeltelijk juist kan zijn.

7.Casus 1. U staat als bewakingsagent in een groot danscafé. Een bezoeker komt naar u en meldt dat hij of zij lastiggevallen wordt door iemand. Hij of zij blijft altijd in zijn of haar buurt staan en kijkt constant naar hem of haar. Er zijn geen aanrakingen en u kent de persoon niet. U wilt uw werk goed doen en zoekt een oplossing. Wat wilt u graag hieraan doen? Er wordt hier niet gepeild naar wat u volgens het recht mag doen.

Verduidelijking: als u aanduidt dat u de persoon mag verwijderen dan betekent dit dat u ook dwang gebruikt. Zo kan u hem of haar bij de arm nemen of een duwtje in de rug geven om aan te manen om naar huis te gaan.

A Ik spreek de persoon aan en als hij of zij hier onbeleefd, weigerachtig of agressief op reageert dan verwijder ik de persoon uit het danscafé.

B Ik mag de persoon maximaal eens aanspreken en eventueel de politie bellen.

8. Wat denkt u dat u als bewakingsagent rechtmatig mag doen?

A Ik mag de persoon aanspreken en hem of haar verwijderen.

B Ik mag niets doen buiten hem of haar aanspreken of de politie bellen.

9. Casus 2. U houdt de persoon van in de eerste casus gewoon in het oog nadat u de melding kreeg. U ziet dat die persoon aangeraakt wordt tijdens het passeren en dat duidelijk onaangenaam vindt en niet wilt. Er wordt naar u gekeken voor hulp. Wat doet u?

A Ik zet de persoon buiten.

B Ik bel de politie om de persoon te laten identificeren en mee te nemen.


168

10. Wat denkt u dat u rechtmatig mag doen?

A Ik mag de persoon verwijderen.

B Ik mag de persoon niet buiten zetten.

11. Casus 3. U staat aan de ingang voor een groot concert. U bent verantwoordelijk voor de veiligheid op het concert. Voor u staat er een groepje dat duidelijk al goed onder de invloed van alcohol is en ruzie zoekt. Voor iedereen is het duidelijk dat zij het goede verloop van het evenement zullen verstoren. Wat wilt u graag doen?

Verduidelijking: iemand de toegang weigeren betekent dat je het desnoods met dwang doet. Denk aan fysiek de toegang versperren,

A Ik weiger de toegang aan de ruziezoekers.

B Ik laat hen toe tot het evenement en hou het in de gaten, desnoods bel ik de politie.

12. Wat denkt u rechtmatig mag doen?

A Ik mag de toegang weigeren en daarbij dwang gebruiken indien ze toch binnen komen.

B Ik mag de toegang weigeren maar geen dwang gebruiken.

13. Casus 4: Tijdens een fuif ontstaat er een vechtpartij. Het is erg duidelijk wie de agressieve partij is. U komt met enkele collega-bewakingsagenten ter plaatse en ziet zelf wat er aan het gebeuren is. U bent verantwoordelijk voor de veiligheid. Wat doet u?

Verduidelijking: onder een vechtpartij stoppen moet je verstaan dat er ook dwang gebruikt wordt. Denk aan een persoon achteruittrekken, een duw geven, …

A Ik stop de vechtpartij en houd de personen ter plaatse voor de politie.

B Ik stop de vechtpartij en zet beide partijen buiten.

14. Wat denkt u dat u als bewakingsagent rechtmatig mogen doen?

A Ik mag de vechtpartij stoppen en de personen ter plaatse houden voor de politie.

B Ik mag de vechtpartij stoppen en de personen buiten zetten.

15. Deze casussen polsten naar het gebruik van dwang door een bewakingsagent bij ongewenst gedrag. Vindt u dat een bewakingsagent speciale bevoegdheden zou moeten hebben?

Verduidelijking: een gewone burger heeft twee gronden waarop hij of zij actie zou kunnen ondernemen. De eerste is de wettige verdediging die iedereen toestaat om zichzelf of iemand anders te verdedigen tegen een


169

fysieke aanval van iemand. Het wettig voorschrift staat toe om bij zwaardere misdrijven (denk aan een diefstal) iemand tegen te houden tot de politie komt.

A Ja, een bewakingsagent zou dwang (fysiek en moreel) mogen uitoefenen in bepaalde door de wet bepaalde situaties die meer zijn dan een gewone burger mag.

B Neen, een bewakingsagent mag helemaal niets meer dan elke gewone burger.

16. Heeft u ooit al dwang gebruikt?

A Ja, maar dit was telkens als wettige verdediging of met wettig voorschrift.

B Ja, maar hier gebruikte ik te veel (fysieke) dwang voor de begane inbreuk.

C Ja, maar het gebruik van dwang was in de aangewezen situatie noodzakelijk ongeacht de wet.

D Neen

17. Hoe vaak gebruikt u dwang als u moet werken?

Iemand verwijderen van de locatie, een vechtpartij stoppen, ...

A Zeer vaak

B Vaak

C Weinig

D Bijna nooit

18. Als u als bewakingsagent dwang gebruikt heeft u dan het gevoel dat u zich aan de wettelijke mogelijkheden houdt?

A Helemaal mee eens

B Mee eens

C Oneens

D Helemaal oneens


170

19. Als u als bewakingsagent dwang gebruikt buiten uw wettelijke mogelijkheden om doet u dit dan voor een rechtvaardige zaak?

Verduidelijking: wat een rechtvaardige zaak is mag u zelf uitmaken.

A Helemaal mee eens

B Mee eens

C Oneens

D Helemaal oneens

20. Vergroot de nieuwe wetgeving op de private veiligheid de bevoegdheden op het vlak van dwang bij evenementen en het uitgangsmilieu?

A Ja

B Nee

21. Voldoet de wetgeving volgens u aan de behoefte om dwang te kunnen gebruiken?

A Helemaal mee eens

B Mee eens

C Oneens

D Helemaal oneens

22. Wilt u graag nog iets meedelen over de bevoegdheden van bewakingsagenten met betrekking tot het gebruik van dwang?

…………………………..

23. Indien u graag op de hoogte wilt gehouden worden van de resultaten van de enquête dan kan u uw emailadres hier invoeren.

Dit is zeker niet verplicht. Uw mailadres wordt niet gelinkt met uw ingevulde gegevens en wordt enkel gebruikt in het kader van dit onderzoek. Uw mailadres zal niet doorgegeven worden aan derden.


171

16.7 RESULTATEN EMPIRISCH ONDERZOEK 2

Antwoord(en) op vraag 22, de open invulvraag in het empirisch onderzoek nr. 2:

Respondent Antwoord

1 Geef ons de middelen om ons werk op een degelijke en correcte manier te kunnen uitvoeren.

Bibliografie - Wetgeving

173

17 BIBLIOGRAFIE

WETGEVING

INTERNATIONALE NORMEN

Enkelvoudig Verdrag van 30 maart 1961 inzake verdovende middelen, BS 27 november 1969

INTERNE NORMEN

Wet van 10 april 1990 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, BS 29 mei 1990.

Wet van 5 augustus 1992 op het politieambt, BS 22 december 1992.

Wet van 25 februari 2003 houdende de inrichting van de functie van veiligheidsbeambte met het oog op de uitvoering van taken die betrekking hebben op de politie van hoven en rechtbanken en de overbrenging van gevangenen, BS 6 mei 2003 (ed. 2).

Wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, BS 31 oktober 2017.

Wet van 12 november 2017 betreffende de beveiligingsassistenten en -agenten van politie en tot wijziging van sommige bepalingen met betrekking tot de politie, BS 27 november 2017 (ed. 2).

Koninklijk besluit van 19 december 2017 betreffende de aanwijzing van de ambtenaren en agenten gemachtigd om toezicht te houden op de toepassing van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid en haar uitvoeringsbesluiten, BS 25 januari 2018 (ed. 2).

OMZENDBRIEVEN

Omzendbrief van 25 mei 2016 — Veiligheid van festivals en evenementen met een grote volkstoeloop in het kader van dreigingsniveau 3, BS 10 mei 2016

Omzendbrief van tien november 2017 aan de sector wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, BS 10 november 2017.

Omzendbrief van 7 december 2017 tot regeling van het gebruik van dronesdoor politie- en hulpdiensten, BS 28 maart 2018

Omzendbrief SPV07 van 29 maart 2018 Private bewaking bij evenementen en festivals, BS 16 april 2018.

Bibliografie - Wetgeving

174

PARLEMENTAIRE VOORBEREIDINGEN

Wetsontwerp tot regeling van de private en de bijzondere veiligheid, Parl.St. Kamer plenaire vergadering, 2016-2017, DOC 54 2388/001, p 6065.

Verslag wetsontwerp tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, Parl. St. Kamer Commissie voor de Binnenlandse Zaken, de Algemene Zaken en het Openbaar Ambt, 2016-2017, DOC 54 2388/003, p. 6486.

Integraal verslag met vertaald beknopt verslag van de toespraken, Parl. St. Kamer plenaire vergadering, 2016-2017, CRIV 54 PLEN 172, p 1.

Wetsvoorstel tot wijziging van het strafwetboek wat het weerlegbaar vermoeden van wettige verdediging voor politieagenten betreft, Parl. St. Kamer, 2015-2016, DOC 54 1515/001, p. 3039.

BUITENLANDSE NORMEN

Het Verenigd Koninkrijk Private Security Industry Act 2001, gepubliceerd op onbekende datum, http://www.legislation.gov.uk/.

Community safety accreditation scheme powers, gepubliceerd op 25 september 2012 (ed. februari 2015), https://www.gov.uk/government/publications/community-safety-accreditation-scheme-powers (consultatie op 09/05/2018).

Tsjechië On Cyber Security and Change of Related Acts (Act on Cyber Security), gepubliceerd op 1 januari 2015, https://www.govcert.cz/en/legislation/legislation/ (consultatie op 09/05/2018).

Nederland Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus, gepubliceerd op onbekende datum (ed. 4 september 2013), https://wetten.overheid.nl/zoeken.

Evenementen en Horecabeveiliging VBE Cao, gepubliceerd op onbekende datum https://www.fnv.nl/sector-en-cao/alle-sectoren/beveiliging/caos-beveiliging/evenementen_horecabeveiliging_vbe/ (consultatie op 09/05/2018).

Wetboek van Strafvordering, gepubliceerd op onbekende datum (ed. 1 mei 2018), https://wetten.overheid.nl/zoeken.

Wetboek van strafrecht, gepubliceerd op onbekende datum (ed. 1 mei 2018), https://wetten.overheid.nl/zoeken

Verenigde Staten van Amerika Private Security Contractors (PSCs) Operating in Contingency Operations, Combat Operations or Other Significant Military Operations, 11 augustus 2011, http://psm.du.edu/media/documents/us_regulations/dod/directives_and_instructions/federal_register/us_dod_32_cfr_159.pdf (consultatie op 09/05/2018)

Control of arms exports and imports, gepubliceerd op onbekende datum, http://psm.du.edu/media/documents/us_regulations/federal_law/us_law_aeca.pdf (09/05/2018).

Bibliografie - Rechtsleer

175

RECHTSLEER

BOEKWERKEN

ADANG, O., Politie en evenementen, Den Haag, Boom Lemma, 2014, 200 p.

BLOM, H., Belaagd en belegerd, Amsterdam, De Balans, 2011, 360 p.

BOON, K., De Gespecialiseerde Private Opsporing : Een Tip Van De Sluier Opgelicht., Brussel, Politeia, 1993, 132 p.

BURES, O., Private Security Companies, onuitg., 2015, 176 p.

DAL, L. , PALIDDA, A. en SALVATORE, P., Conflict, Security and the Reshaping of Society : The Civilization of War. London: Taylor & Francis, 2010, 230 p.

DE HAAN, W. et al., Geweld En Politie., Antwerpen: Maklu, 2012, 244 p.

GOOSSENS, F., Dragers van de politiefunctie, Mechelen, Kluwer, 2012, p. 295-340, 358 p.

HOCHSCHILD, A., King Leopold's Ghost, Boston, Massachusetts, Verenigde Staten van VSA, Houghton Mifflin Harcourt, 1999, 400 p.

JAMES, A.L., et. al., Privatizing Prisons, 1997, Londen, Sage, p. 1-22, 194 p.

LANE, F.C., Profits from power: readings in protection rent and violence enterprises, Albanië, Suny Pres, 1979, 136 p.

LOADER, I., en WALKER, N. ,Civilizing Security., Cambridge: Cambridge University Press, 2007, 296 p.

MIDDELHOVEN, L.K. en DRIESSEN, F.M.H.M., Geweld tegen werknemers in de semi-openbare ruimte, Utrecht, 2001, 242 p.

ORMEROD, D., Criminal Law, Oxford, Oxford University Press, 2011, 1172 p.

PAUL HIGATE, M.U., Private Security in Africa: From the Global Assemblage to the Everyday, Londen, Zed Books Ltd., 2017, 192 p.

PONSAERS, P., DEVROE, E., VAN DER VIJVER, K., MOOR, L.G., JANSSENS, J., VAN STOKKOM, B. (Eds.), Eigenrichting, Antwerpen, 2017, Maklu, 154 p.

POHL, W., Kingdoms of the Empire: The Integration of Barbarians in Late Antiquity, Leiden, Nederland, Bill, 1997, 230 p.

REYBROUCK, D.V., Congo, een geschiedenis, Amsterdam, De Bezige Bij, 2010, 400 p.

SINGER, P.W., Corporate Warriors - The Rise of the Privitized Military Industry, New York, Cornell University Press 2008, 384 p.

STOL., W., et al., Basisboek integrale veiligheid, Bussum, Uitgeverij Coutinho, 2006, p. 250-259, 480 p

THOMSON, J., Pirates to Soverens: state building and extraterritorial violence in early Modern Europe, Princeton, Princeton University Press, 1994, 230 p.


176

Van Laethem, W., Decorte, T.,Bas, R., Private politiezorg en grondrechten, in Samenleving Criminaliteit & Strafrechtspleging, afl. 7, Dupont L. et al. (Ed.) Leuven, Universitaire Pers Leuven, 1995, 357 p.

WALKER, A.E., Safer Doors: A Training Handbook for Professional Pub and Nightclub Door Supervisors/stewards Working in England, Wales and Scotland, onbekend, Geddes & Grosset, 2001, 384 p.

WYNGAERT, C.V.d., Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, 2 dln., 1, Antwerpen, Maklu, 2014, 560 p.

WYNGAERT, C.V.d., Strafrecht, strafprocesrecht en internationaal strafrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2006, 1314 p.

X, Security at events Guidance on the Private Security Industry Act 2001, Liverpool, United Kingdom, Security Industry Authority, 32 p.

BIJDRAGEN IN VERZAMELWERKEN

COOLS, M., “Radicalisering van bewakingsagenten in België: ‘background checks’ als een antwoord op feit of fictie?” in Kansil, T., Bruggeman, W., Terpstra, J., Janssens, J. (eds.), Vervloeiing interne en externe veiligheid, Antwerpen, Maklu, 2017, p. 91-104.

COOLS, M., DE RAEDT, E., L., "Het outsourcen van politietaken naar de private veiligheid in een stroomversnelling" in PONSAERS, P., DE RAEDT, E., WONDERGEM, L., MOOR L.G. (eds.), Cahiers Politiestudies, Antwerpen, Maklu, 2015, afl. 3, p. 33-45..

DIGNAM, J.F., "Workplace violence in correctional settings: a comprehensive approach to critical incident stress management" in VANDENBOS, G.R.B., E.Q. (ed.), Violence on the job. Identifying risks and developing solutions, Washington, American Psychological Association, 1996, p.367-384.

FERWERDA, H., WONDERGEM, L., "Outsourcing van politietaken bij evenementen" in PONSAERS, P., DE RAEDT, E., WONDERGEM, L., MOOR L.G. (eds.), Cahiers Politiestudies, Antwerpen, Maklu, 2015, afl. 3, p. 149-162.

KINNY, J.A., "The dynamics of threat management" in VANDENBOS, G.R.B., E.Q. (ed.), Violence on the job. Identifying risks and developing solutions, Washington, American Psychological Association, 1996, p. 299-313.

MENNES, I., "Arrestatie" in Strafrecht en strafvordering. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, 2012, p. 1-67.

OVERBEKE, S.V., “Deelneming door onthouding” in Strafrecht en strafvordering. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer , 2010, p. 141-179.

TIJDSCHRIFTARTIKELEN

ASIEDU, E., "Foreign Direct Investment in Africa: The Role of Natural Resources, Market Size, Government Policy, Institutions and Political Instability", The World Economy, 2006, afl. 64.1, p. 89-112.


177

BUREŠ, O., "Private security companies in the Czech Republic: Rearticulating the security field and transforming politics", Security Dialogue, 2014, afl. 45.1, p. 81-98, http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0967010613514789 (consultatie op 09/05/2018).

BURGHT, S.V.D., "Geweld tegen bewakingsagenten: een exploratief onderzoek", Securitee Privee - Private veiligheid, 2009, afl. 43, p. 19-25

FARBER, T., “Recht op veiligheid? Tips voor correct ingrijpen door beveiligers”, Security Management, 2017, Afl. 5, p. 28-31.

G., TROUT, “When Heroes Are Villains….if we don’t police our own, how do we maintain the trust of those we serve?” in, G., VYNCKIER, W., DE HAAN, ADANG, O., GOOSSENS, F. (eds.), Cahiers politiestudies, Antwerpen, Maklu, 2012/2 nr. 23, p.219-237

JOHN, E.E., "The paradox of private Policing", Journal of Criminal Law & Criminology, 2004, afl. 49-132.

LENNINGS, "Police and occupationally related violence: a review", Policing: An International Journal of Police Strategies & Management , 1997, afl. 3, 555-566.

OLDRICH BURES, B.P., “Pluralization of Security Education in the Czech Republic”, Problems of Post-Communism, 2017, https://www.researchgate.net/publication/309012612_Pluralization_of_Security_Education_in_the_Czech_Republic (consultatie op 09/05/2018).

TAULBEE, J.L., “Reflections on the Mercenary option”, Small Wars & Insurgencies, 1998, . Afl. 9, p. 145-163.

VAN LAETHEM, W., “Het vattingsrecht van particulieren”, Panopticon, 1994, afl. 15, 112-121 p.

WIKSTRÖM, P.O., "Violence as situational action", International Journal of Conflict and Violence, 2009, afl. Violence as situational action, 75-96.

KRANTENARTIKELEN

AHMED, K., "'Nudge' economist Richard Thaler wins Nobel Prize", BBC, 09/10/2017, http://www.bbc.com/news/business-41549753 (consultatie 23/02/2018).

ALEXANDER, H., "London Bridge attack - everything we know", The Telegraph, 06/06/2017, http://www.telegraph.co.uk/news/2017/06/03/london-bridge-everything-know-far/ (consultatie 28/12/2017).

AREFF, A., “More private security than police & army combined – SAIRR”, News 24, 23/09/2015, https://www.news24.com/SouthAfrica/News/More-private-security-than-police-army-combined-SAIRR-20150923 (consultatie 25/03/2018).

B.S., G.J.S., R.D.B., W.V.E.R."Jeugdbende valt MIVB-controleurs aan in Anderlechtse probleemwijk", Het Nieuwsblad, 23/04/2018, https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180423_03477976 (consultatie 23/04/2018).

BACQ, T.L., "Bewakingsagent moet gemeentepersoneel beschermen: “Geen bouwvergunning? Dan brand ik uw huis plat”, Het Nieuwsblad, 04/04/2018, https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180403_03444939 (consultatie 08/05/2018).


178

BOTSMAN, R., "Big data meets Big Brother as China moves to rate its citizens", Wired, 21/10/2017, http://www.wired.co.uk/article/chinese-government-social-credit-score-privacy-invasion (consultatie 08/05/2018).

BROUWERS, L., "Het oudste beroep ter wereld? Tandarts", De Standaard, 20/04/2017, https://www.standaard.be/cnt/dmf20170419_02842015 (consultatie 23/03/2018).

DAY, M., "Pro-Russia Czech president Milos Zeman wins second term", The Telegraph, 27/02/2018, https://www.telegraph.co.uk/news/2018/01/27/pro-russia-czech-president-milos-zemen-wins-second-term/.

FRERES, S., “500 nouveaux gilets pare-balles pour les agents Securail”, Dernière Heure, 27/11/2017, http://www.dhnet.be/actu/faits/500-nouveaux-gilets-pare-balles-pour-les-agents-securail-5a187456cd70fa5a06655ab9 (consultatie 29/03/2018).

ISENBERG, D., “MPRI Couldn’t Read Minds: Let’s Sue Them”, The Huffington Post, 19/08/2010, https://www.huffingtonpost.com/david-isenberg/mpri-couldnt-read-minds-l_b_688000.html (consultatie 24/03/2018).

JAZEERA, A., “Mapping Africa's natural resources”, Al Jazeera, 20/02/2018, https://www.aljazeera.com/indepth/interactive/2016/10/mapping-africa-natural-resources-161020075811145.html (consultatie 25/03/2018).

JVT, "Politievakbond VSOA: ‘Jongeren moeten opnieuw schrik krijgen van de politie’", De Standaard, 16/11/2017, http://www.standaard.be/cnt/dmf20171116_03189852 (consultatie 11/05/2018).

KOUWENHOVEN, A., "Spionage is één na oudste beroep ter wereld", NRC, 03/06/2014, https://www.nrc.nl/nieuws/2014/06/03/spionage-is-een-na-oudste-beroep-ter-wereld-1384504-a822162 (consultatie 11/05/2018).

MAES, C., "Securitas neemt bewaking kazerne over van militairen", De Standaard, 24/11/2017, http://www.standaard.be/cnt/dmf20171123_03204560 (consultatie 11/05/2018).

MCKERNAN, B., "Tehran attacks: Isis claims responsibility for 'first major attack on Iran'", The Independent, 07/06/2017, http://www.independent.co.uk/News/world/middle-east/tehran-attacks-isis-suicide-bomb-iran-first-ever-terrorism-claim-responsibility-parliament-shrine-a7776631.html (consultatie 11/05/2018).

MVDB, "Permanente bewaking in administratief centrum van Houthalen-Helchteren", De Morgen, 03/10/2017, https://www.demorgen.be/binnenland/permanente-bewaking-in-administratief-centrum-van-houthalen-helchteren-b6d50fa6/ (consultatie 11/05/2018).

OPPENHEIM, M., "Czech President holds up replica gun marked ‘for journalists’ in press conference", The Independent, 2017, https://www.independent.co.uk/news/world/europe/czech-parliament-ak-47-journalists-press-conference-name-and-where-it-happened-elections-media-a8014841.html.

PETER DE LOBEL, M.E., "Ex-baas Adiv opnieuw onder vuur", De standaard, 30/01/2018, http://www.standaard.be/cnt/dmf20180129_03328692 (consultatie 11/05/2018).

PSR, "Van Brempt en De Lijn willen geen eigen veiligheidsdienst", De Standaard, 06/11/2004, https://www.standaard.be/cnt/dmf06112004_015 (consultatie 11/05/2018).


179

SCHILDKAMP, V., "Roep om 'gerechtigheid' voor Mitch in handen van rechter", Algemeen Dagblad, 06/07/2015, https://www.ad.nl/binnenland/roep-om-gerechtigheid-voor-mitch-in-handen-van-rechter~adf2965e/ (Consultatie 11/05/2015).

STANDAARD, D., "België neemt deel aan geheime militaire operatie VS", De Standaard, 08/03/2018, http://.standaard.be/cnt/dmf20180308_03397520 (consultatie 11/05/2018).

TUERLINCKX, K., "Veiligheidsdienst De Lijn wacht op vergunning", Gazet van Antwerpen, 21/05/2007, https://www.gva.be/cnt/aid572633/veiligheidsdienst-de-lijn-wacht-op-vergunning (consultatie op 11/05/2007).

VANDERSTICHELE, S., "Politie-topvrouw: ‘We hebben al genoeg hervormd'", De Tijd, 21/03/2017, https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie-federaal/Politie-topvrouw-We-hebben-al-genoeg-hervormd/9874978 (consultatie 11/05/2018).

WWI, r., "Vandeput over F-16-dossier: 'Er is zware inschattingsfout gemaakt'", De Standaard, 20/03/2018 2018, http://www.standaard.be/cnt/dmf20180320_03419359 (consultatie 11/05/18).

X, "Beveiliger Bavaria Race vrijgesproken", Rijnmond TV, 04/02/2009, https://www.rijnmond.nl/nieuws/27991/Beveiliger-Bavaria-Race-vrijgesproken (consultatie 11/05/2018).

X, “Un agent Sécurail dénonce ses conditions de travail: "Si on trouve un couteau ou une arme, on ne peut la prendre"”, RTL, 19/6/XXXX https://www.rtl.be/info/video/632435.aspx (consultatie 29/03/2018).

WEBPAGINA’S

Aangezien hier geen standaard verwijzing voor bestaat werd volgende standaard verwijzing gedistilleerd uit de Juridische gids voor Verwijzingen en Afkortingen: FAMILIENAAMAUTEUR, EERSTE LETTER VOORNAAM., Titel webpagina, Naamm webpagina, datum, link, consultatiedatum.

BRUYÈRE-OSTELLS, W., La révolte des mercenaires contre Mobutu en 1967, Etudes Geostrategiques, XX/XX/XXXX, https://etudesgeostrategiques.com/tag/bob-denard-jean-schramme-katanga-mercenaires-mike-hoare-affreux-mobutu-republique-democratique-du-congo/ (consultatie 22/03/2018).

BUREŠ, O., Private Security Companies in the Czech Republic: An Exploratory Analysis, Research Gate, 01/XX/2012, https://www.researchgate.net/publication/292578000_Private_security_companies_in_the_Czech_Republic_An_exploratory_analysis (consultatie 11/05/2018).

COESS, Private Security in Europe – CoESS Facts & Figures, COESS, XX/XX/2015, http://www.coess.org/newsroom.php?page=facts-and-figures (consultatie 11/05/2018).

COESS, Private Security services in Europe, COESS XX/XX/2013, 255 p., http://www.coess.org/newsroom.php?page=facts-and-figures (consultatie 11/05/2018).

CONSTELLIS, Armed Security Officer, Job informatie website, XX/XX/XXXX, https://recruiting.adp.com/srccar/public/isilogin.guid?GUID=&METHOD=GET&REALMOID=06-5f6b178c-b011-1022-a4bf-8500b9840000&SMAGENTNAME=-SM-BHacJqh%2BH3Frwvh7PHr4Kl3l8lokKvPKkIxR0Dcc%2FqKGo6Czfp5LI0TksG1mrkeK&SMAUTHREASON=0&TYPE=3


180

3554433&__tx_annotation=false&c=1153651&d=ExternalCareerSite&isa=Recruiter&r=5000327094506#/ (consultatie 14/04/2018).

FINKEL, E., Top Security Guarding Companies Report 2017, Security Magazine, 01/12/2017, https://www.securitymagazine.com/articles/88535-top-security-guarding-companies-report-2017 (consultatie 11/05/2018).

IASYNSKYI, S., Wagner mercenaries: what we know about Putin’s private army in Donbas, Euro Maidan Press, XX/XX/XXXX, http://euromaidanpress.com/2017/10/19/wagner-mercenaries-what-we-know-about-putins-private-army-in-donbas/ (consultatie 24/03/2018).

KERRIGAN, M., Battle of Kadesh, Britannica, XX/XX/XXXX https://www.britannica.com/event/Battle-of-Kadesh (consultatie 23/02/2018 2018).

KRAHMANN, E., Private Security Companies and the State Monopoly on Violence: A Case of Norm Change, Hessische Stiftung Friedens-und Konfliktforschung, XX/XX/2009 https://www.hsfk.de/fileadmin/HSFK/hsfk_downloads/prif88_02.pdf (consultatie 02/04/2018).

KRUL, A., Zo doe je een literatuuronderzoek of literatuurstudie, Scribbr, XX/XX/XXXX, https://www.scribbr.nl/scriptie-structuur/hoe-doe-je-literatuuronderzoek/ (consultatie 22/02/2018 2018).

LACEY, J., Price of Victory, History Net, 02/09/2017, http://www.historynet.com/price-of-victory.htm (consultatie 23/03/2018).

LANIGAN, K., Legal Regulation of PMSCs in the United States: The Gap between Law and Practice, Private Security Regulation, XX/XX/XXXX, http://www.privatesecurityregulation.net/files/Microsoft%20Word%20-%20PMSC%20Article,%20US,%20Kevin%20Lanigan,%20Final.pdf (consultatie 11/05/2018).

LEESTMANS., Na Gent, nu ook Forensisch Psychiatrisch Centrum in Antwerpen, De Redactie, 29/06/2018, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/antwerpen/1.3012156 (consultatie 25/03/2018).

LEMMENS, L., Jambon: Regering wil kerntakendebat politie op korte termijn afronden, Polinfo.be, XX/XX/2015, https://polinfo.kluwer.be/newsview.aspx?contentdomains=POLINFO&id=VS300305332&lang=nl (consultatie 11/05/2018).

LEMMENS, L., Wet tot oprichting van ‘Directie Beveiliging’ bij federale politie in Staatsblad, Jura, 28/11/2017, https://jura.kluwer.be/secure/documentview.aspx?id=kl2175041&state=changed (consultatie 11/05/2018).

MCCARTHY, N., Where Private Security Outnumbers The Police, Statista, 01/09/2017, https://www.statista.com/chart/10925/where-private-security-outnumbers-the-police/ (consultatie 06/04/2018).

MCGOEY, C.E., Security Guards Use of Force Continuum, Crime Doctor, XX/XX/XXXX http://www.crimedoctor.com/security-guards-2.htm (consultatie 06/04/2018).

OLIJSLAGER, M.F.B.M., “De rol van de bewakingshond bij de aanhouding van verdachten”, Security en Recht, XX/XX/2009, http://securityenrecht.webs.com/Beveiliging%20-%20artikeltje%20bewakingshond.pdf (consultatie 11/05/2018).


181

SIA AUTHORITY, SIA Licence Holders: Powers of Arrest, Home Office, https://www.sia.homeoffice.gov.uk/Pages/info-responses.aspx?FOI=2 (consultatie 08/04/2018).

SYNOVITZ, R., Russian Forces In Crimea: Who Are They And Where Did They Come From?, Radio Free Europe Radio Liberty, 04/03/2014, https://www.rferl.org/a/russian-forces-in-crimea--who-are-they-and-where-did-they-come-from/25285238.html (consultatie 24/03 2018).

URBANUS, J., Spain’s Silver Boom, Archeology, 16/10/2017, https://www.archaeology.org/issues/275-1711/from-the-trenches/6003-trenches-spain-roman-silver-mining (consultatie 23/03/2018).

VAN BRANTEGHEM, J.M., VAN ALTERT, K., VERWEE, I., Wat flik je me nu? Een onderzoek naar geweld tegen politie., ACV, XX/XX/XXXX, 2013, http://www.acvpolitie.be/doc/2013_onderzoek_geweld.pdf (consultatie 11/05/2018).

VOS, P.D., Les mercenaires blancs n’avaient jamais trahi leur fidélité envers M. Moïse Tshombe, Monde Diplomatique, XX/12/1967, https://www.monde-diplomatique.fr/1967/12/DE_VOS/28138 (consultatie 23/03/2018).

X, Aantal gevallen van fysiek geweld tegen bewakingsagenten neemt toe met 72 %, BVBO, XX/XX/XXXX,. http://www.apeg-bvbo.be/aantal-gevallen-van-fysiek-geweld-tegen-bewakingsagenten-neemt-toe-met-72/ (consultatie 03/02/2018).

X, Amerikaanse Dollars (USD) naar Euro's (EUR) wisselkoers op 31 december 2015, Exchange Rates, XX/XX/XXXX, https://nl.exchange-rates.org/Rate/USD/EUR/31-12-2015 (consultatie 06/04/2018).

X, Bevoegdheden Handhaver Openbare Ruimte, Gemeentebestuur Amsterdam, XX/XX/XXXX https://www.amsterdam.nl/wonen-leefomgeving/veiligheid/bevoegdheden/ (consultatie 14/04/2018).

X, Bewaking, G4S, XX/XX/XXXX http://www.g4s.be/nl-be/our-solutions/guarding (consultatie 16/02/2018 2018).

X, Bystander Effect, Psychology Today, XX/XX/XXXX, https://www.psychologytoday.com/us/basics/bystander-effect (consultatie 23/04/2018).

X, Contingency Contracting throughout U.S. History, Defense Procurement and Acquisition Policy, XX/XX/XXXX, https://www.acq.osd.mil/dpap/pacc/cc/history.html (consultatie 06/04/2018).

X, Croatia - Operation Storm 1995, Global Security, XX/XX/XXXX https://www.globalsecurity.org/intell/ops/croatia.htm (consultatie 24/03/2018).

X, De veiligheidsmonitor, Federale Politie, XX/XX/XXXX http://www.moniteurdesecurite.policefederale.be/veiligheidsmonitor/ (consultatie 11/05/2018).

X, Diensten voor slachtofferzorg, FOD Justitie, XX/XX/XXXX, https://justitie.belgium.be/nl/commissiefinancielehulp/diensten_voor_slachtofferzorg (consultatie 23/04/2018).

X, Directie bescherming, Politie, XX/XX/XXXX, https://www.politie.be/5998/nl/over-ons/bestuurlijke-politie/directie-bescherming (consultatie 24/04/2018).

X, EN IMAGES - Dans les pas des agents de Securail, Dernière Heure, 29/07/2014, http://www.dhnet.be/galerie/en-images-dans-les-pas-des-agents-de-securail-53d735e935702004f7d9ead3 (consultatie 29/03/2018).

X, G4S Training, G4S, XX/XX/XXXX, http://www.g4s.be/nl-be/training (consultatie 13/03/2018 2018).


182

X, Geen cel beveiligers Beatstad 2012, Crime Site, 02/02/2012, https://www.crimesite.nl/beveiligers-beatstad-vrijuit/ (consultatie 11/05/2018).

X, Guidance: Community safety accreditation scheme powers, 2012. https://www.gov.uk/government/publications/community-safety-accreditation-scheme-powers/community-safety-accreditation-scheme-powers (consultatie 11/05/2018).

X, Haal geïnterneerden weg uit de gevangenis, Hoge Raad Van Justitie, Brussels, XX/XX/2014, http://www.hrj.be/nl/content/persbericht-haal-geinterneerden-weg-uit-de-gevangenis-eric-staudt-hrj (consultatie 11/08/2018).

X, Maatregelen ter controle: Lijncontrole, De Lijn, XX/XX/XXXX https://www.delijn.be/nl/overdelijn/organisatie/zorgzaam-ondernemen/veiligheid/actieplan/pijlers/organisatorische-maatregelen/maatregelen-controle.html (consultatie 26/03/2018).

X, MI .50, FOD Defensie, XX/XX/XXXX https://www.mil.be/nl/materiaal/mi-50 (consultatie 26/03/2018).

X, Mijn job, beveiligen., FOD Defensie, XX/XX/XXXX, https://ikbeveilig.be/ (consultatie 24/04/2018).

X, Na N-VA-campagne tegen 'wereldvreemde rechters': De Wever waarschuwt voor 'gouvernement de juges, Knack, 09/12/2016, http://www.knack.be/nieuws/belgie/na-n-va-campagne-tegen-wereldvreemde-rechters-de-wever-waarschuwt-voor-gouvernement-de-juges/article-normal-787295.html (consultatie 11/05/2018).

X, Private Military Companies in Russia: Carrying Out Criminal Orders of the Kremlin, Inform Napalm, XX/XX/XXXX, http://informnapalm.rocks/private-military-companies-in-russia-carrying-out-criminal-orders-of-the-kremlin (consultatie 24/03/2018).

X, Reasonable use of force, what you can and can't do. , Working The Doors, XX/XX/XXXX http://www.workingthedoors.co.uk/safer-doors/reasonable-use-of-force-what-you-can-and-cant-do/ (consultatie 08/04/2018).

X, Richtlijnen Evenementenbeveiliging, sectie Evenementen- en horecabeveiliging van de Nederlandse Veiligheidsbranche, Nederland, Nederlandse Veiligheidsbranche, XX/XX/2015, 46 p., https://www.veiligheidsbranche.nl/media/publicaties_nwe_site/boekje_richtlijnen_evenementenbeveiliging_versie_2015.pdf (11/05/2018).

X, Rol van de private bewakingsagent in het integrale veiligheidsbeleid, BVBO, XX/XX/2015, 1-55 p. https://anzdoc.com/queue/rol-van-de-private-bewakingssector-in-het-integrale-veilighe.html (consultatie 11/05/2018).

X, Securitas Academy, Securitas, XX/XX/XXXX, https://www.securitas.be/academy/wettelijke-opleidingen/algemeen-bekwaamheidsattest-bewakingsagent/ (consultatie 13/03/2018).

X, The Prague Security Studies Institute, The Prague Security Studies Institute, XX/XX/XXXX, http://www.pssi.cz/ (consultatie 06/04/2018).

X, Vigilis, Ministerie van Binnenlandse Zaken, XX/XX/XXXX, https://vigilis.ibz.be/Pages/Home.aspx?pageid=home&culture=nl (consultatie 12/03/2018 2018).


183

X, Wagner en zijn invloed op Hitler, Is Geschiedenis, XX/XX/XXXX, https://isgeschiedenis.nl/nieuws/wagner-en-zijn-invloed-op-hitler (consultatie 24/03/2018).

X, Wij staan borg voor reizen zonder zorgen, Securitas, XX/XX/XXXX, https://www.securitas.be/grote-bedrijven-overheid/publieke-sector/openbaar-vervoer/ (consultatie 28/03/2018).

X, With Great Power Comes Great Responsibility, Qoute Investigator, https://quoteinvestigator.com/2015/07/23/great-power/ (consultatie 02/04/2018).

DOCTORAATSPROEFSCHRIFTEN, VERHANDELINGEN, MASTERPROEVEN, SCRIPTIES

BEECK, B.V., De evolutie van de private bewaking en opsporing in België vanaf 1830, onuitg., Scriptie Criminologie Universiteit Gent, 2001-2002, 146 p.

BJORN KETELS, L.D.R., Wettige verdediging in België en in de buurlanden, onuitg., verhandeling, Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent, 2010, 66 p.,

BURGHT, S.V.D., Geweld tegen veiligheidspersoneel in de uitoefening van hun beroep: een exploratieve kijk, onuitg., verhandeling, Onderzoeksgroep Sociale Veiligheidsanalyse Universiteit Gent, 2012, 22 p.

DAMME, A.V., The role of procedural justice in the relationship between the police and citizens, onuitg., Doctoraat, Criminologie Rechtsfaculteit Universiteit Gent, 2017, 252 p.,

FURST, A.J., State regulation of private police and security agents, onuitg., verhandeling, Bowling Green State University, 2009, 55 p., https://etd.ohiolink.edu/rws_etd/document/get/bgsu1245626912/inline (consultatie 09/05/2018).

GOOSSENS,D., 20 jaar " Wet Tobback" Een analyse van de parlementaire discussie inzake de private veiligheid. , onuitg. Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent, 2010, 124 p.

RAPPORTEN, STUDIES, VERSLAGEN & VARIA

BINNENLANDSE ZAKEN., Lijst vergunde bewakingsondernemingen, 2017, https://vigilis.ibz.be/upload/documents/bg_ondern-entrep.pdf (consultatie 10/10/2018)

Club Hub, “Geweigerd - Nesim op stap in Amsterdam”, Youtube, 05/03/2015, https://www.youtube.com/watch?v=xnybFWTKTdE, (consultatie op 10/05/2018).

DE327, “Discriminatie discotheken”, Youtube, 13/12/2012, https://www.youtube.com/watch?v=vuRRgcJv6as, (consultatie op 10/05/2018).

DYNAMOEVH, “Overeind - Deurbeleid & Discriminatie", Youtube, 22/03/2018, https://www.youtube.com/watch?v=PvI3mHhcZEM, (consultatie op 10/05/2018).

MEULDERS, J., Interpretatievraag onderscheid evenement en occasionele dansgelegenheid, persoonlijke mail, 14/12/2017.


184

OCHMANNOVÁ, P., The Regulation of Private Military and Security Services in Czech Republic , Private Security Monitor, 2009, http://psm.du.edu/media/documents/reports_and_stats/think_tanks/privwar_national-report_ochmannova.pdf (consultatie op 03/05/2018).

POWNED, O., “Beveiliging ingezet bij kraakpanden”, Youtube, 10/04/2018, https://www.youtube.com/watch?v=8zqncXMt5dk&t=1s (consultatie 11/05/2018).

PROVOST, C., The Industry of Inequality: Why the World Is Obsessed with Private Security, Pullitzer Center, 12/05/2018, https://pulitzercenter.org/reporting/industry-inequality-why-world-obsessed-private-security (consultatie 25/03/2018).

X CAO voor de evenementen- en horecabeveiligingsbranche, Nederlandse Veiligheidsbranche Gorinchem, Nederland, De Nederlandse Veiligheidsbranche, 2014, 33 p.

X, Actoren van de sector van de private en bijzondere veiligheid. - Deontologische code. , Bulletin nr : B093 - Schriftelijke vraag en antwoord nr : 0260 - Zittingsperiode : 52, De Kamer, 2009.

X, Bevolking naar woonplaats, nationaliteit, burgerlijke staat, leeftijd en geslacht, Statbel, 2017, https://statbel.fgov.be/nl (consultatie 11/05/2018).

X, Bevolkingshistoriek, Statline, https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/37556/table?ts=1523088738444 (consultatie 07/04/2018).

X, Communicatie wetsontwerp, Brussel, Binnenlandse Zaken, 2017, https://vigilis.ibz.be/upload/documents/1.Communicatie%20wetsontwerpnl.pdf, (consultatie 11/05/2018).

X, De zaak Mitch Henriquez, https://www.rechtspraak.nl/Uitspraken-en-nieuws/Bekende-rechtszaken/mitch-henriquez (consultatie 07/04/2018).

X, Fastest-growing private security companies in the United States in 2016, by revenue growth, Statista, XX/11/2017, https://www.statista.com/statistics/323218/fastest-growing-private-security-companies-us/.

X, Keurmerken Nederlandse Veiligheidsbranche 2017, Gorinchem, Nederland, De Nederlandse Veiligheidsbranche, 2017.

X, Lokale Veiligheidsbevraging, Federale Politie.

X, Onderwijsniveau van de bevolking, Statbel, 2016, https://statbel.fgov.be/nl (consultatie 11/05/2018).

X, Particuliere beveiligers mogen met wapens schip verdedigen, Nederlandse Veiligheidsbranche, 2018, http://www.veiligheidsbranche.nl/onderwerpen_kenniscentrum_nl.html?kbaId=323, (consultatie 11/05/2018).

X, Private security in Belgium; an inspiration for Europe?, Brussels, Belgium, Confederation of European Security Services, 2010.

X, Private Security Monitor, Private security Monitor, 2018, http://psm.du.edu/national_regulation/united_states/index.html (consultatie 06/04/2018).

X, Regeerakkoord, Federale meerderheidspartijen, Brussel, 2014, . p. 134-135.


185

X, Security services industry in the U.S. - Statistics & Facts, https://www.statista.com/topics/2188/security-services-industry-in-the-us/ (consultatie 06/04/2018.

X, Totale residerende bevolking voor België en gewesten, statbel, 2007-2017, 2015, https://statbel.fgov.be/nl (consultatie 11/05/2018).

X, Vragen, wetsontwerpen en voorstellen, stemmingen opname, Brussel, De Kamer, 2017.

EEN KRITISCHE JURIDISCHE ANALYSE OVER HET GEBRUIK VAN ... · de laatste 2 eeuwen een grote groei,...

Documents

Transcript of EEN KRITISCHE JURIDISCHE ANALYSE OVER HET GEBRUIK VAN ... · de laatste 2 eeuwen een grote groei,...