“Wij doen de dingen vanuit een intrinsieke drive”, vertelt

Henriette van Westerhoven van Rigo Verffabriek in

IJmuiden. “Wij kiezen bewust voor duurzaamheid. Vanuit

dat idee hebben we onderzocht of we in Nederland

weer olievlas kon verbouwen voor lijnolie. Tot die tijd

importeerden we de olie uit Canada.”

Via het vlasmuseum in het Friese Dokkum en een artikel in

een Agrarisch Weekblad kwam het Noord-Hollandse bedrijf

in contact gekomen met een aantal boeren, dat bereid

was een paar hectare vlas in te zaaien. “Daar staat-ie”,

wijst Henriette trots. “Dit is het allereerste blik verf dat is

geproduceerd van een akker vlas in Nederland.”

De teelt van het vlas vindt plaats op braakliggende

terreinen rondom Schiphol. Het gewas heeft niet alleen

een ganzenwerende werking, de bloemen trekken

ook insecten aan. En dat voegt weer iets toe aan het

ecosysteem. Historische oliemolens slaan vervolgens dit

zaad met de hulp van windkracht (zie kader).

MilieuvriendelijkDeze milieuvriendelijke gedachtegang van Rigo stamt

uit de jaren zeventig. “Mijn schoonvader Arnold van

Westerhoven was daar toen al heel erg mee bezig.

Via een verftechnische opleiding in Duitsland maakte

hij kennis met watergedragen producten. Die waren in

Nederland nog helemaal niet gangbaar. Daarbij heeft

ook de Club van Rome hem enorm geïnspireerd. Deze

club wetenschappers maakte de wereld kenbaar dat

fossiele grondstoffen eindig zijn en dat we daarmee

zuinig moeten omgaan. Mijn schoonvader heeft zich dat

zeer aangetrokken en is gaan kijken wat hij in zijn vak en

bedrijfsvoering anders kon doen.”

Honderd jaar geleden werd verf altijd gemaakt van

grondstoffen uit de (levende) natuur, weet ze. “Er was

niets anders. Pas na de Tweede Wereldoorlog maakten

Henriëtte van Westerhoven in de verffabriek van Rigo in

IJmuiden.

‘Toon en Machiel van Westerhoven

proberen de duurzame kant van Rigo

nog meer uit te bouwen’

Rigo Verffabriek produceert al veertig jaar milieuvriendelijke verfproducten. Dit

heeft geresulteerd in Aquamaryn: een professionele lijn schildersverven met een

technische duurzaamheid, die past binnen het regulier onderhoudsschema van

vastgoedbeheerders. De nieuwste ontwikkeling is verf op basis van Hollandse lijnolie.

Tekst: Ingrid Rompa

‘ Wij kiezen bewust voor duurzaamheid’

Noord-Hollandse verffabrikant maakt milieuvriendelijke verf op basis van Hollandse lijnolie

92 juni 2016 | duurzaam gebouwd

synthetische producten opgang. Arnold verdiepte zich

in een verdere technologische ver# jning van verf op

lijnoliebasis, waaronder lak- en muurverven. Hierbij is

de lijnolie geëmulgeerd in water en vormt zodoende een

bindmiddel vrij van acrylaten.”

Zoveel mogelijk natuurlijkHet familiebedrijf bestaat sinds 1938. Twee jaar geleden

hebben Arnolds zonen Toon en Machiel van Westerhoven

het overgenomen. “Zij proberen de duurzame kant nog

meer uit te bouwen. We hebben inmiddels een volledig

professionele schilderlijn van verven voor buiten en voor

binnen. De verven voor buiten zijn oplosmiddelhoudend,

maar deze oplosmiddelen zijn zoveel mogelijk natuurlijk.

In plaats van terpentine gebruiken we onder andere gom-

terpentijn, afkomstig van naaldbomen. De Aquamaryn-

muurverf en -interieurlakken zijn op basis van een

lijnolie-wateremulsie. Daarnaast kunnen we als enige

fabrikant in Nederland watergedragen blanke vloerlakken

maken. Ook die hebben we zelf ontwikkeld.”

Geen verflucht“Dit is ons atelier”, wijst Henriette, terwijl we door de

verffabriek lopen. “Hier maken we creatieve kleurconcepten

voor al onze producten, al dan niet samen met de klant.

We leveren met name aan groothandels.”

Westpoort is een van de terreinen waar de teelt van het vlas plaatsvindt.

Een stuk verderop zien we grote ketels hangen. “Ja, hier

gebeurt het allemaal. Aan de bovenkant worden ze gevuld

met grondstoffen. Het is eigenlijk net zoals met koken: je

hebt een recept en het moet in de juiste volgorde onder

de juiste temperatuur gebeuren.”

Opvallend, er hangt geen ver$ ucht in de fabriekshal.

“Negentig procent van wat we produceren, is water-

gedragen. De scherpe geur van verf zit vaak in het oplos-

middel. Het uiteindelijke doel is dat al onze producten op

die basis worden gemaakt. Op dit moment kan dat nog

niet.”

De eigenaren van Rigo Verffabriek zijn niet alleen in hun

bedrijf bezig met duurzaamheid, ook in het dagelijks leven

speelt dit een belangrijke rol. “Mijn man Toon en zijn broer

Machiel zijn er echt mee opgegroeid. Bij mijzelf zijn de

geboorte van mijn zoontje en een wereldreis belangrijke

‘Het is net zoals koken:

je hebt een recept en het moet in

de juiste volgorde onder de juiste

temperatuur gebeuren’

Circulaire economie

duurzaam gebouwd | juni 2016 93

gebeurtenissen die mijn visie hebben veranderd. Ik wil

de wereld net zo mooi – zo niet mooier – achterlaten voor

de generatie na mij. Daarom zet ik me in voor een beter

milieu.”

Tijdens de wereldreis zag Henriette hoe mooi de wereld is

en wat de mens allemaal teweeg brengt. “En ik besefte dat

je eigenlijk zo ontzettend weinig nodig hebt. Wij hebben

anderhalf jaar geleefd vanuit een rugzak en we sliepen in

een tent. Dat is echt voldoende. Het is dan zo bizar dat

je daarna je huis weer vult met dingen die je anderhalf

jaar niet gemist hebt. Ik vind het een heel angstig idee

dat we naar een maatschappij gaan waarin voornamelijk

goedkope consumptiegoederen worden gemaakt op

basis van fossiele grondstoffen. Vervolgens gebruiken we

Zaanse molens slaan olieMolenaar Willem Klut is maalploeglid sinds 1999. “Ik doe dit

werk als vrijwilliger bij vereniging De Zaansche Molen”, vertelt

hij enthousiast. “Het is niet mijn hoofdberoep. Ik heb een eigen

bedrijf.” Samen met een aantal collega’s slaat hij het lijnzaad

tot lijnolie. Dat gebeurt door molen De Zoeker en oliemolen de

Bonte Hen in de Zaanse Schans. “Wij werken sinds vorig jaar

in opdracht van Rigo Verffabriek. We sloegen al lijnolie, maar

dat deden we op heel bescheiden schaal op zaterdag. Zo’n

300 liter per jaar. Nu slaan we circa 6.000 liter olie per jaar en

de molens draaien zes dagen in de week.”

De lijnolie is alleen geschikt voor industriële toepassing,

niet voor particuliere verwerking, vertelt Klut. “Het is echt

een nicheproduct, want wij kunnen Rigo Verffabriek niet

garanderen dat we iedere maand 500 liter lijnolie produceren.

Wij zijn uiteraard sterk afhankelijk van de wind. Als er geen

wind is, kunnen we niks doen. Rigo heeft daar gelukkig geen

problemen mee. Normaal gesproken gebeurt het persen met

industriële machines, dus deze manier is ook winst voor het

milieu.”

Het maalproces

Ondertussen vertelt hij hoe het maalproces verloopt: “We

krijgen de lijnzaad aangeleverd via loonbedrijf RVR uit

Hoofddorp. Dat zorgt voor het inzaaien, het oogsten en het

schonen van het zaad. Kijk, deze kleine bruine zaadjes gooien

we onder de ‘kantstenen’. Dat zijn grote ronddraaiende stenen

van 2,5 ton, die het lijnzaad # jnmalen tot lijnmeel. Vervolgens

gooien we drie kilo lijnmeel per keer op een vuister, een

metalen plaat waarop een pan staat zonder bodem. Daar

brandt een houtvuur onder.”

Het lijnmeel wordt opgewarmd tot 300C. “Als dat klaar is,

laten we het lijnzaad in twee zakken vallen. Die twee bulen

[# lterzakken, red.] gaan in een haar, een leren omslag die de

zakken beschermt tegen het stukslaan. Vervolgens gaan ze in

de pers, de laat. En pas daarna ga je olie slaan.”

Het olieslaan gebeurt doordat de molen een heel grote

wentelas aandrijft, vertelt Willem. “Die as zorgt ervoor dat de

heien een houten wig in de pers slaan. En die knijpt de olie uit

de bulen. Dit wordt opgevangen in roestvrijstalen bakjes. Rigo

ontvang vervolgens de lijnolie vervolgens in vaten.”

Lijnolieverf op molens

Het verhaal is binnenkort helemaal rond, want er zijn plannen

om de molens te schilderen met Rigo’s Aquamaryn-verven.

“En dat zou natuurlijk prachtig zijn”, glimlacht Klut. “Deze

molens zijn gebouwd in de zeventiende eeuw. In die tijd

werden de molens geteerd, maar voor de kleurrijke delen

werd lijnolieverf gebruikt. De overheid en Monumentenzorg

stimuleren steeds meer om zo authentiek mogelijk te bouwen

én te kiezen voor zo authentiek mogelijke bescherming. In dit

geval is lijnolieverf van Aquamaryn dus de perfecte keuze.”

In Molen de Zoeker wordt lijnzaad tot lijnolie geslagen.

het even en we gooien het weer weg. Dat moet stoppen.

Ik vind het belangrijk om hier een gezonde balans in te

vinden. Ik kan niet in mijn eentje de wereld veranderen.

Dat weet ik wel. Maar het is wel een uitdaging. Daar krijg

ik energie van.”

‘Wij zijn afhankelijk van de wind.

Als er geen wind is,

kunnen we niks doen’

duurzaam gebouwd | juni 2016 95

Circulaire economie