Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

24
Respect voor mens en milieu bepaalt bedrijfsvoering bij papierproducent. Wie zijn de winnaars van de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014? Doen wat je zegt, was de insteek van het congres Duurzaam Geproduceerd. Kansen voor de suikerbietchemie Editie december 2014

description

 

Transcript of Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

Page 1: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

Respect voor mens en milieu bepaalt bedrijfsvoering bij papierproducent.

Wie zijn de winnaars van de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014?

Doen wat je zegt, was de insteek van het congres Duurzaam Geproduceerd.

Kansen voor de suikerbietchemie

Editie december 2014

A-Cover.indd 1 10-12-14 15:20

Page 2: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

De Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud

(NVDO) is de toonaangevende branchevereniging op het

gebied van onderhoud. Het overdragen van kennis en het

realiseren en in stand houden van het grootste onder-

houdsnetwerk van Europa, ziet de NVDO als belangrijke

doelstelling. Met een groeiend aantal leden van onder-

houdsprofessionals biedt de NVDO een ongeëvenaard

netwerk van branchegenoten. De NVDO kent diverse bran-

che- en aspectgerichte secties en regionale kringen. De

vereniging draagt bij aan (wetenschappelijk) on-

derzoek en brengt trends, ontwikkelingen en visies

binnen de branche in kaart.

Conditiebewaking Veiligheid

Maintenance Expertise - Techniek

Netwerk en?

Ga naar www.nvdo.nl en meld je aan...

Deel kennis en ervaring >> word lid!

Meld je aan!

www.nvdo.nl

> lidmaatschap

Conditiebewaking

Maintenance Maintenance Maintenance Maintenance

Meld je aan!

www.nvdo.nlwww.nvdo.nl

> lidmaatschap

Ervaar netwerken in groter verband

Lidmaatschap van de NVDO biedt vele voordelen

• Professioneel netwerk op het gebied van onderhoud • Kringbijeenkomsten en seminars over specifi eke thema’s• Cursussen over onderhoudsmanagement • Studiedagen met actuele thema’s • Secties en werkgroepen gericht op specifi eke

onderhoudsaspecten • Vacaturebank • Lidmaatschap van de NVDO Group op LinkedIn• (wetenschappelijke) Onderzoeken • NVDO Corrosie Helpdesk • Jongerenboard

• NVDO Onderhoudskompas• Platform Materiaalkunde• (wetenschappelijke) publicaties, waaronder Visiedocumenten• Kortingen op ons cursusaanbod van de NVDO Maintenance

Academy • Korting op NVDO-studiedagen• (gratis) abonnement op de vakbladen iMaintain/MaintNL en

MaintWorldAsset Management, Duurzaamheid en Veiligheid zijn belangrijkethema’s waaraan de NVDO regelmatig en in breder verband aandacht besteedt!

NVDO - Lange Schaft 7G - 3991 AP Houten | Postbus 138 - 3990 DC HoutenTelefoon 030 - 634 60 40 | Fax 030 - 634 60 41 | E-mail [email protected] | www.nvdo.nl

A-Cover.indd 2 10-12-14 15:20

Page 3: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

3december 2014

Twintro

Stroom uit planten zorgt voor licht op brug en in pandEen baanbrekende innovatie én een wereldwijde primeur. Dat is Plant-e: een systeem waarbij met levende planten elektriciteit wordt opgewekt om ’s avonds als openbare verlichting te ge-bruiken. Op twee plekken in het land, Ede en Zaandam, is begin november die verlichting ontstoken.

Onder invloed van de zon produceren planten organisch ma-teriaal. Een deel daarvan wordt via de wortels uitgescheiden. Bacteriën rond de plantenwortels breken dit materiaal af en daarbij komen elektronen vrij. Een koolstofelektrode vangt die energie op. Door koppeling van een tweede elektrode aan de

eerste, stromen elektronen van de ene elektrode naar de andere en wordt stroom geproduceerd.In Ede voedt het systeem de tijdelijke verlichting in een vangrail naar een viaduct over de A12. Op termijn wordt deze verlichting vervangen door een lichtkunstwerk boven de A12. In Zaandam gaat het om het monumentale pand de HEMbrug van eigenaar het Rijksvastgoedbedrijf. Die onderzoekt innovatieve technolo-gieën om bij te dragen aan energiebesparing en CO2-reductie in de rijkshuisvesting.

Meer informatie op www.plant-e.com.

@DGeproduceerd Stroom uit planten zorgt voor licht op brug en in pand #duurzaam #verlichting http://bit.ly/1yH9q5k

B-Twintro.indd 3 10-12-14 15:22

Page 4: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

4 december 2014

Column

Colofonnummer 4 - 2014 ISSN: 2214-7608

Uitgave van Industrielinqs pers en platformVeembroederhof 7, 1019 HD AMSTERDAM

UitgeverWim Raaijen 020 3122 081Mark Oosterveer 020 3122 293

HoofdredactieWim Raaijen 020 3122 081

EindredactieLiesbeth Schipper 020 3122 283

MedewerkersDagmar Aarts, Fiona van Kessel, Miriam Rook, Harmen Weijer

Lay-outDe Opmaakredactie

Cover Wim Raaijen

AdvertentieverkoopArthur Middendorp, Jetvertising, 070 399 0000

TrafficBreg Schoen

Websitewww.duurzaamgeproduceerd.nl

Twitter@DGeproduceerd

Linkedinwww.linkedin.com/groups/Duurzaam-Geproduceerd-4468707

Facebook www.facebook.com/DuurzaamGeproduceerd

Missie Kennisplatform Duurzaam GeproduceerdDuurzaam Geproduceerd is hét onafhankelijke kennisplatform over duurzaamheid in de industrie. Het informeert en inspi-reert de professional door nieuws, visies van experts, interes-sante projecten, innovatieve producten en door het aanbieden van inspirerende evenementen. Tegelijkertijd is Duurzaam Geproduceerd een complementair en interessant netwerk van personen en bedrijven.Het kennisplatform heeft als missie de verduurzaming van de industrie te stimuleren door kennis en visie te delen. Tussen overheid en bedrijfsleven, tussen professionals en experts, tus-sen startups en multinationals. Met als doel: hoe verlagen deze bedrijven de footprint van hun producten, zowel in het eigen proces als in de keten?Duurzaam Geproduceerd is bedoeld voor mensen die werk-zaam zijn bij bedrijven in voornamelijk de maakindustrie, die ook energie-intensief zijn.

Partner of lid wordenProfessionals uit industrie met een duurzaamheidambitie of -traditie voelen zich thuis bij het platform DuurzaamGeproduceerd. Partners en leden van Duurzaam Geproduceerd horen bij een selectief, en snel groeiend netwerk van duurzame bedrijven in de industrie, technologie en overheid.

Partners van Duurzaam geproduceerd adviseren de redactie over de koers en de actuele thema’s van het magazine en de internetsite, werken mee aan de opzet en uitrol van het Duur-zaam Geproduceerd Congres, en zijn altijd welkom op de evene-menten die bij ‘hun’ platform horen. Partners zijn met hun logo zichtbaar op alle uitingen van het Platform, zijn eventpartner van het jaarcongres en hebben toegang voor twee personen bij evenementen die horen bij Duurzaam Geproduceerd en het vakblad Utilities, waaronder Watervisie. Daarnaast krijgen zij een advertorial, een BIZZ56”film en meer.

Als lid van Duurzaam Geproduceerd krijgt u voor twee perso-nen toegang tot het Duurzaam Geproduceerd Congres én het Watervisie-congres. Bovendien ontvangt u een papieren en di-gitaal abonnement op het magazine Duurzaam Geproduceerd.

Meer informatie vindt u op www.duurzaamgeproduceerd.nl bij ‘partner worden’ of kunt u contact opnemen met Anouk Bouw-meester, [email protected] of 020 3122 797.

@reporter_wimraaijen

Valley of DeathVeel technostarters denken aanvankelijk dat hun geweldige techniek zichzelf wel verkoopt. Daarmee bijten ze zichzelf in de staart. Hun technologie biedt vaak een oplossing voor een probleem dat hun potentiële klanten vaak nog niet zien. Het is bekend dat gebrekkige marketing en marktkennis de beruchte Valley of Death zo dodelijk maken. Gebrek aan marktkennis nekt veel veelbelovende, innovatieve bedrijfjes.

Dat er gelukkig ook slimme, minder marktvreemde techostarters zijn, bewijst de di-rectie van Fowid. De winnaar van de Proces Enlightenmentz van 2013 doet er alles aan om gezien te worden. Terecht, want hun technologie, de Spinning Disc, kan che-mische productie een volledig andere wending geven. Dergelijke microreactoren kunnen de productie van chemicaliën, medicijnen en ingrediënten duurzamer, vei-liger en efficiënter maken en industriële installaties drastisch laten krimpen. Veel kan in het formaat van een koekblik. Alleen moet de procesindustrie dat wel inzien…

De focus van het bedrijf lag na het winnen van de Process Enlightenmentz 2013 vooral naar buiten. Zo mocht het presenteren bij het gerenommeerde TEDx Binnen-hof, won het net niet De Vernufteling van KIVI/NIRIA omdat publieksstemmen te zwaar meetelden (alsof het the Voice of Holland is) en sleepte het onlangs wel de prestigieuze Herman Wijffels-prijs in de wacht. En, wat nog veel belangrijker is, alle aandacht heeft de Spinning Disc in een stroomversnelling gebracht. Er zijn inmid-dels verschillende proefprojecten gestart. Flowid lijkt de Valley of Death definitief achter zich te laten.

Bij de winnaars van de Enlightenmentz 2014, die tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd 2014 werden gekozen, zitten weer twee technostarters: Algae Food & Fuel met de mobiele algenfabriek en Ecodish met een biologisch afwasmiddel. Mooie oplossingen! Daar zal het wederom niet aan liggen. Het allerbelangrijkste is dat deze bedrijfjes zich blijvend in het spotlicht gaan begeven. Zodat zij over een jaar ook het eerste hoofdstuk van hun succesroman hebben geschreven. Het is net als bij jongleren: als je niet gooit, zal je ook niet vangen.

B-Column_Colofon.indd 4 10-12-14 15:21

Page 5: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

5december 2014

Inhoud

10 Interview - Kansen voor de suikerbietchemieDe suikerbiet als grondstof voor de chemie staat volop in de belangstelling. Aandacht die de biobased economy in deze nog prille fase heel goed kan gebruiken, stelt Alex Benschop van Royal Cosun. Volgens hem liggen de beste kansen voor biomaterialen voorlopig in hoogwaardige toepassingen, waarbij specifieke eigenschappen volop tot hun recht komen.

12 Congres - Plan en praktijk dichter bij elkaarDoen wat je zegt, daar ging het 18 november tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd over. Veel bedrijven prediken openlijk duurzaamheid, maar hoe kunnen ze hun intenties daadwerkelijk in praktijk brengen?

14 Best Practice - Respect voor mens en milieuVan Houtum is een bedrijf in de papierindustrie dat maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel heeft staan. Respect voor mens en milieu bepaalt de bedrijfsvoering, stelt voorzitter van de raad van commissarissen Henk van Houtum.

16 Enlightenmentz - Verkiezing tot einde spannendTijdens het congres Duurzaam Geproduceerd werden de winnaars van de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 bekendgemaakt. De negen finalisten pitchten eerst hun lichtende voorbeelden voor een volle zaal. Het publiek kon vervolgens zijn stem uitbrengen en daarmee de uitslag van de verkiezing nog beïnvloeden.

18 Enlightenmentz - CO2 als grondstof voor biomassaHet kweken van algen is ondernemen met een hoog risico-profiel, stelt Arnout van Diem, CEO van BioSoil Groep. Zijn bedrijf is nauw betrokken bij het algenproject dat won bij de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 in de categorie Process. Het gaat om een mobiele proeffabriek voor algenraffinage die op maat de gewenste ingrediënten uit algen kan zuiveren.

19 Enlightenmentz - Micro-organismen vervangen chemicaliënHet zelfherstellend vermogen van onze planeet is majestueus en indrukwekkend, maar we moeten er niet roekeloos mee omgaan, vindt Marcel in het Veld. Hij is maker en bedenker van Ecodish, een afwasmiddel voor de vaatwasmachine zonder chemicaliën. Daarmee won hij de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 in de categorie Product.

20 Enlightenmentz - Duurzaamheid maakt een mens creatieverIn 2020 wil tapijtfabrikant Interface geen enkele negatieve invloed meer uitoefenen op onze planeet. Geanne van Arkel, hoofd duurzame ontwikkeling bij het bedrijf, voert die visie in alle dimensies in het bedrijf door. Daarmee won het de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 in de categorie Social.

En verder 3 Twintro 4 Commentaar 6 Offline

10

12

14

16

18

C-Inhoud.indd 5 10-12-14 15:22

Page 6: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

6 december 2014

Offline

Het belangrijkste doel van Duurzaam Geproduceerd is dat het industriële bedrijven verbindt.

Boerée (RVO): ‘Ondersteun industrie in innovatie’

De industrie moet meer worden onder-steund in innovatie en nieuwe techno-logieën, in plaats van dat ze te beperkt moet voldoen aan duurzaamheids-doelen. Dat zegt Rob Boerée, directeur Nationale Programma’s bij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland in zijn afscheidsinterview met Kennisplat-form Duurzaam Geproduceerd. Boerée neemt per 16 december officieel af-

scheid bij RVO vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd.In zijn lange carrière (sinds 1975) heeft Boerée gemerkt dat er veel is gebeurd op het gebied van verduurzaming, maar dat er in de in-dustrie nog veel meer stappen kunnen worden gezet. Hij pleit voor meer ruimte voor innovatie bij bedrijven. ‘Geef bedrijven de ruimte en ondersteun hen in hun streven in te zetten op innovatieve tech-nologie. Dan komen energiebesparing en verduurzaming als van-zelfsprekend om de hoek kijken’, stelt Boerée ‘Op het moment dat de overheid in staat is tegen bedrijven te zeggen: “Ik ondersteun je in jouw core-business”, dan werkt het direct door bij energiebespa-ring en verduurzaming.’Het is alleen een andere invalshoek, meent Boerée. ‘Neem nu Tata Steel. Dat is een energieverslindend bedrijf, en daarom heeft het opnieuw nagedacht over het kernproces van staal maken. Bij dit nieuwe proces, Hisarna genoemd, kijkt het allereerst naar kosten-verlaging en dan kom je automatisch uit bij minder energiever-bruik en CO2-uitstoot: het mes snijdt aan meerdere kanten.’Een interessante ontwikkeling vindt Boerée de omslag naar een cir-culaire economie. ‘Deze ontwikkeling van afval naar grondstof leidt tot een paradigmaverschuiving in bijvoorbeeld de afvalstoffenwet-geving. Dat we die hebben, is natuurlijk heel goed en erg nodig, maar er zijn nieuwe richtingen en innovaties, waardoor de overheid opnieuw moet gaan nadenken over aanpassingen van de huidi-ge wet- en regelgeving. Afval naar grondstof levert een gezonde businesscase op, maar de huidige afvalstoffenregeling houdt be-drijvigheid daarin soms tegen. Daarom moeten we op dit gebied experimenteerruimtes creëren, weliswaar met enige sturing vanuit de overheid, maar waarin bedrijven ruimer met de wet- en regelge-ving kunnen omgaan.’

Lignine in plaats van bitumen levert bio-asfalt op

Door bitumen te vervangen door lig-nine is een groep bedrijven in Zee-land, waaronder H4A uit Sluiskil, erin geslaagd een nieuw soort asfalt te ont-wikkelen: bio-asfalt. Lignine is een na-tuurlijke lijmstof die zorgt voor stevigheid in allerlei planten en bomen en is volop aan-wezig in bijvoorbeeld stro. Door toepassing van lignine kan fossiele bitumen (dat nu wordt gemaakt uit aardolie) worden vervangen. De milieuprestatie van het asfalt wordt zo aanzienlijk verhoogd. Bo-vendien wordt verwacht dat functionele eigenschappen, zoals de rolweerstand van het asfalt, kunnen worden verbeterd en dat het asfalt ook stiller wordt. Diverse overheden en bedrijven hebben al aangegeven geïnteresseerd te zijn in deze ontwikkeling.Wageningen UR Food & Biobased Research onderzoekt samen met projectpartners H4A en het Asfalt Kennis Centrum de mogelijke toepassing van lignine in Zeeuwse wegen. De eerste proefstukken asfaltbeton op basis van lignine zijn onlangs gemaakt en de be-trokken partijen zijn volop bezig om de eigenschappen te testen en optimaliseren. Naast de toepassing van lignine in asfalt worden binnen het tweejarige project ook de mogelijke bronnen voor lig-nine-rijke biomassastromen in kaart gebracht.

Bedrijven, overheden en NGO’s wil-len klimaatneutraal Nederland

Kun je in 2014 met el-kaar afspreken uiter-lijk in 2050 – maar het liefst eerder – een klimaatneutrale samenleving te hebben? Ja, zegt een snel groeiende groep van inmiddels 85 bedrijven, overheden en NGO’s. Zij hebben sinds november de handen ineen geslagen in de Klimaatcoalitie.Trekkers van deze klimaatneutrale beweging zijn het ministerie van Infrastructuur en Milieu, MVO Nederland, Klimaatverbond Neder-land en Natuur & Milieu. De afgelopen maanden hebben zij een coalitie van overheden, bedrijven, NGO’s en netwerk- en kennisor-ganisaties samengebracht om in aanloop op de VN Klimaattop in Parijs een inspiratienetwerk van doeners bijeen te brengen.Toonaangevende bedrijven als DSM, FrieslandCampina, Philips en veel midden- en kleinbedrijven hebben zich al aangesloten. Ook grote gemeenten als Utrecht, Haarlem en Nijmegen zitten in de Ne-derlandse Klimaatcoalitie. Alle deelnemende partijen komen met ideeën en gaan benoemen wat hun inzet is op korte termijn voor een klimaatneutrale bedrijfsvoering. Daarnaast spreken ze af dat ze hun huidige CO2-footprint inzichtelijk maken.

E-Offline.indd 6 10-12-14 15:23

Page 7: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

7december 2014

Offline

Geciteerd

‘Duurzaamheid is veel meer dan energie-besparing of een duurzaam product in de markt zetten. Waar het om gaat is, welke impact heb je? Waar in je bedrijfsvoering en processen draag je bij en waar ben je nog voor verbetering vatbaar?’Hannie Stappers, director Public Affairs

‘De technologie heeft veel van onze mili-euproblemen veroorzaakt, maar oplossen doet het ook.’Rob Boerée, directeur Nationale Program­ma’s, Rijksdienst voor Ondernemend

Nederland

‘De Bankwijzer heeft het onderwerp maat-schappelijk verantwoord ondernemen op de kaart gezet, niet alleen bij de banken, maar ook bij de consument. En voor de banken zijn de concrete handvatten die de wijzer voor duurzaam financieel beleid biedt, erg handig.’Minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelings­samenwerking)

Waterschappen aan de slag met grondstoffen uit afvalwater

Fosfaat als groene meststof voor de landbouw, cellulose voor asfalt en CO2 voor tuinbouw-kassen of de procesindustrie. Het zijn enkele van de vele toepassingen waarmee alle 23 waterschappen met de industrie aan de slag gaat door grondstoffen uit afvalwater terug te winnen. Daarvoor hebben ze in november de Green Deal Grondstoffen ondertekend.Deze Green Deal richt zich op het verder sti-muleren van het winnen van waardevolle grondstoffen. Uit afvalwater kan naast fosfaat onder andere ook cellulose, polymeren, al-ginaat en CO2 worden gewonnen. Bedrijven kunnen deze grondstoffen opnieuw gebruiken. De waterschappen beginnen met kans-rijke demonstratieprojecten die van aanbesteding tot realisatie door het Rijk worden on-dersteund en gevolgd om van te leren. Het Rijk neemt belemmeringen in regelgeving weg en werkt actief mee aan het oplossen van allerlei praktische problemen, bijvoorbeeld rond vergunningverlening. Met de investeringen zijn vele tientallen miljoenen euro gemoeid. De STOWA (Stichting Toegepast Onderzoek Waterschappen) investeert daarnaast miljoenen in onderzoek naar nieuwe technieken. Het Rijk heeft toegezegd te helpen met het vinden van aanvullende financiering.

Technologie maakt van PET-afval weer plastics ‘als nieuw’

Zou het mogelijk zijn om uit PET-afval het polyester (PET) eruit te halen en weer te verwerken tot een kleurloos basismolecuul? Met dat idee is het jonge Eindhovense bedrijf Ioniqa aan de slag ge-gaan.In Europa is in 2013 1,631 mil-joen ton aan PET-flessen te-ruggekomen voor recycling.

Dat is nog geen 55 procent van de geproduceerde hoeveelheid. De flessen worden me-chanisch gerecycled door ze te versnipperen tot flakes. Deze flakes worden omgesmolten en opnieuw gebruikt bij de productie van PET-flessen en -verpakkingen. Tot nu toe is het technisch niet mogelijk om meer dan vijftien procent van het gerecyclede materiaal zo te benutten.Ioniqa heeft echter een technologie ontwikkeld, inmiddels ook gepatenteerd, die upcy-cling van PET-afval mogelijk maakt. Het gaat om de zogeheten magnetic fluid catalyst-tech-nologie. Dit innovatieve en energiezuinige proces maakt gebruik van slimme, magnetische vloeistoffen.In dit proces wordt PET-afval – eventueel gekleurd – omgezet in blanke monomeren, die weer kunnen worden ingezet in het normale PET-productieproces. Het bedrijf noemt deze PET zelfs cradle-to-cradle-PET. Het wordt nu tijd voor de volgende fase: de vorming van een consortium om een grotere proefinstallatie neer te zetten. Het Rotterdamse Indorama Ventures is als grootste PET-producent van Europa nauw betrokken bij deze ontwikkeling van mogelijkheden voor optimale recycling.

E-Offline.indd 7 10-12-14 15:23

Page 8: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

8 december 2014

Offline

Corbion wordt producent van bioplastics

Corbion gaat zich sterker richten op bioplastics en dan vooral in de productie van bioplastics op basis van melkzuur (PLA). Voor zestig miljoen euro investeert het bedrijf in Thailand in een PLA-fabriek van 75 kiloton.Het bedrijf maakt al jaren grondstoffen voor de productie van bio- plastics. Zo maakt het bedrijfsonderdeel Purac melkzuur-grond-stoffen. Nu wil het bedrijf zelf bioplastics gaan produceren. ‘Corbi-on zal zich versneld op het terrein van de biotechnologie begeven en de volgende stap zetten in de bioplastics-waardeketen door PLA-producent te worden’, zo verduidelijkt topman Tjerk de Ruiter van Corbion. ‘Hiermee zal Corbion nieuwe, biologisch afbreekbare oplossingen introduceren op de markt voor plastics.’

Bioraffinage van eiwitrijke restproducten haalbaar

Bioraffinage waarbij zowel suikers, bio-energie als eiwitrijke pro-ducten uit biomassa wordt gehaald, is technisch en financieel haalbaar. Dat blijkt uit de eerste resultaten in het zogeheten Mimo-sa-project. Daarin doet Wageningen UR samen met RWE/Essent Po-wer, Nuscience (Agrifirm Group) en Energy Valley onderzoek naar geïntegreerde bioraffinage.Bekend is al dat uit biomassareststromen energie is op te wekken of meerdere producten zijn te winnen. Maar het gaat hierbij om zogeheten single-input en single-output processen: één grond-stof (stro, restproduct van graanproductie) levert één product op (bio-ethanol) via fermentatie en destillatie. Het Mimosa-project richt zich op innovatieve processen met een multi-input en mul-ti-output concept die zijn gebaseerd op verschillende voorbehan-delingstechnieken voor cellulose-grondstoffen.Uit procesintegratie is gebleken dat er – naast een aanzienlijke hoeveelheid suikers voor fermentatiedoeleinden en lignine voor energieopwekking – een hoogwaardig, met proteïne verrijkt pro-duct uit de grondstoffen kan worden gegenereerd. Het nieuwe, ge-integreerde proces zal naar verwachting op kleine schaal kosten- efficiënt zijn, aangezien het veel eenvoudiger qua ontwerp is dan de conventionele processen en bovendien op gematigde tempera-turen kan worden uitgevoerd.

Flowid wint Herman Wijffels Innovatieprijs

Nadat Flowid eind vorig jaar de eerste prijs in de Process Enligh-tenmentz 2013 van Duurzaam Geproduceerd had gewonnen, kan het Eindhovense bedrijf alweer een nieuwe prijs toevoegen, namelijk de Herman Wijffels Innovatieprijs. Flowid won in de ca-tegorie circulaire economie, en kreeg dertigduizend euro mee naar huis voor verdere ontwikkeling van het bedrijf. De jury benoemde de voordelen van de kleine fabriekjes die het bedrijf ontwikkelt: ‘De vinding van Flowid verkleint chemi-sche processen en maakt ze flexibel. Op elke locatie kan een Flowid worden geplaatst. Zonder grote fabrieken en zonder grote investeringen. Zo wordt werkgelegenheid en kennis be-houden en loopt Nederland voorop.’Directeur Jeoffrey van den Berg was blij met de prijs. ‘In de Spinning Disc kun je het proces bij optimale temperatuur en druk laten verlopen. Daardoor verloopt het proces veel sneller en produceren we met één liter net zoveel als een reactor van vijftigduizend liter’, aldus Van den Berg. ‘Fabrieken kunnen er de keten mee sluiten, want afval kunnen ze direct zelf herge-bruiken.’

E-Offline.indd 8 10-12-14 15:23

Page 9: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

9december 2014

Offline

Nieuw verpakkingsconcept leidt tot ketensamenwerking

Papierproducent Van Houtum is al jaren bezig met cradle-to-cradle-producten, maar nu heeft het bedrijf het assortiment uitgebreid met een totaal verpakkingsconcept dat vanaf het ontwerp is gericht op cradle-to-cradle. De ontwikkelingen van dit concept zijn uitge-voerd in samenwerking met de Universiteit Twente. Het eindresultaat is een achthoekige verpakking uit golfkarton, met een deksel van paperfoam.VPK Packaging produceert het golfkarton van de verpakking. Sinds mei kan deze produ-cent als eerste ter wereld cradle to cradle Brons-gecertificeerde golfkartonverpakkingen

aanbieden.Een tweede materiaal in het verpakkingsconcept is paper-

foam, een composiet van zetmeel en papiervezels. Samen met EPEA Nederland is gewerkt aan een

cradle-to-cradle quality statement, waarbij onderzoek is uitgevoerd naar de materiaalsa-menstelling en het beoogde (her)gebruik

van het product. Het resultaat van al deze ontwikkelingen is

tweeledig. Enerzijds heeft Van Houtum een mooi voorbeeld van de mogelijkheden van

cradle to cradle-verpakkingen met daadwer-kelijk toegevoegde waarde. Daarnaast hebben

VPK Packaging en PaperFoam een vliegende start beleefd met het benaderen van de markt met cradle to

cradle-verpakkingsoplossingen. Met dit project is niet alleen het belang van cradle to cradle-verpakkingsontwikkeling aangetoond, maar bovenal de zin en noodzaak van samenwerking tussen verschillende partijen.

Boek over innovaties is zelf biogebaseerde primeur

In 2013 werden de eerste kartonnen dozen geproduceerd met vezels van de tomatenplant. Dit inspireerde de makers van het onlangs gepubliceerde boek Connecting Industries: zou papier met deze vezels ook geschikt zijn voor een boek? Het resulteerde in het eerste boek ter wereld dat gedrukt is op restvezels van tomatenplanten. Het is een 216 pagina’s tellend koffietafelboek over duurzaamheid en innovatie in de Noordzee-delta. En de innovatie zit dus ook in het boek zelf. Het is gedrukt op papier waar-bij restvezels van de tomatenplant zijn gebruikt, naast cellulose. Hiermee ontstaat een nieuwe keten voor het hergebruik van reststromen, in dit geval van de glastuinbouw die dat goed kan gebruiken.In het boek wordt het proces voor dit papier uitgelegd. Tomatenkwekerij Lans uit het

Westland was de eerste kweker die par-ticipeerde in het innovatieproces voor de productie van karton en papier met nieuwe vezels. De raffinage van zijn rest-stromen uit de tomatenteelt leidde tot de vezels voor deze boekproductie. Met de papierproducent is gekeken naar het voor dit papier gewenste recept aan grams-gewicht en percentage vezels uit blad en stengels van de tomatenplant. In de pro-ductie van karton en papier moeten ve-zels bijvoobeeld lang en sterk zijn en een netwerk kunnen vormen.

‘Grote bedrijven als Unilever moeten in-novatiekracht van kleinere bedrijven ge-bruiken.’Marga Hoek, De Groene Zaak, tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd 2014

‘In drie jaar tijd zijn we omgeturnd naar cradle to cradle-filosofie. Met een positie-ve agenda!’Henk van Houtum, voorzitter raad van commissarissen Van Houtum BV, tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd 2014

‘We zijn dankbaar voor de crisis. Daardoor denkt de industrie niet meer: we redden het wel met oude technieken. Nieuwere technologie is nodig.’Jeoffrey van den Berg, directeur FlowidNL, tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd 2014

Geciteerd

E-Offline.indd 9 10-12-14 15:23

Page 10: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

10 december 2014

Interview

Royal Cosun kijkt over traditionele grenzen

Kansen voor de suikerbietchemie

FOTO

: WIM

RA

AIJ

EN

N-Interview.indd 10 10-12-14 15:24

Page 11: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

11december 2014

Interview

‘We moeten biomaterialen ontwikkelen die de uitgebreide tests van Philips doorstaan. Een koffiezetapparaat moet honderddui-zend kopjes koffie kunnen zetten.’

De suikerbiet als grondstof voor de chemie staat volop in de belangstelling. Aandacht die de biobased economy in deze nog prille fase heel goed kan gebruiken, stelt Alex Benschop van Royal Cosun. Volgens hem liggen de beste kansen voor biomaterialen voorlopig in nieuwe, hoogwaardige toepassingen, waarbij specifieke eigenschappen het meest tot hun recht komen.

Tekst: Wim Raaijen

eigenschappen van biopolymeren en voor welke toepassingen die functioneel meerwaarde bieden.’ Op die manier wordt het ook geen race om de laagste kostprijs, maar wordt er naar nieu-we, innovatieve mogelijkheden gezocht. ‘Denk bijvoorbeeld aan een babyflesje. Dat heeft andere eigenschappen nodig dan een normale PET-fles voor frisdrank. Het moet bijvoorbeeld vele ma-len kunnen worden hergebruikt en opgewarmd.’Daarom is Cosun ook zo blij met Philips Consumer Lifestyle als partner binnen het project Beets to Polymers. Samen met onder andere de universiteiten van Groningen en Maastricht ontwik-kelen Cosun en Philips kunststoffen voor huishoudelijke appara-ten met organische zuren als basis. Benschop: ‘Deze organische zuren zijn een hoofdbestanddeel van suikerbiet. In ons centrale lab in Roosendaal hebben we vier jaar onderzoek gedaan naar deze zuren en hebben we ontdekt dat het een goede bouw-steen kan zijn voor polymeren.’

TestsHet contact met Philips kwam tot stand via de Noordelijke Ont-wikkelingsmaatschappij (NOM). Benschop: ‘Van de NOM kregen we te horen dat Philips Consumer Lifestyle op zoek was naar bio-based materialen voor hun producten.’ Voor Cosun was dit een buitenkansje in haar strategie om op zoek te gaan naar materia-len met hoge toegevoegde waarde. ‘We staan nog aardig in het begin, maar het zijn mooie puzzels. We moeten biomaterialen ontwikkelen die de uitgebreide tests van Philips doorstaan. Zo wordt een stofzuiger bijvoorbeeld honderdduizend maal over een drempel gereden en moet een koffiezetapparaat honderd-duizend kopjes koffie kunnen zetten.’Juist in het onderscheid liggen volgens Benschop de grote kan-sen voor biogebaseerde materialen. Met nieuwe eigenschappen zijn mogelijk diverse verbeterde producten te maken. Overigens geen gemakkelijke weg. Benschop: ‘In het verleden duurde het al gauw twintig jaar voordat een nieuwe grote polymeer vol-doende ontwikkeld was voor marktintroductie. Dat gaat tegen-woordig misschien wat sneller. Maar vijf tot tien jaar zijn al snel om.’

ToevoegenDe suikerbietchemie moet vooral niet concurreren met wat nu al zeer efficiënt gebeurt, vindt Benschop: ‘Momenteel gaan we heel veel mogelijkheden af waar we iets kunnen toevoegen. Daarbij willen we vooral blijven doen waar we goed in zijn. Zo zoeken we naar partners in de chemie en andere sectoren die onze grondstof-fen willen inzetten. Natuurlijk verandert er veel, maar we zijn en blijven ook vooral een industrieel bedrijf dat zich richt op de ver-werking van suikerbieten en andere gewassen.’ b

Hoe Nederlands kun je het krijgen? De suikerbiet als grondstof voor de chemie. AkzoNobel kondigde onlangs aan de suikerbiet verder te willen onderzoeken als grondstof en ook Deloitte ziet veel mogelijkheden voor de suikerbietenchemie in Nederland.Op het eerste gezicht niet gek natuurlijk. Suiker is een interessan-te koolwaterstof, die ook mogelijkheden biedt buiten de voe-dingsmiddelenindustrie. In Brazilië rijdt een groot deel van de auto’s op bio-ethanol, uit suikerriet in dit geval. En de laatste jaren doen verschillende partijen onderzoek naar hoogwaardigere in-zet van suiker, onder andere als grondstof voor polymeren.

Tweede generatieRoyal Cosun, het moederbedrijf van onder andere Suiker Unie, ontwikkelt al zes jaar biogebaseerde grondstoffen uit suikerbie-tenpulp. Daarbij richt het bedrijf zich vooral op onderscheiden-de chemische bouwstenen en materialen. Alex Benschop, busi-ness development manager biobased bij Cosun: ‘Het blijft voorlopig heel moeilijk om te concurreren met de massaproduc-tie in de petrochemie. Neem bijvoorbeeld PET voor frisdrankfles-sen. Het is goed voor de biobased economy dat Coca-Cola een

bedrijf als Avantium ondersteunt bij de ontwikkeling van PEF, een bio-al-ternatief voor PET, dat overigens ook uit bietenpulp is te maken. Dat zou Avantium meteen ook een route ge-ven die niet concurreert met de voed-selketen. Tweede generatie dus.’Op wereldschaal concurreren met de petrochemie met biobased frisdrank-flessen lijkt voorlopig echter weinig kansrijk. Benschop: ‘In de petroche-mie gaat het om enorme hoeveelhe-den. Zo wordt PET gemaakt uit teref-taalzuur. Alleen al in het Vlaamse Geel produceert BP veel meer tereftaal-zuur dan wij aan suikerequivalenten uit onze volledige bietenproductie kunnen halen. Om nog maar een in-

druk te geven: wereldwijd wordt dertig miljoen ton tereftaalzuur geproduceerd. Om dat te vervangen is vijftig miljoen ton suiker nodig. Wij maken een miljoen ton. Dus het een-op-een vervan-gen van dit soort chemicaliën is niet eenvoudig.’

PhilipsVoorlopig wil Cosun zich bij de ontwikkeling van kunststoffen daarom vooral richten op hoogwaardigere en uniekere toepas-singen dan bijvoorbeeld de PET-fles. ‘We zoeken naar specifieke

N-Interview.indd 11 10-12-14 15:24

Page 12: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

12 december 2014

Plan en praktijk zoeken toenadering

Practice what you preach

Doen wat je zegt, daar ging het 18 november tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd over. Veel bedrijven prediken openlijk duur-zaamheid, maar hoe kunnen ze hun intenties daadwerkelijk in praktijk brengen? Volgens Mariska van Dalen van Tebodin begint een betere footprint van bedrijven bij de inkopers. En Marga Hoek van de Groene Zaak pleit ervoor dat grote bedrijven op zoek gaan naar trenddoorbrekende innovaties.

Dagmar Aarts

Niet elk bedrijf werkt volgens het cradle to cradle principe. Maris-ka van Dalen van Tebodin wil die bedrijven graag helpen aan een positieve footprint te werken. Volgens haar is het eigenlijk heel simpel: bedrijven moeten kijken hoe hun keten in elkaar zit en onderzoeken waar de keten kan worden verbeterd. Van Dalen vertelde tijdens het congres Duurzaam Geprodu-ceerd waar het volgens haar vastloopt in de industrie. ‘Wij heb-ben heel veel goede ondernemers die mooie producten maken. Maar wat zij maken, wordt niet altijd gekocht. Wij bedachten dat inkopers waarschijnlijk nog heel traditioneel inkopen. Daarom zijn wij ons op hen gaan richten.’

Goede voorbeeldMartin Scherpenisse is strategisch inkoopadviseur van de pro-vincie Zeeland en werkt samen met Tebodin. Zeeland wil een strategie opzetten om naar een biobased economie te gaan. Scherpenisse: ‘Op dit moment gaat het slecht met de economie in onze provincie. Een aantal bedrijven is failliet gegaan en an-dere vetrekken uit Zeeland. Om de economie te stimuleren, wil

Op zoek naar de waarde van duurzaamheid

Voorafgaand aan het congres Duurzaam Geproduceerd kon-den deelnemers een masterclass volgen van Tebodin. Het be-drijf had verschillende sprekers uitgenodigd die ieder vanuit hun eigen invalshoek hun visie gaven op het congresthema: Practice what you preach. Bovendien was er veel interactie met de deelnemers in de zaal zodat er een levendige discussie ontstond over hoe een bedrijf werkelijk duurzaam kan hande-len.Interessant was dat steeds het thema waarde terugkeerde: wat is de werkelijke waarde van producten die we ontwikke-len? Probleem is immers dat duurzame producten iets kosten en die kosten moeten worden terugverdiend. De relatie tus-sen duurzaam en euro’s is bijvoorbeeld uit te drukken in ener-gie, of beter gezegd energiebesparing. Maar de waarde kan ook terugkeren in de verzekeringspremie die elk jaar opnieuw moet worden betaald. Als bij de bouw van een kantoor of fa-briekshal bijvoorbeeld brandwerende isolatiematerialen wor-den gebruikt, zal dat terug te zien zijn in de premie voor de brandverzekering.Tijdens de masterclass kwam ook naar voren dat innovatieve bedrijven die hun duurzame product aan de man willen bren-gen minder moeten zeggen wat het is, en meer moeten ver-

tellen wat het doet. Dat is nog best een lastig punt, omdat techneuten goed zijn in oplossingen bedenken, maar het moeilijk vinden die te vertalen naar een heldere boodschap. Nog een laatste suggestie: maak een tweede offerte met duurzame materialen die in eerste instantie wel kostbaarder uitpakt, maar waarin je laat zien hoe het ook kan, en wat het op de lange duur oplevert. Zoals een lagere brandverzeke-ring.

Preaches

Q-Preaches GOED.indd 12 10-12-14 15:27

Page 13: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

13december 2014

Zeeland nu koploper worden in de biobased economy.’Maar als je wilt dat bedrijven naar een biobased economy gaan, dan moet je als provincie zelf het goede voorbeeld ge-ven. Dat was ingewikkeld in het begin, want de meeste me-dewerkers houden niet van verandering. Scherpenisse: ‘Het is ons toch gelukt door ge-woon het verhaal te vertellen over die economie. Dat begint erbij mensen mee te nemen in het proces en ook aan te ge-

ven: jij hebt iets nodig als ambtenaar in je functie, maar denk ook eens aan het stimuleren van de economie. Dat is ons hogere doel. Daardoor gaat het eigenlijk heel makkelijk, zijn mensen en-thousiast en willen ze graag meewerken en denken.’

Grote stappenMarga Hoek van De Groene Zaak had tijdens het congres een andere invalshoek op het in praktijk brengen van duurzame plannen. Zij pleitte ervoor grote stappen te nemen op weg naar een duurzame economie. ‘Kleine stapjes gaan te langzaam. Be-drijven moeten zoeken naar trenddoorbrekende innovaties. Ze moeten steeds met grotere slagen werken.’Volgens Hoek hebben grote be-drijven zelf vaak te weinig innova-tiekracht, maar staan ze ook niet in contact met kleine innovatieve bedrijven. ‘Ten eerste denkt een klein bedrijf vaak dat het niet ge-makkelijk toegang kan krijgen tot grote bedrijven. Ten tweede is

een groot bedrijf geïnstitutio-naliseerd met processen, regels en noem maar op. Kleine bedrij-ven niet. Qua cultuur vindt het elkaar moeilijk. Grote bedrijven zouden zich moeten verbinden aan initiatieven zodat ze op kunnen schalen.’

OvervloedHoek vertelde ook dat bedrij-ven producten moeten maken die op ecologisch, sociaal en fi-nancieel gebied duurzaam zijn. Er zijn bijvoorbeeld nog steeds miljoenen kinderen die kinderarbeid verrichten. ‘Eigenlijk zou je simpel kunnen zeggen dat je niks doet, tenzij je aan kan tonen dat het absoluut een toegevoegde waarde heeft voor mensen, milieu en in financiële zin. Als we dat allemaal doen, komt de nieuwe economie dichterbij.’Met die nieuwe economie bedoelt Hoek een economie van ‘overvloed’. Hoek: ‘Nu hebben we een economie van schaarste. Als we gaan gebruiken in plaats van verbruiken, gaan we naar die economie van overvloed toe.’ b

Mariska van Dalen: ‘Wij hebben heel veel goede ondernemers die mooie producten maken. Maar wat zij maken, wordt niet altijd gekocht.’

Marga Hoek: ‘Kleine stapjes gaan te langzaam. Bedrijven moe-ten zoeken naar trenddoorbrekende innovaties.’

Martin Scherpe-nisse: ‘Het begint erbij mensen mee te nemen in het proces.’

Preaches

Q-Preaches GOED.indd 13 10-12-14 15:27

Page 14: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

14 december 2014

Respect voor mens en milieu bepaalt bedrijfsvoering

Papierproducent Van Houtum wil 'goede dingen' doen

Van Houtum is een bedrijf in de papierindus-trie dat maatschappelijk verantwoord onder-nemen hoog in het vaandel heeft staan. Respect voor mens en milieu bepaalt de bedrijfsvoering. Op het congres Duurzaam geproduceerd vertelde voorzitter van de raad van commissarissen Henk van Houtum hoe dat in zijn werk gaat.

Dagmar Aarts

Niet alleen wc-papier, maar ook producten als toiletborstels en handdoekdispensers zitten in het productenpakket van Van Houtum. Dit bedrijf in de papierindustrie streeft duurzame am-bities na. ‘Dat doen we onder andere met Satino Black. Alles met dit merk is cradle to cradle geproduceerd, CO2-neutraal, heeft een Europees ecolabel en is gemaakt van gerecyclede produc-ten’, vertelde Henk van Houtum, voorzitter van de raad van com-missarissen van het gelijknamige bedrijf, tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd.

RestwarmteDe papierproducent wil, naast dat het de eerste fabriek is met cradle to cradle toiletpapier, steeds beter worden in het doen van ‘goede dingen’. De afgelopen vijftig jaar heeft het bedrijf alleen maar gerecycled papier als grondstof gebruikt. Andere produc-ten voor in het toilet worden gemaakt van gerecycled kunststof. Van Houtum: ‘Onze marktleider gebruikt als grondstof nog steeds voor vijftig procent hout. Ook op het gebied van energie behoren we tot de wereldtop. Met onze warmtekrachtcentrale

Eerste exemplaar Duurzaam Tijdschrift 1.0

Samen met de Vereniging Nederlandse Papierindustrie, Pa-pierenkarton.nl en de RVO wilde de uitgever van Duurzaam Geproduceerd weten of met andere keuzes de klimaatimpact van het blad eenvoudig is te verbeteren. Dat bleek te kunnen. Het eerste exemplaar van Duurzaam Tijdschrift 1.0 werd tij-dens het congres Duurzaam Geproduceerd uitgereikt aan Henk van Houtum, naast voorzitter van de raad van commis-sarissen van het gelijknamige bedrijf ook voorzitter van de Vereniging Nederlandse Papierindustrie. De footprint van tijdschriften is eenvoudig te verbeteren als de uitgever bereid is om naar de hele keten te kijken. Indus-trielinqs Pers en Platform verbeterde de footprint van Duur-zaam Geproduceerd met 25 procent door met name dunner papier te gebruiken. Dat terwijl de uitgeverij met haar maga-zines al gemiddeld twintig procent minder klimaat-impact had dan andere uitgeverijen.Uit het onderzoek dat CE Delft in dit kader uitvoerde, bleek dat de bladen van Industrielinqs al bovengemiddeld preste-ren. Bij de relatief kleine oplages van vakbladen telt het eigen energiegebruik van de uitgeverij meer mee dan van tevoren verwacht. Maar omdat Industrielinqs al enkele jaren duurza-me energie afneemt, was op dit vlak weinig winst te behalen.

Ook blijkt het papier waarop de bladen worden gedrukt als beste uit de bus te komen. De keuze voor een andere papier-soort zou dus alleen maar een verslechtering van de footprint betekenen.Toch is de footprint met 25 procent gereduceerd. Daarvoor heeft de uitgever wel concessies moeten doen in dikte van het papier, waardoor het magazine er iets minder glossy uit-ziet. En het wordt gebonden door nietjes, in plaats van dat het een gelijmde rug heeft.

Best Practice

R-Van Houtum.indd 14 10-12-14 15:27

Page 15: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

15december 2014

wekken wij onze eigen stroom op en met de restwarmte drogen we ons papier.’Ook op andere gebieden is de papierfabriek be-zig om ‘goede dingen’ te doen. Zo hergebruikt de fabriek het proceswater tot wel veertig keer. Hierdoor is geen vijftien liter water nodig voor de productie van één toiletrol, maar nog maar een halve. Daarnaast heeft de producent geen gestort afval meer. Van Houtum: ‘Allerlei bedrij-ven nemen ons afval af om dat als grondstof te gebruiken. Onze buurman maakt er kartonnen verpakkingen van, die wij weer kopen om onze handel in te doen.’

VeiligheidMaar de papierproducent denkt bij maatschap-pelijk verantwoord ondernemen niet alleen aan de producten die het bedrijf in de markt zet. De veiligheid in de industrie is ook een groot punt op de agenda. Van Houtum: ‘Twaalf jaar geleden was onze industrie op de bouw na de meest onveilige. We heb-ben als papierindustrie besloten om daar iets aan te doen. De afgelopen jaren hebben we grote stappen gezet. Zo zijn onze mensen getraind om elkaar aan te spreken op onveilig gedrag. In het begin wilden ze dat niet, dus het is een hele cultuurveran-dering geweest. Tien tot twaalf jaar geleden had de papierindus-trie gemiddeld zo’n 45 ongevallen per duizend medewerkers. Nu zijn dat er zes à zeven. Bij ons bedrijf was dat nog wat erger; wij zaten op 63 ongevallen per duizend medewerkers. Tegen-woordig zijn dat er vijf per duizend.’

Het veiligheidsprobleem is met de hele papier-industrie aangepakt. Elk kwartaal krijgen alle fabrieken een lijstje met het aantal ongevallen. Van Houtum: ‘Als je onderaan staat, wil je er iets aan doen. Dat werkt. Hetzelfde geldt voor ge-zondheid. Elk kwartaal krijgen we een lijst van alle fabrieken in Nederland met de hoogte van het ziekteverzuim. Tien jaar geleden hadden we een ziekteverzuim van tien procent. Dat is nu eerder vier procent. We werken er met de hele industrie hard aan.’

Gratis energieWat waarschijnlijk heeft geholpen bij het verla-gen van het ziekteverzuim is dat de organisatie werkt aan de vitaliteit van medewerkers. Sa-

men gaan ze fietsen, hardlopen of tennissen. Daarnaast helpt het bedrijf medewerkers om te stoppen met roken. Van Houtum: ‘Het moet wel fun zijn, we dwingen mensen niet. Ook klanten en leveranciers worden bij de activiteiten betrokken.’Van Houtum wil een positieve bijdrage leveren aan alle stake-holders. ‘Niet alleen aan klanten, leveranciers, aandeelhouders en medewerkers, maar ook aan onze omgeving. We willen in de toekomst bijvoorbeeld gratis energie leveren aan de wo-ningen hier vlakbij. Eigenlijk willen we dat onze fabriek het mooiste stukje Swalmen (in de gemeente Roermond, red.) wordt van het hele dorp. Een gebied waar mensen graag een ommetje komen maken omdat het er lekker ruikt, en stil en mooi is.’ b

‘De fabriek hergebruikt het proceswater tot wel veertig keer. Hier-door is geen vijftien liter water nodig voor de productie van één toiletrol, maar nog maar een halve.

Achtergrond

Henk van Hou-tum: ‘We willen in de toekomst bijvoorbeeld gratis energie leveren

aan de woningen hier vlakbij.’

R-Van Houtum.indd 15 10-12-14 15:27

Page 16: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

16 december 2014

Enlightenmentz

Verkiezing tot einde spannend

Enlightenmentz of the year 2014

Tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd in Ahoy Rotterdam werden op 18 november de winnaars van de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 bekendgemaakt. De negen finalisten pitchten eerst hun lichtende voor-beelden voor een volle zaal. Het publiek kon vervolgens zijn stem uitbrengen en daarmee nog de uitslag van de verkiezing beïnvloeden.

Fiona van Kessel

De verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 bleef tot het laatst spannend. De jury had zestig van de honderd punten aan de finalisten toegekend en twintig punten werden verdeeld via het stemmen op internet. De deelnemers aan het congres Duur-zaam Geproduceerd konden met de laatste twintig punten ech-ter de doorslag geven.Per categorie – social, product en process – had de jury drie fina-listen gekozen. Deze finalisten konden hun verhaal tijdens het congres pitchen via een video van 56 seconden, een vier minu-ten durende power speech en het beantwoorden van vragen uit de zaal. Daarna werden de punten geteld en kwam een delega-tie van de jury naar voren om de uitslag bekend te maken.

Social EnlightenmentzDe categorie Social was als eerst aan de beurt en het was aan Merijn Everaart, oprichter van Dopper, om het spits af te bijten. Dopper heeft een duurzame waterfles ontworpen die er niet al-leen mooi uitziet, maar ook nog eens bijdraagt aan de bewust-

wording van single-used plastic. De pitch en de video maakten duidelijk dat Dopper meer is dan enkel een producent van een waterfles. Het bedrijf zet zich ook actief in voor het milieu. Niet alleen met de al wat bekendere plastic fles, maar ook met de nieuwe roestvrijstalen fles.Vervolgens was het de beurt aan Geanne van Arkel, hoofd ma-nager duurzame ontwikkeling bij Interface. Dit bedrijf verzamelt afgedankte visnetten in de Filippijnen en gebruikt deze als grondstof voor tapijttegels. Duurzaamheid staat bij het bedrijf, maar ook bij Geanne persoonlijk, hoog in het vaandel. En dat straalde er tijdens de pitch ook vanaf. Tot slot was het de beurt aan Ted van Hintum van Wecycle. Hij richtte zich tijdens zijn pitch op de Jekko. Dit is een inzamelbox die het recyclen thuis gemakkelijker maakt. Diverse deelnemers in de zaal hadden al een inzamelbox thuis staan, maar zagen ook het voordeel in van de Jekko met de aparte verzamelcomponen-ten.

Product EnlightenmentzBij de categorie Product was Marcel in het Veld, oprichter van Ecodish, als eerste aan de beurt. Tijdens de pitch over zijn duur-zame vaatwasmiddel luisterde de zaal aandachtig en werden er vervolgens veel vragen gesteld. Zo vonden velen het jammer dat het vaatwasmiddel alleen nog maar beschikbaar is voor commercieel gebruik en maakte Marga Hoek zich druk over de probiotische micro-organismen, door Marcel omschreven als beestjes. Want wat gebeurt er met hen nadat de vaat is gedaan? Gelukkig was het antwoord daarop geruststellend: de micro-or-ganismen blijven hun werk doen, zelfs in de afvoer en leidingen.Daarna volgde het duo van RO&Ad architecten. Jan Schouw en Ro Koster vertelden de zaal vol enthousiasme en humor over

P-Enlighten.indd 16 10-12-14 15:28

Page 17: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

17december 2014

Enlightenmentz

hun biobased brug. Met een modelversie van de brug demon-streerden zij de dilemma’s waar ze tegenaan liepen en vervol-gens besloten ze tijdens de vragenronde juist het publiek vra-gen te stellen om zo samen inspiratie op te doen. Als afsluiter vertelde Frank Smits, commercieel directeur van Airopack, over een nieuw milieuvriendelijk dispensersysteem. Dit systeem werkt alleen met luchtdruk, waardoor drijfgassen in bijvoorbeeld deodorantflacons niet meer nodig zijn. In de hele zaal waren luchtverfrissers met het Airopack-systeem geplaatst, waardoor het publiek na afloop van de pitch niet alleen wijzer was geworden, maar de zaal ook nog eens lekker rook.

Process Enlightenmentz Als laatste was het aan de finalisten in de categorie Process om hun verhaal te pitchen. Voor Algae Food & Fuel ging die eer naar Arnout van Diem. Hij vertelde over de algenraffinagefabriek ge-naamd Valorie. Volgens Van Diem zijn algen als snelst groeiende plantjes ter wereld het gewas van de toekomst. De fabriek kan vervolgens alle nuttige grondstoffen uit de algen separeren. Zo kunnen er op bestelling eiwitten uit een alg worden gehaald.De volgende finalist, Pectcof, is ontwikkelaar van een bioraffina-geproces om uit koffiepulp pectine te maken. Deze handige grondstof wordt in veel producten gebruikt, zoals in jam. Rudi Dieleman, oprichter van Pectcof, kon helaas niet bij het congres aanwezig zijn. Geveld door de griep was hij genoodzaakt thuis

te blijven. Business partner Andres Belalcazar was op dat mo-ment in Colombia en partner Pepijn Veling in Costa Rica. Dat Pectcof zich internationaal oriënteert moge duidelijk zijn. De korte film van Pectcof werd wel aan de zaal getoond, want zo’n mooi initiatief mocht het publiek niet worden onthouden.Als afsluiter van alle pitches was het de beurt aan opnieuw Inter-face, en ook deze keer nam Geanne van Arkel de taak op zich om het publiek meer te vertellen over het duurzame bedrijf. Deze keer vertelde zij niet over het recyclen van visnetten, maar over een nieuwe machine voor de productie van tapijt. Deze machine verbruikt vijftig procent minder energie en draait volledig op groen gas.

WinnaarsHet publiek bracht zijn stem uit en nadat alle stemmen waren geteld, kon de jury de winnaars van Enlightenmentz of the Year 2014 bekend maken. De jury bestond dit jaar uit prof. Ad van Wijk van de TU Delft, Jeoffrey van den Berg van Flowid en win-naar van Process Enlightenmentz of the Year 2013, Marc Reijn-ders van VNP, Marga Hoek van De Groene Zaak en Wim Raaijen van het magazine Duurzaam Geproduceerd.Winnaar in de categorie Process werd Algae Food & Fuel. In de categorie Product werd Ecodish de winnaar. En Interface werd winnaar in de categorie Social. Lees de interviews met de win-naars op de navolgende pagina’s. b

P-Enlighten.indd 17 10-12-14 15:28

Page 18: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

18 december 2014

CO2 als grondstof voor biomassaproductie

Winnaar Process Enlightenmentz 2014 – Algae Food & Fuel

Het kweken van algen is ondernemen met een hoog risico-profiel, stelt Arnout van Diem, CEO van BioSoil Groep. Zijn bedrijf is nauw betrok-ken bij een algenproject dat won bij de verkie-zing Enlightenmentz of the Year 2014 in de categorie Process. Het gaat om een mobiele proeffabriek voor algenraffinage die op maat de gewenste ingrediënten uit algen kan zuiveren.

Fiona van Kessel

Het kweken van algen klinkt ideaal in de oren. Algen kunnen groeien waar grond onvruchtbaar is, nemen CO2 op en hebben een hoge groeisnelheid. Een algenplantje groeit zelfs zo snel dat het in een uur kan verdubbelen en zo een grote productie van biomassa kan realiseren. Het probleem is dat er nog niemand is geweest die de exponen-tiële groei stabiel heeft weten te houden over een langere peri-ode. ‘Doordat de lichtinput geen constante factor is en er tach-tigduizend algensoorten zijn, is het een heel complex speelveld’, vertelt Arnout van Diem, CEO van BioSoil Groep. Zijn bedrijf ont-wikkelt, ontwerpt, bouwt, verkoopt en installeert bioreactoren voor algenproductie.BioSoil is nauw betrokken bij het project Valo-rie, een mobiele proeffabriek voor algenraffina-ge die op maat de gewenste ingrediënten uit algen kan zuiveren. Valorie staat voor Versatile Algae On-site Raw Ingredient Extractor en is ontwikkeld door Algae Food & Fuel in samen-werking met partner TNO.

Constante factorValorie staat bij de algenkas in Lelystad. Daar worden algen gekweekt op basis van led-licht en CO2. Het is ook mogelijk algen op suiker te kweken, of led-licht en suiker maar daar begint Algae Food & Fuel niet aan. Van Diem: ‘Door sui-ker als grondstof te gebruiken, zouden we con-curreren met landbouwgrond voor suikerbie-ten en/of suikerriet. Doordat we algen in water kweken op licht en CO2, concurreren we niet met de landbouw en wordt de productie van biomassa additioneel.’Algae Food & Fuel heeft gekozen voor led-assimilatieverlichting onder water. Hiermee wordt de lichtinbreng in de reactor een

constante factor. Van Diem: 'Bij de fotobiore-actoren die in Lelystad naast Valorie staan, wor-den de omstandigheden zoveel mogelijk constant gehouden in een geau-tomatiseerd proces. Daarmee zou we een doorbraak op de groot-schalige kweek van al-gen kunnen realiseren.’

Lucratieve businessDe grondstoffen die uit algen kunnen worden gewonnen, hebben veel verschillende toepassin-

gen. Zo kunnen ze worden gebruikt bij de productie van voedsel of medicijnen, maar ook bij het maken van verf, lijm en persoon-lijke verzorgingsproducten. Het kan een zeer lucratieve business zijn. Een van de stoffen die uit algen kan worden gewonnen, is Astaxanthine, een kleurstof voor voeding, waarvoor in de Ver-enigde Staten al snel rond de tienduizend dollar per kilo wordt

betaald. Ook stoffen die zouden kunnen wor-den gebruikt voor pigmenten of farmaceuti-sche toepassingen hebben een hoge waarde. Hoe lager de kosten zijn om algen te produce-ren, hoe meer toepassingen er in beeld komen Gegarandeerde hoeveelheden en constante kwaliteit spelen echter een grote rol bij afne-mers. ‘Wat dat betreft zitten we nog steeds in een kip-en-ei-situatie’, stelt Van Diem. ‘Zonder grote productie geen afzet, en zonder afzet geen grote productie. Daarom is dit echt onder-nemen met een hoog risico-profiel.’

Onbeperkt ontwikkelenVan Dam vindt vooral de duurzaamheid van al-genproductie erg belangrijk. ‘We moeten als mensheid kringlopen sluiten. Wat we gebrui-

ken, moeten we weer recyclen en we moeten onze leefomge-ving daarmee zo min mogelijk beïnvloeden. CO2 is dan gewoon een grondstof voor biomassaproductie en niet alleen een broei-kasgas dat de aarde opwarmt.’ b

‘We moeten als mensheid kringlo-pen sluiten. Wat we gebruiken, moeten we weer recyclen en we moeten onze leefomgeving daar-mee zo min moge-lijk beïnvloeden.’

Enlightenmentz

U-Proces.indd 18 10-12-14 15:26

Page 19: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

19december 2014

Micro-organismen vervangen schadelijke chemicaliën

Winnaar Product Enlightenmentz 2014 – Ecodish Greenovations

Het zelfherstellende vermogen van onze planeet is majestueus en indrukwekkend, maar we moeten niet roekeloos omgaan met onze planeet, vindt Marcel in het Veld. Hij is maker en bedenker van Ecodish, een afwas-middel voor de vaatwasmachine zonder chemicaliën. Daarmee won hij de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 in de catego-rie Product.

Fiona van Kessel

Marcel in het Veld was in 2009 nog directeur en eigenaar van een middelgrote schoonmaakorganisatie. Toen hij daar geen voldoening meer uit haalde, besloot hij het roer volledig om te gooien. ‘Mijn energie was verminderd en ik miste de bezieling die nodig was voor het leiden van een bedrijf.’Hij ging zich verdiepen en kreeg oog voor andere invloeden, zoals het milieu en de toekomst van de volgende generaties: ‘Vanuit mijn ervaring in de hygiënebranche wist ik dat er voor professionele schoonmaakmiddelen zeer schadelijke en gifti-ge chemicaliën worden gebruikt. Daar wilde ik iets aan doen, en zo is Ecodish Greenovations ont-staan.’

Geen eenvoudige opgaveIn het Veld is maker en bedenker van Ecodish, een afwasmiddel voor de vaat-wasmachine zonder chemicaliën. Het is volledig biologisch en reinigt met na-tuurlijke probiotische micro-organis-men. Deze micro-organismen worden uit de natuur gewonnen en produceren enzymen die de vuilmoleculen van de vaat afbreken en omzetten in energie. Op deze manier worden vetten, eiwit-ten en zetmeel op een milieuvriendelij-ke manier verwijderd.De werking van de organismen stopt hier echter niet. Het effect blijft door-werken, zelfs tot in de afvoer en eventu-eel vervuilde watertanks. Hiermee voorkomt het afwasmiddel ongewens-te geurtjes en zorgt het ook nog eens

voor schonere leidingen en tanks. In het Veld: ‘Het ontwikkelen van authentiek duurzame en ecologi-sche professionele reinigers is geen eenvoudige opgave, maar wel een heel inspirerende en uitdagende.’

Sterke chemicaliënHet milieuvriendelijke alternatief voor chemische afwasmiddelen is op dit moment alleen beschikbaar voor professionele horecavaatwas-sers. Er is bewust gekozen om bij de grote horecamachines te begin-nen. Meer dan een derde van alle chemicaliën in ons afvalwater komt hier namelijk vandaan. De machines moeten in zeer korte tijd de vaat schoon krijgen en gebruiken daarvoor sterke chemicaliën. Enkele honderden relaties van het bedrijf werken op dit mo-ment al met Ecodish. En het is niet ondenkbaar dat het biologi-sche afwasmiddel in de toekomst ook in de schappen van de supermarkt te vinden is. In het Veld: ‘Het is zeker onze bedoe-ling om de cross-over naar de huishoudmarkt te onderzoeken. Dit is natuurlijk een enorme markt en in de basis leent onze

technologie, mede vanwege de afwe-zigheid van gevaarlijke en giftige grondstoffen, zich heel goed voor het gebruik in huishoudelijke apparatuur en allerlei schoonmaakklussen in en om het huis.’

Grote verantwoordelijkheidEr rust een grote verantwoordelijkheid op de schouders van onze generatie, stelt In het Veld. ‘Het zelfherstellende vermogen van onze planeet is majes-tueus en indrukwekkend, maar we moeten niet roekeloos omgaan met onze planeet. De exponentiële groei van de wereldbevolking en de zucht naar welvaart in nu nog niet welvaren-de werelddelen is, naast de enorme consumptiedrang in welvarende ge-bieden, zonder twijfel de grootste uit-daging die de mensheid in haar korte bestaan aan zal moeten gaan.’ b

‘Het ontwikke-len van authentiek duurzame en ecolo-gische professione-le reinigers is geen eenvoudige opga-ve, maar wel een heel inspirerende en uitdagende.’

Enlightenmentz

V-Product.indd 19 10-12-14 15:25

Page 20: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

•••

Meer weten? Neem contact op met Gijs Hoekstra (06 42 24 53 85) of [email protected]

BIZZ56'' De nieuwe standaard in webvertising

Presenteer uw bedrijf, innovatie of project volgens de nieuwe standaard in webvertising: BIZZ56”. Vertel uw verhaal in uw eigen creatieve film van 56 seconden en de boodschap komt aan! Het doordachte stramien van BIZZ56” zorgt ervoor dat u en de filmers zich kunnen concentreren op het communicatieve en creatieve deel van uw boodschap. Bovenal zorgt BIZZ56” voor een snelle, complete en eigentijdse boodschap die de aandacht van uw doelgroep tot het einde vasthoudt. BIZZ56”-video’s zijn multi-inzetbaar: op uw website, via smartphones en tablets en op social media.

Verrijk uw teksten, advertenties en commerciële boodschappen met een BIZZ56” video en integreer tekst, beeld en online voor een crossmediale boodschap.

Als dit icoon bij een afbeelding staat, bekijk dan het bijbe-horende filmpje door met uw smartphone of tablet de foto te scannen met de iLinqs app. U vindt de gratis iLinqs app in de appstore voor andriod en apple.

BIZZ56”is een product van Movielinqs

video & virals. iLinqs is een app van

Industrielinqs pers en platform

_A5_liggend_bizz56.indd 43 22-10-14 09:25V-Product.indd 20 10-12-14 15:26

Page 21: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

21december 2014

Omgaan met duurzaamheid maakt een mens creatiever

Winnaar Social Enlightenmentz 2014 – Interface

In 2020 wil tapijtfabrikant Interface geen enkele negatieve invloed meer uitoefenen op onze planeet. Geanne van Arkel, hoofd duur-zame ontwikkeling bij het bedrijf, voert die visie in alle dimensies in het bedrijf door. Daarmee won het de verkiezing Enlighten-mentz of the Year 2014 in de categorie Social.

Fiona van Kessel

‘Echt iedereen kan het verschil maken als het gaat om duur-zaamheid’, stelt Geanne van Arkel, hoofd duurzame ontwikke-

ling bij Interface Benelux. Deze pro-ducent van tapijttegels is wereldwijd leider op het gebied van innovatie en duurzaamheid. Van Arkel: ‘Duur-zaamheid hoeft niet ten koste te gaan van de kwaliteit van leven of een product. Een mens wordt zelfs creatiever wanneer die zich actief gaat bezighouden met de vraag hoe iets duurzamer kan.’

Herstellende bijdrageAl sinds 1994 is duurzaamheid de bedrijfsstrategie van het bedrijf. Oprichter Ray C. Anderson liet zich inspireren door het boek The Ecology of Commerce. Auteur Paul Hawken stelt dat het industriële systeem de grootste vernietiger is van de aarde, maar dat dit systeem ook de enige is met genoeg kracht om een her-stellende bijdrage te leveren. Anderson heeft Interface vervol-gens als doel gegeven om onder de noemer Mission Zero een herstellende bijdrage te leveren aan milieu en maatschappij. In 2020 wil het bedrijf geen enkele negatieve invloed meer uit-oefenen op onze planeet. En met het tempo dat Interface nu heeft, lijkt dat ook te lukken. De CO2-uitstoot van de Europese productielocaties is op dit moment negentig procent lager dan die in 1996.

VisserijgemeenschapHet is bijzonder dat een beursgenoteerd bedrijf als Interface zich zo inzet voor een duurzamere en circulaire economie. Nog meer bijzonder is het feit dat ook de mensen onderaan de pira-mide onderdeel zijn van de inclusieve circulaire economie waar-aan het bedrijf wil bijdragen. Sinds 2012 heeft Interface een in-koopprogramma lopen in de Danajon Bank op de Filippijnen.

Dit is een van de slechts zes dubbele barrièreriffen ter wereld met een hoge eco-logische waarde door de bijzondere koraalriffen voor de kust.De visserijgemeenschap behoort er daarentegen tot de armste ter wereld. De inwoners van het gebied zijn volledig afhankelijk van de oceaan om te over-leven. Er is echter geen duurzaam systeem voor af-valverwerking en veel vis-netten eindigen op het strand of in de zee. Het gaat om zoveel visnetten dat de geschatte lengte van alle nylon-netten per jaar bij elkaar anderhalf keer zo groot is als de aar-domvang. Deze vervuiling zorgt voor schade aan het rif en voor spookvissen; vissen blijven vastzitten in de ronddobberende netten en sterven. Hierdoor heeft de lokale bevolking minder vangst.

Extra inkomstenDanajon Bank was voor Interface de perfecte locatie voor het Net-Works project. Dit programma zette het bedrijf samen met garenfabrikant Aquafil en de maatschappelijke organisatie de Zoological Society London op. De lokale bevolking krijgt voor-taan betaald voor het inleveren of verwerken van visnetten. De natuur kan hierdoor herstellen en de vissers hebben wat extra inkomsten. Daarnaast neemt de visvangst toe doordat het spookvissen afneemt. Interface verwerkt de visnetten als grond-stof voor zijn tapijttegels en draagt zo bij aan een duurzamere en betere toekomst voor de gemeenschappen en hun omge-ving.Er is tot nu toe meer dan 32.500 kilo aan visnetten ingezameld, wat neerkomt op een lengte die bijna gelijkstaat aan de omvang van de aarde. Voor de inzameling hiervan hebben 4.500 dorps-bewoners geholpen. Van Arkel: ‘Wij willen de sociale en ecologi-sche uitdagingen in ons businessmodel integreren. Hiermee kan duurzaamheid in alle dimensies letterlijk worden verankerd in ons product.’ De volgende locatie voor het project is rondom het Ossa-Meer in Kameroen. Op dit moment is een team hard bezig met het op-zetten van lokale partnerschappen en infrastructuur. Het inza-melen in deze regio zal rond 2015 beginnen. b

‘Duurzaamheid hoeft niet ten koste te gaan van de kwaliteit van leven of een product.’

Enlightenmentz

W-Social.indd 21 10-12-14 15:29

Page 22: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

22 december 2014

Expertpanel

Alexandra

van Huffelen

Gemeente Rotterdam

Annemarie van Doorn

Green Business Club

Ben Beckmann/

Prokonpack/

Optiledge

Erik Timmermans

Infocentrum Papier

en Karton

Erik van Engelen

UNETO-VNI

Gijsbert Korevaar

TU Delft

Hannie Stappers

director public affairs

Rockwool

Hein van Tuijl

operational manager

EPEA

Henk Akse

Traxxys / PIN NL

Jan Willem Slijkoord

TNO

Jeoffrey van Berg

managing director

Flowid

Lenneke Kok

Hogeschool Utrecht

Kor Foekens

Colt International

Marc Reijnders

Energietransitie

in papierindustrie

Marga Hoek

De Groene Zaak

Mariska van Dalen

Tebodin Nederland

Michel Schuurman

MVO Nederland

Rob Boerée

Agentschap NL

Rob van Hattum

NEMO

Robert Kirschbaum

vice president

Open Innovation DSM

Sible Schöne

SKAO / HIER

Klimaatbureau

Xander van Mechelen

Directeur Groen Gas

Nederland

Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd heeft als missie de verduur-zaming van de industrie te stimuleren door kennis en visie te delen. Tussen overheid en bedrijfsleven, tussen professionals en experts, tussen startups en multinationals. Met als doel: bedrijven helpen de footprint van hun producten te verkleinen, zowel in het eigen proces als in de keten. Het Expertpanel is in het leven geroepen om experts uit bedrijfsle-ven, kennisinstituten en overheden hun visie op en ervaring met verduur-zaming bij bedrijven te laten delen met lezers.

Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd biedt naast dit

magazine een jaarcongres, website en ronde-tafelgesprekken. De

hierbij betrokken partners ondersteunen en faciliteren het platform.

Zij leveren kwaliteitsnieuws, visie, sprekers en project-, proces- en

productinformatie. Het kennisplatform bevat zowel contentpartners

(voor ondersteuning via expertise) als partners (ondersteuning en

facilitering). Bedrijven kunnen naast partner ook lid worden.

Bedrijfsleden

Meer weten over de mogelijkheden voor u? www.duurzaamgeproduceerd.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester via [email protected] of 020 3122 797

Contentpartners

Partners

Het kennisplatform

flowid®

Scan de foto en bekijk het � lmpje

1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’

2) Start de app op uw smartphone of tablet

3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst

4) Het bijbehorende filmpje ver-schijnt op smartphone of tablet

_DGP_A4_partnerpagina.indd 2 29-10-14 11:07X-Expertpagina.indd 22 11-12-14 12:57

Page 23: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd biedt naast dit

magazine een jaarcongres, website en ronde-tafelgesprekken. De

hierbij betrokken partners ondersteunen en faciliteren het platform.

Zij leveren kwaliteitsnieuws, visie, sprekers en project-, proces- en

productinformatie. Het kennisplatform bevat zowel contentpartners

(voor ondersteuning via expertise) als partners (ondersteuning en

facilitering). Bedrijven kunnen naast partner ook lid worden.

Bedrijfsleden

Meer weten over de mogelijkheden voor u? www.duurzaamgeproduceerd.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester via [email protected] of 020 3122 797

Contentpartners

Partners

Het kennisplatform

flowid®

Scan de foto en bekijk het � lmpje

1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’

2) Start de app op uw smartphone of tablet

3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst

4) Het bijbehorende filmpje ver-schijnt op smartphone of tablet

_DGP_A4_partnerpagina.indd 2 29-10-14 11:07X-Expertpagina.indd 23 11-12-14 12:57

Page 24: Duurzaam Geproduceerd Magazine nr 4, 2014

Ter

ugw

inni

ng g

rond

stof

fen

Afv

alw

ater

her

geb

ruik

Logisticon Water Treatment b.v.Postbus 38, 2964 ZGGroot-Ammers, NederlandTelefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60Website: www.logisticon.com

Meer groene energie uit vergisting

Verbetering kwaliteit afvalwater

Logisticon is gespecialiseerd in duurzame waterzuiveringen met: Klantspecifi eke installaties uit eigen fabriek. Optionele samenwerking met partners. Procesontwerp, Werktuigbouw/Elektrotechniek/Civiel. Koop- & huurinstallaties. Optie huurinstallaties voor: - onderzoek; - calamiteitenbestrijding 24/7; - capaciteitsvergroting of kwaliteitsverbetering.

Bel of mail gerust en maak gebruik van de expertise in water.

Afv

alw

ater

her

geb

ruik

Meer groene energie uit vergisting

Verbetering kwaliteit afvalwater

Ter

ugw

inni

ng g

rond

stof

fen

Verbetering kwaliteit afvalwater

Ene

rgie

zuin

ige

bel

uch

ting

afv

alw

ater

Ene

rgie

zuin

ige

bel

uch

ting

afv

alw

ater

Een duurzame samenwerking

LOGISTICON WATER TREATMENTDUURZAAM EN INNOVATIEF

logisticon adv_210x297_000000.indd 1 17-11-14 08:52A-Cover.indd 24 10-12-14 15:20