Starters Handleiding DuboCalc Project versie 4.0

21 juni 2015

DuboCalc Project 4.0

StartersHandleiding

iii

Inhoud 1 Aan de slag met DuboCalc Project ............................................................................. 5

1.1 Wat is DuboCalc Project? .................................................................................... 5

1.2 Starten van DuboCalc Project .............................................................................. 6 1.3 Opbouw DuboCalc Project................................................................................... 7

2 Modelleren in DuboCalc ............................................................................................. 9 2.1 Introductie modelleren in DuboCalc .................................................................... 9 2.2 Stap 1 - Opbouwen structuur Project ................................................................. 11

2.3 Stap 2 - toevoegen Items .................................................................................... 12 2.4 Stap 3 - analyseren milieueffecten ..................................................................... 15

3 Verklarende woordenlijst .......................................................................................... 17

5

1 Aan de slag met DuboCalc Project

1.1 Wat is DuboCalc Project?

DuboCalc Project is een rekenprogramma waarmee werken in de Grond- Weg- en

Waterbouw (GWW) op een objectieve en gestandaardiseerde wijze kunnen worden

beoordeeld op duurzaam materiaal- en energiegebruik. DuboCalc Project is gebaseerd op

de methodiek van levenscyclusanalyse (LCA). Hierdoor worden alle relevante

milieueffecten van het materiaal- en energieverbruik gedurende de totale levensloop van

een werk meegenomen.

DuboCalc Project stelt de gebruiker in staat om werken te modelleren (in DuboCalc

Projecten genoemd). Hierbij worden ontwerpgegevens ingevoerd voor bouw, gebruik,

onderhoud en einde levensduur van het werk (in DuboCalc LCA fasen genoemd).

Mocht u vragen hebben dan kunt u contact opnemen met:

support@dubocalc.nl

Starters Handleiding DuboCalc Project

6

1.2 Starten van DuboCalc Project

DuboCalc start zoals elk ander Windows programma via het Start menu of via een

snelkoppeling. Vervolgens verschijnt het hoofdscherm van DuboCalc Project.

Middels een herkenbare menu structuur en werkbalken kunnen de functies van DuboCalc

Project worden bediend.

Schermopbouw en navigatie

7

1.3 Opbouw DuboCalc Project

DuboCalc Project bestaat uit 2 onderdelen:

1. Het Projectdocument (projectgegevens)

2. De Bibliotheek (referentiedatabase met basisgegevens)

Projectdocument(.pdc):voor het modelleren van GWW-werken

In het Projectdocument kan een Werk (in DuboCalc Project genoemd) worden

samengesteld (gemodelleerd). Bovendien kunnen van een Project en van elk onderdeel

daarvan de milieueffecten (Milieu Kosten Indicator) worden berekend en geanalyseerd.

De belangrijkste vensters in het Projectdocument:

Het scherm van DuboCalc Project bestaat uit een Projectverkenner, het

Onderbouwingsvenster en het Eigenschappenvenster (figuur 1).

Een verkenner is een venster waarin Objecten kunnen worden geselecteerd en

gemanipuleerd, vergelijkbaar met de Windows Verkenner.

1. Project Verkenner (links op het beeldscherm).

Deze Verkenner toont de structuur van een Project (met onderverdeling in

Varianten, Elementen en/of Items).

2. Onderbouwingsvenster (midden op het beeldscherm).

Dit Venster toont van het geselecteerde Element of Item in de Project Verkenner,

de samenstelling (Items, Materialen en Processen).

3. Eigenschappenvenster (rechts op het beeldscherm)

Een venster met Eigenschappen dat van het geselecteerde Object in het

Onderbouwingsvenster, alle beschikbare eigenschappen toont.

Figuur 1. Scherm Projectdocument

1

2

3

Starters Handleiding DuboCalc Project

8

DuboCalc Bibliotheek versie: database met gestandaardiseerde Items

Een DuboCalc bibliotheek versie is een database met standaard Objecten. Een DuboCalc

bibliotheek versie bevat gevalideerde data met betrekking tot de milieueffecten van Items

(Objecten samengesteld uit Bouwstenen) die vaak worden toegepast in GWW-werken en

Bouwstenen (Materialen, Processen). De Items kunnen worden gekopieerd naar een

Projectdocument. De DuboCalc Bibliotheek wordt periodiek geactualiseerd, vandaar dat

in deze handleiding wordt gesproken over een versie. DuboCalc Project kan met

meerdere versies van een Bibliotheek werken. Een Projectdocument is echter altijd

gebaseerd op 1 versie van de Bibliotheek.

De belangrijkste vensters in een DuboCalc Bibliotheek versie zijn vergelijkbaar met een

Project document:

De Verkenners zijn vensters waarin Objecten kunnen worden geselecteerd:

1. Item Verkenner (links op het beeldscherm).

Deze Verkenner toont de bibliotheek met Items gebruikmakend van

categorisering middels de RAW-systematiek.

2. Onderbouwingsvenster (midden op het beeldscherm).

Deze Verkenner toont van het geselecteerde Item of de categorie in de verkenner,

de samenstelling (Items of Materialen en Processen).

3. Eigenschappenvenster

Een scherm met Eigenschappen dat per Object alle beschikbare eigenschappen

van een geselecteerd Object toont.

Figuur 2. Scherm DuboCalc Bibliotheek versie

1

2

3

Modelleren

9

2 Modelleren in DuboCalc

2.1 Introductie modelleren in DuboCalc

Modelleren is het samenstellen van een GWW-werk uit Objecten

Een Gebruiker kan in het Projectdocument elk gewenst GWW-werk samenstellen uit de

Objecten die beschikbaar zijn in de DuboCalc Bibliotheek versie.

Een Project dient alle relevante informatie over het Werk te bevatten

Om een goede analyse van de milieueffecten uit te kunnen voeren is het belangrijk dat de

juiste informatie wordt ingevoerd (scope van de DuboCalc berekening). Een belangrijke

vuistregel hierbij is dat in ieder geval die onderdelen (zoals bouwmaterialen en transport)

worden ingevoerd die de bulk van de massa en van de kosten van het Werk bepalen.

Daarbij moet niet alleen rekening worden gehouden met de Bouw van het werk. Het

Gebruik (bijvoorbeeld energie voor verlichting), het Onderhoud en de EindeLevensduur

(bijvoorbeeld de sloop van een werk) zijn ook verantwoordelijk voor een deel van de

milieueffecten. Zie voor de bepaling van de exacte scope van de DuboCalc berekening

het Protocol voor gebruik DuboCalc bij Duurzaam Inkopen RWS.

Om zicht te krijgen op de milieueffecten die Objecten veroorzaken wordt in het

Eigenschappenvenster de MilieuKostenIndicator (MKI) en de bijdrage die het Object

levert aan de MKI van de betreffende Variant getoond. Door het uitvoeren van analyses

met DuboCalc kan worden bekeken welke onderdelen van een Werk die binnen elke fase

de meeste invloed hebben op de milieueffecten.

Figuur 3. MilieuKostenIndicator

Starters Handleiding DuboCalc Project

10

Modelleren met 3 verschillende Objecten

Voor het samenstellen van een Project zijn verschillende typen Objecten beschikbaar:

Varianten

Elementen

Items

Varianten zijn de verschillende uitvoeringsvormen of alternatieven van een Project,

waarvan de Gebruiker de milieueffecten met elkaar wil vergelijken.

Elementen zijn de onderdelen van een Variant. Met Elementen kan de samenstelling van

een Project worden gestructureerd.

Items zijn Objecten die zijn samengesteld uit Materialen en Processen. Items bevatten

o.a. informatie over levensduur, aanlegscenario en afvalscenario.

In een DuboCalc Bibliotheek versie zijn Items opgenomen waarin de verschillende LCA

fasen zijn onderbouwd.

Selecteren Items vanuit een DuboCalc Bibliotheek versie

Items uit een Bibliotheek versie kunnen op twee manieren toegevoegd worden aan de

DuboCalc Bibliotheek:

Via Snel zoeken

Via Uitgebreid zoeken

Snel zoeken is altijd beschikbaar in het hoofdscherm van DuboCalc Project in de rechter

bovenhoek. De zoekresultaten van Snel zoeken worden getoond in een ‘zwevend scherm’

boven op het hoofdscherm nadat de zoek actie is afgerond. De gevonden items kunnen

vanuit dit scherm naar Projectdocument worden gesleept (of gekopieerd).

Figuur 4. Snel Zoeken

Snel Zoeken

Zoekresultaten

Modelleren

11

Uitgebreid zoeken is beschikbaar in het menu Bewerken. Hiermee wordt de Bibliotheek

versie getoond. Door te bladeren door de RAW categorisering kunnen items worden

gevonden en naar een Projectdocument worden gesleept (of gekopieerd).

Figuur 5. Uitgebreid Zoeken

2.2 Stap 1 - Opbouwen structuur Project

Een van de belangrijkste eigenschappen die gecontroleerd moeten worden is de

opgegeven levensduur van het project. Deze staat standaard op 50 jaar.

Figuur 6. Project eigenschappen

Starters Handleiding DuboCalc Project

12

In de Project Verkenner wordt een Werk (in DuboCalc Project genoemd) samengesteld

(gemodelleerd). De structuur van een Project wordt opgebouwd door allereerst een

Variant aan te maken: een mogelijke uitvoeringsvorm van het Werk.

Dit wordt gedaan door (met de cursor staande op het project):

Rechtermuisknop, Toevoegen, Variant

of

Menukeuze bewerken Toevoegen, Variant

Figuur 7. Toevoegen

Een nieuwe Variant heeft als eigenschappen een eenheid, hoeveelheid en levensduur (zie

scherm Eigenschappen).

Voor iedere alternatieve uitvoeringsvorm van het werk dient een aparte variant

aangemaakt te worden.

Een Variant wordt onderverdeeld in de hoofdonderdelen van het werk, die in DuboCalc

Elementen worden genoemd.

Dit wordt gedaan door (met de cursor staande op de variant):

Rechtermuisknop, Toevoegen, Element

of

Menukeuze bewerken, Toevoegen, Element

Het is mogelijk een fijnere onderverdeling te maken met een nieuwe laag van Elementen.

Met behulp van Hernoemen (F2) kunnen de benamingen van elementen en varianten

worden aangepast.

2.3 Stap 2 - toevoegen Items

Na invoer van de structuur van het Project wordt deze verder ingevuld met de Items die

tijdens de Bouw nodig zijn. Deze informatie is bijvoorbeeld afkomstig van een

kostencalculatie. De Items bevatten standaard al informatie over de fasen in de

levenscyclus. Deze informatie wordt zichtbaar in het Onderbouwingsvenster zodra het

Item is geselecteerd in de Project Verkenner.

Modelleren

13

Items kunnen vanuit Verkenner van de Bibliotheek naar de Projectverkenner of het

Onderbouwingsvenster van het Projectdocument worden gesleept.

Het is ook hier weer mogelijk om Snel zoeken te gebruiken. De zoekresultaten worden in

een zwevend scherm op het Hoofdscherm getoond en deze kunnen ook weer van hieruit

naar de gewenste plaats worden gesleept of gekopieerd.

Indien er bij de aanleg van het werk eerst bestaande constructies moeten worden

verwijderd kunnen Items worden aangemerkt als Vrijkomend materiaal in het

Onderbouwingsvenster. Als een Item als Vrijkomend materiaal wordt aangemerkt zullen

door DuboCalc alleen de milieueffecten worden berekend van de einde levensduur fase

inclusief de afvalverwerking van dat item. Deze mogelijkheid kan dus gebruikt worden

als er tijdens de bouw materialen vrijkomen die afgevoerd moeten worden.

Vul voor elk Item in ieder geval de Eenheid en de Hoeveelheid in binnen het

Onderbouwingsvenster.

Figuur 8. Aanpassen eenheid en hoeveelheid

Het is altijd mogelijk om een stap terug te gaan en de structuur van het Project aan te

passen.

Gebruiksfase

In het algemeen worden items default toegevoegd in de Bouwfase van een Element of

Variant. Het is mogelijk om energieverbruik te definiëren met energie-items. Deze items

worden default in de Gebruiksfase geplaatst maar kunnen ook in de Bouwfase worden

toegepast (bijvoorbeeld verlichting van het Werk tijdens de Bouwfase).

Dit wordt gedaan door een andere fase te selecteren in de Drop down lijst van het

betreffende Item.

Figuur 9. Aanpassen fase Energie Items

Vervolgens dienen voor alle Items de standaard Eigenschappen te worden aangepast in

het Eigenschappenvenster (voorzover mogelijk). Afhankelijk van het type Item dat is

Starters Handleiding DuboCalc Project

14

toegevoegd zijn verschillende eigenschappen beschikbaar om aan te passen. De volgende

typen items zijn beschikbaar:

Standaard item, hiervan kunnen geen eigenschappen gewijzigd worden

Energie item, dit item kan zowel in de Bouwfase als in de Gebruiksfase

worden toegepast

Transport item, hiervan kan de transportafstand gewijzigd worden

Levensduur item, hiervan kan de levensduur gewijzigd worden

Een wijzigbare eigenschap is duidelijk te herkennen door het vetgedrukte lettertype van

de eigenschap.

Figuur 10. Aanpassen eigenschappen

Onderhouds- en Einde Levensduurfase

De gebruiker vult de fasen Onderhoud en Einde Levensduur niet in.

DuboCalc berekent automatisch de vervanging van items met een levensduur die korter is

dan de projectlevensduur. Dit soort onderhoud hoeft niet apart te worden ingevoerd.

Daarnaast zijn voor alle Items afvalscenarios en sloopprocessen opgenomen op basis

waarvan de DuboCalc automatisch de milieueffecten van de Einde Levensduurfase

berekent.

Rijkswaterstaat probeert de meest voorkomende items in de betreffende database voor de

inschrijving op te nemen, zodat de DuboCalc Bibliotheek steeds vollediger wordt.

Desondanks zal de database, zeker in het begin, nog niet volledig zijn. Dat betekent dat

het kan voorkomen dat er items niet zijn opgenomen die de gebruiker wel nodig heeft om

de milieubelasting van zijn inschrijving uit te rekenen. Voor de procedure voor het

Modelleren

15

toevoegen van nieuwe items wordt verwezen naar paragraaf 6.2 van het Protocol voor

Gebruik DuboCalc bij Duurzaam Inkopen RWS.

2.4 Stap 3 - analyseren milieueffecten

Bij het toevoegen van de Objecten in het Werk en het controleren en aanpassen van de

eigenschappen wordt de MilieuKostenIndicator direct berekend.

De berekeningsresultaten van verschillende varianten kunnen worden geanalyseerd door

het uitvoeren van Vergelijk varianten. Dit wordt gedaan via het Menu (Extra -> Analyse)

of via de Werkbalk.

Figuur 11. Vergelijk varianten

De variant met de laagste MKI is de uitvoeringsvorm van het Werk die het minst

milieubelastend is.

Door het aanvinken van Uitsplitsen naar object bijdrage kan worden bekeken welke

objecten binnen de geselecteerde variant de grootste bijdrage leveren aan de MKI. Door

na te gaan of er voor deze objecten alternatieve (milieuvriendelijkere) bouwstoffen of

processen mogelijk zijn kan de MKI van de variant omlaag worden gebracht.

Starters Handleiding DuboCalc Project

16

Figuur 12. Uitsplitsing naar Objectbijdrage.

Het is aan te raden om de meest bepalende Objecten en fasen in het Project nogmaals na

te lopen en de informatie zo mogelijk te verfijnen. Het is altijd mogelijk om stappen terug

te gaan en de structuur van het Project aan te passen, Objecten toe te voegen of fase

informatie te wijzigen. Ook de zwaartepunten analyse kan helpen om inzichtelijk te

maken welke opbjecten het meeste aan de MKI van de Variant bijdragen.

Figuur 13. Zwaartepunten analyse.

17

3 Verklarende woordenlijst

Aanlegscenario = uitvoeringswijze waarop een item wordt aangebracht in het werk

Bouwsteen = Materiaal of Proces

Element = Structuuronderdeel dat Items en/of andere (sub) Elementen bevat en één of

meer fasen (in ieder geval Bouw)

Fase = onderdeel van de levenscyclus van een Object (Bouw, Gebruik, Onderhoud,

EindeLevensduur)

Item = Product zonder eigen milieueffecten, maar met een onderverdeling in de 4 fasen

van de levenscyclus, waarvan de fasen Bouw en EindeLevensduur zijn ingevuld.

Onderbouwingsvenster = scherm met informatie over de opbouw van een object verdeeld

over de Fasen van de levenscyclus

Materiaal = Bouwsteen met materiaaltype (en massa) en milieueffecten

Milieueffect = een potentieel effect op het buitenmilieu, van een Materiaal of Proces,

berekend met LCA-software buiten DuboCalc

Modelleren = samenstellen van een GWW-werk uit Objecten in DuboCalc

Object = Bouwsteen of Structuuronderdeel

Proces = Bouwsteen zonder materiaaltype (en massa), maar met milieueffecten

Project = gemodelleerd GWW-werk in DuboCalc

Projectverkenner = venster met de structuur van een Project, onderverdeeld in Objecten

Structuuronderdeel = Element of Variant

Variant = Structuuronderdeel dat Elementen bevat en geen fasen

Verkenner = venster in DuboCalc waarin Objecten kunnen worden geselecteerd

Werk = GWW-werk