Duurzaam Gebouwd Magazine # 30

# 30 | juni 2015

Duurzaam Flexibel Comfort Circulaire EconomieMet o.a. de bijeenkomst De circulaire praktijk: kansrijk en weerbarstig en het interview Afrekenen met het A-woord.

Met o.a. het rondetafelgesprek Duurzaam is mooi, mooi is duurzaam en de marktvisie Data-infrastructuur kan ook duurzaam en fl exibel.

Duurzaam Gebouwd # 30 | juni 2015

TU Eindhoven vraagt tien jaar commitment

Cradle to Cradle-kantoor voor offshore multinational

Hypermodern distributie centrum voor e-commerce gigant

Jan Willem van de Groep en Stefan van Uffelen:

Radicale keuze voor verandering

is noodzakelijk!

4 maart 2015 | building hollandT 078 - 615 00 00 E [email protected] I WWW.ALKLIMA.NL

EEN GEZOND BINNENKLIMAAT 200 TOT 300% RENDEMENT

OP UW INVESTERING

solid-air.nlSolid Air maakt deel uit van de Nijburg Industry Group. De groep omvat een internationaal actieve organisatie die bestaat uit de bedrijven Solid Air (luchtbehandeling, luchtverdeeltechniek, brandwerende producten en klimaatplafonds) , Velu Klimaat-technische Groothandel, Nijburg Klimaattechniek (engineering, installatie en montage)en Nijburg Products (productie/fabricage)

Tel +31 20 696 69 [email protected]

Vernieuwde seriebrandkleppen van Solid AirAlle Solid Air brandkleppen van de nieuwe serie voldoen standaard aan de LUKA-C luchtdichtheidsklasse, waarbij tevensde inbouwmethoden zijn verbeterd. De rechthoekige brandkleppen zijn standaard voorzien van 2 inspectieluiken.

CE-getest volgens EN 1366-2 CE-gecerti ceerd volgens EN 15650-2010 Hoge gecerti ceerde bestendigheid tegen vlammen, hitte en rook (t/m 180 minuten) Luchtdichtheid standaard EN 1751 klasse C Rechthoekige brandkleppen (vanaf maat 200) v.v. 2 inspectieluiken voor verplichte inspecties Lage luchtweerstand en geluidsniveaus

Handmatige bediening, motorbesturing met Belimo of Siemens motoren Montagemethoden eenvoudig, snel en gecerti ceerd Uitgebreide range uit voorraad leverbaar (incl. Belimo motoren) Snelle en korte levertijden Zeer aantrekkelijk geprijsd

BIM READY!

BEZOEK VOOR MEER INFORMATIE DUURZAAMGEBOUWD.NL

Bouwt u mee aan een toekomstbestendige sector?

De bouwbranche staat voor enorme uitdagingen: van het reduceren van faalkosten tot het

verminderen van CO2-uitstoot. Duurzaam Gebouwd brengt als integraal platform daarom alle

schakels in de bouwen vastgoedsector samen en richt zich samen met toonaangevende

partners op integrale samenwerking, kennis- en netwerkdeling en het gezamenlijk ontwikkelen

van nieuwe business. Word partner van Duurzaam Gebouwd en behoor tot de top 250

organisaties die de bouwen vastgoedsector een grote stap vooruit willen helpen.

Groot interview: Jan Willem van de Groep en Stefan van Uffelen

Tijdens het Green Tie Gala 2015 won Greenspirator Jan Willem van de Groep de Duurzame 50 Vastgoed NL. Vorig jaar viel deze eer te beurt aan Stefan van Uffelen, nu programma manager bij het MVO Netwerk Beton van MVO Nederland. Wat beweegt deze koplopers in duurzaamheid en wat doen zij om hun idealen in realiteit om te zetten?

Thema: Duurzaam Flexibel Comfort

Rondetafelgesprek: Duurzaam is mooi,

mooi is duurzaam

Marktvisie: Data-infrastructuur kan ook

duurzaam en fl exibel

Thematisch nieuws

Thema: Circulaire Economie

Bijeenkomst: De circulaire praktijk: kansrijk

en weerbarstig

Project: Opvoeden in Cradle to Cradle

Project: Cradle to Cradle-kantoor voor offshore

multinational

Algemeen: De betonketen sluiten kan!

Algemeen: Afrekenen met het A-woord

Algemeen: Materiaalhergebruik biedt

bouwkolom grote kansen

Thematisch nieuws

10

17

75

Duurzaam Gebouwd

duurzaam gebouwd | juni 2015 3

Duurzaam Gebouwd is verhuisd

Nicol Levers, Linde van Rooijen en Jaap Kries en hebben het team van Duurzaam Gebouwd uitgebreid.

Nicol Levers (31) heeft na haar studie aan de Hoge Hotelschool gewerkt in diverse ondersteunende functies, met als rode draad regelen en organiseren. Ontzorgen en vooruit denken is waar ik goed in ben. Ik ben het gewend om een spin in het web te zijn, die alle ballen hoog houdt, vertelt ze. Het vakgebied van Duurzaam Gebouwd, de bouwen vastgoedsector, spreekt me erg aan: na drie jaar bij een gedelegeerd projectontwikkelaar te hebben gewerkt ben ik verknocht geraakt aan de sector. Samen met het team gaan we Duurzaam Gebouwd verder uitbouwen en professionaliseren. Ik heb erg veel zin om daar aan bij te dragen door de Marketing & Events samen met Barbara op me te gaan nemen. Nicol richtte zich tijdens Building Holland 2015 op de organisatie van het Green Tie Gala en de Duurzame 50 vastgoed NL.Nicol is te bereiken via [email protected] en tel. 085-2735970.

Linde van Rooijen (20) is derdejaarsstudent Bedrijfskunde MER (Management, Economie en Recht) aan de Christelijke

Nieuw adresDe nieuwe adresgegevens van Duurzaam Gebouwd zijn:Beekhuizenseweg 116881 AA VelpT: 085 - 273 59 70E: [email protected]

Linde van Rooijen en Nicol Levers.

Duurzaam Gebouwd is op 1 april verhuisd naar een nieuwe locatie, om de organisatiegroei te faciliteren. Het nieuwe adres is Beekhuizenseweg 11 in het Gelderse Velp. Na de uitbreidingen van onze organisatie waren we toe aan een nieuwe huisvesting, vertelt Duurzaam Gebouwd-directeur Wietse Walinga. Het kantoor is in de jaren 30 als woonhuis gebouwd en tientallen jaren geleden getransformeerd naar een kantoor. Het is nu ook verduurzaamd. We betrekken dit kantoor samen met Real Concepts Group, onze vaste partner op het gebied van multimediaproductie, printprocurement en videoproductie. Dit is een mooie verbinding die het productenaanbod van Duurzaam Gebouwd nog verder versterkt.

Hij is erg trots op deze nieuwe huisvesting. Zowel de binnenkant als de buitenkant van het kantoor spreken aan. We zijn omringd door groen. Ik nodig onze relaties dan ook graag uit om binnenkort een kop koffi e te drinken om de nieuwe locatie in te wijden.

Uitbreiding team Duurzaam GebouwdHogeschool Ede. Tijdens deze deeltijdstage bij Duurzaam Gebouwd verdiep ik me in beroepsrelevante functies. Daarnaast werk ik gericht aan de eerste invulling van mijn gekozen afstudeerprofi el: Commercile Bedrijfskunde, legt ze uit. Naast een verdere inhoudelijke kennismaking met de beroepspraktijk en het uitvoeren van de daarbij horende werkzaamheden op de afdeling Marketing & Events, werk ik zelfstandig aan een projectopdracht voor school.Linde loopt stage bij Duurzaam Gebouwd tot en met november 2015. Ze is te bereiken via [email protected] en tel. 085-2735970.

Jaap Kries (52) is sinds 1995 commercieel actief in de B2B-mediakant van de bouwbranche. Met oog voor de lange termijn en meerwaarde voor relaties in het achterhoofd, vertelt Kries. Voornamelijk in de sales met initiatieven in de bouwen vastgoedmarkt, gericht op het ontwerpen en onderhouden van gebouwen. Nieuwsgierig en genteresseerd in duurzame en energiezuinige oplossingen heb ik welgeteld twee thermische zonnepanelen op mijn dak liggen. Dat is niet al te veel, geeft hij zelf toe. Maar als elk huishouden in Nederland er twee of meer zou hebben, dan wordt het pas echt interessant. Zo geldt dat ook voor de Duurzaam Gebouwd community. Meer goede, actieve leden en partners maken het verschil met elkaar in het groeiende netwerk en op evenementen als Building Holland. Daarvoor ga ik mij samen met Helga, Dirk en Pieter van de Sales-afdeling inzetten. Jaap is te bereiken via [email protected] en tel. 06-46021205.

4 juni 2015 | duurzaam gebouwd

Duurzaam Gebouwd organiseert dit jaar de seminars Woningen, Scholen en Zorgvastgoed in respectievelijk juni, september en oktober. Tijdens deze seminars komen professionals bijeen om over het thema kennis te delen, kennis te vergaren en inspiratie op te doen. Naast het bijwonen van de interactieve presentaties is het voor deelnemers mogelijk om met elkaar en met de sprekers

Duurzaam Gebouwd Congres 2015

Het Duurzaam Gebouwd Congres vindt dit jaar plaats op donderdag 12 november 2015 in MartiniPlaza te Groningen. Houd voor meer informatie DuurzaamGebouwdCongres.nl in de gaten.

In 2014 vond het Duurzaam Gebouwd Congres plaats in MECC te Maastricht.

Rondleiding bij Alliander in het Gelderse Duiven.

Duurzaam Gebouwd organiseert jaarlijks een aantal thematische bijeenkomsten onder de naam Duurzaam Gebouwd Op Locatie. Deze bijeenkomsten met maximaal honderd deelnemers vinden plaats op locaties die goed passen bij het betreffende thema. Dit jaar staan er nog vier bijeenkomsten op de agenda. Bekijk voor meer informatie DuurzaamGebouwd.nl/duurzaam-gebouwd-op-locatie.

Seminars Woningen

Datum Locatie

dinsdag 9 juni De Schaapskooi, Delft

donderdag 11 juni Windesheim, Zwolle

dinsdag 16 juni De Spreeuwelse Heide, Westelbeers

donderdag 18 juni Het Oude Slot, Heemstede

Seminars Scholen

donderdag 17 september De Schaapskooi, Delft

woensdag 23 september Windesheim, Zwolle

donderdag 24 september De Spreeuwelse Heide, Westelbeers

dinsdag 29 september Het Oude Slot, Heemstede

Seminars Zorgvastgoed

maandag 12 oktober De Schaapskooi, Delft

dinsdag 13 oktober Windesheim, Zwolle

woensdag 14 oktober De Spreeuwelse Heide, Westelbeers

dondnerdag 15 oktober Het Oude Slot, Heemstede

Duurzaam Gebouwd Op Locatie

Duurzaam Gebouwd Op Locatie

Datum Thema

vrijdag 5 juni Logistiek Vastgoed

donderdag 25 juni Renovatie

dinsdag 22 september BIM

vrijdag 9 oktober Industrieel Bouwen

Duurzaam Gebouwd Seminarste sparren. De bijeenkomsten, met een maximum aantal van tachtig deelnemers per bijeenkomst, worden op verschillende locaties gehouden, verspreid door het land. U kunt zich inschrijven via de link DuurzaamGebouwd.nl/DGwoningen, DuurzaamGebouwd.nl/DGscholen en DuurzaamGebouwd.nl/DGzorgvastgoed.

Duurzaam Gebouwd


[email protected] - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

DUCO at HOME

Een gecontroleerde, natuurlijke toevoer van verse lucht rechtstreeks via

de gevel, een natuurlijke doorvoer van de binnenlucht en een centrale,

mechanische afvoer van vervuilde en vochtige lucht via de natte ruimtes.

Dat is Ducos formule voor een gezond & comfortabel binnenklimaat.

De vier Vraaggestuurde Natuurlijke Ventilatiesystemen (VNV) van Duco zetten

de standaard voor woningventilatie: het Duco CO2 System, het Duco Comfort

System, het Duco WTW System en het DucoTronic System.

De totaaloplossing voor een gezonden comfortabel binnenklimaat

Natuurlijk, naar O op de meter!Inschrijvingen: www.duco.eu/seminars

DUCO SEMINARS JUNI 2015

We inspire at www.duco.eu

52 februari 2015 | duurzaam gebouwd

dak-isolatie

spouw-isolatie

kruipruimte-isolatie

akoestischeisolatie

maakt het behaaglijk

Milieubewusten innovatief!

Door alle aandacht voor energiebesparing en milieu in de media is het isoleren van

woningen en gebouwen hotter dan ooit.

Bij Termokomfort is de isolatie van gebouwen pas echt in groene handen. Dat komt onder andere omdat we recyclebare en biologisch afbreekbare grondstoffen

voor onze isolatieproducten n -systemen gebruiken die zorgen voor een minimale belasting van het milieu.

BioFoamPearls bijvoorbeeld is 100% plant-aardig, cradle-to-cradle gecerti ceerd en

biedt de allerhoogste isolatie -waarde in de markt.

100% natuurlijk product Gecerti ceerd energiezuinig Hoogste isolatiewaarden in de markt 100% veilig voor mens en milieu Flexibel in de verwerking Inzetbaar voor vele vormen van isolatie

Bel vandaag nog voor een vrijblijvend gesprek en wij vertellen u graag hoe Termokomfort de beste groene

isolatieoplossingen in de markt kan bieden!

(036) 538 75 58www.termokomfort.nl

Isolatieoplossingen van Termokomfort

Inhoud Editorial

Nederland is een stad, geen landVolgens ons is de doelstelling om Nederland energieneutraal te maken niet de meest duurzame ambitie. Trouw-journalist Cokky van Limpt gaf dit weer in haar artikel op 31 maart 2015. In deze editorial staat het interview dat als titel meekreeg CO2-winst zit vooral in bestaande bouw.

Nederland is de urban delta van Europa. Kijkend naar het aantal inwoners per vierkante kilometer wonen wij in een stad en niet in een land. Nederland heeft 406 inwoners per vierkante kilometer. Daardoor kunnen wij nooit zo duurzaam zijn als Denemarken, Zweden of Noorwegen, met respectievelijk 129, 20 en 15 inwoners per vierkante kilometer. In de stad Nederland moeten we ons richten op maximale besparing en minimaal verbruik van energie. Maar zelf alle duurzame energie willen opwekken die we nodig hebben, is een onzinnig streven. Het opwekken van duurzame energie moeten we daarom in breder Europees verband bekijken en regelen met omringende landen. Windmolens en zonnepanelen moeten we neerzetten waar ze het effi cintst zijn. Kies een stuk zee waar niemand vaart en investeer daar met andere landen in windparken. Of laat Zweden uitbreiden. Niet zelf alle duurzame energie willen opwekken dus, maar zuinig zijn en zoveel mogelijk besparen. En waar dat het beste kan, is in onze bestaande bouw: in die 600 miljoen vierkante meter aan huizen en gebouwen waarmee onze urban delta vol staat.

Met CFP hebben we een groot doel voor ogen: alle bestaande gebouwen in Nederland circulair maken. Dat betekent herontwikkeling, renovatie, beheer en gebruik van gebouwen met zo min mogelijk inzet van virgin material en met zoveel mogelijk hergebruik van de aanwezige grondstoffen, producten en systemen. Om dit te bereiken zijn we leider geworden van de Green Deal Circulaire Gebouwen, die eind vorig jaar is gesloten met de ministeries van Economische Zaken, Infrastructuur en Milieu, en Wonen en Rijksdienst. Daarnaast hebben 62 organisaties zich aangesloten bij deze Green Deal. We hebben zeven proefl ocaties waar we de komende jaren bijhouden wat er aan nieuwe grondstoffen in komt, en wat eruit gaat en niet wordt hergebruikt. De bedoeling is dat deze gebouwen straks allemaal circulair zijn gemaakt. Daar komen gebouwpaspoorten uit en software met bijdragen van alle grote partijen. Door deze aan Nederland beschikbaar te stellen, kan verduurzaming van de gebouwde omgeving een grote versnelling krijgen.

Bram Adema is directeur van Corporate Facility Partners en expert van Duurzaam Gebouwd. Hij is lid van het bestuur van Dutch Green Building Council, lid van deAmbitie-raad 2020 van MVO Neder land en organisator van onder andere het Green Buildings congres. Bram staat op de vijfdeplaats in de Duurzame 50 Vastgoed NL.

10 Groot interview: Jan Willem van de Groep en Stefan van Uffelen

Thema: Duurzaam Flexibel Comfort20 Rondetafelgesprek Duurzaam is mooi, mooi is

duurzaam26 Marktvisie Data-infrastructuur kan ook duurzaam en

fl exibel31 Thematisch nieuws

34 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland De slimme meters komen eraan

38 GPR Al 20 jaar maakt GPR duurzaamheid meetbaar en bespreekbaar

42 DuurzaamGebouwd.nl Iedere woning zijn eigen accu45 Partner uitgelicht Van liftenleverancier naar

leverancier van verticale oplossingen50 Project Wonen met een energiebundel52 Algemeen TU/e vraagt tien jaar commitment59 Algemeen Nieuwe manier van ventileren62 Project Hypermodern distributiecentrum voor

e-commerce gigant 67 Algemeen Eindelijk wapens tegen faalkosten en

onvoldoende bouwkwaliteit71 Algemeen Notaloos comfortabel wonen

Thema: Circulaire Economie76 Bijeenkomst De circulaire praktijk: kansrijk en

weerbarstig82 Project Cradle to Cradle-kantoor voor offshore

multinational87 Project Opvoeden in Cradle to Cradle91 Algemeen De betonketen sluiten kan!97 Algemeen Afrekenen met het A-woord101 Algemeen Materiaalhergebruik biedt bouwkolom

grote kansen103 Thematisch Nieuws

105 Project Duurzaam visitekaartje109 Algemeen Een proeftuin als laatste zetje110 Duurzaam Gebouwd Op Locatie113 Building Holland (Re)Building the Future!119 Green Tie Gala in teken van Duurzame Top 50123 Nieuws


Stefan van Uffelen (links) en Jan Willem van de Groep

De businesscase voor duurzaamheid moet verbeteren

Betekent het winnen van de prijs waardering of juist aanmoediging?Jan Willem: Ik vind het vooral een vorm van erkenning voor mij en voor het team waar ik mee werk. En voor alle mensen die met activiteiten bezig zijn vanuit Energie-sprong. Het is ook erkenning voor de beweging, die Energie sprong in gang heeft gezet: we zien dat we veel verder zijn dan ik vijf jaar geleden hoopte.Stefan: Ik doe ook een project voor de World Business Council for Sustainable Development en internationaal hebben lijstjes en dingen winnen veel aanzien. Destijds kreeg ik van allerlei partijen, tot zelfs uit Mexico, mailtjes met H, we zien dat je wat gewonnen hebt. Dus ik ben daar wel blij mee. Ik had niet verwacht dat ik berhaupt zou winnen, dus ik was daar wel verbaasd over. Het geeft een verantwoordelijkheidsgevoel en ook iets van Als ik dan de duurzaamste ben, dan is het er niet zo goed mee gesteld. Ik vind namelijk dat we nog een lange weg te gaan hebben met verduurzaming. Dat mag best wel radicaler.

Er is nog veel te doen?Jan Willem: Het grootste probleem op dit moment is dat iedereen zegt dat technisch alles al kan. Dus dat het een kwestie is van op een andere manier de dingen in elkaar zetten. Ook vindt men dat de mensen duurzaamheid maar moeten gaan waarderen als toegevoegde waarde. Het is de oude manier van denken. Dat zie je ook bij de toeleverende industrie. Waar men nog steeds duurzamere oplossingen op productniveau bedenkt, bijvoorbeeld betere kozijnen, betere installaties, beter beton. Alles kan in principe beter, maar integraal is het geen systeem. We moeten gaan denken zoals in de automotive-industrie. Daar vraagt men de toeleverende industrie gewoon om

compleet andere oplossingen dan er nu bestaan. En als ze die kunnen maken, dan produceren ze die op grote schaal en tegen een lage kostprijs. De businesscase voor de bouw moet ook veranderd worden. Om dat voor elkaar te krijgen, moeten we extreem goedkoper en beter bouwen. De grote opgave ligt dus ook in gewoon domweg betere spullen produceren voor lagere prijzen en met gegarandeerde prestaties.Stefan: Ik ben eigenlijk niet van goedkoper, meer van kwaliteit. Eerlijk gezegd vind ik de prijs nu wel te hoog voor wat er staat, want we bouwen naar mijn mening heel veel rotzooi met weinig toekomstwaarde. Dus ik vind dat we veel te laagwaardig bouwen en een veel te uitgeknepen sector hebben. Een betonconstructie kost maar een paar procent van de prijs van een gebouw, de installatie mag al boven de dertig procent kosten. Ik zou graag zien dat we in Nederland iconen bouwen, echt gave en inspirerende gebouwen met toekomstwaarde. Dat was voor mij in mijn tijd bij de Dutch Green Building Council ook meer de insteek: partijen naar grotere hoogten te brengen.

Dat is de eerder genoemde radicalere aanpak?Stefan: Vraag mensen welk gebouw van de afgelopen tien vijftien jaar hen in het hart raakt. Ik deed dat recent op een bijeenkomst met marketingmensen. Nou, ze konden geen gebouw noemen. Dan heb ik respect voor Dubai, ook al slaat het natuurlijk nergens op dat je in de woestijn allemaal dingen neerzet. Maar wat ze daar bouwen, wordt wel hoger, groter, inspirerender, bizarder, enzovoorts. Dat kunnen we in Nederland ook, denk ik dan. We hebben de technologie in huis, maar we doen het niet. Middelmatigheid regeert en dan moet het ook nog minder

Winnaars van Duurzame 50 Vastgoed NL zetten in op radicale innovatie

De drijfveren van duurzame winnaarsTijdens het Green Tie Gala 2015 won Greenspirator Jan Willem van de Groep de Duurzame 50 Vastgoed NL. Vorig jaar viel deze eer te beurt aan Stefan van Uffelen, nu programmamanager bij het MVO Netwerk Beton van MVO Nederland. Wat beweegt deze koplopers in duurzaamheid en wat doen zij om hun idealen in realiteit om te zetten?

Tekst: Tom de Hoog, Beeld: Robert Tjalondo

Groot interview


kosten en effi cinter zijn. Kijk naar beton. Dat is een enorm goedkoop volumeproduct. Onze hele welvaart draait volgens mij op goedkope olie en goedkoop beton, want het kost allemaal bijna niks. Maar ik zou wel uit die lage-kostencirkel willen stappen en veel mooiere dingen doen met beton. En duurzamer zijn. Want wat maakt het uit als beton tien procent of twintig procent meer kost? Op een heel gebouw geeft de prijs van beton nauwelijks meerkosten, maar beton staat wel voor het grootste volume in ons land aan puin en grondstoffen. Als je daarmee circulair kunt gaan, dan doe je echt iets moois.Jan Willem: Nu lijkt het of ik iets anders beweer, maar dat is absoluut niet zo. Want ik zei goedkoper en beter. Met de nadruk op beter. Goedkoper betekent voor mij niet dat we het nog meer gaan uitknijpen en nog laagwaardiger gaan produceren. Waar het wel om gaat, is de business case voor duurzaamheid te verbeteren. Stefan: Dat vind ik interessant, want dat zag je met BREEAM ook. De gebruiker wilde best meer huur betalen, de belegger meer betalen en de banken meer fi nancieren voor een gebouw met een certifi caat.

Hoe vinden we de weg naar goedkoper en beter?Jan Willem: In de Stroomversnelling zijn daarvan goede voorbeelden. Neem de installaties in gebouwen. Versie 1 daarvan was traditionele technologie met aan elkaar geknoopte installaties. Versie 2 is een wat integralere aanpak en versie 3 is een compleet nieuw concept waarbij aan de toeleverende industrie is gevraagd om met elkaar al die interfaces, al die kasten, voedingen, sensorentechnologie en de hele dimensionering te redesignen. Daar komt dus een oplossing uit die in grootte een derde is van wat we hadden en in prijs dertig procent goedkoper. Dat werkt,

Profi elJan Willem van de Groep (44) ziet zichzelf als een kennisrijke generalist. En daarbij als inspirator, conditioner, innovator en zeker ook als rebel. Zijn opleiding kreeg hij in civiele techniek en bedrijfskunde. Op dit moment is hij actief als programmaregisseur van Energiesprong | Platform31. Hij richt zich op het versnellen van duurzame innovatie door nieuwe vormen van opdrachtgeverschap, kennisdeling en slimme coalities in de bouw.Hij was onder meerbedenker en initiator van de Stroomversnelling, een initiatief waarbij de bouwen corporatiesector door middel van radicale innovaties binnen vijf jaar 111.000 woningen renoveren naar het niveau energieneutraal. Op zijn website schrijft hij: Ik heb een passie voor innovatie en duurzame ontwikkeling. Beide zie ik als ondergeschoven kindjes in de bouw.

We moeten extreem goedkoper en beter

gaan bouwen


Profi elStefan van Uffelen (41) studeerde af in Technische Bedrijfskunde in Twente en werkte daarna bij meerdere organisaties in de sfeer van kennisontwikkeling. Hij investeert in start-ups en is nu actief met de ontwikkeling van een hoogeffi cinte cv-ketel. Bekend is Stefan van zijn directeurschap van de Dutch Green Building Council (2008-2013). Daar stond hij aan de wieg van BREEAM-NL. Op dit moment is hij op interim-basis betrokken bij de World Business Council for Sustainable Development, waar hij zich inzet voor de ontwikkeling van een keurmerk voor de wereldwijde cement- en betonindustrie.Verder is hij interim-directeur bij stichting Meer Met Minder en actief als programmamanager van het MVO Netwerk Beton van MVO Nederland, waar hij samen met bedrijven uit de betonketen en opdrachtgevers hard werkt aan het verduurzamen van beton.

omdat het integraal is gengineerd, aanzienlijk beter dan versie 1. De slag maken, dat bedoel ik met goedkoper. En die slag kunnen we volgens mij in de hele bouw nog fors maken. Zo kennen we het fenomeen van de Original Equipment Manufacturing (OEM) nog niet echt in de bouw. De sleutel daarvoor ligt bij de aansturing van de toeleverende industrie. Die is nu nog gefocust op volume, volume en nog eens volume. Om die in de modus te krijgen van integrale en verticale samenwerking is echt iemand nodig die aan het stuur zit om dat te organiseren. Dan kom je bij de basisindustrie terecht om te onderzoeken of je bijvoorbeeld met een compleet nieuwe technologie een nieuw soort gevel kan maken. Het gaat erom met schaarse middelen de lat op een bijna onmogelijke hoogte leggen en het dan gewoon doen. Dus niet in ideen blijven hangen, wat het favoriete tijdverdrijf lijkt in de Nederlandse duurzaamheidswereld. Innoveren is gewoon implementeren: een idee oppakken, prototypen, kijken of het werkt, verbeteren, optimaliseren en gewoon gn!

De lat op een onmogelijke hoogte?Jan Willem: De onmogelijke lat is een soort handelsmerk van mij. Mensen binnen de Stroomversnelling zeggen ook wel eens dat iedere keer als we denken dat we er bijna zijn, ik de lat weer een stukje hoger leg. En ja, zo komen mensen wel in een andere systeemwereld. Dan heb ik het over nieuwe materialen en over nieuwe productietechnologie, want dat moet gelijk opgaan. Overal halen we partijen vandaan, die meedenken om de meest waanzinnig goede en duurzame gevels te ontwikkelen voor een fractie van de prijs van nu. En dat kan. We hebben het nu over de conceptgevel. Maar alles wat nodig is om een gebouw te maken, moet je op die manier ontleden en weer helemaal opnieuw ontwikkelen.

Nederland loopt voorop in het

nadenken over conceptueel

bouwen

Groot interview


Stefan: De sector is natuurlijk enorm complex, dus wie neemt de lead om gewoon echt een stap te maken? Dat kan de toeleverancier zijn. De betonsector stel ik dan ook de vraag waarom we geen betonconstructies op de bouwplaats leveren in plaats van beton. Veel problemen met beton ontstaan namelijk op de bouwplaats, dus waarom niet gewoon de eindoplossing met garantie leveren die de klant vraagt? De betonketen moet in beweging komen en de spelers moeten onderzoeken

of ze geen groter deel van de keten zelf kunnen doen en zo optimaliseren. De lat dus hoger leggen voor zichzelf en niet volgens ingesleten patronen blijven werken en standaardoplossingen kiezen. De eerstvolgende stap met het MVO Netwerk Beton is daarom een groene betonsamenwerking met tien opdrachtgevers. Daarna zetten we alle publieke opdrachtgevers rond de tafel om ervoor te zorgen dat we met zn allen een akkoord sluiten en het gewoon doen. Dat is eigenlijk mijn droom en volgens mij moet dat kunnen.

Is Nederland een gidsland op dit terrein?Jan Willem: Er is geen land, op Japan na, waar op dit moment zo nagedacht wordt over conceptueel bouwen als in Nederland. Daarin lopen we nu al voorop. Groepen uit China, Engeland, Frankrijk, Belgi en Bulgarije komen naar ons land om te kijken hoe we dat hier doen en dan met name

De reactie van Van de Groep, toen hij de Duurzame 50 Vastgoed NL won tijdens het Green Tie Gala.

Winnaars Duurzame 50 Vastgoed NL2012: Coen van Oostrom2013: Coert Zachariasse2014: Stefan van Uffelen2015: Jan Willem van de Groep


voor onze aanpak van de renovatie-opgave. Die opgave gaat nu in zon tempo, dat dat weer zijn weerslag heeft op de nieuwbouw. Een aantal bouwers gaat de gevels die zijn ontwikkeld voor de renovatie-opgave, gebruiken voor nieuwbouw. Neem ik daarin het idee van Stefan mee, dan wordt het voor de bouw nog veel interessanter, want heel ingewikkelde cascos zijn dan niet meer nodig. Dus met veel minder installaties in dat beton gestort, want dat zit allemaal in die slimme gevels. Cascos kunnen dan ook aanzienlijk goedkoper en ook veel eenvoudiger hergebruikt worden.

Wat maakt dat jullie zelf voorop willen lopen als het om duurzaamheid gaat? Jan Willem: Ik vind duurzaamheid gewoon evident. Het woord 'onduurzaam' bestaat niet eens. Ik ben een bedrijfskundige en zoon van een dominee. Daar komt die bevlogenheid ook wel een beetje vandaan. Daarbij word ik genspireerd door innovatie en door mensen als bijvoorbeeld Jan Rotmans (hoogleraar Transitiekunde aan de Erasmus Universiteit) en architect Thomas Rau.Stefan: En door Al Gore misschien Jan-Willem: Ja, Al Gore. Nou, er zijn gewoon heel veel mensen in je leven die je erop wijzen dat er echt wat aan de hand is. Dat we dingen slimmer kunnen en moeten doen. Ik heb de overtuiging dat we het gewoon kunnen oplossen.Stefan: Ik verbaas me elke keer hoe eenvoudig mensen verspillen en daar niet over nadenken en daar niet om geven. En ook dat er zo veel laaghangend fruit hangt, nog steeds. Kom je bij een bedrijf dat zaden droogt en die warmte gaat, hup, zo de lucht in. Nooit over nagedacht of

ze iets met die warmte kunnen. Zelfs niet als zon bedrijf een miljoen euro uitgeeft aan gas. Dus die verbazing. Daarnaast, ik vond Al Gore heel inspirerend, maar op een gegeven moment ook irritant. Dat zondebesef, elke gram CO2 die je uitstoot is eigenlijk zonde, dus eigenlijk hoor je niet te bestaan. Bij wijze van spreken moet je de bevolkingsgroei afremmen in de wereld, want we vervuilen. Ook als je in de National Geographic steeds weer leest wat voor een enorme puinzooi we ervan maken, is dat uiteindelijk niet inspirerend. Dat is frustrerend. Ik verlang ernaar om mooie en gave dingen te doen, om zinvol bezig te zijn en iets toe te voegen. En met mensen op reis gaan om de wereld mooier te maken. Het moet voor mij wel altijd een combinatie van commercieel en maatschappelijk relevant zijn. Ik ben een onwijs optimist, maar ten aanzien van verduurzamen ben ik eigenlijk een pessimist. Ik geloof niet dat wij het als mensheid voor elkaar krijgen om dit probleem op tijd te tackelen, zeg maar. We zijn nu op zon grote schaal aan het ontbossen en de wereld aan het slopen, dat wordt een ramp voor de mensheid.Jan Willem: Ik ben daar optimistischer in. Ik kan me niet voorstellen dat de jongens en meisjes die bezig zijn met zich voor te bereiden op hun maatschappelijke toekomst, dit straks nog laten gebeuren. Daarbij kunnen we volgens mij best sneller die noodzakelijke stappen gaan zetten. Het is wel leuk wat jij zegt, want dat past helemaal bij hoe ik er ook over denk. Je zal straks 65 zijn en niet maatschappelijk relevant bezig zijn geweest in je leven.Stefan: Kijk naar mensen als voormalige minister- presidenten, die op het moment dat ze niet meer in functie zijn over duurzaamheid beginnen. Ik heb zoiets van Dat had je moeten doen toen je die verantwoordelijkheid had. Waarom deden ze dat toen niet? Zaten ze zo vast in een systeem? Ik wil helemaal niet in een systeem zitten waar het niet kan en ik vind het juist fantastisch om in de beton- en cementindustrie te zitten en samen met partijen te verduurzamen. Mensen zeggen dan dat het geen duurzame industrie is, dus wat doe ik daar? Mijn antwoord is dat het daarom juist de plek is waar je met elkaar aan de gang moet gaan. Dat vind ik heel inspirerend, dat je mensen meeneemt op zon reis.

Integrale engineering is de sleutel

Van de Groep: "Ik ga de cheque besteden aan het onderwijs en studenten. Zij doen zulke gave dingen."

Top 10 Duurzame 50 Vastgoed NL 20151: Jan Willem van de Groep2: Onno Dwars3: Daan Roosegaarde4: Thomas Rau5: Bram Adema6: Anke van Hal7: Hans de Jonge8: Derk Welling9: Nils Kok10: Gerard Schrder

Groot interview


Isolatie, essentieel voor onze wereld.

ROCKWOOL steenwol.D natuurlijke en duurzame isolatie.

Thema

Duurzaam Flexibel Comfort20 Rondetafelgesprek

Duurzaam is mooi, mooi is duurzaam

26 MarktvisieData-infrastructuur kan ook duurzaam en fl exibel

31 Thematisch nieuws

Beeld: VBI


Hij wil later ook opgelucht kunnen ademhalen

We steken onze energie graag in toekomstige generatiesHet ontwikkelen van nieuwe leefomgevingen, maar ook het herinrichten van bestaande gebieden, schept een grote verantwoordelijkheid. Het is onze ambitie om duurzame producten te maken voor huidige n

toekomstige generaties, met respect voor het milieu. Het terugdringen van CO2-uitstoot is een belangrijk

onderwerp binnen ons beleid. Maar ook grondstoffen-beheer, materiaalkeuze, ora en fauna spelen een rol. We zien het als onze opdracht duurzame bouwcon-cepten te ontwikkelen die klaar zijn voor de toekomst. Meer weten over onze gezonde kijk op ontwikkeling? www.vwvastgoed.nl

Postbus 9034 3430 RA Nieuwegein 088 186 68 68

BuitengewoonBeveiligd

Grence Dit is de Grence. Een nieuwe generatie spijlenhekwerk dat grenzen

verlegt. Door slimme productie het groenste hek van Nederland.

In vele kleuren, stijlvol n betaalbaar. Dus eigenlijk het ultieme

hek. Kijk op buitenbeveiliging.nl voor meer info en oordeel zelf.

Of bel gerust 0499 - 55 12 55.

www.buitenbeveiliging.nl

Duurzaam is mooi, mooi is duurzaamMet nog ruim een halfjaar te gaan zijn alle appartementen van de nieuwbouwtoren Wonen boven de Hoven in Delft verhuurd. We betrekken huurders en kopers in het proces, door co-creatie. We spelen met een flexibele draagconstructie optimaal in op de vraag.

Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Robert Tjalondo

Van links naar rechts: Michiel Polman, Hugo Suppers, Martijn Glas en Maarten Peels.

De fl exibiliteit kwam ter sprake aan de start van het project, toen we met de ketenpartners de route uitstippelden, weet ontwikkelmanager Michiel Polman van Heembouw. Samen met Van der Vorm Vastgoed zijn we de initiator van het project. Deze partij zocht een ontwikkelende bouwer die een rendabel gebouw levert. Niet gent op kostprijs, maar op toekomstbestendigheid.Die focus sprak Technisch Adviseur Hugo Suppers van VBI direct aan. Bouwen met het oog op de toekomst is absoluut ons expertisegebied. De basis die we bij de Hoven hebben aangehouden is een twaalf meter over spanning als compleet element. Binnen deze draagstructuur heb je veel mogelijkheden en kan de indeling van de binnenwanden eenvoudig worden aangepast.

Toekomstbestendig door flexibiliteitSpecialist in prefab betonnen cascos Maarten Peels, directeur van Stabiel Management, is mede verantwoordelijk voor deze aanpasbaarheid. Een gebouw zet je neer voor minstens vijftig jaar. Als je niet bouwt met de toekomst in je achterhoofd, is een gebouw snel afgeschreven. Denk aan ziekenhuizen, waar vroeger alle installaties in de vloeren werden ingebouwd. Na vijftien jaar waren de installaties achterhaald en moest het ziekenhuis gesloopt worden.Dat overkomt ons niet, integendeel, benadrukt senior architect Martijn Glas van Habeon Architecten. In het ontwerp hebben we ons nadrukkelijk aan de twaalf meter overspanning gehouden en bespraken we met huurders hoe we de hoogbouw zouden indelen. Daarmee bereikten we een stuk fl exibiliteit aan de voorkant van het proces.


Tegelijkertijd dachten we na over de situatie over twintig jaar. Als de markt verandert, dan kunnen we in het uiterste geval een frisse start maken en een andere indeling maken binnen die twaalf meter. Mijn advies aan andere opdrachtgevers of ontwikkelaars is dat ze zich in ieder geval afvragen hoe fl exibel hun gebouw moet zijn de komende tien jaar.

Hoge bouwsnelheidDe compleet verhuurde woontoren is gevestigd boven het Delftse winkelcentrum De Hoven Passage. Ook een tweede toren is gepland. Hoogbouw en vooral hoogbouw in retailomgeving brengt unieke uitdagingen met zich mee. Het doel van de ontwikkeling van de toren is om het zo effi cint mogelijk te realiseren. Als je het over snelheid van bouwen hebt, dan komt prefab automatisch in beeld. Je moet de mensen op locatie zo min mogelijk tot last zijn. Dat betekent bijvoorbeeld weinig afval en lawaai creren, zegt Peels.Uitdagingen op het gebied van logistiek en geluids-beperking grepen ze met beide handen aan. Vanwege het winkelgebied kun je niet eisen dat de ingang zes maanden dicht is. De bouwplaats moet goed zijn ingericht,

bereikbaar en vooral veilig blijven. Daarnaast is er trillingvrij geheid en doen we aan afvalscheiding, bij Heembouw een standaard onderdeel van het bouwproces, aldus Polman.

Doordacht industrieelBewust bouwen, dus. Dat zit er bij Heembouw ingebakken en het is echt onze manier van werken. We willen duurzame plekken creren waar mensen graag wonen. De manier waarop we met de omgeving omgaan, doen we niet alleen uit maatschappelijke verantwoordelijkheid: het levert ons ook een groot voordeel op. Dat is tweeledig. Enerzijds creer je een stuk draagvlak bij omwonenden en stakeholders in de omgeving. Anderzijds leveren initiatieven als afvalscheiding ook gewoon geld op. Duurzaamheid zonder economisch haalbaar model is op de lange termijn niet duurzaam, vertelt Polman. Duurzaamheid moet vooral zichtbaar en mooi zijn, volgens Glas. Dat vind je bijvoorbeeld terug in de kwaliteit van de plinten, details van het metselwerk en de uitstraling van de woningen. Tegelijkertijd zorgt een mooi gebouw voor duurzaamheid, vindt Polman. Sociale duurzaamheid is ook heel belangrijk. Als bewoners rondlopen met een

De nieuwbouwtoren in aanbouw. (Fotografi e: VBI)

Oplevering Wonen Boven de HovenNaar verwachtingen wordt woontoren 1, bestaande uit 83 koop- en huurappartementen, medio zomer 2015 opgeleverd. De verhuur van woontoren 2 is van start gegaan op 29 april. Het betreft een toren met ongeveer 84 huurappartementen.

Rondetafelgesprek


Vraag nu aan!

Altijd de juiste dakoplossing binnen handbereik? Vraag gratis de productmap aan via [email protected] of +31 (0)515 53 30 00.

Meer mogelijkheden met Soprasolar zonne-energiesystemen

Vakmensen werken met Troelstra & de Vries

Een plat dak wordt een inkomstenbron met Soprasolar. Een compleet gamma aan zon-ne-energiesystemen van Troelstra & de Vries. Door een uniek bevestigingssysteem op basis van bitumen en een verstelbare kunststof voet is het plaatsen van ballast of het doorboren van het dak niet meer nodig. Dit vergroot en vergemakkelijkt de mogelijkheden voor plaatsing. Soprasolar systemen kunnen dankzij hun lichtgewicht constructie en unieke bitumen bevestigingssysteem toegepast worden op zeer lichte en zelfs getoogde dakconstructies.

Stevige, lichtgewicht constructie < 14 kg/m2

Toepasbaar op hellende daken tot 200 Uniek bevestigingssysteem op bitumenbasis Compleet pakket van dakbedekking tot

zonnepanelen en omvormer

Uitgebreide garanties op zonnepanelen, dakbedekking en bevestigingssysteem

En aanspreekpunt voor al uw vragen bij Troelstra & de Vries

grote glimlach en zich thuis voelen in hun woning, zijn ze zuinig op hun appartement en het gebouw in zijn geheel. We willen er dan ook voor zorgen dat de bewoners er met grote betrokkenheid wonen.

Blijf betrokkenOok Heembouw blijft betrokken, zelfs na de oplevering die binnenkort volgt. We participeren tot vier jaar in het verhuurrisico. Daar hebben we concrete afspraken over gemaakt. Als de waarde stijgt, delen we daarin mee. Staat het leeg, dan ondervinden we daar evengoed last van. Vanuit die stimulans om een verhuurd gebouw op te leveren brainstormden we over beperking van dat risico en zo kwamen we onder andere uit op een aanpasbaar gebouw, verklaart Polman.

Het vervolg toren twee is volgens Peels een herhalings-oefening, met wat kanttekeningen. Voor ons is toren twee eigenlijk hetzelfde. Een iets andere indeling, maar de beuken van twaalf meter blijft hetzelfde. Dat is voor ons en voor het hele systeem heel prettig. Als je om de zes meter een betonnen wand hebt staan, dan wordt je tweede toren compleet anders. De constructie wordt dan anders en dan start je vanaf nul.Peels besluit dat de realisatie van prefab in woontorens uniek is, iets dat in de toekomst vaker voor komt. De installaties blijven bereikbaar, dat is eigenlijk uniek in de woningbouw. De fl exibiliteit die de twaalf meter draag-constructie met zich meebrengt, dat kan niet in een ander systeem. Daarvan horen we in de toekomst zeker meer.

Michiel Polman: We leveren een rendabel gebouw, niet gent op kostprijs maar op toekomstbestendigheid.

Hugo Suppers: De basis is de draagstructuur, een twaalf meter overspanning als compleet element.

Martijn Glas: We bespraken met huurders hoe we de hoogbouw zouden indelen.

Maarten Peels: Als je niet bouwt met de toekomst in je achterhoofd, dan is een gebouw snel afgeschreven.

Rondetafelgesprek


NATURALLY FRESH AIR

De klimaatbeheersing van de meeste (kantoor)gebouwen verdunt vervuilde lucht en verbruikt de helft van de totale energie.

ionair zuivert elk binnenklimaat met natuurlijke lucht-ionen. Deze ionisatietechniek is mogelijk in bestaande en nieuwe klimaatsystemen.

Resultaat: een binnenklimaat vergelijkbaar met pure buitenlucht n tenminste 25% minder energiekosten.Daarom is ionair in de meest duurzame gebouwen over de hele wereld terug te vinden.

Uw gebouw gezonder n energiezuiniger?

buitenlucht n tenminste 25% minder energiekosten.Daarom is ionair in de meest duurzame gebouwen over de hele wereld terug

Uw gebouw gezonder n energiezuiniger?g g g g

ionair Telefoon +31 88 234 0567 [email protected] www.ionair.nl

Data-infrastructuur kan ook duurzaam en flexibelBij de huidige verduurzaming van typische woningbouwcomplexen wordt, logisch genoeg, zeer veel aandacht besteed aan het energiegebruik en het gebruik van bouwmaterialen. Maar geldt dit ook voor de duurzaamheid van data-infrastructuur?

Tekst: Peter van Veen


In de infrastructuren die nu in de woningbouw worden aangelegd is nog veel te winnen. Op dit moment behoren een CAI (Centrale Antenne Inrichting), telefoon en een geheel eigen infrastructuur tot de aanlegmogelijkheden. Is dit handig?

Laten we eens een blik werpen in de toekomst. Een gebouw heeft een vierde dimensie, namelijk de tijd dat we het gebouw en de mogelijkheid blijven gebruiken. De functie van een gebouw verandert door de jaren heen. Wat nu een normaal modern wooncomplex is, kan over twintig jaar een gebouw zijn met hoofdzakelijk oudere bewoners, die een andere ondersteuning en hulp nodig hebben. Als vooraf rekening wordt gehouden met deze mogelijkheden wordt de exploitatie beter betaalbaar en aanpassingen eenvoudiger. Hiermee worden ook de technische infrastructuren duurzamer.

Meer, meer, meer dataDe behoefte aan een duurzame data-infrastructuur is duidelijk. In de afgelopen jaren zijn we steeds meer data gaan gebruiken. Twee voorbeelden hiervan zijn on-demand-televisie en het streamen van series en fi lms. Beide acties gebruiken veel data en dat neemt alleen nog maar toe in de komende jaren. Daarnaast spreken we van zorgtoepassingen, die ontstaan om langer thuis te blijven wonen. De bewaking van en de communicatie met een hulpbehoevende vraagt om data, dus een goede ontsluiting naar het web. In woningen wordt dan ook steeds meer huisautomatisering toegepast, die de woning van buitenaf beheersbaar maakt. Dit krijgt langzaam in Nederland ook voet aan de grond. Denk bijvoorbeeld aan apps voor verlichting en verwarmingssturing.

Veranderende datavraagWanneer de gebouwfunctie en toepassing verandert, geldt dit ook voor de vraag naar data. We weten niet hoeveel data een kantoormedewerker of hulpbehoevende bewoner gebruikt over twintig jaar. Toch is het duidelijk dat de nieuwe technologien en mogelijkheden het datagebruik sterk vergroten. Om er zeker van te zijn dat over vijftien jaar nog steeds aan de datavraag kan worden voldaan, is het bij renovatie en nieuwbouw verstandig nu duurzaam te bouwen voor een fl exibel gebouw. Het is de kunst om die fl exibiliteit niet alleen in materiaal, schil, en adaptieve ruimtes toe te passen, maar ook in data.

FlexibiliteitOm deze fl exibiliteitsvraag in te vullen, pleit ik daarom voor duurzame producten op dit gebied. Noemenswaardig is glasvezel, dat duurzaam wordt geproduceerd en een zeer lage milieubelasting kent. Over een enkele vezel kan nu in iedere woning een aansluiting worden gemaakt, die aan alle vraag naar data voldoet. Is er noodzaak voor een afzonderlijk zorgnetwerk, dan kan dit zonder problemen over een eigen kanaal worden toegevoegd.

Denk ook aan bewaking of nog niet uitontwikkelde toepassingen die om data vragen. Deze kunnen via glasvezel worden ingebed. Wanneer we fl exibele gebouwen maken, kan deze aansluiting ook voor studenten of kantoren worden gebruikt. Immers, het gaat nu om data en niet meer om de specifi eke infrastructuur.

Voorbereid op de toekomstEen glasvezelinfrastructuur kan door de mogelijke bandbreedte en fl exibiliteit vele jaren mee. Dat in de komende 25 tot 50 jaar geen nieuwe infrastructuur hoeft te worden aangelegd, is een belangrijk duurzaamheidsaspect. Wij geloven dan ook in duurzaamheid en hebben daarom een IP-deurintercomsysteem speciaal ontwikkeld om op elke data-infrastructuur te kunnen werken. De integratie met andere systemen levert een duurzame en fl exibel inzetbare data-infrastructuur op. Duurzaamheid is een visie en geen los component. Laten we met elkaar blijven communiceren.

Peter van Veen is directeur van Comelit Nederland en Duitsland. Hij is lid van het expertpanel van Duurzaam Gebouwd. Op DuurzaamGebouwd.nl vindt u meer blogs van Van Veen.

Marktvisie


U wilt de hoogste EPC-reducties.Wij bieden het BUVA Vital Air System.

BUVAs Q-Stream en SmartStream Lux woonhuisventilatoren zijn voorzien van nieuwe gelijkwaardigheidsverklaringen. Met deze verklaringen realiseert BUVA gegarandeerd de hoogste EPC-reducties op ventilatie in de markt, met de laagste investering per EPC-punt. De Q-Stream Time is voorzien van extra intelligentie waardoor deze zelfs beter presteert dan een CO2-gestuurd systeem en ook nog eens een gegarandeerde luchtkwaliteit biedt voor de bewoner! Voor meer informatie, ga naar buva.nl

Voordelen van RemehaZonlichtsystemen

Zeer hoog rendement

EPC-verlagend bij nieuwbouw

Compacte en lichte collectoren

Plug & play installatiegemak

Veel montagemogelijkheden;

op dak, in dak, plat dak

Wandmontage

Zet de zon aan!

Remeha Zonlichtsystemen:

Gratis warm water met duurzame energie

Met Remeha zonlichtsystemen besparen uw klanten al snel tot 60%

op warmwaterkosten en helpen ze mee CO2-uitstoot te reduceren.

De zonlichtsystemen worden in kant-en-klare pakketten voor op en in

het huis geleverd.

Ga voor meer informatie naar www.remeha.nl/zon

De alles-in-n-oplossing voor het dakIntegratie van zonnepanelen en dakramen!

Voorbeelden vindt u op www.velux.nl/pvpanelen.Mail voor meer informatie over alle mogelijkheden naar: [email protected].

Nieuw

Tijdens Building Holland 2015 introduceerden we voor het eerst in Nederland de TripleAqua. Hiervan hadden we de eerste openlijke publieke uiting op 16 maart in Brussel. Coolmark, een dochteronderneming van het Zweedse bedrijf BeijerRef, zet TripleAqua in de markt. In Nederland heeft Coolmark een fors marktaandeel.

Verbod op HFKsWanneer we Van der Hoff vragen naar enkele innovaties van TripleAqua, koppelt hij dit aan het per 1 januari 2015 in gang gezette uitfaseringsschema op HFKs, fl uorkoolwaterstof. In markten als de automobielmarkt was dit al eerder doorgedrongen, want synthetische koudemiddelen hebben

een bewezen effect op de atmosfeer. Afhankelijk van je branche zijn er allerlei EU-bans. Dit dringt nu eindelijk ook in de bouwen vastgoedsector door.

Antwoord voor opdrachtgeversOpdrachtgevers willen dus geen producten meer die onnatuurlijk zijn in hun klimaatoplossingen. Daar speelt TripleAqua op in, want natuurlijke koelmiddelen hebben een uitstekend imago. De pomp werkt op het natuurlijke koudemiddel propne, een woordspeling op propaan en propeen. De stof is absoluut voor het milieu ongevaarlijk en veilig in een buitenwarmtepomp." De tweede innovatie die Van der Hoff beschrijft, is die van de aanwezigheid van slechts drie leidingen. We zijn natuurlijk gewend om tweemaal twee is vier leidingen te hebben bij op water gebaseerde klimaatoplossingen, maar TripleAqua heeft er slechts drie nodig. Dat heeft een positief effect op de installatiekosten binnen het project. Daarnaast kan de binneneenheid de warmte en de koude volledig eruit halen. De overdracht is zo goed als perfect, en de uitwisseling van warmte en koude is dan ook ideaal.

Triple ATen slotte noemt Van der Hoff de twee opslagvaten met thermisch materiaal, waarbij restwarmte en restkoude wordt opgeslagen. Tijdens het verwarmen ontstaat restkoude. Wanneer je s ochtends die koude opslaat, dan kun je dit meenemen naar een later moment op de dag, wanneer het warm is en er koeling noodzakelijk is. Omgekeerd gaat ook. Daarmee kun je de COP-waardes (afgifte ten opzichte van verbruik) verdubbelen. Zo kun je het COP-cijfer 10 halen. De kernpijlers van TripleAqua zijn dan ook drieledig, zoals de naam al verraadt: Een Triple A+++ energie label, Triple A aanschafprijs en exploitatieprestaties en Triple A omdat het drie waterleidingen (aqua) zijn.

Natuurlijk CO2-neutraal klimaatsysteemDe Nederlandse lancering van TripleAqua, een hoge kwaliteit warmtepompsysteem met een natuurlijk koudemiddel, vond plaats tijdens Building Holland 2015. Geestelijk vader Menno van der Hoff vertelt over dit volledig CO2-neutrale klimaatoplossingsysteem.

Triple Aqua won een Europese award op het gebied van klimaatinnovatie, uitgereikt op 9 december 2014 in het WTC Rotterdam.

Belangrijkste voordelen TripleAqua systeem

De mogelijkheid om binnen n gebouw bepaalde ruimten te koelen en andere te verwarmen en energie op te slaan

Tot wel vijftig procent lager energiegebruik De afwezigheid van koelvloeistof in het gebouw Het gebruik van natuurlijke propne in plaats van F-gassen Eenvoudige installatie met standaardonderdelen, en het heldere

dashboard voor eenvoudige bediening

Nieuws



Pioneering for You

Wilo BIM ready Wilo is de eerste fabrikant van pomp- installaties ter wereld die zijn BIM- content op een eenvoudige wijze beschikbaar stelt voor uw BIM projecten!

Middels de Wilo-Revit Plugin kunt u onze intelligente Revit Families met ETIM productinformatie direct toepassen in uw BIM-projecten. Deze Wilo button installeert u direct in Revit zelf en werkt onafhankelijk van uw toegepastBIM-teken-applicatie. BIM - Building Information Modelling is de oplossing die maakt dat alle relevante informatie gedurende het hele bouwproces wordt opgeslagen, gebruikt en beheerd in een 3D model.

Niet alleen de techniek JTIPPHFGDJOUPPLEFondersteuning in de ontwerpfase

Wilo Nederland bvRak 181551 NA WestzaanT. +31 (0)889456000F. +31 (0)[email protected]

www.vbi.nl

Hoe duurzaam is leegstand?

Een duurzaam gebouw is een exibel gebouw. VBI bouwt daarom mee aan duurzame, exibele en comfortabele woon- en werkomgevingen die steeds aan te passen zijn aan de wensen van de eindgebruiker. Flexibel comfort noemen we dat.

Meer weten? Bel +31 (0)26 379 79 79 of volg ons via @exibelcomfort

RVO.nl biedt ondersteuning bij de verduurzaming van gebouwen

Zo kunnen huishoudens met een slimme meter voortaan elke twee maanden of desnoods dagelijks een kostenoverzicht ontvangen van het werkelijke energieverbruik. Handig om besparingsdoelen of de effecten van investeringen in energiebesparing te monitoren. De slimme meter kan zelfs het energieverbruik in real-time inzichtelijk maken door aansluiting van een in-home-display of online applicatie voor pc, tablet of smartphone.Ook voor gemeenten en woningcorporaties ontstaan interessante mogelijkheden: de lokale uitrolcampagnes van de netbeheerders creren een gunstig momentum om de eigen voorlichting over energiebesparing optimaal te benutten en zo te bevorderen dat de bewoners hiermee hun energie verbruik controleren en hierop besparen.

BesparingseffectiviteitDaar is wel meer voor nodig dan enkel de slimme meter te installeren. Alles staat of valt met de aanschafbereidheid van aan de slimme meter te koppelen besparingsproducten of -diensten onder consumenten, zegt Henk van Elburg. Namens de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) begeleidde hij een onderzoek naar de besparingseffectiviteit van de slimme meter en naar de marktontwikkelingen van hierop afgestemde producten en diensten. Dit onderzoek vond plaats in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. De consument blijkt nog wat terughoudend. Ze kennen de mogelijkheden van de slimme meter niet en moeten dus nog overtuigd raken.Daarvoor biedt het plaatsen van de slimme meter echter een uitstekend momentum. Veel consumenten tonen dan een opleving in de bewustwording van het eigen energieverbruik en interesse in de mogelijkheden voor energiebesparing. Daardoor biedt dit ook voor gemeenten en woningcorporaties zon gunstige gelegenheid om de communicatie met bewoners hierover (tijdelijk) te intensiveren. In de Achterhoek willen de regionale netbeheerder, gemeenten, woning-corporaties en huurdersverenigingen hiervoor zelfs al de handen ineen slaan.

Inzicht in de effectenMet name real-time inzicht in het actuele verbruik en direct inzicht in de effecten van besparingsmaatregelen blijkt voor veel consumenten een missing link die de slimme meter

invult, legt Van Elburg uit. Veel online applicaties hebben hiervoor uitgebreide analyse- en grafi sche presentatie-mogelijkheden voor pc, tablet of smartphone. Dit spreekt echter vooral de reeds gemotiveerde en meer technologisch georinteerde consument aan. Consumenten met minder motivatie of affi niteit met technologie of internet geven de voorkeur aan een laagdrempeliger (in-home) display op een voor alle gezinsleden vaste plek in huis. Zo wordt de belangrijkste informatie in n oogopslag aantrekkelijk gevisualiseerd. Als er maar op tijd voldoende keus is, dan kan de genteresseerde consument een keuze maken. Anders is het momentum voorbij en neemt de consument weer zijn terughoudende rol aan.Voor meer informatie over de slimme meter en de mogelijk heden voor uw organisatie om hierop in te spelen, kunt u terecht bij Henk van Elburg, bereikbaar via [email protected]. Het genoemde onderzoek zelf is te downloaden van de webs ite van RVO via onderstaande link:www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/rapporten/2014/03/10/monitor-energiebesparing-slimme-meters.html

Dit jaar is de grootschalige uitrol van de zogeheten slimme meter in Nederland begonnen. Deze meter biedt niet alleen nieuwe mogelijkheden voor netbeheerders en energieleveranciers, maar vooral ook voor consumenten om het energieverbruik te controleren en hierop te besparen.

Tekst: RVO.nl

De inhoud van deze publicatie geeft niet noodzakelijk de mening van de Europese Unie weer. Het EASME noch de Europese Commissie zijn aansprakelijk voor het gebruik dat kan worden gemaakt van de hierin vervatte informatie.

De slimme meters komen eraan


Biobased bouwen is bouwen door gebruik te maken van materialen, die een oorsprong hebben in de natuur. Voorbeelden van deze materialen zijn hout, vlas, schapenwol of suiker. Door gebruik te maken van biobased bouwmaterialen wordt de CO2-uitstoot verminderd ten opzichte van materialen op basis van fossiele grondstoffen. Bovendien worden voor de productie van deze materialen geen grondstoffen gebruikt, die de aarde uiteindelijk niet meer kan leveren. Daarnaast zijn woningen met biobased bouwmaterialen comfortabeler en gezonder voor de bewoners.

Recente ontwikkelingenBij architecten en aannemers zijn nog lang niet alle mogelijkheden van deze bouwmaterialen bekend. Daarom hebben de partners van de Green Deal Biobased Bouwen de kennisbank Biobased Bouwen opgezet en gelanceerd tijdens de Bouwbeurs 2015. De kennisbank Biobased Bouwen bevat kennis en voorbeelden van de meest recente ontwikkelingen op het gebied van biobased bouwen, vertelt Fred van der Burgh van Stichting Agrodome en penvoerder van de Green Deal. Deze kennisbank blijft zich vernieuwen en ontwikkelen, want hij wordt gevuld met informatie van de marktpartijen en deze zitten niet stil. Zij werken volop aan innovaties om in te kunnen blijven spelen op de wensen van de markt.Producenten van biobased bouwmaterialen

kunnen hun product zonder kosten op laten nemen in de kennisbank. De onafhankelijke redactie van de kennisbank bestaat uit de partners WUR, Agrodome, ICDuBo, SBRCURnet en RVO.nl. Zij bewaken de kwaliteit en inhoud. Iris de Rijke van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland is secretaris van de Green Deal en is de ingang naar de deelnemende ministeries voor de biobased bouwbedrijven. Kijk voor meer informatie op GreenDeal Bouwen.nl.

Voor integrale en transparante kennis over de duurzaam gebouwde omgeving kunt u terecht bij RVO.nl. Hiermee vervullen we een gidsfunctie voor Ondernemend Nederland, waarmee we het verduurzamen van de gebouwde omgeving bevorderen.Meer informatie? Website: www.rvo.nl/gebouwen Telefoon: 088-0424242Voorbeelden energiezuinig bouwen? Kijk ter inspiratie op onze database: www.rvo.nl/energiezuiniggebouwd.

Foto's: Orga Architect.

Belemmeringen wegnemenGreen Deals zijn afspraken tussen Rijksoverheid en overige partijen. De afspraken richten zich op het wegnemen van belemmeringen voor duurzame initiatieven. Er zijn meer dan 160 Green Deals afgesloten. De Green Deal Biobased Bouwen is een van de Green Deals over bouwen. Het doel van deze Green Deal is de toepassing van biobased materialen, producten en bouwconcepten te bevorderen door het creren van een gelijk speelveld. Op dit moment nemen 45 partijen deel aan de Green Deal, zoals architecten, producenten van biobased bouwmaterialen, leveranciers, kennisinstellingen en drie ministeries (Economische Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Infra structuur en Milieu).

Kennisbank Biobased BouwenDe kennisbank over Biobased Bouwen (www.biobasedbouwen.nl) geeft kennis over biobased bouwmaterialen en toont inspirerende bouwprojecten waarin deze materialen zijn toegepast.



Overal waar mensen werken willen we het klimaat naar onze hand zetten. Dit bepaalt immers sterk

ons gevoel van welbevinden. En dat kan. Met airconditioning zijn we in staat om ons eigen binnen-

klimaat te creren. Lekker warm voor de n. Heerlijk koel voor de ander. Carrier is s werelds grootste

klimaatexpert. Als uitvinders van de airconditioning zijn we altijd een stap verder in technologie, om u

in iedere situatie de optimale oplossing te bieden. Dus, voor lke klimaatoplossing: turn to the experts.

Carrier Airconditioning. Do you turn? T 071 - 341 71 11, www.carrier.nl/klimaatoplossingen

We vinden altijd de optimale klimaatoplossing

Carrier Airconditioning is onderdeel van UTC Building & Industrial Systems.Wereldwijd de grootste leverancier van gebouwgebonden installaties.

www.attema.com

Een voorbeeld van Attemasvernieuwende ideen voor n veranderende wereld.

Meer weten?Scan de code voor alle informatie over

100% stekerbaar installeren, of kijk op

goo.gl/eAQlW

De problematiekZowel in nieuwbouw- als renovatieprojecten is een groeiende aandacht

voor duurzaam bouwen. In beide gevallen geldt wel dat budgetten

onder druk staan en dat er nog meer dan ooit op de kosten gelet moet

worden. Dat vraagt om slimmere oplossingen, niet alleen qua materiaal

maar zeker ook in logistiek. Oplossingen die bovendien bijdragen aan

een structurele verlaging van zowel de arbeids- als de faalkosten.

De vernieuwingOm zo effi cint mogelijk te bouwen, is het van belang dat alle materialen

optimaal op elkaar zijn afgestemd. Juist daarom werkt Attema intensief

samen met gerenommeerde leveranciers in de installatiewereld. Dit

heeft geleid tot een innovatief totaalconcept voor 100% stekerbaar

installeren, voor zowel de utiliteits- als woningbouw. Vanaf de groepen-

kast tot en met het laatste aansluitpunt is het eenvoudig Plug & Play

waardoor complete installaties drie tot tien keer sneller te realiseren

zijn. En dat tegen zon 40% lagere kosten terwijl ook de faalkosten nog

eens met 90% worden gereduceerd. Alle materialen zijn bovendien

halogeenvrij, herbruikbaar, recyclebaar en in veel gevallen ook

brandwerend. Dat maakt deze aanpak bij uitstek geschikt om ieder

project kostenbewust en milieuvriendelijk uit te voeren.

ATT 15005 Adv 210x297.indd 1 02-04-15 16:15

De gemeente Tilburg schakelde W/E adviseurs in voor inhoudelijke expertise. De methode moest niet alleen maatschappelijk gedragen maar ook voldoende wetenschappelijk onderbouwd zijn, zodat de uitkomsten ervan algemeen geaccepteerd zouden worden. Daarnaast moesten inhoud en resultaten geschikt zijn voor een brede doelgroep, wat eisen stelt aan eenvoud en gebruiksgemak van de methode. Niet meer dan een paar uur voor het verkrijgen van bruikbare resultaten, die ook voor de wethouder en de burger te begrijpen zijn: een waardering van de prestaties in de vorm van rapportcijfers en sterren. De eerste versie van GPR Gebouw is ontwikkeld voor de nieuwbouw van woningen, met de drie beleidslijnen van het eerste Nationaal MilieubeleidsPlan uit 1989 als kapstok. Energie als uitwerking van de lijn Energie-extensivering, de themas Materialen, Afval en Water vanuit Integraal Ketenbeheer en het thema Gezondheid als belangrijk onderdeel van Kwaliteitsbevordering.

Het instrument bleek in de praktijk gebruikt te worden voor het afspreken van ambities op bouwplanniveau, voor het toetsen en optimaliseren van prestaties in het ontwerp-traject en voor het communiceren over prestaties. Deze eerste versie is vooral in de regio Tilburg gebruikt en in samenwerking met de gemeente Rotterdam twee jaar later ook voor utilitaire gebouwen uitgebracht onder de naam Duurzaam Bouwen Scoort. In 1999 is de tweede versie van GPR Gebouw uitgebracht, met een verbreding naar Woonkwaliteit met onderwerpen als toegankelijkheid en sociale veiligheid. Dat was in lijn met de visie dat kwaliteit voorwaardelijk is voor echte duurzaamheid.Met versie 3 in 2004 veranderde er heel veel. Inhoudelijk onder andere door introductie van de gedetailleerde levens-cyclus analyse (LCA) van materialen in gebouwen. Dit veroorzaakte een landelijke doorbraak bij eerst gemeenten en al snel ook bij de marktpartijen. Achttien gemeenten en actieve marktpartijen gingen toen gedreven aan de slag met

Al 20 jaar maakt GPR duurzaamheid meetbaar en bespreekbaar

Maatschappelijk gedragen en wetenschappelijk onderbouwd

In 1995 nam de gemeente Tilburg het initiatief om een hulpmiddel te ontwikkelen voor het meetbaar en bespreekbaar maken van duurzaam bouwen. Tilburg organiseerde de dialoog met een breed scala aan lokale organisaties die betrokken zijn bij duurzaam bouwen en creerde zo draagvlak. Het resultaat was de eerste versie van GPR Gebouw voor woningen. 20 jaar later anno 2015 is het hulpmiddel gevolueerd tot een landelijk erkend en veel gebruikt instrument voor duurzaamheid in de gebouwde omgeving, van gebiedsontwikkeling tot onderhoud, van woning tot stationsgebouw. Een moment voor een terug- en vooruitblik.

Tekst: John Mak, W/E adviseurs, Beeld: W/E adviseurs


De themas van de GPR Gebruikersdag 2015

een prestatiegerichte werkwijze met ruimte voor creativiteit en innovatie. De resultaten van deze partijen waren zeer positief en werden op 22 maart 2007 in Den Haag aangeboden aan de minister van VROM.

GPR voor bestaande bouw de prioriteitIn dezelfde periode namen gemeenten, corporaties en schoolbesturen het initiatief om GPR Gebouw Bestaand te ontwikkelen. Ook toen was er al het besef dat de bestaande voorraad prioriteit zou moeten krijgen: het hoge energieverbruik en slechte comfort van bestaande gebouwen leiden tot hoge lasten, gezondheidsklachten en een lagere produc tiviteit. Met versie 4 kwam in 2008 GPR-software beschikbaar die dus zowel voor nieuwbouw als bestaande gebouwen geschikt was. En met voor alle gebouwtypen een uitbreiding naar de (sub)themas zoals we die nu kennen. En nog steeds met als ultiem kenmerk dat het makkelijk en snel in het gebruik is en voor iedereen begrijpelijke en betekenisvolle resultaten oplevert. De erkenning werd landelijk door gebruik door de rijksoverheid voor duurzaam inkopen en stimuleringsregelingen als MIA/Vamil.

GPR Gebruikersdag 2015Op 21 april gingen professionals met verschillende achtergronden in workshops met elkaar en W/E in gesprek onder het motto 20 jaar GPR & de toekomst van duurzaam bouwen. In levendige discussies ontstonden ideen en suggesties voor de uitbouw en verdere verbetering van GPR. Centraal in de verschillende workshops stond de verduurzaming van de bestaande gebouwde omgeving en hoe GPR daarbij als hulpmiddel kan dienen. Marit Bguin, adviseur bij W/E en workshopleider: Het is leuk en inspirerend om te zien hoe gebruikers samen tot nieuwe ideen komen die goed bruikbaar zijn voor onze software. Het is onze taak met die software in te spelen op de duurzame bouwpraktijk van nu en straks. Naast frisse ideen is ook weer benadrukt dat we de eenvoud en gebruiksvriendelijkheid als sterke punten moeten blijven koesteren.

Resultatenscherm GPR Gebouw 4.2.

Yuri Pelser, duurzaamheidspecialist van Ymere en Thijs Kurstjens van W/E.

Ans van den Berg, cordinator duurzaamheid Gemeente Nijmegen en Rogier Wolf van W/E.

Theo Smits, duurzaamheids-cordinator Heijmans en Roel Kalfsvel, manager Duurzaamheid Syntrus Achmea Real Estate en Marit Bguin van W/E.

Johan Baars, inkoopcordinator Gemeente Krimpen aan den IJssel en Martin Huiskes, architect LKSVDD architecten en Gerben Schuurman van W/E.

Benchmarking en asset managementHoe prioriteiten stellen voor investeren in een gebouw voorraad? Heeft u voldoende inzicht in de huidige kenmerken van de voorraad? Hoe weegt u de prijs-kwaliteitverhouding van het aanbod uit de markt? In deze workshop is gesproken over de mogelijkheden van benchmarking en big data!

Prestatiegericht aan be steden maat-schappelijk vastgoedGeef marktpartijen een vaste prijs mee, vraag een GPR-score van ten minste een 8 en je krijgt een 9! Voorbeelden uit de praktijk van innovatieve, prestatiegerichte aanbestedingen blijken bijzondere, duurzame gebouwen op te leveren. Ervaringen en discussie over de inzet van GPR Gebouw bij EMVI-aanbestedingen als ambitie- communicatie- en ontwerptool.

Duurzaamheids-certificatenNut en noodzaak van duurzaam-heids certifi caten. Wat kan je ermee als vastgoedeigenaar, ontwikkelaar, belegger, eindgebruiker? Heijmans en Syntrus Achmea vertellen waarom zij waarde hechten aan GPR-certifi caten bij ontwikkeling, aankoop en beheer van vastgoed.

Herziening Woning-wet biedt kansen voor prestatie afsprakenDe herziening van de Woningwet geeft de gemeente een krachtiger instrument in handen om met prestatieafspraken de doelstellingen van de woonvisie over duurzaam bouwen en levensloopgeschikt bouwen te realiseren. Met de gemeente Nijmegen als initiator over de Woonvisie, en hoe ambities in GPR Gebouw vast te leggen in prestatieafspraken met corporaties en huurdersvertegenwoordigers.


Icopal gelooft induurzaamheid

Icopal voelt zich als toonaangevende producent van dakproducten verantwoordelijk voor het milieu en werkt daarom op duurzame wijze, zowel vr, tijdens als na de productie van dakbedekking. Dat we serieus werk maken van duurzaamheid, zien we regelmatig beloond. Zo is onze dakbedekking Icopal Universal met DUBOkeur dit voorjaar wederom verkozen tot meest milieuvriendelijke dakbedekking voor platte daken en hebben we niveau 4 op de CO2 prestatieladder bereikt. Kijk eens op onze website voor de nieuwste initiatieven op het gebied van duurzaamheid.

www.icopal.nl

Onno Dwars is werkzaam als hoofd acquisitie en innovatie voor VolkerWessels Vastgoed. In deze functie is hij binnen het managementteam verantwoordelijk voor het optimaal toepassen van bestaande en nieuwe beheersbare innovaties en voor de acquisitie binnen VolkerWessels Vastgoed. Daarnaast maakt hij deel uit van de stuurgroep Lente-Akkoord, de Commissie Duurzaamheid van Neprom en de stuurgroep Nezer.

Iedere woning zijn eigen accu

Onder bovenstaande kop verscheen begin mei een expertpost van Onno Dwars op DuurzaamGebouwd.nl. Gezien de grote hoeveelheid reacties (zie kader) heeft de redactie van Duurzaam Gebouwd ervoor gekozen om deze blog ook in Duurzaam Gebouwd Magazine te plaatsen.

Tekst: Onno Dwars

Wat is salderen?De regeling dat de energieleverancier verbruikte elektriciteit verrekent met de duurzaam opgewekte elektriciteit, die wordt teruggeleverd aan het net.

Improvisatiecabaretier Michel Verheijden van Mier (links) met Dwars tijdens het Green Tie Gala van dit jaar. Dit jaar stond dit evenement volledig in teken van de Duurzame 50 Vastgoed NL. In deze lijst neemt Dwars de tweede plaats in. Vanaf pagina 119 in deze editie van Duurzaam Gebouwd Magazine komt het Green Tie Gala uitgebreid aan bod.


Duurzaamheidsfans dromen ervan: autarkisch wonen. Volledig zelfvoorzienend, dus ook geen afhankelijkheid van het energienet. De thuisaccu biedt eindelijk perspectief voor deze droom. Depowerwallvan Tesla is de voorbode van wat dit ons gaat brengen in de woningbouw. Zal de thuisaccu ervoor zorgen dat salderen niet meer nodig is en de zon defi nitief off gridgaat?En ding is helder: de thuisaccu heeft ongekende mogelijkheden. Energieprijzen variren, dus het opslaan van energie bespaart geld. Zeker als je eigen opgewekte stroom in de toekomst minder oplevert dan dat je ervoor zou moeten betalen. Dit is het gevolg van een wijziging in de salderingsmethode. Dat wij krenterige Nederlanders dan creatief worden pleit voor ons.

Kolencentrales sluitenAlleen opslaan om te voorkomen dat je eigen opgewekte stroom niet het net invloeit kan niet de bedoeling zijn. Dan mis je immers ook de kans om goedkopere energie op te slaan als er een overschot is, bijvoorbeeld als het hard waait en de zon schijnt. Ook missen we dan de kans om piekbelasting te dempen, zodat kolencentrales kunnen sluiten. Daarnaast draagt jouw mini-energiecentrale dan ook niet optimaal bij aan het verduurzamen van ons energiesysteem.

Off gridAls iedereen zelf energie gaat opwekken neemt piekbelasting in een smart grid af. Een smart grid met huizen en huishoudens die energie verbruiken als de zon schijnt of de wind waait. Huizen met een thuisaccu die energie opslaan als er goedkope energie over is en energie verbruiken als hoge prijzen worden gerekend. Mini-energiecentrales die energie leveren aan het net. Als de duurzame huizen nuoff gridgaan en hun eigen overschot aan energie gaan bufferen vervalt het collectieve voordeel van een net. Om het net te balanceren zijn slimme huizen nodig die gestuurd op aanbod energie kunnen verbruiken n opslaan.

Energienet met mini-energiecentralesDe ideale duurzame energiehuishouding zou naar mijn idee dan ook niet bestaan uit woningen met accus dieoff gridgaan, maar uit een energienet met mini-energiecentrales (Nul-op-de-Meterwoningen) en grote energiecentrales (Windparken). Hierbij is een deel van de vraag naar energie aanbodgestuurd en hiermee worden pieken vermeden. Hierin kunnen accus en eigen opweksystemen een belangrijke rol spelen. De eigen opweksystemen dragen in de toekomst substantieel bij aan het verduurzamen van Nederland. De accus bieden de mogelijkheid om slim om te gaan met energieinkoop en -verkoop aan het net, zo wordt het net verder gebalanceerd. Dit biedt zelfs de mogelijkheid om met je Nul-op-de-Meter naar energienotaplus te gaan.

Online-statistieken Verschijningsdatum: 8 mei 2015Meetdatum: 13 mei 2015Paginaweergaven: 1.020LinkedIn-berichtgevingen: 128Facebook-aanbevelingen: 17Twitter-berichten: 42

Reacties Na plaatsing van het artikel Iedere woning zijn eigen accu volgden verschillende reacties, die onder andere ingingen op accurendement, de nadelen van off grid en de benodigde investeringen. Dwars reageerde spoedig: Laten we voorop stellen dat de thuisaccu ons heel veel gaat brengen. Meer dan we ons nu kunnen voorstellen. Ik stel niet voor om off grid te gaan en denk zeker niet met een accu en eigen energie-opwek autarkisch te kunnen gaan. De accu is een ideaal middel om op basis van prijswijzigingen van het net en de veranderende salderingsmethodiek zelf slim om te gaan met duurzame energie. Je slaat energie op als het goedkoop is of als je te weinig vergoed krijgt als je levert aan het net. Dat doe je op dagbasis. De opwekcapaciteit is te laag om een winter mee door te komen. Wil je verdienen aan een accu dan moet je zo vaak mogelijk laden en ontladen: dan verdien je pas geld. Geld verdienen heeft te maken met schaarste en overschot. Het dynamische samenspel van leveren en gebruiken maken van de mix van eigen opwek en opslag de accu zeer interessant. Hopelijk draagt deze discussie bij aan het verduurzamen van Nederland. Dat is immers mijn doel.

Hervorming salderingssysteemOm mensen te stimuleren zelf energie op te wekken of slim om te gaan met energiebufferen, moet het salderingssysteem lonend blijven. De hervorming van het salderingssysteem moet dan ook de verduurzaming van Nederland versnellen. Dit vraagt om de mogelijkheid om vraag- en aanbodgestuurd energie te verbruiken en te leveren op een collectief net. Alleen dan kunnen we maximaal profi teren van alle investeringen in duurzaamheid. Slimme gebruikers, duurzame energiecentrales, gestuurde opslag van energie en een stimulerend belastingsysteem zijn de ingredinten om Nederland snel te verduurzamen.


Lean&Duurzaam

vandenpol.com

Van liftenleverancier naar leverancier van verticale oplossingenWie binnenstapt in het moderne hoofdkantoor van Mitsubishi Elevator Europe realiseert zich niet dat hij zich in het voormalige onderkomen van de Eerste Veenendaalse Lift Industrie bevindt. Het bedrijf startte in 1951 en daarmee zijn de Veenendaalse wortels al meer dan zestig jaar oud. Na diverse andere moederbedrijven te hebben gehad, verwierf Mitsubishi Electric in 2001 51 procent van de aandelen en werd de naam gewijzigd in Mitsubishi Elevator Europe.

Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Peer Odekerken

Een rondleiding door de fabriek.

Partner uitgelicht


Sinds 2008 is het bedrijf volledig eigendom van het Japanse Mitsubishi conglomeraat. Vanaf dat moment werd er veel genvesteerd in de reeds aanwezige productie- en engineeringsfaciliteiten. Zo werd er onder andere een moderne testtoren bijgebouwd en een volwaardig R&D-centrum geopend. In deze faciliteiten worden niet alleen alle lifttypen uitgebreid getest en gemonitord, ook worden ze gebruikt voor het opleiden en up-to-date houden van monteurs. Evert Visser en Bram van der Sanden, respectievelijk algemeen directeur en marketing manager bij Mitsubishi Elevator Europe, geven een rondleiding door de fabriek. De grondvesten mogen dan gelegd zijn in de jaren 50, de fabriek oogt beslist nieuwerwets. Desondanks is de familiecultuur, die er ten tijde van de Eerste Veenendaalse Lift Industrie was, gebleven, geeft Visser aan. En dit is iets waar we heel bewust op sturen. Wat betreft de technologie zijn we helemaal up-to-date en spelen we in op de wensen van vele opdrachtgevers en eindgebruikers.

Maatwerk afgestemd op klantwensenDe diverse machines en materialen in de hal illustreren dit. Een keuze voor een automatische of handmatige bewerking wordt genomen aan de hand van de klantvraag. En deze kan nogal verschillen, weet het tweetal. Daarom is fl exibiliteit een vereiste. Kort kunnen schakelen op de specifi eke wensen van een klant. Niet alleen vanuit je productaanbod, maar ook vanuit de hele advisering in het voor- en natraject,

aldus Visser. Want ieder gebouw is anders en daarmee ook de plaatsing van de lift. Zo maken wij hier standaard liften voor woongebouwen, maar ook specials volledig van glas voor bijvoorbeeld het Mauritshuis in Den Haag. Een medewerker laat zien wat dit inhoudt en toont elementen die gebruikt worden voor de verschillende lifttypen: We kunnen hier vrijwel alles op maat maken. Het product zelf is ook verbeterd, vertelt Visser als hij langs enkele bewerkte platen loopt: In de jaren negentig bouwden we veel hydraulische liften, die energetisch heel slecht waren. Tegenwoordig gebruiken we geen worm-kasten meer, maar drijven we direct via de tractieschijf aan, waardoor meer dan zeventig procent energiereductie ontstaan. Als we renovaties doen meten we ook de verschillen ten opzichte van de oude situatie. Hierin zien we vaak grote besparingen op het gebied van onder andere energie verbruik. Duurzaamheid staat hoog in het vaandel, want de organisatie kwam als eerste op de markt met VSE oftewel variabele snelheid, en energieterugvoeding van liften. Een mooie ontwikkeling volgens Visser, die duurzaamheid eenvoudig gestalte geeft. Zo levert het toepassen van onze Energieterugvoeding-techniek in veel situaties al een extra energiebesparing van 35 procent op.

VerschuivingenTerwijl de focus vroeger op de productie van kwaliteitsliften lag, is de rol tegenwoordig veranderd. Van der Sanden: De leveranciersrol vervullen we nog steeds, maar we zijn wel op een andere manier betrokken bij het proces. In

Aan de hand van de klantvraag komt de keuze voor een automatische of handmatige bewerking tot stand.

We kunnen hier vrijwel alles op maat maken.


De glazen liftschacht van het Achmea-kantoor in Apeldoorn.

tegenstelling tot vroeger, bieden we onze klanten nu veel meer een totaaloplossing voor hun vraagstukken rondom verticaal transport. Dit betekent dat je vanuit je kennis en ervaring een meerwaarde probeert te bieden, vanaf de tekentafel tot en met het vervangingsvraagstuk na dertig of veertig jaar. Hierbij heb je het dus veel meer over het bieden van productoverstijgende oplossingen. Ook al kun je fl exibel produceren en leveren, een goede oplossing begint bij het doorgronden van de klantvraag, vervolgt Van der Sanden. En juist hierom is het voor ons zo belangrijk om in een vroeg stadium met projectpartijen als de architect en de opdrachtgever aan tafel te schuiven. Zo zijn we in staat om vanuit gezamenlijke expertise een voor de eindgebruiker optimaal eindproduct te realiseren. Daarnaast kunnen we toegevoegde waarde bieden die echt onderscheidend is. Hiermee proberen wij zoveel mogelijk de klassieke prijsdiscussie over initile aanschaf te voorkomen en juist te praten over de totale people fl ow in een gebouw en de Total Cost of Ownership van een lift. Als leverancier die staat voor kwaliteit willen wij namelijk ook onze verantwoordelijkheid blijven dragen over de lange termijn.

Visser stemt in: Transparantie en wederzijds vertrouwen zijn een groot goed. Om te kunnen garanderen dat we niet alleen een duurzaam product leveren, maar ook een duurzame relatie met de klant aangaan, leiden we eigen onderhoudspersoneel op en blijven we graag verantwoordelijk voor goed functionerende liften. Mede hierdoor zijn bijvoorbeeld PPS- en DBFMO-constructies contract vormen waarin wij erg erkend worden door de markt. Onze verkopers zijn dan ook goed onderlegd wanneer het van a tot z meedenken betreft in een project, door middel van bijvoorbeeld capaciteitsberekeningen en liftsimulaties, vervolgt Visser. Hij ziet het project huisvesting DUO en Belastingdienst Groningen als icoonproject waar zijn organisatie aan heeft meegewerkt. Dit laat zien wat de winst kan zijn van dergelijke contractvormen. Dit is een van de grootste nieuwbouwprojecten van de Rijksgebouwendienst geweest.Een korte tour door de eigen opleidingsfaciliteit wijst uit dat er geen gebrek is aan de genoemde kennisdeling. Nieuwe medewerkers leren hier de fi jne kneepjes en

Partner uitgelicht


HeVg`ndjg^bV\^cVi^dc>che^gVi^ZaZ^YiidiXgZVi^kîZî#AVVij^che^gZgZcYddg]Zic^ZjlZGD8@E6C:A7gâa^VciVhhdgi^bZci#OZhi^ZchX]îiZgZcYZYZh^\chbZiZZckZgWaj[[ZcY` aZjgZcheZa\ZkZcjl\ZkZaZZc\aVcoZcYZjîhigVa^c\#Odca^X]id[\Zg^X]iZa^X]ihedihkZghiZg`ZcYZjîhigVa^c\kVcjl\ZWdjl#9Zc^ZjlZYZh^\chZg^ZW^ZYijdcWZ\gZchYZdcilZgekg^_]Z^Y#8gZZgZZcjc^Z`Zh^\cVijjgkddgjl\ZWdjlbZiGD8@E6C:A7gâa^Vci#

KddgbZZg^c[dgbVi^ZZcZZc^che^gZgZcYZk^YZd!\VcVVgmmm$heYafWd[b$db%Xh_bb_Wdj$

>che^gVi^ZaZ^YiidiXgZVi^kîZî#AVVij^cGD8@E6C:A7gâa^VciVhhdgi^bZci#OZhi^ZZZckZgWaj[[ZcY` aZjgZcheZa\ZkZcjl\ZkZOdca^X]id[\Zg^X]iZa^X]ihedihkZghiZg`ZcYZ9Zc^ZjlZYZh^\chZg^ZW^ZYijdcWZ\gZchZZcjc^Z`Zh^\cVijjgkddgjl\ZWdjlbZi

KddgbZZg^c[dgbVi^ZZcZZc^che^gZgZcYZmmm$heYafWd[b$db%Xh_bb_Wdj$

7Z`^_`YZ^che^gZgZcYZk^YZd

installatiemethodieken, terwijl langgedienden up-to-date blijven met actualiteiten. Investeren in kennis is noodzakelijk: Duurzaam met je medewerkers omgaan. Onderschat de waarde daarvan niet, want je hebt capabel en betrokken personeel nodig om de kwaliteit te bieden die klanten van je verwachten, vindt Visser.

KwaliteitsslagDe eerdergenoemde kwaliteitsslag wordt niet alleen aan de voorkant van het proces gemaakt. Ook aan de achterkant hebben we veel gewonnen over de afgelopen jaren. Zo kunnen we bijvoorbeeld ook werken met prefabricage. Hierbij worden de liften compleet aangeleverd op de plaats van bestemming, gereed voor installatie, aldus Visser. Trots toont hij een voorbeeld van een lift die na transport direct kan worden ingebouwd, waardoor het proces soepel blijft lopen.Deze pre-assemblage levert een aantal voordelen op voor zowel Mitsubishi als de overige partijen in de keten. Niet alleen is er de effi cintieslag in werkuren en de reductie van afvalstoffen op de bouwplaats, ook is assembleren in de fabriek veel prettiger voor monteurs dan werken in een koude, natte liftschacht. Daarnaast is er een betere controle op kwaliteit mogelijk en kunnen hout en verpakkingsmateriaal beter gescheiden worden, waardoor afvoer duurzamer wordt. Zodoende voert Mitsubishi Elevator Europe al haar afval af naar bedrijven die het weer hergebruiken voor de opwekking van energie of bijvoorbeeld de productie van papier.

Nieuwe contractvormenToch focussen steeds meer partijen zich niet per defi nitie meer op de aanschaf van liften, maar juist op het gebruik en het onderhoud hiervan. We zien een verschuiving van aanschaf of bezit naar gebruik. Daarnaast zien we steeds vaker dat Mitsubishi Elevator Europe een bouwkundig regisseur is in het proces, waarbij we soms zelfs optreden als hoofdaannemer in geval van renovaties. Gebruiken zonder te bezitten kan hierbij onderdeel zijn van contracten. Denk hierbij aan het leasen van liften of onderhoudscontracten die volledig gebaseerd zijn op gebruik en omgevingsfactoren. Hierin zijn wij op dit moment al best ver en zullen wij ook in toenemende mate mee op de markt gaan komen, vertelt Visser.

TransparanterVan der Sanden vult aan: De uitdaging voor ons is om daar nog verder in te groeien en de winst op het gebied van Total Cost of Ownership (TCO) ng transparanter te maken. Daar werken we op dit moment ook hard aan. Een belangrijk voorbeeld hierin is ons Remote Monitoring-project. Hiermee kunnen we het gedrag van liften beter meten en in de toekomst mogelijk zelfs onderhoud op afstand gaan verzorgen. Dit soort innovaties zijn voor ons ook noodzakelijk om op de lange termijn het verschil te maken. In het klassieke aannemersmodel leg je het op het gebied van initile aanschafkosten als Mitsubishi zijnde misschien

af, maar over dertig jaar gemeten kun je wel drie keer zo goedkoop zijn.Deze vormen van contracting vallen of staan volgens Visser met n criterium: transparantie. Het belang hiervan licht hij toe in een expertblog op DuurzaamGebouwd.nl, waarin hij aangeeft dat de transparantievraag eigenlijk een vraag is naar een betrouwbaar kosteninzicht over de lange termijn. Zoals Bram al aangeeft is het juist op de lange termijn dat we het verschil kunnen en moeten maken. Dn kunnen we ons verhaal vertellen. Dit is tegenwoordig dubbel zo belangrijk omdat gebouweigenaren verantwoordelijk zijn voor de langdurige exploitatie van het gebouw.Visser verzoekt de bouwen vastgoedsector daarom nog eens goed na te denken over wat nu echt duurzaam is. Dat is niet alleen een duurzaam product met een goede energie-effi cintie in je gebouw laten installeren. Of op de juiste manier investeren in je personeel. Het is het totaalplaatje, waarbij we het proces integraal oppakken, met contractvormen waarbij we gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor een goed eindresultaat. Ook op de lange termijn.

Bram van der Sanden en Evert Visser. Innovaties als Remote Monitoring zijn noodzakelijk om op de lange termijn het verschil te maken.

Expertblog Evert VisserU leest de expertblog Transparantie van Evert Visser op DuurzaamGebouwd.nl. Bekijk actuele expertposts in het kader aan de rechterzijde van de website. Klik op Alle expertposts om een volledig overzicht te krijgen van de gepubliceerde stukken.

Partner uitgelicht


Adjunct-directeur Sjoerd Quint is nauw betrokken bij de formulering en uitvoering van het duurzaamheidsbeleid van zijn organisatie. Nog niet zo lang geleden kreeg dit beleid een volgend hoofdstuk. DeltaWonen formuleerde in 2013 een nieuwe ambitie Durf en Duurzaamheid 2.0, waarin we duurzaamheid als leidend principe stellen achter alle beslissingen die we maken. We legden dit beleid vast in onze strategie en al snel volgde een plan om onze woningvoorraad te verduurzamen, 8.800 woningen van 14.500 eenheden. Ons ultieme doel is dat we op de lange termijn een volledig energieneutrale voorraad realiseren.Dat doel komt langzaam maar zeker binnen handbereik. Quint is ervan overtuigd dat zijn corporatie dit doel bereikt, door minder voor te schrijven en veel meer te

defi niren op uitkomsten. De focus leggen op resultaat en prestaties, niet meer alleen op prijs. Bij twee projecten, in Zwolle en in Wezep, voegden we daad bij woord. We bevroren de prijs, waardoor ontwikkelaars met een vaste waarde werkten en ruimte hadden zich te onderscheiden op vlakken die er echt toe doen: duurzaamheid en kwaliteitsborging.

Competitie op duurzaamheidsgebiedProjectmanager van deltaWonen Gabrille Roelofs was verantwoordelijk voor de aanbesteding en begeleiding bij deze trajecten. Vooraf stelden we vast dat we energienotanul-woningen wilden bouwen. De ambitie hiervoor legden we neer bij een geselecteerd aantal ontwikkelaars, waaronder de combinatie VolkerWessels

Wonen met een energiebundelHoe ziet onze woningvoorraad er over tien jaar uit? Deze vraag staat bij veel woningcorporaties centraal. In de opmars naar energieneutraliteit verschillen de ambities en de aanpak tussen corporaties fors. Hoe ver en hoe groot is de stip aan de horizon voor deltaWonen, actief in Zwolle, Kampen en Oldebroek?

Bij het project waren tevens architectenbureau 19 het atelier en Homij technische installaties betrokken.

Nul-op-de-Meter met EPC -0,54

Tekst: Marvin van Kempen


Vastgoed en Ufkes Apeldoorn. Uitgangspunt was dat er een conceptuele woning werd getoond zonder gas, met een prestatiegarantie op installaties. Vanwege de afwezige focus op prijs ontstond al snel een competitie op duurzaamheidsgebied.Een conceptuele woning aanbieden betekent niet dat je zuiver eenheidsworsten fabriceert, verzekert Onno Dwars, Hoofd Acquisitie & Innovatie bij VolkerWessels Vastgoed en expert bij Duurzaam Gebouwd. Bijzonder aan het plan is dat w

Duurzaam Gebouwd Magazine # 30

Documents

Transcript of Duurzaam Gebouwd Magazine # 30