Dr. Fuusje de Graaff

Onderzoeker en trainer Bureau MUTANT

26-6-2014

`Palliatieve zorg en andere culturen`Netwerk palliatieve zorg Waardenland

Crabbehof Dordrecht

•

Korte toelichting op:

1. Verschillende opvattingen over ziekte en het naderende einde.2. Verschillende zorgpraktijken: de rol van mannen en vrouwen, familie en professionals3. Bezinning op eigen opvattingen

Zijn culturele achtergrond? Zijn geloof?

Zijn taalvaardigheid? Zijn familieband?

Zijn economische middelen? Zijn internationaal opereren?

Zijn door anderen anders gevonden worden?

Wat maakt een patiënt allochtoon?

Ziet uw patiënt u als:• Deskundige?• Poortwachter?• Belangstellende?• Huisvriend in bange dagen?• Vrouw/man?• ??

• En hoe ervaart zijn familie u?

En welk imago heeft een (huis)arts of verpleegkundige?

• In Nederlandse gezinnen is de vrouw de baas.• Nederlanders zijn schaamteloos openhartig.• Nederlanders lopen houterig, gaan slecht gekleed

en poetsen hun schoenen niet.• Nederlanders zijn ondernemend, kunnen goed met

geld omgaan, nemen rationeel besluiten.• Nederlandse jongeren zijn te vrij, er is geen

respect voor ouderen.• Nederlanders zijn niet gastvrij.• De Nederlandse man stelt sexueel weinig voor. • bron: W. Willems en A. Cortaar, het beeld van Nederland 1989

Biografie van Nederlandersdoor migranten

• individueel-collectief• grote –kleine machtsafstand• hang naar zekerheid of niet• steun voor het sterke of het zwakke• gericht op verleden, heden of

toekomst

Hofstede, 2008

Verschillende omgangsvormen op nationaal niveau

Nederlanders zijn feminiem, invididueel en weinig machtsgevoelig

 2000-2002 Gebruik terminale thuiszorg doorTurkse en Marokkaanse families.

2003-2004 Barrières voor Turkse en Marokkaanse

patiënten volgens zorgverleners.

2006-2009 Communicatie en besluitvorming in depalliatieve zorg aan Turken en

Marokkanen.

2010-2011 Ervaringen elders in Nederland eninternationaal.

Partners in palliative care? Perspectives of Turkish and Moroccan immigrants and Dutch professionals

De Graaff, 2012

gebruik thuiszorg

voorkeur voor familiezorg

inzicht in ziektebeloop ervaring met thuiszorg

taakverdelingen bijdrage van de

in de familie gemeenschap

Perspectief allochtonen

gebruik thuiszorg

taal en communicatieproblemen

inzicht in ziektebeloop (on)mogelijkheden

thuiszorg

verwachtingen

tav de familie

Perspectief zorgverleners

1. Bespreken sterven

2. Staken “zinloze” behandeling

3. Bespreken euthanasie en sedatie

4. Maximaal pijnbestrijding

Perspectief van Nederlandse zorgverleners op ‘een goede dood’?

Kwaliteit van leven ↔ Streven naar genezing

Volledige informatie ↔ Hoop doet leven

Arts spreekt patiënt ↔ Familie filtert informatie

Pijn bestrijden ↔ Helder voor Allah

Zorg in Nederland ↔ Zorg ook in eigen land

Diverse perspectieven

Nederlandse zorgverleners ↔ Turkse en Marokkaanse families

Komt het door de Islam? bron: S. van Haeringen, feb 2009

• Alles is door Allah beschikt, dus ook ziekte, maar Allah zendt geen ziekte zonder remedie te zenden

• Allah bepaalt het uur van de dood, de overgang naar nieuw leven

• Actieve euthanasie wordt afgewezen, staken behandeling is soms bespreekbaar, je mag NIET het leven bekorten

Bespreekbaarheid palliatieve zorg in Nederland, België en Italië

(bron: Onwuteaka-Philipsen et al., 2008)

onderwerp Respons Nederland België Italië

Diagnose Altijd

Bij vraag

Nee

98 %

2 %

-

67 %

32 %

1 %

46 %

48 %

6 %

Ongenees-

lijkheid

Altijd

Bij vraag

Nee

92 %

8 %

-

42 %

53 %

5 %

11 %

64 %

25 %

Levensver-wachting

Altijd

Bij vraag

Nee

49 %

45 %

6 %

18 %

72 %

11%

10 %

65 %

25 %

A. AutobiografieB. BiografieC. ConflictD. Dialoog

Ido Abram, 2001

Overbruggen van verschillen in communicatie: de ABCD-kroon

• •

overeenkomsten • Pijn • Angst • Zorg om elkaar• Zorg voor elkaar• etc

Zie verschillen, voel •Taal • Normen tav sekse, hygiëne,timing

• Verklaringen van ziekten• Taken van familie en gemeenschap

• Wijze van besluiten • Rituelen• etc

Hoe bereiden wij ons voor op sterven ?

Wat bespreken wij vooraf?

Op sterven hier… hebben migranten zich zelden voorbereid

Opbouwen van vertrouwen

OPBOUWEN VERTROUWEN ‘Trapje Handjeklap’ van Koene

VERTROUWEN

WAARDERING

BEGRIP

BEELD

SAMENWERKEN

De keldertrap naar wantrouwen

DE KELDERTRAP NAAR WANTROUWEN

“Je selecteert beelden en trekt ervaringen aan, die in overeenstemming zijn met je overtuigingen”

MISVERSTAAN “Zie je wel”

KWAADDENKEN

AFWIJZEN

MINACHTEN

DWARSBOMEN

Interetnisch misverstand

Perspectief Mieke

Per

Spec

tief Meral

Deels kennen Mieke en Meral elkaar,

(voor zover ze zich zelf laten kennen)

Deels ziet Meral in Mieke facetten die Mieke zelf niet ziet

(machtsgevoelig)

Deels ziet Mieke in Meral facetten die Meral niet ziet (cultuurrelativerend)

Er blijven voor Meral en Mieke blinde vlekken

1. Neem dubbele tijd

2. Oefen met informele tolk:

die is - tolk,

- vertegenwoordiger

- zorgvrager

3. Vermijd wij-zij: streef naar ik-jij-wij

Meertaligheid: Driehoeksgesprekken

Handreiking Palliatieve zorg aan migranten richtlijnspecifiek

1. Pijn wordt vaker niet geuit dan overdreven

- ‘Neem paracetamol’ wordt vaak als afschepen

ervaren

- Opioïden worden vaak gezien als begin van

euthanasie

2. Depressies komen veel voor

- Antidepressiva worden vaak moeilijk geaccepteerd

- Ivm mmetabole verschillen starten met lage doses

Handreiking Palliatieve zorg aan migranten richtlijnspecifiek

3. Opstipatie komt voor, stoelgang vaak moeilijk

bespreekbaar

- Bespreek dit punt in concrete instructies (postoel,

wc tijden zonder bezoek

- Vraag naar eigen huismiddeltjes

4. Delier wordt vaak niet herkend

- Eerder wordt gedacht aan voodoo, jins, drugs etc.

- Peil (on) behandelingbaarheid van sedatie

Handreiking Palliatieve zorg aan migranten algemeen

1. Neem elkaar serieus, neem tijd om barrières te

voorkomen

2. Schakel tolk in en stem info af op wat men weet/wil

weten.

3. Besef de ‘andere’ kijk op schaamte, privacy, rust en

familie

4. Peil de wensen van de familie tav meedelen van

diagnose, medicatie en alternatieve zorg

• Graaff, F.M. de, 2012, Partners in Palliative care. Perspectives of Turkish and Moroccan immigrants and Dutch professionals, University of Amsterdam, Amsterdam.

• Mistiaen, P., Francke, A.L., Graaff, F.M. de, Muijsenbergh, M.E.T.C. van de, 2011, Handreiking Palliatieve zorg aan mensen met een niet-westerse achtergrond (en Achtergronddocument) Nivel, Pharos, IKN, Utrecht.

• Graaff, F.M. de, Francke, A.L., Muijsenbergh, M.E.T.C. van

den, Geest, S. van der, 2010, Communicatie en besluitvorming in de palliatieve zorg voor Turkse en Marokkaanse patiënten met kanker. UVA, Amsterdam

• Te downloaden o.a. via www.mutant.nl

Literatuur

Zijn er nog vragen?

?

€†Ÿ‡¿