Architectonische Basisbegrippen

Blok 5

Feike Jouwsma 1014936Steven Zwiers 1011216Patrick Mestebeld 1007790

Architectonische BasisbegrippenInleiding

Dit document geeft een analyse van het woonblok ‘Blok 5’ in Almere. Er wordt gekeken naar verschillende aspecten in de opbouw, situatie en inrichting van het gebouw. Een drietal studenten van de Chris-telijke Hogeschool Windesheim heeft zich hier gedurende 1 periode over gebogen en door middel van analysetekeningen proberen de bovengenoemde punten duidelijk aan te geven.

Zwolle, 28 mei 2009

Architectonische BasisbegrippenSeARCH

SeARCH is in mei 2002 opgericht door Bjarne Mastenbroek en Ad Bogerman. Daarvoor werkte Bjarne Mastenbroek mede in het projectteam Van Gameren Mastenbroek. SeARCH wordt momenteel geleid door Bjarne Mastenbroek & Uda Visser.

SeARCH ontwikkelt met een dertigtal internationale architec-ten en medewerkers architectuur, stedenbouw en landschaps-architectuur en onderzoekt nieuwe producten en materialen. De resultaten van gemeenschappelijke ontwerpsessies wor-den in samenwerking met verschillende instellingen ontwik-kelt en getoetst om zo innovatieve, originele en onverwachte oplossingen een kans te geven.

Blok 5

Door de economische ontwikkelingen zijn initiële planonder-delen binnen Blok 5 meerdere malen gewijzigd en gewisseld van plaats. In het uiteindelijke ontwerp van SeARCH is een woontoren aan het Weerwater geplaatst, het meer waaraan het stadscentrum ligt. De toren bevat appartementenverdie-pingen met een rechthoekige plattegrond op een trapezium-vormige onderbouw waarin een Grand Café is ondergebracht. De contrasterende onder- en bovenbouw volumes zijn aan-eengesloten om samen één gebouw te vormen.

Bjarne Mastenbroek & Uda Visser

Architectonische BasisbegrippenInhoud

Ensemble Locatie 5 Ligging 6 Dichtheid 7 Parkeren 8 Openbare Ruimte 9 Schakeling Woningen 10 Collectieve Ruimten 11 Ontsluiting Woningen 12 Vluchtroute 13Woning Type woning 14 Oriëntatie woning 15 Oriëntatie woonprogramma 16 Ruimtelijk concept 17 Organisatie interne circulatie 18 Organisatie schachten en leidingkokers 19 Organisatie privé buitenruimten 20 Organisatie privacy 21 Vluchten 22 Daglichttoetreding 23Constructie en gevel Constructie 24 Gevel 26 Details 29Conclusie 33

Blok 5

5

1 Ensemble

1.1 Locatie

Blok 5 ligt in het zuid-westen van Flevoland, in de stad Almere. Een deel van de bebouwing van Almere ligt rondom het Weerwater. De woonto-ren ‘Blok 5’ ligt direct aan dit water, aan de rand van het stadscentrum.Op de figuren rechts is tel-kens met een rode kleur aangegeven waar het woonblok is gesitueerd.

Nederland Almere

Centrum Almere Rand Centrum

Blok 5

6

1 Ensemble

1.2 Ligging

De vorm van het gebouw is voor een groot deel te-rug te leiden op de bebou-wing in de omgeving. De lijnen die door deze bouw-werken worden aange-houden, zijn terug te vin-den in de hoofdvorm van Blok 5.Door middel van een aantal gekleurde stippel-lijnen is dit verband aan-gegeven. De getordeerde ondergevel dient ertoe om de zichtlijn langs de schuin lopende gevel ten Noorden daarvan vrij te houden. Vanaf de 5e bouwlaag is de gevel dus-danig gedraaid dat het de groene lijn volgt en paral-lel loopt aan de gevels ten westen van het woonblok.

Bebouwing

Water

Blok 5

Plein

Blok 5

Blok 5

7

1 Ensemble

1.3 Dichtheid

Het woonblok ligt aan de rand van een stedelijk gebied. Uit de diagram die rechtsbovenin is weer-geveven, zijn een aantal dingen af te lezen.Het gaat om een geslo-ten, vrijstaand bouwblok, hoogstedelijk gelegen. De omgeving is gemengd openbaar en geprivati-seerd.Als referentie aan het bouwblok suggereerde de Spacecalculator de Zuidkade in Rotterdam. Hoewel dit bouwblok vele schalen groter is, zijn de FSI, OSR en GSI-waarden nagenoeg gelijk.

Openheid

Locatie woonblok

Blok 5

8

1 Ensemble

1.4 Parkeren

Nabij het woonblok is sprake van een verschil-lend parkeeraanbod. Zowel binnen (ondergronds) als buiten kan worden gepar-keerd, op de tekeningen met verschillende kleuren weer-gegeven.De parkeerplaats buiten (geel) is een openbare par-keerplaats en wordt vooral gebruikt door winkelend publiek of mensen bezoekers voor het hospitaal ten oos-ten van het terrein.De ondergrondse parkeer-plaats is momenteel col-lectief ingericht. Bewoners van Blok 5 kunnen hier hun voertuig kwijt. Er zijn een drietal manie-ren om dit parkeerterrein te bereiken. Rechtstreeks via het woonblok, via een trap midden op het plein en via weggewerkte inloop-mogelijkheden aan de zuid-zijde van het blok.

Entree parkeerkelder voetgangers en voertuigen Entree voetgangers

Bebouwing

Blok 5

Ondergronds parkeren

Parkeerplaats

In helling wegge-werkte entrees

Doorsnede AA

A

A

Blok 5

9

1 Ensemble

1.5 Openbare Ruimte

Rondom het woonblok is nogal wat openbare ruimte. Een groot deel van deze ruimte wordt gebruikt door het winke-lend publiek van het cen-trum daaromheen. Blok 5 bevind zich aan de rand van een groot plein. Dit heeft geen verdere inde-ling, enkel een omhoogko-mende trap die duidelijk te zien is op de doorsnede op de vorige bladzijde.De grens van het blok met het maaiveld is een harde. De buitenwand van de begane grond staat loodrecht op het maaiveld. De gevel is in 2 delen verdeeld; een open en een gesloten gedeelte. Door middel van 2 kleu-ren is dit weergeven op de afbeelding bovenin.

Bebouwing

Open gevel

Gesloten gevel

Entree

De aansluiting van het gebouw op het maaiveld is loodrecht

Openbare ruimte voor de entree

Bovenaanzicht

BB

Doorsnede BB

Blok 5

10

1 Ensemble

1.6 Schakeling woningen

De woningen zijn hori-zontaal geschakeld aan elkaar. Er is een drietal woningtypen te onder-scheiden. De woningty-pen A en B zijn aan el-kaar gespiegeld in een lijn die door het trappenhuis en woningtype C loopt. Deze laatste woning heeft een eigen indeling en is niet gespiegeld ten opzich-te van een lijn. Verticaal gezien is er sprake van een directe stapeling recht boven el-kaar. Zo is er op vrijwel elke verdieping eenzelfde indeling van woningty-pen.

Indeling verdieping, woningtypen

Zijaanzicht woonblok

Bebouwing

Verticale ontsluiting Gemeenschappelijke gang

Woningtype A

Woningtype B

Woningtype C

Blok 5

11

1 Ensemble

1.7 Collectieve Ruimten

De corridor op de ver-diepingen is een collec-tieve ruimte, net als het vluchttrappenhuis en de liftschachten. De kelder bevat een gemeenschap-pelijke bergruimte waar bewoners fietsen kunnen stallen. Deze ruimte is te bereiken via een lift aan de westzijde en via een trap aan de noordzijde. Het gebouw is op de hoek begrensd door afgerond plaatmateriaal. Dit is op de foto’s en tekeningen rechts weergegeven.

Detail hoek gebouw

Bebouwing

Fietsparkeerplaats

Hoekaanzet

Kelder

Lift naar be-gane grond

Blok 5

12

1 Ensemble

1.8 Ontsluiting woningen

In het woonblok is sprake van een collectieve verti-cale ontsluiting. Dit verti-cale stijgpunt kan worden bereikt via een horizon-tale corridor. Om het gebouw binnen te komen, moeten bewoners met een sleutel de voor-deur openen. Bezoekers kunnen binnengelaten worden door aanwezige bewoners. Via een sobere ontvangst-hal en een lift, komt men uit op een gang op de ver-diepingsvloer. Vanaf deze gang zijn de verschillende woningtypen te bereiken. Op de tekeningen is met rode lijnen aangegeven op welke manier de wo-ningen te bereiken zijn.

Centrum

Centrum

Parkeerkelder / berging

Parkeerkelder / berging

Bebouwing

Verticaal stijgpunt (lift)

Routing

Blok 5

13

1 Ensemble

1.9 Vluchtroute

De verticale stijgpunten in het gebouw zijn gesitu-eerd aan de gevel aan de noordzijde. Normaliter vervoeren de 2 aanwezige liften de personen in de verticale richting. In ge-val van nood mogen deze liften niet gebruikt wor-den, vandaar dat er een noodtrappenhuis is aan-gelegd. Deze bevind zich naast de liften en kan op 2 manieren worden be-reikt. Via de corridor aan de binnenzijde van het gebouw, of via een extra ontsluitingsroute aan de buitenzijde van het ge-bouw. De blauwe lijnen laten de route zien die de bewoners moeten afleggen om in het trappenhuis te komen.

Via buitenruimte

Stijgpunten in gebouw

Stijgpunten in gebouwDoorsnede

Vereenvoudigde doorsnede woonlaag

Blok 5

14

2 Woning

2.1 Type Woning

Dit woongebouw heeft twee soorten verdieping indelingen. De woonlagen 2t/m5 hebben 5 woningen per verdieping. De woon-lagen 6t/m11 hebben 4 woningen per verdieping.Alle woningen in dit ge-bouw zijn flatwoningen. Het slaapkamer aantal verschilt per woning. Zo hebben de woningen 1 en 5 van de woonlagen 2t/m5 en de woningen 1 en 4 van de woonlagen 6t/m11 twee slaapka-mers van 15m2 en 12m2 en woningen 2,3 en 4, een slaapkamer van 24m2. De woningen 2 en 3 van de woonlagen 6t/m11 heb-ben ook twee slaapkamers een van 21m2 en een van 16m2.

Woonlaag 2t/m5

Woonlaag 6t/m11

Blok 5

15

2 Woning

2.2 Orientatie Woning

In dit woonblok bestaan twee soorten oriëntatie van de woningen. Zo hebben de woningen 1 en 5 van woonlaag 2t/m5 en de woningen 1 en 4 van de woonlagen 6t/m11 een 3-zijdige oriën-tatie. De woningen 2,3 en 4 van de woonlagen 2t/m5 en de woningen 2 en 3 van de woonlagen 6t/m11 hebben allemaal een 1-zijdige ori-entatie. Dit komt omdat het woongebouw een centraal stijgpunt heeft wat aan de gevel is gesitueerd.

Woonlaag 2t/m5

Woonlaag 6t/m11

Blok 5

16

2 Woning

2.3 Organisatie Woonpro-

gramma

De zonering van de die-nende functie’s in de wo-ningen van dit gebouw hebben over het een cen-traal object als organisa-tie. De meeste ruimten die dienend zijn gesitu-eerd evenwijdige of haak-se zone aan de interne circulatie. Alleen de bad-kamer van de woningen 1 en 5 van de woonlagen 2t/m5 en de woningen 1 en 4 van de woonlagen 6t/m11 liggen aan de ge-vel gesitueerd.

Interne circulatie

Dienende functieWoonlaag 2t/m5

Blok 5

17

2 Woning

2.4 Ruimtelijk concept

Het ruimtelijk concept van het woongebouw is een centrale ruimte die aan de noordgevel is gesi-tueerd.De woningen zijn in twee categorieën ingedeeld. De woningen met een gangtype en de woningen met een centrale ruimte voor de interne circula-tie. De woningen 1 en 5 van woonlagen 2t/m5 en de woningen 1 en 4 van woonlagen 6t/m11 hebben een gangtype als ruim-telijk concept de andere woningen hebben een cen-trale ruimte als ruimte-lijk concept.

Woonlaag 6t/m11

Woonlaag 2t/m5

Centrale ruimte woongebouw

Woning gangtype

Woning Centrale ruimte

Blok 5

18

2 Woning

2.5 Organistatie interne circulatie

In dit woongebouw heeft de organisatie van de interne circulatie drie principes, namelijk een gang, een hal en een combinatie van deze twee. Zo kom u bij de woningen 1 en 5 van woonlagen 2t/m5 en de woningen 1 en 4 van woonlagen 6t/m11 binnen in een gang. De woningen 2,3 en 4 van de woonlagen 2t/m5 heb-ben een hal waar u binnen komt. De woningen 2 en 3 van de woonlagen 6t/m11 hebben een combinatie van een hal en een gang. U lijkt hier binnen te komen in een hal. Deze zal op het eind afbui-gen in een gang, zodat u naar alle vertrekken zon-der door een andere te moe-ten komen.

Woonlaag 2t/m5

Woonlaag 6t/m11

Blok 5

19

2 Woning

2.6 Organisatie schachten

en leidingkokers

De organisatie van scha-ten en leidingkokers, is in het woongebouw in een 5-tal kleine schaten samengevoegd en in een grote schat voor een lift en een vluchttrappenhuis. Op de woonlagen 2t/m5 is er in elke woning een schacht. Op de woonlagen 6t/m11 zijn er in woning 2, twee schachten gesitu-eerd. Dit heeft te maken met de inrichting van de lager gelegen woonlagen.

Woonlaag 6t/m11

Woonlaag 2t/m5

Blok 5

20

2 Woning

2.7 Organisatie prive bui-

tenruimten

De buitenruimte van Blok 5 bestaat uit twee delen, namelijk een privé en een balkon voor het vluchten.Alle woningen hebben een balkon bij de 1-zijdige woningen ligt deze op het zuiden. Bij de 3-zijdige woningen liggen de bal-kons of op het Noorden, Westen en Zuiden of op het Noorden, Oosten en Zuiden. De buitenruimtes geven een heel duidelijke structuur voor de gevel van het woongebouw.

Prive balkon

Balkon naar vluchttrappenhuisWoonlaag 2t/m5

Woonlaag 6t/m11

Blok 5

21

2 Woning

2.8 Organisatie privacy

De privacy van de bewo-ners in dit woongebouw, wordt op verschillende manieren bewerkstelligd. In het semi-openbare ge-deelde heeft men voor een soneringen gekozen (afb.1), dit om te voorko-men dat er vanaf hier in de woningen gekeken kan worden. Op de balkons is doormid-del van een groen scherm (afb.2) een scheiding ge-creëerd tussen de buiten-ruimten van de bewoners.In de collectieve ver-keersruimte, gaat men via de lift linksaf de gang in richting eigen woning(afb.3), zonder dat me in de woningen van de medebewoners kan kijken(afb.1).

Afbeelding 1

Afbeelding 2

Afbeelding 3

Blok 5

22

2 Woning

2.9 Vlucht routes

Het vluchten gaat uit dit woongebouw gaat over een balkon welke lijd naar een vluchtrappen-huis. Dit vluchttrappen-huis is via twee zijden te bereiken (links- of rechts-om). Doordat er in twee rich-ten gevlucht moet kunnen worden, heeft de architect een route via het balkon moeten inpassen in het ontwerp, om zo aan de eisen van het bouwbesluit te voldoen.

Vlucht route < 30m

Brandcompartiment

Vluchttrappenhuis

Woonlaag 2t/m5

Woonlaag 6t/m11

Blok 5

23

2 Woning

2.10 Daglichttoetreding

Omdat elk verblijfsgebied een eis heeft voor de dag-lichttoetreding moeten deze gesitueerd worden aan een gevel. Zo zijn alle woon- en slaapka-mers gesitueerd aan de gevels van de woningen. Elke ruimte heeft een minimum hoeveelheid daglicht nodig van 10% van het vloeroppervlak. Voor het bereken van de goede waarde dient reke-ningen gehouden te wor-den met een eventuele overstek(afb.1). Daglichttoetreding

Woonlaag 2t/m5

Woonlaag 6t/m11

Afbeelding 1

Blok 5

24

3 Constructie en Gevel

3.1 Constructie

Constructief is de over-gang tussen de twee plat-tegronden gemaakts door een forse betonconstructie, die onderdeel uitmaakt van het interieur van het horeca gedeelte (afb 3.1). Deze bestaat uit schijfvor-mige betonnen kolomen in combinatie met een hel-lende kolomen achter de voorgevel van het horeca gedeelte. De kolomen zijn dusdanig geplaatst dat ze meelopen met de hellings-hoek van de gevel.

Op afbeelding 3.1 is goed te zien dat de constructie grotendeels afwijkt in de onderste 3 lagen.

Afbeelding 3.1: Horizontale doorsneden van de constructie

Laag -1

Laag 0

Laag 2t/m5

Laag 6t/m11

Laag 1

N

Blok 5

25

3 Constructie en Gevel

3.1 Constructie

Blok 5 heeft een schijven-constructie met de lift-schacht en trappenhuis als stabiliteitskern, deze is vooral goed te zien op afbeelding 3.2.

De schijvenconstructie dienen tevens als schei-dingsconstructie tussen de woningen, zie afbeel-ding 3.3.

Afbeelding 3.3: 3D weergave constructie laag 6t/m11

Afbeelding 3.2: Verticale doorsneden van de constructie

Verticale krachten afdracht Horizontale krachten afdracht

Blok 5

26

3 Constructie en Gevel

3.2 Gevel

Er is bij blok 5 een vliesgevel toegepast, dit is te herken-nen aan het feit dat de con-structie zich achter de dun ogende gevel bevindt. Dit wordt nog eens benadrukt door het vele glas gebruik in de gevel. De hekwerken van voor de balkons zijn 1,5 m hoog en de bouwlagen zijn 3 m hoog, waardoor een ritme ontstaat van steeds 2 x 1,5 m in de gevel, zie afb 3.4. De hoeken van de hekwerken en van de woningen zijn rond. Waardoor het blok een iets minder starre uitstraling krijgt.

De architectonische elemen-ten die vooral een rol spe-len bij dit woongebouw zijn vooral het raam en het bal-kon. De scheiding tussen het private en publieke gedeelte is goed te zien, omdat de ge-vel hier sterk afwijkt.

Afbeelding 3.4: Gevel aanzichten

Zuidgevel Oostgevel

Noordgevel

Symetrie =Afwijkingen =

Westgevel

Blok 5

27

3 Constructie en Gevel

3.2 Gevel

Aan de buitenkant is moeilijk af te lezen hoe het gebouw is opgebouwd, omdat de constructie zich achter de gevel bevind, dit is goed te zien in afbeel-ding 3.5.

De opbouw van de onder-ste gevels is afgeleid van de opbouw van de boven-liggende woninggevels. Om de woningen zoveel mogelijk buitenruimtes te geven heeft SeARCH geko-zen voor balkons die rond-om het hele gebouw lopen. Als hekwerk is gekozen voor een gezette alumini-um plaat met perforatie, de gesloten stroken van het horeca gedeelte zijn eveneens bekleed met dit materiaal.

Afbeelding 3.5: Schematisch gevelfragment

Blok 5

28

3 Constructie en Gevel

3.2 Gevel

Hiernaast is goed te zien wat het effect van de gevel is met betrekking tot de re-latie tussen binnen en bui-ten het gebouw.

Het valt op dat er veel ra-men in het woongebouw zijn toegepast, met name in de zuidgevel zitten veel ramen. Wanneer we kij-ken naar de woonplatte-grond (afb 3.6), kunnen we goed zien dat alleen woon-kamers zich bevinden aan de zuidkant van het woon-blok. Wat voor een comfor-tabele leefruimte zorgt.

Afbeelding 3.6: Opengevouwen Woonplattegronden

Laag 6t/m11

Laag 2t/m5

N

Blok 5

29

3 Constructie en Gevel

3.3 Details

Alle details:Voor de bouw van dit woon-gebouw is er veel gebruik ge-maakt van geïsoleerd glas en warm gebogen glas en ook is er veel geperforeerd alumi-nium toegepast in de gevel. Verder heeft het gebouw een betonnen draagconstructie. Alle details zijn zo gemaakt dat er vrijwel alleen de ma-terialen glas en aluminium zichtbaar zijn.

Detail - onderdorpel horeca-raam (afb 3.7):Alle kozijnen zijn minimaal gemaakt, waardoor de over-gangen heel direct overko-men.Ook hier is de overgang tus-sen sierbeton en glas heel direct. Hier is er gekozen om de isolatie op de begane grondvloer te, omdat er zich onder de begane grondvloer een parkeergarage bevindt.

Afbeelding 3.7: Detail - Onderdorpel horecaraam

Blok 5

30

3 Constructie en Gevel

3.3 Details

Detail - bovendorpel horeca-raam (afb 3.8):Hier is ook goed te zien dat de overgang tussen de glazen deur en de alumi-nium beplating minimaal is. De aluminium plaat zit verder naar voren ten op-zichte van het glas om de overgang nog “harder” te maken.

Afbeelding 3.8: Detail - bovendorpel horecaraam

Blok 5

31

3 Constructie en Gevel

3.3 Details

Detail - aansluiting horeca-gevel aan verdiepingsvloer (afb 3.9):Hier is geprobeerd om de overgang zo minimaal mogelijk te maken, maar dit was niet makelijk, om-dat de isolatie onder de 2e verdiepingsvloer ook niet zichtbaar mocht zijn.

Afbeelding 3.9: Detail - aansluiting horecagevel aan verdiepingsvloer

Blok 5

32

3 Constructie en Gevel

3.3 Details

Detail - balkonaansluiting (afb 3.10):Hier is een heel dun kozijn toegepast om zoveel moge-lijk glas toe te passen in het gebouw.

Afbeelding 3.10: Detail - balkonaansluiting

Architectonische BasisbegrippenConclusie

Bij het ontwerpen van het gebouw is goed rekening gehouden met de omgeving. De lijnen in het gebouw komen voort uit de bebouwing eromheen. De opbouw van de gevel past prima in het beeld van een nieuw stadscentrum, dit heeft er ook mee te ma-ken dat de omliggende gebouwen dit beeld ondersteunen. Omdat de gevel onderin niet symmetrisch is, valt het gebouw meer op en daarom is het gebouw ook meer dan een standaard woonblok.

De inrichting van het gebouw is simpel gehouden. Een centraal stijgpunt dat via 2 wegen te bereiken is, zorgt voor zowel de hoofdontsluitingsroute, als de vluchtroute in geval van nood. Ook de stabiliteit wordt voor een groot deel uit dit stijgpunt ge-haald. Het trappenhuis is de grote verticale verbindende factor.

Het gebouw is goed functioneel, modern, en het vormt een aan-winst voor het centrumbeeld van Almere.