Download Mare

Nu in de boekhandel en webshops:(ook als eBook)

We dreigen te stranden op klimaat. Maar zijn verdeeld. Welke aanpak brengt onze waarden op één lijn,

en mobiliseert alle krachten?www.socdim.info

mare-nijssen 151005.indd 1 13-10-15 14:04









LITERAIR TALENT OPGELET! WIN € 250 MET MARE-KERSTVERHALENWEDSTRIJDOok dit jaar weer: de Mare-kerstverhalenwedstrijd! Schrijf een verhaal van tussen de 1500 en 2000 woorden en win €250, €75 of €50. Oproep van auteurs en juryleden Christiaan Weijts en Arjen van Veelen: verras ons. Mail uiterlijk 10 december naar: [email protected] Deelname alleen voor Leidse studenten.

De bèta’s tegen de alfa’sVerstikken de natuurwetenschappen de humaniora, zoals Willem Otterspeer beweert?

Is het werkelijk de schuld van de bèta’s dat de alfa’s ten ondergaan, zoals Willem Otterspeer schrijft in zijn pamflet Weg met de wetenschap? Mare ging verhaal halen, en nam voor de zekerheid sterrenkundige Simon Portegies Zwart mee.

DOOR VINCENT BONGERS Het gaat fout met de geestestwetenschappen, schrijft hoogleraar universiteitsgeschiede-nis Willem Otterspeer in zijn vorige week verschenen pamflet Weg met de wetenschap. Daarin roept hij op tot een strijd tegen de dominantie van de natuurwetenschappen. De bèta’s zou-den de humaniora wegconcurreren.

Op verzoek van Mare waagde hoog-leraar sterrenkunde Simon Porte-gies Zwart zich in het hol van de leeuw, de met stapels paperassen gevulde kamer van Otterspeer in het Academiegebouw, om de eer van de natuurwetenschappen te verdedigen. Het werd geen bloedig gevecht eindigend in een knock-out, maar een partij-tje sparren met af en toe een venij-nige uppercut.

Ronde 1: Natuurwetenschappen zijn belangrijker dan humaniora

Portegies Zwart: ‘Dit is een typisch voorbeeld van het Calimero-gedrag. Ik ben sterrenkundige en computerweten-schapper, maar als er ook maar iets on-belangrijk is, is het wel de sterrenkunde.’Otterspeer: ‘Ik citeer een van jullie belangrijkste zielen, de natuurkundige Ernest Rutherford. Hij zei: “All science is either physics or stamp collecting.”’Portegies Zwart: ‘Tja. En Kamer-lingh Onnes zei: “Door meten tot weten.” Er zijn altijd wetenschap-pers die hele mooie boude uitspra-ken doen, zoals Willem Otterspeer: “Weg met de wetenschap.” Indivi-duen zeggen mij niet zoveel. Door de natuurwetenschappen kun je een betere fiets bouwen zodat je minder hard hoeft te trappen. Maar de echte vraag luidt:

hoe gaan we met elkaar om op deze planeet? Dat wordt beanwoord door de geestesweten-schappen. Dat kunnen jullie veel beter uitbui-ten dan nu gebeurt.’

Otterspeer: ‘Dat neem ik onszelf ook kwalijk.’

Portegies Zwart: ‘Wij stel-len modellen op, toetsen

die en als het fout is, dan gooien we ze over-boord en beginnen opnieuw. Dat is niet veel anders dan hoe een historicus werkt. Dat de natuurwetenschappen dominant zijn, is niet onze schuld. Het is ons opgedrongen door de maatschappij, die een enorme drang heeft naar technische kennis die praktisch toe- pasbaar

is. Die drang naar valorisatie - het valt me mee dat ik het woord überhaupt uit mijn mond krijg - is de grote vloek van deze eeuw. Het is rampzalig, ook voor ons: dingen ont-wikkelen die je kunt gebruiken, is iets heel anders dan wetenschap bedrijven. Boven-dien gaat die dominantie voor sterrenkunde ook niet op.’ Otterspeer: ‘Het is wel een dure wetenschap. Ik gun jullie dat geld.’

Portegies Zwart: ‘Daar ben ik het absoluut mee oneens. Wij moeten

ook bedelen.’

Ronde 2: Geesteswetenschap-pen gaan ten onder aan ‘de

fetisj van de feitenreeks’

Otterspeer: ‘De humaniora zijn geïnfec-teerd door de methoden van de bèta’s. We

werken met twijfel en leren dat we in het don-ker blijven tasten. Een natuurwetenschapper

weet zeker dat hij een keer het licht aan kan doen.’Portegies Zwart: ‘We hebben een metho-diek die in millenia is ontwikkeld. De alfa’s

hebben liggen slapen en de boel echt la-ten verslonzen. Jullie dachten: “Zij doen het zo goed, laten we ze naäpen.” Zoek zelf een creatieve oplossing. Bedenk ei-

gen theorieën en modellen.’Otterspeer: ‘Ik heb drie zorgen: er is een dreiging dat we de humaniora verliezen zodat de universiteit versnippert in allerlei wetenschappelijke instituutjes die geen bin-

ding met elkaar hebben. Daarnaast dreigt het intellectuele middenveld, een breed opgeleide bevolking, te verdwijnen. Maak de humaniora een essentieel onderdeel van de bachelorop-leiding.’Portegies Zwart: ‘Ik ben als de dood voor de toekomst van studenten die een generieke op-leiding hebben.’Otterspeer: ‘Het is echt een ramp dat scho-lieren alleen Engels kunnen. Ik kan studenten geen Duits of Frans artikel meer laten lezen. Die talen moeten een plaats krijgen in een ver-plicht core curriculum, in een breed vormende bachelor. Ik vind het heel jammer dat alles zo gericht is op specialisatie.’Portegies Zwart: ‘Dat kan echt niet anders.’

> Verder lezen op pagina 6

12 november 201539ste Jaargang • nr. 10

‘ Acteurs spelen achterstevoren’

Sigaretten, soep, glossy’s en cartoons: alle plaatjes van profeet Mohammed

Lang leve de jury! Frits Roosendaal fileert de Wetenschapsagenda

Leidse graffitiheld Zedz heeft geen spijt van treinen vol throw-ups

Pagina 11

Pagina 3 Pagina 8 Pagina 9

Illustratie Michiel Walrave

39ste Jaargang • nr. 10

achterstevoren’

Redactie-adres Reuvensplaats 3, 2311 BE Leiden Postbus 9500 2300 RA LeidenTelefoon 071–527 7272

Website mareonline.nl E-mail [email protected] De redactie is op vrijdag gesloten. Oplage circa 15.000

Hoofdredactie

Frank Provoost [email protected]

Redactie

Vincent Bongers [email protected]

Bart Braun [email protected]

Petra Meijer [email protected]

Marleen van Wesel [email protected]

Monica Preller (stagiaire) [email protected]

Medewerkers

Tim Meijer • Esha Metiary • Marc van Oostendorp • Benjamin SprecherFotografie Taco van der Eb • Marc de Haan

Illustraties Bas van der Schot • Bandirah • Silas.nlBasisontwerp Roeland Segaar, Zabriski CommunicatieArt direction en vormgeving Marcel van den BergDrukwerk Rodi Rotatiedruk, Broek op LangedijkAdvertenties Bureau van Vliet B.V. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Telefoon 023 - 571 47 45

Redactieraad

Prof. dr. J.C. de Jong (voorzitter) • Prof. dr. F. Israel (vice-

voorzitter) • drs. B. Funnekotter • J. Daemen • S. Grootveld • drs. M. van Hintum • mr. F.E. Jensma • M. Kuipers • prof. dr. N.J. Schrijver • dr. J.P. Vollaard • F. Vermeeren • C. van der WoudeJaarabonnementen

Een jaarabonnement op Mare loopt van september t/m juni. Belangstellenden kunnen Mare thuisgestuurd krijgen door €35 over te maken op IBAN NL68RABO0103257950 ten name van Universiteit Leiden (o.v.v. Mare en SAP-nummer 6200092091) en vervolgens een bevestigingsmail met daarin hun adres te sturen naar [email protected]. Studenten betalen €25. Ter controle graag in de bevestigingsmail ook het studentnummer vermelden.Adreswijzigingen

Alleen schriftelijk met postwikkel. Klachten en opmerkingen over de toezending van Mare 071-5277272. Mededelingen voor het op donderdag verschijnende nummer moeten uiterlijk de voorafgaande donderdag 16.00 uur in het bezit van de redactie zijn.

ISSN 0166-3690

Erger dan een zelfmoordterroristIk bezocht vorige week een conferentie in Brussel van de International Solid Waste Association, de wereldwijde beroepsorganisatie van het afvalwereldje. De voorzitter vertelde in zijn openingsspeech dat de afvallobby enorm veel moeite heeft om goede regelgeving voor een circulaire economie van de grond te krijgen. Ze worden vooral tegen-gewerkt door de fossielebrandstoffenlobby, die alles wat ook maar enigszins riekt naar vermindering van energie-gebruik probeert af te schieten. En vooralsnog met succes. De voorzitter deed een emotionele oproep aan alle aanwe-zigen, zowel uit het bedrijfsleven als de wetenschap, om zich hier meer bewust van te zijn.

Die schaduwachtige lobby’s van cynische multinationals zijn inderdaad een gemeenschappelijke vijand. Maar die vijand heeft ongeveer hetzelfde abstractieniveau als de ge-meenschappelijke vijand klimaatverandering. Het zit wel ergens in je achterhoofd, soort van, maar niet echt. India en Pakistan kregen afgelopen zomer de sterkste hittegolf ooit te verduren, waardoor duizenden mensen overleden. In Nederland kreeg je daar niets van mee. Daar treurde men hooguit over het feit dat we waarschijnlijk nooit meer een Elfstedentocht zullen meemaken.

Hetzelfde geldt voor nare multinationals. Als je in Brus-sel op EU-niveau beleid probeert te beïnvloeden zal het vast een bloedige strijd zijn met het fossiele grootkapitaal, maar hier in Nederland merk je daar als wetenschapper nauwelijks iets van.

Nee, de grootste bron van vijandelijkheden richting de milieuwetenschappen komt vanuit een totaal onverwach-te hoek: milieuactivisten.

De meest onschuldige vorm van milieuterrorisme kom je regelmatig op conferenties tegen. Zo ook in Brussel. Na een half uur durende presentatie van een wetenschappelijk rapport greep een ngo-miepje haar kans om op hoge toon een rammelend en onsamenhangend betoog te houden dat een of ander compleet irrelevant onderwerp veel te weinig wetenschappelijke aandacht kreeg. Het was schan-dalig, en we moesten ons allemaal schamen. Ze sloot dit

af met de klassieker: ‘So I guess my question is, are you aware of this?’ De spreker gaf aan daar nu sowieso van op de hoogte te zijn, en daarmee was de tijd voor vragen af-gelopen. Dikke vinger voor iedereen die naar Brussel was gekomen in de hoop een interessant wetenschappelijk de-bat mee te maken.

Soms krijg je ook een directere aanval te verduren. Ik mailde ooit een ngo nadat het een verschrikkelijk slecht onderbouwd rapport over de milieu-impact van zeldzame aardmetalen had gepubliceerd, dat door de VVD was ge-bruikt om zo mogelijk nog dommere Kamervragen te stel-len. Prompt werd ik uitgemaakt voor ‘iemand die erger is dan een Palestijnse zelfmoordterrorist’.

Inhoudelijke discussie lijkt sowieso een probleem te zijn voor sommige milieuactivisten. Twee jaar geleden publiceerde het open access-tijdschrift PLoS ONE een paper over een groep bestrijdingsmiddelen (de neoni-cotinoiden) die gevaarlijk zijn voor bijen. Een van mijn collega’s had daar een rebuttal op gepubliceerd waarin een aantal aspecten van de methode (maar niet de con-clusies!) ter discussie werden gesteld. Standaard gang van zaken in de wetenschap zou je zeggen. Maar niet voor een aantal gepassioneerde imkers, die net iets te emotioneel bij het onderwerp betrokken waren. Ze wer-den boos. Zo boos dat een van hen tijdens een lezing van mijn collega in het publiek ging zitten, om luidruchtig met een bus bestrijdingsmiddelen heen en weer te schudden. Op gegeven moment werd haar mailbox zelfs volgegooid met hakenkruisen en foto’s van dode mensen. In de bijge-leverde verklaring werd uitgelegd dat ze een sluimerende chemische genocide had veroorzaakt.

Over een maand publiceert ons instituut weer een con-troversieel rapport over hetzelfde onderwerp.

Ik ben benieuwd. De bijenstichting heeft alvast gemeld een advocatenkantoor te hebben ingeschakeld.

BENjAMIN SPrEcHEr is promovendus bij het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden

DOOr BArT BrAUN Op een dag gaapt er een diepe krater aan het Rapenburg. Plukken haar met huid eraan drijven in de gracht, en de stank van kunst-mest en benzine hangt in de lucht. Zijn er overlevenden? Jazeker! Van onder een archiefkast klinkt een vastbesloten stem: ‘Nu pikken we het niet meer. We stellen twee commissies in!’

Het nadeel van grote organisaties is dat ze bestuurlijke logheid met zich meebrengen. Het zijn olietankers,

die maar moeilijk van hun koers af te brengen zijn. Je ont-

komt daar nooit helemaal aan, maar het lijkt wel

alsof in Leiden en Den Haag die

logheid ook echt wordt

gekoes-terd.

JengaOver zoiets onbenulligs als de vraag ‘hoe moeten studieverenigingen omgaan met alcohol en minderjarigen?’ moet al meer dan twee jaar ver-gaderd worden (zie pagina 4). Niet gek, voor universitaire begrippen.

Als er uit een personeelsmonitor komt dat er wordt gepest aan Campus Den Haag, dan zou je als bestuurder de pestkoppen eens bij je kunnen roepen. Of je huurt na lang vergaderen een extern bureau in, dat een rapport schrijft waar je ook weer over kunt vergaderen. Als vervolgens bij de volgende personeelsmonitor, drie jaar later, blijkt dat er geen zak veranderd is, kun je vergaderen over hoe het ooit zover heeft kunnen komen. Maar niet in één keer: dan is Pietje weer afwezig, de volgende vergadering heeft Henkie de stukken niet ontvangen en – yes! – je bent zo weer maanden verder. Wel jammer dat je zo je pestkoppen de hand boven het hoofd houdt.

Nog mooier is het om een extern bureau in te huren om de hoge werk-druk bij Geesteswetenschappen te inventariseren (zie pagina 5). Je zou natuurlijk de faculteitsraad kunnen gebruiken om de werkdruk in kaart te brengen, en dan het schaarse belastinggeld dat je is toebedeeld inzetten om die werkdruk te verlagen. Maar dan laat je een uitlezen gelegenheid schieten om te vergaderen over de keuze het bureautje, te vergaderen over hun verslag, te vergaderen over de samen- en doelstelling van de ‘Task-

force verlaging werkdruk’ die je volgens het verslag op zou moeten richten, en uiteindelijk te vergaderen over het rapport van die task-

force. Met een beetje mazzel zijn er in de tussentijd twee of drie bestuurswissels geweest – hoog tijd om eens onder het per-

soneel te inventariseren of de werkdruk al is afgenomen. Afgelopen vrijdag gebeurde er echter iets raars.

De geesteswetenschappers liepen boos weg bij de dames van het externe bureau. Daarmee schof-

felden ze de hele Jenga-toren van toekomstige vergaderingen, rapportages en vergaderin-

gen over rapportages zomaar onderuit, de party poopers. Alsof ze zowaar iets

beters te doen hadden, zoals het wegwerken van de opstapelen-

de werkdruk. Zo word je natuurlijk nooit decaan.

2 Mare · 12 november 2015

Geen commentaar

Colofon

Column

Door Petra Meijer ‘Rook je? Wil je een wijntje?’, vraagt Anneke Knaap (81) – An voor ingewijden – als Mare maan-dagmiddag langskomt. Het is kenmer-

De profeet met vele gezichtenMohammed: van nobele weldoener tot antichrist

Rookvlees op sterk waterkend voor de gastvrijheid waarmee ze studenten in haar huisje tegenover Catena verwelkomt. Ze komen vaak aanwaaien voor een potje Scrabble op

het terras, een logeerbed, Irish Coffee of gewoon een sigaretje.

Zaterdag was ze veertig jaar lid van Catena en dus werd er een surprise-

party georganiseerd. Met een kla-verjastoernooi en wodka-jus op de tap. ‘Ik ben gek op wodka-jus. En op verkleedfeestjes.’ Ze somt haar outfits van de afgelopen jaren op: ‘Zwarte kat, Cruella de Vil, vlinder, engeltje. En Bugs Bunny: zo’n vrouw met van die oor-tjes.’ ‘Je bedoelt een Playboy Bunny’, vult Cateniaan Sietse van den Berg (25, culturele antropologie) haar aan, en de twee schieten in de lach. ‘Ach ja, de jeugd houdt me jong’, zegt An. ‘Boven-dien heb ik rookvlees en sta ik op sterk water.’

Toen An veertig jaar geleden lid werd van Catena, was ze al 38 jaar. ‘Ik was eerst nog keurig getrouwd. We waren lid van de NVSH en die bijeenkomsten waren op Catena. Daar kwam ik Adri-aan tegen, die de voorzitter was. Mijn man ging vreemd, en Adriaan en ik werden verliefd. Adriaan was 21 en ik 38. Hij is veel te vroeg overleden, maar de tijd die we samen hadden was heel gelukkig en lollig.’ An werd lid van Ca-tena, waar ze later ook nog in het be-stuur zat, voor Sinterklaas speelde en de mensa opzette. ‘Ik wist helemaal niet wat een mensa was, maar Adriaan vond dat ik lekker kon koken.’

In het kleine huisje vol snuisterijen gaat ze op zoek naar een zwartwit foto van haarzelf als Sinterklaas. Dan legt ze wat krantenartikelen op tafel. Eén uit 1984, die An als kampioen klaverjas-sen toont. En een artikel uit het Leids Dagblad. ‘Kijk, ze schelden me uit voor de coolste oma’, zegt ze trots. Naar

aanleiding van het artikel mocht ze ook langs bij Eva Jinek. Maar haar grootste droom is om bij Matthijs van Nieuwkerk aan tafel te belanden. Die mist ze geen avond.

Het was niet nodig om An naar Ca-tena te lokken voor de surpriseparty. Van den Berg: ‘Als je een klaverjastoer-nooi organiseert, verschijnt An vanzelf.’ Meestal gaat ze echter pas rond kwart voor één ’s nachts richting Catena. ‘Als er niks meer op tv is. Ik kijk graag naar detectives en politieseries. Des te meer moorden, des te beter.’

Bij Catena komt ze om ‘lekker te kwebbelen, te roken, en een plaatje aan te vragen. Ik houd van Boudewijn de Groot, Piano Man, en Gute Nacht, Freunde van Reinhard Mey.’ Ze begin-nen samen te zingen. ‘Gute Nacht, Freunde, es wird Zeit für mich zu ge-hen. Was ich noch zu sagen hätte, dau-ert eine Zigarette und ein letztes Glas im Stehen.’

De conservatievelingen, de hippies en de metalheads: An zag ze komen en gaan. ‘Maar de sfeer op Catena is hetzelfde gebleven.’ De studenten die een goede band met haar opbouwen blijven op bezoek komen, ook na hun studie. Van den Berg: ‘Aan nieuwe le-den maken we meteen duidelijk dat de oude vrouw aan de bar niet zomaar een oude vrouw is. Het is An, en we zijn erg blij met haar. Zo heb ik haar ook leren kennen. “Hoi, ik ben Sietse, mag ik erbij komen zitten?” Toen gingen we Scrabbelen en maakte ze me dik in.’

De Profeet: ingezet om sigaretten, tijdschriften en bouillon te verkopen.

Anneke Knaap is al veertig jaar lid van Catena: ‘De jeugd houdt me jong.’ Foto Taco van der Eb

Islamist Welmoet Boender geeft een cursus over de verschillende beelden van Mohammed. ‘Er is altijd discussie over geweest.’

Door Marleen van Wesel ‘Ik zal wel afbeeldingen van Mohammed to-nen. De collegezaal is bij uitstek een ruimte waarin je dat moet en kan doen, juist zonder politieke en religieuze bedoelingen’, zegt docent Welmoet Boender. Ze geeft de drie-delige cursus Beelden van Moham-med bij de Leiden Islam Academie van de Universiteit Leiden.

‘De Leiden Islam Academie wil het enorme kennisreservoir van de universiteit voor iedereen toeganke-lijk maken. En omgekeerd: we kijken welke vragen er vanuit de maatschap-pij komen over de islam, bijvoorbeeld van Jeugdzorg of de politie.’ Ook deze cursus sluit daarop aan. ‘Er zijn veel vragen over interreligieuze betrek-kingen, door de moord op de redac-tie van Charlie Hebdo in Parijs, en de aanslagen daarna in Kopenhagen.’

De korte reeks gaat overigens lang niet alleen over afbeeldingen, maar ook om verhalen waarin, met woorden, een beeld van Moham-med wordt geschetst. Afgelopen maand presenteerde hoofdredacteur Brahim Bourzik zijn glossy Moham-med, waarin de profeet trouwens niet wordt afgebeeld. ‘Daarin wordt Mohammed vanuit een hedendaags islamitisch perspectief beschreven. Als een nobel mens, een voorbeeldfi-guur. Zaken die uit polemieken naar voren komen, laat de glossy buiten

beschouwing. Vijandige beelden gaan over zijn houding tegenover jo-den of dat hij bloeddorstig was.’

Binnen de islamitische traditie be-staan veel verschillende beelden, al-dus de onderzoeker. En ook binnen het christendom: ‘De vroegste chris-telijke noties over de islam draaien al om zijn positie. Hij zou een valse profeet zijn en de islam een vorm van ketterij. Of de islam zou een be-proeving zijn van God, vanwege de dwalingen van de christenen. Ook in die notie is Mohammed een valse profeet. Of zelfs, zoals bij Luther, de antichrist. Anderen wijzen er juist op dat de komst van Mohammed al werd voorspeld in het Oude Testa-

ment.’ Boender vat samen: ‘Abraham kreeg met Sara zijn zoon Isaak, maar met Hagar kreeg hij Ismaël. Moham-med komt uit het volk van Ismaël.’

Dat idee wordt tot op de dag van vandaag erkend door christelijke geestelijken, maar ook die andere ideeën leven voort. ‘In de heden-daagse controverse worden elemen-ten van het beeld van die valse pro-feet herhaald: de vele echtgenotes die hij had, de rol van zijn zwaard en dat hij een epilepticus was die aan wanen zou lijden.’ Maar het is allang niet meer alleen een botsing tussen religieuze tradities. ‘Al vanaf de ne-gentiende eeuw werd het debat in een politieke context geplaatst. Het is een

clash van us and them, een kwestie van othering. De controverse rond cartoons is óók een kwestie van het op scherp zetten van die tegenstelling.’

Over afbeeldingen is altijd discus-sie geweest, zegt Boender. ‘Er mogen geen beelden verafgood worden, maar: wanneer is er sprake van een afgodsbeeld?’ Ze toont een afbeel-ding van een reliëf op het gebouw van het Hooggerechtshof in Wa-shington. ‘Daar wordt Mohammed afgebeeld tussen achttien dragers van het recht uit de menselijke geschie-denis. Napoleon, Mozes, Confucius. Daar kwam protest op, maar hoewel er elders in Amerika al in de jaren twintig reliëfs zijn verwijderd, staat

deze sculptuur er nog steeds.’Die zal ze tijdens het college gerust

tonen, maar niet de cartoon van Kurt Westergaard, waarop Mohammed een bom draagt als tulband. ‘Die is zeer beledigend en bovendien wel bekend. Die hoef ik niet te herhalen. Maar verder hebben we eigenlijk meer te maken met copyrightkwes-ties dan protesten.’

Cursus Beelden van Mohammed18 en 25 november, 2 december, 19.00€25 (studenten €10)Aanmelden via http://hum.leiden.edu/lias/lucsor/news/beelden-van-mohammed.html

12 november 2015 · Mare 3

Mensen

Frutti di Mare

Foto Taco van der Eb

Handschriften gedigitaliseerd Universiteit Leiden en uitgeverij Brill heb-ben 465 middeleeuwse handschriften gedigitaliseerd en beschikbaar gesteld als online publicatie. De collectie geti-teld ‘Codices Vossiani Latini Online’ be-vat onder andere Latijnse handschriften uit de verzameling van de 17-eeuwse, humanistische geleerde Isaac Vossius, waartoe de vroegste bronnen van het beroemde leerdicht De rerum natura van de Romeinse dichter Lucretius behoren. Ook het oudst bewaarde geïllustreerde herbarium in het Latijn maakt deel uit van de verzameling. De collectie is te vinden in de online catalogus van de UB.

Van Bergen Fund AwardDe Van Bergen Fund Award gaat elk jaar naar een project dat Nederlandse en internationale studenten zal verbinden. Dit jaar gaat de prijs naar twee win-naars. Het eerste winnende initiatief wil Chinese en Nederlandse studenten bij elkaar brengen door een sportdag voor alle Leidse studenten te organiseren. Het tweede initiatief kwam van inter-nationaal studentenplatform AIESEC. De studenten willen ‘Global Villages’ orga-niseren, die zich op een bepaalde regio in de wereld richten. Door middel van sprekers, workshops en internationaal eten wordt het gebied in kwestie onder de aandacht gebracht. Met het prijzen-geld kunnen de winnaars hun project realiseren.

Studenten claimen stilteruimteAfgelopen maandag hebben UvA-stu-denten van de beweging Humanities Rally op eigen initiatief een kamer in het P.C. Hoofthuis ingericht als stilteruimte. In deze ruimte kunnen studenten medi-teren, bidden of zich anderszins terug-trekken. Het bestuur van de UvA is niet blij met de actie: volgens hen gaat het in tegen de scheiding tussen kerk en staat die de universiteit handhaaft. De studenten werpen hierop tegen dat de academische gemeenschap behoefte heeft aan een dergelijke plek. Aanstaan-de maandag zal het bestuur van de UvA beslissen of de stilteruimte blijft.

Onderzoeksbeurs LUMCDick Oepkes, hoogleraar foetale therapie bij het LUMC, heeft een onderzoeks-beurs gekregen van de technologiestich-ting STW. Samen met onderzoekers van de TU Delft en het Erasmus MC wil Oep-kes een piepklein 3D-printertje bouwen dat het open ruggetje van nog ongebo-ren baby’s kan dichten. De zogeheten Open Mind-subsidie bedraagt €50.000 en is bedoeld als opstartsteun: na een jaar moet er al een eerste resultaat zijn. STW is een onderafdeling van subsidie-verstrekker NWO, en geeft geld voor on-derzoek dat dicht tegen een mogelijke toepassing aanzit.

Leiden in duisternisSommige Leidse straten zijn ‘s avonds gehuld in duisternis. Al enkele weken kampt de straatverlichting namelijk met storingen. De oorzaak was enige tijd onduidelijk, maar is inmiddels achter-haald: het signaal om de verlichting te ontsteken komt niet altijd goed door. De ontvangers zijn verouderd. Energie-netbeheerder Liander plaatst daarom de komende weken honderden nieuwe ontvangers die voorzien zijn van een as-tronomische klok.

RectificatieIn het artikel ‘Eerst schieten, dan kijken’ in Mare 9 wordt het citaat ‘Wij Hollandse jongens in Indië waren geen haar beter dan de door ons zo verguisde Duitsers (Moffen) en Japanners (Jappen) of later de Amerikanen, Russen, Koreanen of noem ze maar op,’ toegeschreven aan kapitein Raymond Westerling. Dat klopt niet. Het zijn de woorden van marinier Bertus van Gils.

Brand in studentenflatTelevisie stond waarschijnlijk op standby Dinsdag ontstond er brand in een van de studentenflats aan het Hildebrandpad. De bewoners van de zevende verdieping werden uit voorzorg geëvacueerd.

DOOR PetRA MeijeR De brand brak rond 22.30 uur uit op een studentenkamer in een van de twee studentenflats die bekend staan als ‘de Zwarte Dozen’. De bewoner was op dat moment niet thuis. ‘De rookmelder in de betref-fende kamer was afgegaan en stu-denten uit de omringende kamers zagen rook onder de deur vandaan komen. Zij hebben de brandweer gealarmeerd’, vertelt woordvoerder Peter Kessels van brandweer Hol-lands Midden.

Zelf was hij ook bij de brand aan-wezig. ‘Er was een televisie in brand gevlogen. Het vuur was op zich snel geblust, maar televisies geven een hele smerige rook af. Daarom werd

besloten om iedereen van die ver-dieping af te halen en te ventileren. Het was nog niet meteen duidelijk of dat snel tot resultaat zou leiden en de bewoners hun kamers voor de nacht weer in konden.’

De kamer van Daphne Ruiter (24, geneeskunde) was slechts twee deu-ren verderop. ‘Ik was zelf niet thuis maar werd gebeld door een vriendin uit de andere flat. Het was toen nog niet precies duidelijk om welke ka-mer het ging, dus ik was wel even be-zorgd of het mijn kamer zou zijn en of de brand zou overslaan’, zegt ze.

‘Aangekomen bij de flat hing er een enorme stank. Er stonden een paar mensen in hun pyjama buiten, met een jas of een dun vestje erover-heen. In eerste instantie meldde de brandweer dat we niet op de zeven-de etage konden slapen. Eventuele noodzakelijke spullen zoals medi-catie konden zij wel voor je uit je kamer halen. Maar rond 01.00 uur werden de kamers toch vrijgegeven.

Ik heb toch maar in de andere flat geslapen, want ik vertrouwde het nog niet helemaal. Er hing een doffe lucht en er zat roet op sommige mu-ren. De kamer die is uitgebrand was van onder tot boven zwart.’

Kessels: ‘Alleen de bewoners van de twee omliggende kamers kon-den er niet slapen. Een van hen had zelf al een slaapplaats geregeld, de ander kreeg hulp van stichting Sal-vage. Er zit natuurlijk veel roet op de plafonds, dus dat moet allemaal schoongemaakt worden. De kamer waar de brand ontstond wordt nog door de politie onderzocht.’

Uit dat onderzoek zal moeten blij-ken wat er mis was met het televisie-toestel. Kessels: ‘Vroeger kwam het vaker voor dat televisies brand ver-oorzaakten doordat ze op standby stonden. We hebben toen campagne gevoerd en de televisies zijn wellicht ook beter geworden. Het komt nu minder vaak voor. Wat er hier pre-cies gebeurd is, weten we natuurlijk

nog niet, maar televisietoestellen zijn in elk geval geen onbekende.’ Ironisch genoeg had de Leidse Stu-denten Belangenorganisatie (LSBo) eerder die dag nog een symposium over brandveiligheid voor studenten georganiseerd, waar de brandweer ook aanwezig was.

‘Risicogroepen zijn kinderen, bejaarden en mensen met een be-perking. Studenten zijn slim en mobiel, dus wat dat betreft zijn ze geen risicogroep, maar ze vertonen gewoon brandonveilig gedrag’, zegt Peter Stolker van de brandweer. ‘In studentenhuizen gaat het vaak mis met de elektra: je ziet bijvoorbeeld zes keer doorgeluste verlengsnoeren. Ook wordt er niet zo vaak schoon-gemaakt. De afzuigkap is dan zo vet dat het vuur bij een vlam in de pan meteen doorslaat.’

Een paar dagen eerder was er ook al brand in een studentenkamer aan de Morsweg. Daar was een bran-dende kaars op een matras gevallen.

Universiteit overweegt aankoop EhrenfesthuisDe Universiteit Leiden zou het voormalige huis van natuurkun-dige Paul Ehrenfest (1880-1933) kunnen kopen om het te gebruiken voor debatten, kleine congressen en als high-end ontvangstruimte voor tophoogleraren.

Dat blijkt uit onderzoek van his-toricus en erfgoedspecialist Han Meeter, dat hij in opdracht van het Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde (LION) uitvoerde.

Het statige pand aan de Witte Rozenstraat werd ontworpen door de Russische vrouw van Ehrenfest: Tatjana Afanasjeva. Vanaf 1914 be-gon Ehrenfest in de huiskamer een

Alcoholprotocol? Of gewoon verbod?Een alcoholverbod, dat zou wel eens het antwoord kunnen zijn van de universiteit op de vraag van stu-dieverenigingen om een duidelijk alcoholprotocol.

Twee jaar geleden inmiddels, nog voor de wettelijke verhoging van de minimumleeftijd, drongen de studieverenigingen van geesteswe-tenschappen al aan op een helder alcoholprotocol. ‘We hebben nu een-maal minderjarige leden’, zegt Linda Meester, secretaris van studievereni-ging NNP van Nederlands. De kans op een boete bij een informele borrel is klein, maar het bedrag is wel hoog.

Enkele assessoren en bestuursgan-gen later lijkt het er eindelijk van te komen. ‘Op 3 december zou er iets op tafel moeten liggen’, kondigde gees-teswetenschappenassessor Aurelie van ’t Slot aan in de faculteitsraads-vergadering vorige week. ‘Het kán betekenen dat er helemaal geen alco-hol geschonken mag worden. Maar ik ben blij dat er nu in elk geval aan gewerkt wordt.’

Die stemming werd niet door ie-dereen gedeeld. ‘Het initiatief voor een alcoholprotocol kwam vanuit de studenten. Misschien is dit wel een oplossing waarin zij zich niet kun-nen vinden’, reageerde Bert van Laar, raadslid van studentenpartij BeP. De assessor heeft de verenigingen in-middels geïnformeerd.

‘Het is lastig om te bedenken hoe

beroemd colloquium voor collega’s en studenten. Grote namen als Ein-stein, Bohr, Pauli, Dirac en Fermi bleven er logeren en zetten hun handtekeningen op de muren.

‘Het Ehrenfesthuis was een ont-moetingsplaats voor wetenschap-pers. Mede dankzij deze plaats kwam de relativiteitstheorie tot stand. Er werden discussies gevoerd, drankjes gedronken en er werd gemusiceerd. Roken mocht dan weer niet in huis. Alleen voor Einstein werd een uit-zondering gemaakt’, vertelt Meeter.

De huidige bewoner wil het pand van hand doen, en verschillende hoogleraren zouden graag zien dat het cultureel erfgoed bewaard blijft.

Maar wat zou de universiteit met het pand kunnen doen?

Met die vraag begon Meeter zijn onderzoek. ‘Het Ehrenfesthuis was een ontmoetingsplaats voor topwe-tenschappers. In diezelfde sfeer zijn we een bestemming gaan zoeken.’

Uit gesprekken met hoogleraren en instituten bleek er behoefte te zijn aan een plek voor kleine bijeenkom-sten en debatten.

‘Het huis zou ook geschikt zijn als kortstondige verblijfplaats voor topwetenschappers. Het is toch veel mooier om hen in een rijke histori-sche omgeving te kunnen ontvangen, in plaats van een hotel voor ze te moeten regelen.’ Volgens Meeter zou

de universiteit ook elke maand twee topwetenschappers in het huis kun-nen ontvangen, die vervolgens met elkaar in debat gaan. Deze debatten zouden dan via internet uitgezon-den kunnen worden, zodat de hele wereld kan deelnemen. ‘Dat is dan weer goed voor de uitstraling van de universiteit.’

De resultaten van het onderzoek liggen nu bij het college van bestuur. ‘Alle kosten moeten nog worden doorgerekend, maar mijn studie toont aan dat de kans vrij groot is dat exploitatie kostendekkend kan zijn. Voor veel van de voorgestelde activiteiten worden momenteel ten slotte ook kosten gemaakt.’ PM

zo’n protocol eruit moet zien, maar helemaal geen alcohol zou jammer zijn’, zegt Meester. ‘Dan zullen we eerder uitwijken naar andere locaties dan universiteitszalen.’

‘Dan wordt het moeilijker om soci-ale activiteiten en studie gerelateerde activiteiten te combineren’, denkt

Bart Rodenburg, voorzitter van Al-bion, van Engels. ‘Maar ik verwacht niet dat het college van bestuur voor deze uitkomst kiest. Dan zouden de HePatho-bar en de FooBAR ook moeten sluiten.’ Dat zijn vaste ruim-tes bij Geneeskunde en Wiskunde en Natuurwetenschappen, die ge-

rund worden door studenten die faculteiten.

De universiteit heeft overigens al een algemeen alcoholreglement, maar dat gaat alleen over officiële horecalocaties van de dienst UFB, zoals het Literair Café en het Juri-disch Café. MVW


Nieuws

Ziek, overwerkt en boosGeesteswetenschappers willen actie, niet weer een inventarisatie van hoge werkdruk

Boos verlieten personeelsleden van Geesteswetenschappen vrijdag een klankbordsessie over werkdruk. ‘Veel mensen waren waarschijnlijk al verhit naar de bijeenkomst gekomen. De bom barstte vrijwel direct’, zegt een anonieme medewerker.

Door Marleen van Wesel Geesteswe-tenschappen lanceerde afgelopen zomer een plan om de hoge werk-druk op de faculteit aan te pakken. ‘De eerste stap is grondig onder-zoeken waar de werkdruk wordt ervaren en op welke manier’, stond in de uitnodiging voor de klank-bordsessie.

‘Het zaaltje, bedoeld voor een man of 25, zat stampvol. We wer-den opgewacht door twee dames van het externe bureau Effectory,

voor medewerkersonderzoek. Ze hadden er zin in. Er stond een PowerPoint-presentatie klaar en ze hadden voor ogen om op alle ni-veaus te inventariseren waar de pijn zit’, vertelt een medewerker van de wetenschappelijke staf. ‘Al snel liep bijna iedereen weg. We hadden al-lemaal al vaker enquêtes ingevuld en de resultaten van de personeels-monitor waren duidelijk nega-tief. We wilden ons helemaal niet opnieuw laten inventariseren, we wilden dat er nú iets zou gebeuren.’ Hij wil liever niet met zijn naam in de krant. Andere aanwezigen ver-wijzen door naar elkaar of naar het faculteitsbestuur.

‘Er is al veel materiaal’, beaamt Menno Tuurenhout, sinds 1 augus-tus portefeuillehouder bedrijfsvoe-ring van het faculteitsbestuur. ‘Wie goed is in het naar voren brengen van problemen, die horen we wel. Maar we wilden ook verhalen uit

de luwte horen.’ Behalve de klank-bordsessies was er nog een survey gepland, om een ‘foto’ te krijgen van de pijnpunten.

Ook bij het ondersteunend per-soneel is de werkdruk hoog, zegt faculteitsraadsvoorzitter Jan Sleu-tels, die overigens niet bij de bij-eenkomsten was wegens nog een aantal andere werkverplichtingen op hetzelfde tijdstip. ‘Een typisch voorbeeld van werkdruk.’

Wel vroeg hij al meermaals aandacht voor het onderwerp in de raadsvergaderingen, waar het plan afgelopen zomer al kritisch besproken werd. Sleutels: ‘De on-derwijsadministratie kampt met onderbezetting en achterstand. Daardoor gaan dingen fout. Cijfers worden bijvoorbeeld niet altijd goed ingevoerd.’

‘Ook de studiecoördinatoren en –adviseurs hebben een extreem hoge werkdruk. Zo erg, dat er mensen

Wie heeft de slechtste slogan?

To infinity and beyond is een ge-vleugelde uitspraak van het per-sonage Buzz Lightyear uit de Toy Story-films. Wellicht heeft de ani-matie-astronaut de pr-afdeling van de Rijksuniversiteit Groningen ge-inspireerd. Want toen het tijd werd voor het bedenken van een nieuwe slogan rolde de kreet Born leaders reach for infinity eruit.

Dit even bombastische als absurde motto staat op de lijst Ranking the slogans, de domheidsranglijst 2016 voor universitaire reclameleuzen, die is opgesteld door het Platform Hervorming Nederlandse Universi-teiten (H.NU).

Het H.NU is in 2013 opgericht door ontevreden wetenschappers van Nederlandse universiteiten. Het platform verzet zich tegen de ‘doorgeslagen economisering, hiër-archisering en bureaucratisering’ van universiteiten.

Het platform richt haar pijlen nu

op de ‘dure maar vaak onzinnige reclameleuzen’ waarmee ‘universi-teiten zichzelf op de borst kloppen.’

Bezoekers van de platformsite be-palen wat de meest sneue wervende tekst gaat worden. Er kan gestemd worden op dertien slogans. En wie het lijstje leest, wordt duide-lijk dat de random slogan genera-tor overuren heeft gedraaid op de communicatieafdelingen.

De Universiteit van Amsterdam houdt het erg kort en denkt dat wij allen deel uitmaken van een hive mind : We are U. De Vrije Universi-teit is Looking Further dan de con-currentie. De Universiteit Utrecht is dan weer op zoek naar Bright Minds want die zorgen vast voor een Better Future. Aan de Universiteit Leiden kun je Excelleren in Vrijheid. Terwijl de Universiteit Maastricht Leading in Learning is. De Universiteit Wa-geningen is wat vaagjes, maar toch zeker Contributing to the Quality of Life.

De Radboud Universiteit Nij-megen bekijkt zaken graag van een andere kant met Change Perspective. De mooiste studie is de mens is de niet heel erg verrassende leus van de Universiteit voor Humanistiek. Voor de Universiteit van Tilburg is Understanding Society van het groot-ste belang. De TU Eindhoven is de plek Where Innovation Starts. De TU Twente vindt dat High Tech voorzien moet zijn van een Human Touch. Terwijl de TU Delft met de technisch onmogelijke slogan Challenging the Future verder kijkt dan het heden.

In de tussenstand van 8 novem-ber staat de Groningse slogan ruim aan de leiding. De Leidse leus roept echter ook flink wat irritatie op. Voorlopig staat Excelleren in Vrij-heid tweede. Stemmen kan nog tot 1 februari 2016. vB

http://platform-hnu.nl/h-nu-dom-heidsranking-2016-voor-universi-taire-reclameleuzen/

ziek worden en uitvallen. Daarvoor hoeft geen “foto” gemaakt te wor-den. Daar moeten nú al maatrege-len genomen worden’, zegt Sleutels.

Zulke problemen zijn ook slo-pend voor het wetenschappelijk personeel, zegt de medewerker die de sessie bijwoonde. Een voor-beeld dat ter sprake kwam, nadat de meesten al waren weggelopen: ‘Studenten kwamen er in septem-ber zelf mee dat het in uSis niet mo-gelijk was om je voor een bepaald tentamen in december in te schrij-ven. Docenten kunnen niet in uSis. De studieadviseur zat al overwerkt thuis. Bleef over: de studentenad-ministratie. Die zouden eraan wer-ken, maar na meerdere herinne-ringen kwam er geen reactie meer. Daar houdt de docent een rotgevoel aan over, omdat studenten die iets op tijd melden, niet geholpen kun-nen worden.’

‘Er bleek geen behoefte te zijn aan

‘Rendement is een loos begrip’Om het onderwijsbudget te kop-pelen aan prestaties, heeft het ministerie van Onderwijs presta-tieafspraken gemaakt met hoge-scholen en universiteiten. Maar die zouden plaats moeten maken voor kwaliteitsafspraken, zegt de Sociaal-Economische Raad (SER) in een advies over het toekomsti-ge onderwijsbeleid van minister Bussemaker.

In de huidige prestatieafspraken heeft de universiteit haar ambities tot 2016 vastgelegd. Zo wil de uni-versiteit bijvoorbeeld dat er meer studenten binnen vier jaar afstu-deren, en dat er meer studenten deelnemen aan excellentie onder-wijs. Een deel van het geld dat de universiteit van het ministerie van OCW krijgt, wordt pas toegekend als de afspraken gehaald zijn.

Maar volgens de SER zijn de pres-tatieafspraken te smal geformu-

een survey, maar juist aan concrete actie’, constateert Tuurenhout. ‘Die survey skippen we.’ Er komen op korte termijn meedenksessies voor medewerkers om met het facul-teitsbestuur te spreken over con-crete plannen.

‘Het hele probleem is niet binnen een paar maanden opgelost’, waar-schuwt Tuurenhout. ‘Maar het be-stuur zet wel in op een aantal quick wins.’ Sabbaticals aanbieden met ruimte voor onderzoeksaanvra-gen of een extra studiecoördinator noemt hij als mogelijkheden.

Breid de ondersteuning uit, sug-gereert Sleutels. ‘De dienst On-derwijs- en Studentzaken heeft de afgelopen twee maanden al een herberekening gemaakt van het benodigde aantal fte’s voor alle ta-ken.’ Sleutels heeft er vertrouwen in dat het bestuur er nu bovenop zit. ‘Maar het is jammer dat het al zolang heeft moeten duren.’

leerd, en teveel gebaseerd op kwan-titeit. Daarom zouden ze vervangen moeten worden door breed gede-finieerde kwaliteitsopvattingen, waarbij rekening gehouden wordt met het feit dat studenten, do-centen, ondersteunend personeel, het bedrijfsleven en maatschap-pelijke organisaties waarschijnlijk verschillende opvattingen hebben over wat ‘kwaliteit’ dan precies is.

Ook stelt de raad vragen bij de huidige nadruk op rendement, dat het ‘in wezen een loos begrip’ noemt.

‘De raad pleit ervoor in alle nuch-terheid de rendementsvraag onder ogen te zien en daarin te waken voor simplificeringen die averecht-se effecten opleveren voor de kwali-teit of de toegankelijkheid.’ De SER vraagt Bussemaker dan ook om in de gaten te blijven houden dat het hoger onderwijs goed toegankelijk blijft. PM

Minister mengt zich niet in sekse-discussieNWO gaat haar beursbeoorde-laars een training tegen sekse-on-derscheid geven. Dat antwoordt minister Bussemaker op Kamer-vragen naar aanleiding van Leids onderzoek.

In september kwamen de Leidse psychologen Romy van der Laan en Naomi Ellemers met een artikel over verschillen tussen man en vrouw bij de toekenning van Veni-beurzen, een bepaalde subsidievorm van onderzoeksgeldschieter NWO. Van de aanvragende vrouwen kreeg 14,9 procent een beurs, en van de man-nen 17,7 procent. De beoordelende comités vonden de voorstellen van mannen en vrouwen wèl even goed. PvdA-Kamerlid Keklik Yücel, die emancipatie in haar portefeuille heeft, stelde er Kamervragen over. Waren vrouwen hier permanent benadeeld? En wat ging de minister eraan doen? Opmerkelijk genoeg baseerde Yücel die vragen uitslui-tend op het Volkskrant-artikel over

het onderzoek, in plaats van op het onderzoek zelf, zodat belangrijke aspecten van de kwestie – vrouwen zijn oververtegenwoordigd in disci-plines waar weinig subsidies vallen, bijvoorbeeld – haar ontgingen.

Zodra het onderzoek uitkwam, ontstond er wat discussie in weten-schappelijk Nederland of de statis-tische aanpak in het artikel wel de juiste was. Bussemaker legt in haar antwoorden uit dat ze zich niet wil branden aan de wetenschappelijke discussie over het gewicht van de resultaten. Voorts wees ze erop dat NWO al hard aan de weg timmerde in haar gelijkheidsstreven – juist daarom had de organisatie de Lei-denaren om onderzoek gevraagd. Zo gaat de organisatie volgend jaar bij de Veni-aanvragen haar beoor-delaars een training geven, die hen bewust moet maken van onbewuste seksediscriminatie, met als doel die te voorkomen. Of dat ook helpt? De psychologen gaan het onderzoeken, aldus de minister. BB


Nieuws

Beste

kinder-dagverblijf Zuid-Holland*

90013037_Adv. Mare NL.indd 1 15-10-13 17:16

De prijs voor een Maretje bedraagt €9,– per 30 woorden, opgegeven via [email protected] uiterlijk t/m maandag 16.00 uur. Maretjes aangeboden voor commerci-ele doeleinden worden niet geplaatst, evenmin als Maretjes waarin zaken worden aangeboden die de waarde van 4.500 euro te boven gaan.

Doe meer met je kennis! Vrijwilligers gezocht voor één uur per week bijles en huiswerkbegeleiding op verschillende locaties of bij de leerling thuis. Leiden-Noord, 33 leerlingen, basisonderwijs, groep 4 t/m 8, waarvan 2 met vergoeding van €4 per les. Voortgezet onderwijs: *Duits, 3gymnasium. Economie, 5vwo, €5,- per les. Nederlands, Engels, brugklas vwo. Nederlands, Engels, wiskunde, 2havo. *Duits, 2vmbo-tl. *Economie, scheikunde, 3vmbo-t. *Wiskunde, 4havo. *Nederlands, Engels, brugklas havo-vwo. *Wiskunde, 4vm-bo-t, €7,50 per les. *Geschiedenis, wis- en natuurkunde, 3havo, €5,- per les. *Wiskunde, Nederlands, 2vmbo-kader. *Biologie, geschiedenis, 3mavo. Leiden-Zuid, 16 leerlingen basisonderwijs groep 4 t/m 8. Voortgezet onderwijs: wiskunde, rekenen, 2 brugklassers vmbo. *Wiskunde A, 6vwo. *Engels, brugklas vwo. *Engels, NASK, brugklas havo. *Engels, biologie, 2mavo. *Wiskunde, 3havo. Onderwijswin-kel, Driftstraat 77, ma, wo en do 15-17u. Tel. 071-5214256. E-mail: [email protected].

Lezing: ‘Wat is strijd? Mystiek, religieus, maatschap-pelijk’ Door Stichting I.S.I.S. Toegang gratis. Woens-dag 18 november, 20.00 uur. Leiden, Lorentzkade 15a. www.stichtingisis.org

Informatieweekend vrijwilligerswerk in het buitenland: Heb jij zin om vrijwilligerswerk te doen met straatkinderen

Prof. dr. J.M. Raaijmakers zal op vrijdag 13 november een oratie houden bij benoeming tot hoogleraar bij de faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen met als leerop-dracht Microbial Interactions and Diversity. Mw. T. Lin hoopt op dinsdag 17 november om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurweten-schappen. De titel van het proefschrift is ‘Parallel evolution in an invasive plant species: Evolutionary changes in allocation to growth, defense, competitive ability and regrowth of inva-sive Jacobaea vulgaris’. Promotor is Prof.dr. P.G.L Klinkhamer.Mw. R.M. Abdulrahman Hareedy hoopt op dinsdag 17 no-vember om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Genees-kunde. De titel van het proefschrift is ‘Clinical and Molecular studies on Differentiated thyroid carcinoma Management’. Promotor is Prof.dr. J.W.A. Smit.Mw. B.R. Braams hoopt op dinsdag 17 november om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Sociale Wetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Adolescent Risk Taking’. Pro-motor is Prof.dr. E.A. Crone.Mw. A.C. Kraima hoopt op dinsdag 17 november om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘New insights in pelvic anatomy and implications for radical nerve-sparing pelvic surgery’. Pro-motoren zijn Prof.dr. M.C. de Ruiter en Prof.dr. C.J.H. van de Velde.Dhr. A.A. Aaldriks hoopt op dinsdag 17 november om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘The role for geriatric assessment prior to chemotherapy in elderly patients with cancer’. Pro-motor is Prof.dr. J.W.R. Nortier.Dhr. D. Casanova Cruz hoopt op woensdag 18 november om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Geestesweten-schappen. De titel van het proefschrift is ‘Entre el Pago y el Mérito: Admisión Estudiantil e Inclusión Social en las Uni-

versidades Chilenas’. Promotor is Prof.dr. P. Silva.Dhr. S. Kooijman hoopt op woensdag 18 november om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Neural control of lipid metabolism and inflammation; Implications for atherosclerosis’. Promo-toren zijn Prof.dr. P.C.N. Rensen en Prof.dr.ir. L.M. Havekes.Dhr. J.W.P. van den Boogert hoopt op woensdag 18 novem-ber om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geestes-wetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Rethinking Javanese Islam: Towards New Descriptions of Javanese Tra-ditions’. Promotor is Prof.dr. B. Arps.Dhr. B. Karstens hoopt op woensdag 18 november om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Pluralism within Parameters’. Promotor is Prof.dr. E.P. Bos.Dhr. O.A. Diaz Morales hoopt op donderdag 19 november om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Ca-talysis of the electrochemical water oxidation to oxygen’. Promotor is Prof.dr. M.T.M. Koper.Dhr. T.J. Huqa hoopt op donderdag 19 november om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwe-tenschappen. De titel van het proefschrift is ‘The impact of climate variability on the ecology of a lion’. Promotoren zijn Prof.dr. G.R. de Snoo en Prof.dr. G.A. Persoon.Dhr. C.H. Martini hoopt op donderdag 19 november om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Pharmacotherapy for pain’. Pro-motor is Prof.dr. A. Dahan.Mw. D.J.M. van den Wollenberg hoopt op donderdag 19 november om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Ge-neeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Tweaking reovi-rus T3D to boost the oncolytic potency’. Promotor is Prof.dr. R.C. Hoeben.

Academische Agenda Maretjes

in het buitenland? Ben je tussen de 18 en 30 jaar oud? Bezoek dan www.samen.org en meld je aan voor het informatieweek-end over vrijwilligerswerk in het buitenland.

Studenten werken niet hard genoeg

> Vervolg van de voorpagina

Otterspeer: ‘De universiteit is een pyramide met een heel brede voet. Het moet een eenheid zijn. Je moet vanaf het begin studenten het besef meegeven van filosofische, histori-sche en politieke vragen.’Portegies Zwart: ‘Er is geen ruimte meer voor zo’n invulling van de ba-chelor. Dat wordt veel te fragmen-tarisch.’Otterspeer: ‘In de VS kan het wel. Het Amerikaanse systeem is heel goed in massaonderwijs. Het leidt studenten op tot participerende burgers.’Portegies Zwart: ‘Amerikaanse studenten met een bachelor maken geen schijn van een kans om een master in de exacte wetenschappen te halen in Nederland. Ze zijn te breed en te laag opgeleid.’Otterspeer: ‘Ze kunnen wel de mas-ter aan in de VS.’Portegies Zwart: ‘Die studenten willen we ook niet hebben. Het ni-veau is aanzienlijk lager dan in Ne-derland.’Otterspeer: ‘Maar de Nobelprijzen gaan vaak naar Amerikanen. Die komen uit dat onderwijssysteem.’Portegies Zwart: ‘Wij putten uit zeventien miljoen mensen. Zij uit driehonderd miljoen.’Otterspeer: ‘Het hangt ook van discipline en de mentaliteit af. Stu-denten werken niet hard genoeg. In Amerika werken ze beestachtig hard om zo hoog mogelijk te scoren. Diepgang krijg je alleen maar als er stilte in de klas komt en ijver onder de studenten. Je moet jongeren dui-delijk maken dat ze maar één leven hebben. En dat ze het verstieren als ze rommelen, boemelen en op terrassen hangen. Terwijl ze betere dingen met hun hersenen kunnen doen.’

Naar aanleiding van zijn pamflet zei hoogleraar univer-siteitsgeschiedenis Willem Otterspeer tegen De Corres-pondent dat natuurwetenschappers op drie manieren de aandacht trekken: ‘De eerste is het genie die met zijn krijtje het wereldraadsel op het bord oplost. Het andere hobby horse is dat hun onderzoek zo ontzettend nuttig is. Het kan “gevaloriseerd” worden. De derde manier is bijgeloof. Van al die mensen die op een sterrenkijkavond naar foto’s kijken van uitdijende heelallen en ontplof-fende nova’s, begrijpt nog niet één honderdste wat er aan de hand is. Het zijn net de vrolijke hasjrokende studenten die in de jaren zeventig naar Paradiso gingen om druip-

dia’s te bekijken. Maar daar maken natuurwetenschap-pers meedogenloos gebruik van om hun waar aan de man te brengen.’ Naar aanleiding van dit citaat besloot Mare zo’n sterrenkundige te vragen. Simon Portegies Zwart is hoogleraar computationele as-trofysica. Met behulp van computersimulaties probeert hij te begrijpen hoe objecten, zoals zwarte gaten of com-plete sterrenstelsels, zich in de ruimte gedragen. Een van de machines waarop die simulaties draaien is de Little Green Machine, een supercomputer die hij zelf bouwde met behulp van krachtige videokaarten die normaal door fanatieke gamers worden gebruikt.

Ronde 3: Een plan om de geestes-wetenschappen te redden

Portegies Zwart: ‘Je moet niet be-ginnen met studenten. Breng een groep hoogleraren samen en ga nadenken over hervormingen over de manier waarop je wetenschap be-drijft en hoe je een bolwerk vormt tegen de exacte wetenschappen. Als je eenmaal een plan hebt, dan ga je daar anderen bij betrekken. Otterspeer: ‘We moeten juist naar het onderwijs. De vraag stellen bij elk vak: “Waarom doe je dit?” Dat moet een prominente plek krijgen in het vroege onderwijs van de univer-siteit. We hebben al een humanities lab opgericht voor de verbreding en verdieping van de bachelor.’Portegies Zwart: ‘Een humanities lab. Dat klinkt al veel te natuurwe-tenschappelijk. Dat is uitgerekend een symptoom van de infectie.’Otterspeer: ‘Ik was ook erg tegen de term laboratorium.We kunnen het beter seminar noemen. Maar dat woord is in onbruik geraakt. En dat kun je niet terugtoveren.’Portegies Zwart: ‘Je kunt dit soort zaken wel veranderen als hoogle-raar. Het wordt een lange strijd maar niets doen schiet ook niet op.’Otterspeer: ‘Ik ga beginnen met alle laboratoria om te dopen tot seminars. En ik ga flink drammen om te zorgen dat die brede bachelor er komt.’

Ronde 4: De natuurwetenschap-pen zijn niet de hoofdschuldigen

Otterspeer: ‘Eigenlijk is het pam-flet geen aanval op de natuurweten-schappen. Maar ik had een stropop nodig. Ik heb een peilloze bewonde-ring voor de inventiviteit van betà’s.Portegies Zwart: ‘Het hele publica-tiesysteem is een ramp.’

Otterspeer: ‘Dat ben ik helemaal met je eens. Je wordt afgerekend op kwantiteit en gedwongen om maar artikelen te schrijven. Onze boeken tellen niet mee.’Portegies Zwart: ‘Daar hebben wij ook last van. Ik zou veel liever boe-ken schrijven dan die rifrafjes van artikelen die we tegenwoordig schrij-ven. Dat heeft geen enkele diepgang.’Otterspeer: ‘Het probleem zijn de bestuurlijke modellen die we opgelegd krijgen. We zijn

een materialistische samenleving. Bij de opening van het collegejaar hoor je alle universiteitsbestuurders spreken over het belang van Bil-dung. Het blijft echter bij pia vota, vrome wensen. Want de bereidheid is er niet om het in het universitaire model in te bouwen.’ Portegies Zwart: ‘Daar komt nog bij dat in het topsectorenbeleid van het kabinet helemaal geen fundamentele wetenschap zit.

Het draait weer alleen om technische toepassingen. Dat is absoluut niet de juiste methode om maatschappelij-ke problemen op te lossen. Ook de Nationale Wetenschapsagenda van de Koninklijke Nederlandse Aka-demie van Wetenschappen vind ik niets: “Bevolking roep maar, dan lossen wij het wel op.” Zo werkt we-tenschap niet. Je kunt niet zeggen: ontdek nou eens het Higgsboson.’Otterspeer: ‘Stop de wetenschap-per in een kamertje en die komt er niet uit voordat het gewenste resul-taat er is.’Portegies Zwart: ‘De KNAW schetst een heel fout beeld van we-tenschap. Het is een ouwe-jongens-krentenbrood-beroepsvereniging geworden en niet de academische instelling die het zou moeten zijn.’Otterspeer: ‘Er is blijkbaar veel overlap in problematiek in onze beide velden. Het is allemaal heel verontrustend.’

DOOR VINCENT BONGERS

Willem Otterspeer, Weg met de wetenschap. De Bezige Bij, 64 pgs, € 9,95

Wie tegen wie?

Illustratie Michiel Walrave

Achtergrond


ApenpoepApen in de dierentuin zijn vaak geïn-fecteerd met de parasiet Entamoeba nuttalli, familie van de E. histolytica die bij mensen rode bloedcellen eet. De ziekte blijkt echter niet uniek voor apen, blijkt uit een artikel in Emerging Infec-tious Diseases. Twee parasitologen van het Leids Universitair Medisch Centrum deden samen met Belgische collega’s onderzoek naar apenpoep uit zes Ne-derlandse en Belgische dierentuinen. Ze namen ook ontlasting van de dierenver-zorgers mee.

Bijna één op de drie deelnemende verzorgers had wel een parasiet in de darmen zitten. In een van de dierentui-nen waren zowel de apen als hun verzor-gers geïnfecteerd met een zweepworm. Eén verzorger had de E. nuttalli-parasiet opgelopen, een infectie die volgens de boekjes alleen bij apen voorkomt. De menselijke drager leek overigens geen klachten te hebben. In elk geval kan het geen kwaad om dierentuinmedewerkers regelmatig te screenen op parasieten, adviseren de wetenschappers.

ZuurstofDe komeet 67P/Churyumov–Gerasi-menko, waar de ESA-sonde Rosetta foto’s van nam, bevat zuurstof. Er zit ook zwavel, waterdamp en methanol, maar dat is voor sterrenkundigen minder ver-rassend. Zuurstof is wel raar, want het is een behoorlijk agressief chemisch goedje, dat snel reageert met van alles en nog wat.

Het zou kunnen dat de zuurstof ont-staat doordat de straling in de ruimte watermoleculen uit elkaar rukt, maar daarvoor is er eigenlijk teveel aanwezig. Blijkbaar zat die zuurstof er al in toen 67P werd gevormd. Dat zou betekenen dat er in ons vroege zonnestelsel meer zuurstof aanwezig was dan sterrenkun-digen altijd aannamen. De ontdekking, waaraan de Leidse astronomen Ewine van Dishoeck en Catherine Walsh mee-schreven, is gepubliceerd in Nature.

OlijfolieAan de verschillende stofjes in olijfolie worden allerlei gezondheidseffecten toegedicht, en over de smaak kunnen culi-snobs helemaal los gaan. Olijfolie is dan ook bijna letterlijk vloeibaar goud: de duurdere soorten gaan voor meer dan honderd euro per liter over de toonbank.

Dan is het dus zaak dat je het spul een beetje uit elkaar kunt houden. Niet alleen of het wel van echte olijven is, maar of het ook echt olie van die ene zeldzame olijvenvariant is. Alleen al in Spanje kennen ze 250 verschillende olijfrassen, dus het uit elkaar houden is een uitdaging. Metabolomics-onderzoe-ker Tiziana Pacchiarotta van het Leids Universitair Medisch Centrum doet nor-maal gesproken onderzoek naar urine-weginfecties. Ze werkte echter ook mee aan een artikel in het Journal of Chro-matography A, waarin wordt uitgelegd hoe je met een combinatie van schei-kundige technieken aan de olie kan zien uit welke olijf hij kwam. Bij 25 oliën van 5 olijfrassen lukte dat al.

Twee eeuwen te weinig geldBlijkt uit tweehonderd jaar correspondentie van bèta-wetenschappers

De Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen werd dit jaar tweehonderd. Sommige dingen zijn niet veranderd, blijkt uit het lustrumboek.

DOOR BART BRAUN Nadat Napoleon was verslagen, werd in 1815 uit de restjes van zijn keizerrijk het Verenigd Ko-ninkrijk der Nederlanden gesmeed. Bij het nieuwe land hoorde ook een nieuwe onderwijswet, en daarin was plaats voor een faculteit van ‘wis- en natuurkundige wetenschappen’. De Leidse bètafaculteit bestaat daar-door nu tweehonderd jaar, net als Nederland zelf in zekere zin. De eer-ste decaan, Simon Speijert van der Eijk, had weliswaar grote belangstel-ling voor natuurkunde, maar had rechten gestudeerd en zou vooral als dichter de geschiedenis in gaan.

Natuurlijk werd er ook voor 1815 natuurwetenschappelijk onder-zoek gedaan en onderwijs gegeven in Leiden. Door botanicus Clusius bijvoorbeeld, en door Simon Stevin, Carolus Linnaeus, Willem Jacob ’s Gravesande, Pieter van Musschen-broek, de bouwer van de Leidse Fles. Opvallend genoeg valt er geen woord over hen in het boek Van ka-binet naar Science Park, dat de bèta-faculteit liet maken ter ere van haar tweehonderdste verjaardag.

In de vroege negentiende eeuw was wetenschap meer dan nu een kwestie van verzamelen, vandaar het kabinet uit de titel. Leiden had al een Hortus, en kreeg een Rijks-herbarium, een Museum voor Na-tuurlijke Historie, een Rijksmuseum voor Geologie en Mineralogie. Over de rol die die musea moesten spe-len in het universitair onderwijs be-stond altijd getouwtrek; sinds 2012 zitten ze samen in Naturalis Biodi-versity Center, onafhankelijk van universiteiten.

De opstellers van het boek, on-der leiding van bijzonder hoogle-raar wetenschapsgeschiedenis Dirk van Delft, kozen ervoor om niet louter een geschiedenis van weten-schappelijke triomfen te schrijven. In plaats daarvan grijpen ze te-rug op de correspondentie van de wetenschappers.

En waar schrijven wetenschappers over? Eén ding is door de eeuwen heen niet veranderd: ze willen meer geld voor hun wetenschap. Vrijwel elke hoogleraar en directeur die aan het woord komt, heeft te weinig geld, te weinig ruimte, de verkeerde ruimte of anderszins een gebrek aan erkenning van hogerhand. Slechts een enkeling, zoals de latere Nobel-prijswinnaar Niko Tinbergen, stapte daadwerkelijk op.

Wie er wél in slaagde om geld bij elkaar te krijgen, haalde daar ook succes mee. Sterrenkundige Frits Kaiser harkte de eerste universitaire sterrenwacht ter wereld binnen, en fysicus Heike Kamerlingh Onnes bouwde een laboratorium dat meer-dere Nobelprijzen zou opleveren.

Minder duidelijk is het boek over de dingen die verloren zijn gegaan. De oorspronkelijke kas voor tropi-sche waterplanten in de Hortus was prachtig – maar wat is ermee ge-beurd? Leiden had in de jaren dertig de grootste geologie-opleiding van West-Europa, lezen we. Waarom is daar nu slechts één parttimende gasthoogleraar van over?

De universiteit moest haar col-legezalen sluiten tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen tot grote verba-zing van de bezetter bleek dat Leiden zich niet naar het nationaalsocia-lisme wilde voegen. Veel onderzoek ging echter gewoon door. Het enige

Lustrumprogramma18 November – Lezing over ESA-

missie Gaia door Anthony Brown (19:30 Academie-gebouw)

11 December – PubQuiz 12 Februari – Bètagala18 Maart – Lustrumcongres17 April – Leiden Science Family

Festival1 Juli – Slotfeest Lustrumjaar

meer info op www.leidenscience-200.nl

probleem daarbij was dat de Duit-sers wel oog hadden voor alle mooie apparatuur. Gretige plunderaars wandelden door het Kamerlingh Onnes-laboratorium, en vinkten aan wat er allemaal mee moest als ‘leenvordering’. Dankzij protesten – ook van Duitse wetenschappers – duurde het drie maanden voordat de buit daadwerkelijk op transport ging. In die drie maanden verstop-ten universiteitsmedewerkers aller-lei meetinstrumenten en werktui-gen op allerlei plekken in Leiden. De Duitse wetenschapper Böttcher is overigens de grootste held van het verhaal: hij ontving de kaalgeplukte lab-inhoud, maar deed geen aan-gifte bij de nazi’s.

Na de oorlog kwam de grote groei. Het studentenaantal steeg van en-kele tientallen tot zo’n 400. Vanaf 1957 verhuizen de onderdelen van de bèta-faculteit langzaam maar ze-

ker naar het huidige terrein tussen Leiden Centraal en Oegstgeest in. Daaromheen verrees ook het Lei-den Bio Science Park, dat inmiddels meer dan 85 bedrijven en instellin-gen telt.

Anno 2015 wordt er nog steeds wel eens geklaagd over geld- en ruim-tegebrek, maar straalt de faculteit een hoop zelfvertrouwen uit. Dit collegejaar meldden zich zo’n 900 nieuwe studenten aan bij de gestaag groeiende bètafaculteit, die daarmee Rechten en Sociale Wetenschappen (beide rond de 1050 eerstejaars) op de hielen zit. Nobelprijzen vallen er niet meer, maar FWN heeft de meeste Spinozapremies van alle Ne-derlandse faculteiten. De facultaire nieuwbouw is het grootste bouw-project uit de geschiedenis van de universiteit, en de eerste fase zou volgend jaar al klaar moeten zijn. Tijd voor een feestje.

Dirk van Delft et al, Van kabinet naar Science Park – 200 jaar Facul-teit der Wiskunde en Natuurweten-schappen Universiteit Leiden. Lei-den University Press, 208 blz. € 15

Een botanisch practicum, datum onbekend. Foto uit besproken boek


Wetenschap

Eind deze maand is het eindelijk zover: dan verschijnt de Nationale Wetenschapsagenda. Bepalen burgers voortaan wat de weten-schappers gaan onderzoeken, zoals vooraf werd gevreesd? Epidemioloog Frits Rosendaal bladerde door de vragen en maakt zich geen zorgen meer: alles is omgepolderd.

Ongeveer een jaar geleden presen-teerden de bewindslieden van On-derwijs hun Wetenschapsvisie, met daarin de Nationale Wetenschapsa-genda. Deze zou de prioriteiten voor onderzoek moeten vastleggen, be-paald door de burgers. Er ontstond nogal wat opwinding over dit plan. Achteraf gezien was dat niet nodig, omdat het plan inmiddels op han-dige wijze is omgepolderd tot iets waarin een plekje is voor iedereen.Commissies voorgezeten door we-tenschappers zetten de bijna twaalf-duizend individuele vragen om in 252 overkoepelende vragen. Zo werd ‘Wanneer worden schietstoel-capsules voor passagiers in vlieg-tuigen gebouwd?’ ondergebracht in ‘Hoe kunnen we in de toenemende behoefte naar mobiliteit voorzien door een efficiënt, schoon en veilig vliegverkeer?’, en ‘Waarom hoest ik wel in mijn slaap, maar nies ik nooit?’ in ‘Wat is de invloed van slaap op onze gezondheid?’

Hierna is nog enige maanden een brede dialoog gevoerd tus-sen maatschappelijke organisaties, bedrijven en kennisinstituten. We mogen dus gevoeglijk aannemen dat wat binnenkort aan het kabinet zal worden aangeboden van alle in-houd zal zijn ontdaan. Knap werk, hulde aan de kenniscoalitie.

Vorige maand ontstond nog even wat zorg, toen duidelijk werd dat er wel een prijskaartje aan het geheel hangt, nog los van al het commis-siewerk en de fraai opgetuigde

Schrijdt de beschaving voort? Tja…

‘Publieksinitiatieven lijken op een kruising van de Voice of Holland en de FIFA: een jury moet ons beschermen tegen een overmaat aan gesundes Volksempfinden.’

De Nationale Wetenschapsagenda is succesvol van alle inhoud ontdaan

website. De universiteiten worden geacht een deel van hun onderzoek te richten op gebieden die op de Agenda staan. Prijskaartje: 87 mil-joen. En vanzelfsprekend is dat een sigaar uit eigen doos: het geld gaat af van de zogeheten promotiebonus.

Deze zorg is onterecht, want het abstractieniveau van de overkoe-pelende vragen is hoog, zeer hoog. Sommige vragen zijn zelfs geen vraag, zoals de overkoepelende kwestie die uit één woord bestaat: ‘Geesteswetenschappen’. Dat dit wellicht een interessante existen-tiële vraag betreffende het onder-zoeksgebied zelf betreft, wordt gelogenstraft door de prangende 36 onderliggende vragen, zoals ‘Schrijdt de beschaving voort?’ Tja, je vraagt het je wel eens af.

Toch valt er nog wel enige sympa-thie op te brengen voor het project van de Nationale Wetenschapsa-genda, en het is interessant om door de vragen te bladeren. Altijd nog leuker dan andere volksdemocrati-sche noviteiten, zoals de Academi-sche Jaarprijs, waarbij de winnaar van de publieksprijs bepaald werd door een stemming. Het gevolg was dat kandidaten hun complete e-mailadresboek, en dat van hun instituut, gebruikten om stemmen te werven.

Die prijs is in 2013 gestopt, maar sinds kort is er de Medische In-spiratorprijs van ZonMW, waar-bij men via likes op Facebook een stem voor één van drie projecten kan uitbrengen, na het bekijken van drie larmoyante filmpjes. Of het onderzoek enige kans van sla-gen heeft, een goede opzet kent of wordt uitgevoerd door groepen met enig benul, komt niet aan de

orde. Net zoals bij de Nationale Wetenschapsagenda is er een jury die voorselecteert en een belang-rijke stem heeft in de uiteindelijke keuze, om ons te beschermen tegen een overmaat aan gesundes Volks-empfinden. Hiermee bevinden deze initiatieven zich qua selectiewijze ergens tussen de Voice of Holland en de FIFA.

Nu wordt wetenschap uitgevoerd met gemeenschapsgeld, dus er is alle reden van wetenschapsbeoe-fenaren te verlangen dat zij zich publiekelijk verantwoorden, en de burger laten zien wat er wordt gedaan en waarom. Dit kan gebeu-ren door organisaties, zoals de Ko-ninklijke Nederlandse Akademie der Wetenschappen en de Jonge Akademie, of door individueel mee te werken aan berichtgeving in publieke media. Hier wordt ampel gelegenheid toe geboden, zoals de wekelijkse wetenschapsbijdragen van de kranten laten zien, en bij-voorbeeld ook de dappere pogin-gen van De Wereld Draait Door om theoretisch natuurkundige begrip-pen op prime time uit te leggen.

Er is ook niets tegen dat subsidie-gevers en universiteiten in de gaten houden of het geld wel goed wordt besteed - ook al is er discussie over de manier waarop. Een goede be-oordeling van de verdeling van gel-den en de besteding daarvan door deskundigen is daartoe de weg. Of-tewel: het volk moet erop vertrou-wen dat het Concertgebouworkest excelleert, en trots kunnen zijn dat een dergelijk instituut bestaat, maar het is niet de bedoeling dat ook het repertoire democratisch wordt be-paald. Dan is het het gehele seizoen Vier Jaargetijden.

Gebeurt deze wetenschapsvoor-lichting door wetenschapsbeoefe-naren optimaal? De vragen van de Nationale Wetenschapsagenda ge-ven een beeld hoe de burger weten-schap ziet. Wanneer men door de vragen bladert, vallen twee zaken op tussen de bezorgde (‘Wanneer verwacht u dat de mensheid uit-

sterft?’), suggestieve (‘Wat kunnen politici leren van bonobo’s?’), per-soonlijke (‘Is fibromusculaire dys-plasie een oorzaak van mijn SCAD, oftewel spontane dissectie van de kransslagader?’), wetenschapsfilo-sofische (‘Waarom weten we nog steeds de oorzaak niet van diabetes type I?’), verwijtende (‘Met de hui-dige wetenschap en techniek kun-nen we nog steeds ernstige ziektes en afwijkingen niet aan. Hoe kan dit?’), aandoenlijke (‘Kunnen jullie onderzoeken in hoeverre gedach-ten ziekte creëren en genezen?’), lieve (‘Hoe kan ik de salamander redden?’), onfrisse (‘Verplichte anticonceptie bij kindermishande-ling’) en vanuit de wetenschap zelf ingediende (‘Hoe kunnen preda-tor-prooi interacties tussen beviste soorten worden meegewogen in visserijbeheer?’) vragen.

Die twee groepen die een in-kijkje geven in hoe de bevolking kijkt naar de wetenschap, zijn vra-gen waarin kennis wordt verward met wetenschap, hetgeen immers het vergáren van kennis en begrip is. Zo lezen we: ‘Wordt een fietser natter van regen bij wind tegen of wind mee?’ Wat verder opvalt is hoe bijzonder breed sommige vra-gen zijn: ‘Hoe kunnen we het im-muunsysteem beter inzetten tegen

kanker?’ en ‘Hoe werkt taal?’. De verwarring van kennis met weten-schap wordt in de hand gewerkt door op zich vrolijke initiatieven als de Nationale Wetenschapsquiz, waar slechts weinig van de ant-woorden het resultaat zijn van ex-perimenteel onderzoek, of daartoe aanleiding zouden kunnen geven.

De te brede onderzoeksvraag is

ook bij beginnende onderzoekers een bekend fenomeen, en hen wordt geleerd, bijvoorbeeld in Umberto Eco’s Hoe schrijf ik een scriptie, een goed afgebakend onderwerp te kie-zen. Dus niet: ‘De literatuur van de Renaissance’, maar de receptie van een bepaald hoofdstuk in een be-paald boek van een bepaalde schrij-ver in een bepaalde kring. We kun-nen het publiek niet kwalijk nemen dat zij misvattingen koesteren die deels door wetenschapsbeoefena-ren in de hand worden gewerkt, of dat ze fouten begaan die begin-nende onderzoekers zelf ook regel-matig maken.

In de publieke berichtgeving over wetenschap zou het nuttig zijn deze niet als encyclopedische ken-nis te presenteren, of mensen het juiste antwoord te laten bedenken op contra-intuïtieve vragen. Beter is het om te laten zien wat weten-schap werkelijk is, namelijk op een creatieve manier antwoorden vin-den op vragen die voortbouwen op eerder onderzoek. Hierbij dient de wetenschapsbeoefenaar zichzelf niet te overschreeuwen wat betreft het belang of de zekerheid van zijn vondst. Evenmin dienen journa-listen te kiezen voor de makkelijk van koppen te voorziene feitjes als ‘Pinda’s verhogen de kans op ver-keersongelukken bij 59 tot 64-jari-ge vrouwen’, die zelden waar blijken en niet tot diepere inzichten leiden.

De agenda van de wetenschap wordt al te veel bepaald door an-deren. Hetzij vanwege commerciële belangen, zoals door de farmaceuti-sche industrie gefinancierd onder-zoek naar geneesmiddelen. Hetzij door de emotie van de burger, die meer geraakt wordt door kanker bij kinderen dan door gehoorproble-men bij ouderen, of, inderdaad, de predator-prooi interactie bij vissen.

Prof.dr. Frits Rosendaal is arts en epidemioloog. Hij is lid van de KNAW en won in 2002 een Spi-nozapremie voor zijn onderzoek naar risicofactoren voor trombose

Bezorgde vraag: ‘Wanneer sterft de mensheid uit?’

Lieve vraag: ‘Hoe kan ik de salamander redden?’

Opinie



Achtergrond

Hij groeide van graffiti-artiest uit tot internationaal vermaard kun-stenaar. In Blackbook Unveiled kijkt Zedz (Ronald van der Voet, 44) terug op zijn Leidse begintijd. ‘Van treinen vol throw-ups heb ik geen enkele spijt.’

DOOR FRANK PROVOOST ‘De lantaarn-paal voor ons huis. Daar heb ik mijn eerste tag gezet. Wat ik allemaal in schoolschriften en –agenda’s had gekrabbeld, verhuisde toen naar de straat. Ik was een jaar of veertien en kende graffiti uit de videoclip van Rock Steady Crew, maar ook van de metalband Twisted Sister. Het fascineerde me mateloos.

‘De stap van stift naar spuitbus

was zo gemaakt. Vrienden uit de buurt, de Hoge Mors, deden het ook. Dan beland je samen in een stroomversnelling. Je wil jezelf bewijzen. Opschalen in aantal en kwaliteit, resultaten behalen. Voorbeeld doet volgen. Zien en ge-zien worden. Wie schrijft, die blijft. Ik val nu terug op oubollige spreek-woorden, maar zo werkte het wel.

‘Ik wilde een naam die goed klonk. ZEDZ werkt typografisch goed met horizontale, verticale en diagonale balken. Het is een blok dat je kunt beetpakken. En het heeft een kop en staart, dankzij de dubbele Z.

‘Tot mijn 25e zat ik er heel dik in. “Met mijn pieces schreeuw ik dat ik besta” – zo dramatisch zou ik het nu niet meer zeggen, maar zo voelde het toen echt. Het is de

bevestiging dat je er bent, hier en nu, net als bij een boek schrijven, of een schilderij maken. Alleen: in Leiden was er nauwelijks plek om je werk te laten zien, hoe hard je ook je best deed. Als het telkens niet lukt om de geïnstitutionali-seerde wereld te betreden, krijg je vanzelf het gevoel dat je de straat op wordt geduwd.

‘Tuurlijk, als jongere zet je je af tegen de maatschappij. En als je zelf niets bezit, maakt het ook niet uit of een huis van iemand anders is. En toch is graffiti geen vanda-lisme. Wettelijk gezien zou het hooguit als ‘klein vergrijp’ moe-ten zijn, vind ik. We maken niets kapot, maar voegen iets toe. Jouw schoonheid is niet mijn schoon-heid, dat is het idee.

‘Het was niet altijd even netjes. Van sommige dingen denk ik nu: dat had ik niet moeten doen. Te-gen een paar huizenbezitters zou ik best sorry willen zeggen. Maar van treinen vol throw-ups heb ik geen enkele spijt. Want zodra die zijn schoongepoetst staat er weer een enorme advertentie op van Nati-onale Nederlanden. Wrijf dat dan ook niet in mijn ogen, denk ik dan.

‘Bij de Holiday Inn stond er vroe-ger een enorme zuil van Marlboro - die kon je vanuit het ziekenhuis zien. Iedereen wist: daar klopt niets van. Het rijmt niet met welke vorm van ethiek dan ook. Maar zodra het geld in het laatje brengt, kan het opeens allemaal wel. Die zuil is voor mij een belangrijke referentie.

‘Mijn maag keert zich nog steeds om als ik zie hoe de publieke ruimte wordt misbruikt voor commerciële doeleinden. Neem die gigantische banners als er ergens grond te koop staat. Waarom moeten een miljoen mensen dat zien, als er uiteindelijk toch maar één koper is? Doe eens wat leuks met die ruimte!

‘Mijn ouders hadden het eerst niet door dat ik ’s nachts op pad ging. Tot er steeds meer spuitbus-sen in huis belandden. Of er een agent voor de deur stond. Ik moest wel eens een nachtje op het bureau blijven, boetes betalen of een alter-natieve straf doen.

‘Ik kan heel hard rennen. Ik kan ook heel hard rennen en al mijn verf – het bewijsmateriaal – mee-nemen. Maar je moet zo’n situatie gewoon zien te voorkomen. En als je dan betrapt wordt, gaat het om je houding. Zeg gewoon: ik stond hier gewoon. Verder niets. Als je niets hebt gedaan, kun je ook niets ontkennen.

‘Pffff… Weet je… Iedereen be-gint altijd over die politieverhalen, jij nu ook weer.

‘Zeker, dat kat-en-muis-spel hoort erbij, maar die tien ontmoe-tingen staan in geen verhouding tot de duizenden pieces die ik heb ge-maakt. In sommige wijken in New York was ik banger voor tegenlig-gers dan voor de politie. Dat maakt het magisch. Het is niet alleen de spanning, maar ook de sereniteit. Bijvoorbeeld wanneer het ’s nachts dertig graden is, je net klaar bent en kleddernat van het zweet ergens in de middle of nowhere nog kilo-meters door het hoge gras moet wandelen. Wow, denk je dan, wat is dit toch mooi. Hier had ik anders nooit gelopen.

‘Ik ben niet de intellectueelste, maar toen ik naar de kunstacade-mie ging, werd mijn scope breder.

Ik wilde mijn interesses mengen, en liep daardoor tegen de beper-kingen van de graffiti aan.

‘Het begon met Mondriaan. Hij wilde het beste, schoonste en puurste werk maken, ontdaan van alle franje. Het was het begin van de nieuwe wereld. Kijk om je heen hoe alles is opgebouwd uit verticale en horizontale lijnen. Maar heel vaak hoor je dan mensen zeggen: “Dat kan ik ook.” De verbazing, dat mensen niet snappen dat ze dat juist niet kunnen, dat werd voor mij een nieuw vertrekpunt.

‘Het boek dat ik nu heb ge-maakt, Blackbook Unveiled, is een verhaal zonder woorden. De enige tekst staat op de banderol. Verder ziet het er precies zo uit als mijn schetsboek, vol losse tekeningen, ingeplakte foto’s en geniete velle-tjes. Geen data, geen plaatsen. Dat leidt alleen maar af.

‘Als ik een roman van Douglas Coupland lees, zie ik geen letters, maar beelden. Het is net alsof ik er-bij ben. Dat is met mijn boek ook zo: je kijkt mee over mijn schouder en ziet hoe de letters zich ontwik-kelen. Zo ontstaat een spannend verhaal over een veertienjarige die graffiti naar zijn hand weet te zetten en een nieuwe, abstracte vormentaal ontwikkelt die zich kan meten met andere beeldende kunstuitingen. Als het boek stopt, verwissel ik de spuitbus voor een zaag. Ik ging mijn 3D-ontwerpen in het echt maken: het werden grote ruimtelijke, geometrische figuren.

‘Ik ben opgegroeid en mijn werk is dat ook. Het stadium van “Ik had nooit gedacht dat ik hier zou komen” ben ik inmiddels al twintig keer voorbij. Van New York tot Tokio maak ik nu werk op locatie. Mijn thuisbasis is Mi-laan. Daar pak ik mijn koffer uit, soms voor een paar uur, soms voor een paar maanden. Ik geniet van het succes, maar moet er keihard voor werken. Tot eind november ben ik artist-in-residence bij het Amsterdams Grafisch Atelier. Daar werk én woon ik tijdelijk in de zeefdrukkerij; weer een totaal nieuwe discipline.

‘Ik ga nog steeds op pad, zij het minder dan vroeger. Ik dacht al-tijd dat graffiti leeftijdsgebonden zou zijn, maar dat denkbeeld heb ik overboord gegooid. Ik zie mezelf ook nog dingen maken als ik vijf-tig ben, Of tachtig. Zo ontzettend gaaf is het nu eenmaal. Want tja, zo’n mooie trein…’

Meer info? Zie www.zedz.org

Een schetsboek als bioGraffitiheld en beeldend kunstenaar ZEDZ publiceert zijn nalatenschap

Are international students entitled to hous-ing allowance? The question has led to much confusion, tax demands and court cases. “Does it make any sense at all?”

BY MARLEEN VAN WESEL “I freaked out!” recalls Julia Heuritsch; she had found a letter from the Tax Administration on her doormat. “I had to pay back my housing allowance – 1,500 Euros!”

She arrived in Leiden from Austria two years ago to do a Master’s in Astronomy. Because she was an international student, she could rent a studio on Hooigracht in the former Elizabeth Hospital, from DUWO, arranged by Leiden University’s SEA Housing.

“I read, in a Facebook group for inter-national students, that everyone would tell me that I wouldn’t get a housing allowance, but I should apply for it anyway and not tell anyone about it. So I thought: OK … complicated.”

DUWO does not actively mention that option to its tenants. “We have noticed that, actually, it raises discussions”, says Michiel Ensink, DUWO Leiden’s location manag-er. To apply, a tenant needs a breakdown of the rent and service costs from the landlord but Ensink sees it as “something betweem the tenant and the Tax Administration; it doesn’t involve us.”

“Everyone in my block, at least, every-one who had heard of the allowance, got a demand”, says Heuritsch. She sent a letter of objection but the Tax Administration maintained that her flat did not qualify for housing allowance according to her landlord. “Apparently, it’s not an indepen-dent dwelling. Our Facebook group, which soon had eighty fellow tenants as mem-bers, collected pictures of our kitchens, toilets and front doors to show to the Tax Administration.”

The Tax Administration would not budge “on the grounds of information from both the landlord and the Landlords Records at the Allowances Office.”

Heuritsch turned to the university and DUWO for help. “They gave me a complete-ly different reason: evidently I wouldn’t receive any housing allowance because I have a short-stay contract. I asked them: ‘Have you ever asked yourselves whether that makes any legal sense at all?’ I might as well argue that you should clean my house every week, but that doesn’t make it a law.”

The Housing Allowance Act makes one exception: “Unless the lease or letting con-tract pertains to the use of a dwelling which is short-term by nature.”

“Short-stay contracts are subject to that ‘unless’,” explains Ensink, for DUWO. “It’s written in the legislation and case-law confirms it: you don’t qualify for housing allowance in a temporary living situation, whether it’s a caravan or something else.”

But doesn’t that apply to all DUWO cam-pus contracts? After all, they all terminate when the course ends. “No, not those. It really only applies to terms of six months, like international students’ short-stay contracts.”

Leiden lawyer Rogier Kamphuis has fre-quently helped out international students

with housing allowance issues. “But it’s odd that several students from the same block on Hooigracht were confronted with the same problem within a short space of time.”

Heuritsch remarks: “I was terrified of every next letter from the Tax Administra-tion. Meanwhile, I was trying to finish my thesis. I could hardly sleep for worry.”

Kamphuis was not worried, however. The Dutch courts have frequently ruled that, in these cases, such contracts are nor-mal leases.”

But Ensink said precisely the opposite?“Case-law varies quite a bit”, explains

Elout Korevaar, a lawyer and the Civil-Law lecturer who teaches “Tenancy Law” at Leiden University. “If I were to move into a friend’s house for three months after a fight at home because I can’t stand to be near my partner for a while – that’s a short-term contract by nature.”

“The law hasn’t changed since the sev-enties”, says Albert de Vries, the Member of the Lower House for PvdA in charge of housing. “It was actually intended for holi-day cottages, so that no one could apply for a housing allowance for one.”

“’Short-term by nature’ is a flexible de-scription”, agrees Adriaan Ros, the Tax Administration’s press officer. “It’s not as-sessed in terms of quantity – it’s not an X number of months.”

In this case, a court case was narrowly avoided. Heuritsch recalls: “DUWO finally sent me the breakdown I needed the day before it went to court.” “The Tax Admin-istration changed their minds without a proper explanation”, says Kamphuis. He is convinced that the short-stay argument was decisive. “Even once they had decided that most occupants lived in independent dwellings, the Tax Administration raised the short-stay contract as a new reason. Our objection was the only information that had been added to the case in the meantime.”

Jantien Delwel, Leiden University’s in-ternational student advisor, is familiar with the issue. She has a contact at the Tax Administration with whom she attempts to solve students’ problems. “I have an actu-al hotline to her”, Delwel says. According to her contact, there is another compli-cation. “The Elizabeth Hospital has had separate units since it was converted into a student-housing complex. But they hav-en’t been registered as independent dwell-ing units yet. DUWO has always claimed they’re short-stay and with such conviction that I believed it. I don’t know why they say that, perhaps there’s a difference in tax deductions between short-stay tenants and long-stay tenants.” Kamphuis corrects her: “You can’t claim security of tenure if you have a temporary contract but the landlord will not gain or lose by it.”

There’s no financial advantage for us, agrees Ensink. “But I would have thought that allocating housing allowance would be easier for us, as the students would have more money.” Nonetheless, he wonders whether, in this case, the housing allow-ance was justified. “You could ask the Tax Administration. Perhaps there was an er-ror. But look here: if the lawyer produced a good argument, it worked for him and it

has become a legal precedent, then that’s fantastic.”

“My case is the precedent for fellow ten-ants now”, says Heuritsch. And as for being a real legal precedent: Kamphuis will be in court for another student on 26 November, so maybe that case will produce more cer-tainty on the status of short-stay contracts.

Because, as Mr De Vries, M.P., says, “It’s a bit strange that one court should rule in favour of the short-term contract while another disagrees.” Perhaps the line “short term by nature” should be formulated more clearly?

Press Officer Ros from the Tax Admin-istration replies: “I’m not trying to shift the blame, but the Ministry of the Interior writes the laws.”

Minister Stef Blok is in charge of Hous-ing and has been working on a bill on tem-porary lease which should protect tenants with temporary contracts. The umbrella organisation for student accommodation Kences, to which DUWO belongs, is not happy with the initial draft. Kences had proposed “a formal record of the present practice” in which leases for internation-al students are defined as “short-term by nature”.

“There’s a focus-group meeting with the Minister later this month,” says De Vries. “So I’ll ask him to make it clearer.”

“They’re taking advantage of interna-tional students”, says Heuritsch, looking back on the episode. “We don’t speak the language, we don’t know how the system works and we haven’t the time to do any-thing about it.” But still, it worked out for her – or nearly. “The amount on the de-cision granting reassessment is wrong, but I’m sure that we can sort it.”

Things tend to go wrongThe conditions for a housing allowance include a rent (before tax) of no more than 403 Euros (€710 if you’re over 23), an income of no more than €21,950 a year, Dutch nationality or a re-sident permit and an independent dwelling. Single rooms generally don’t qualify.

Things tend to go wrong, especially for in-ternational students and so Leiden University now organises housing-allowance sessions. “Julia was by no means the first”, says inter-national student advisor Jantien Delwel. “But since her case, we have listed all the accom-modation eligible for housing allowance. The-re are hundreds of flats.” About eighty inter-national students turned up at the last session to which tenants were invited; many students’ cases involved “impossible exceptions”.

“For instance, a student is married in her own country and her partner still lives there. She ticked the box ‘married’ on her applica-tion, but at the very end, she had to submit her partner’s DigiD. But as he doesn’t live in the Netherlands, she couldn’t claim an allowance.

“Others meet all the conditions but the for-mer occupants of their flat haven’t de-regis-tered from that address – so zilch. And what about non-EU students who have had a resi-dent permit for ages but the Immigration and Naturalisation Service haven’t ticked the “le-gally in the Netherlands” box yet?”

“They’re taking advantage of us”Uncertainty about housing allowance for international students


English page

FILMKIJKHUISHe Named Me Malalavr.+ zo. + di. 16.15, do. + za. + ma. + wo. 18.45Ice And The Skydo. + za. + ma. + wo. 16.15, vr. + zo. + di. 18.45 Youth – La Giovinezzadagelijks 21.15, vr. + zo. + di. 16.30The End of the Tour dagelijks 19.00The Lobsterdagelijks 21.30do. + za. + ma.+ wo. 16.30 LIDODouble Bill: The Hunger Games: Mockingjay – Part 1 and 2di. 19.30The Interndagelijks 18.30Scouts Guide To The Zombie Apocalypsedagelijks 18.45 The Giftma. di. wo. 21.30 Sleeping With Other Peopledagelijks 18.45 Regressiondagelijks 21.30 TRIANONSpectre dagelijks 18.00 + 21.30 do. + za. zo. ma. di. wo. 14.30 45 Yearsdagelijks 18.45 do. vr. za. zo. ma. di. 15.30 Son of Sauldo. + zo. ma. di. wo. 18.45 vr. za. 21.30 Black Mass vr. za. 18.45 do. + zo. ma. di. wo. 21.30 Le Tout Nouveau Testamentdagelijks 21.30 do. vr. za. + ma. di. 15.30 Opera: Carmen zo. 14.30

MUZIEKAALMARKTZAALBrentano String Quartetvr 11 november 20.15 v.a. €21GEBR. DE NOBELDope Boy Freshdo 12 november 20.00 €10Orgaanklap, support: Cheap Thrillsvr 13 november 20.00 €10Ishdarrwo 18 november 20.00 €10DE TWEE SPIEGHELSOmiros Miltiadous Quartetvr 13 november v.a. 21.00Ingi Bjarni Skulason Quartetza 14 november v.a. 16.00Iman Spaargaren triozo 15 november v.a. 21.00Jamsessie o.l.v. Ewald Ebingma 16 november v.a. 21.00WAALSE KERKOrgelconcert Christoph Lehmann za 14 november 16.30, entree gratisQBUSQbus Doublejamza 14 november 20.30, entree o.b.v. donatieVRIJPLAATS LEIDENYellow Grass + Timberza 14 november 21.00 €5Unplugged Sessionswo 18 november 20.00, entree gratisBCPLUSSinger-Songwriter Sunday met o.a. Wouter Hamelzo 15 november 13.00, entree gratis

THEATERLOKHORSTKERKDe Bovenkamerwo 18 november 20.00, entree gratisLEIDSE SCHOUWBURGThe Pianistvr 13 november 20.15 v.a. €11Van Waveren Tapesza 14 november 20.15 v.a. €11Droog Brooddi 17 november 20.15 v.a. €11Oeroegwo 18 + do 19 november 20.15 v.a. €11

DIVERSENMUSEUM VOLKENKUNDELadies Nightza 14 november €17,50LEIDSE STUDENTEN EKKLESIALezing ‘Een opgeruimde geest’di 17 november 20.00, entree gratisaanmelding verplicht

De Japans-Amerikaans-Neder-landse kunstenaar Shinkichi Tajiri kon meer dan alleen knopen leggen in hout, marmer en staal. Het Sieboldhuis stelde, samen met Tajiri’s dochters, een tentoon-stelling samen.

DOOR BART BRAUN Het zou goed kun-nen dat de naam Shinkichi George Tajiri u niet zoveel zegt. Maar u bent vrijwel zeker wel eens langs een werk van hem gelopen. De witte knoop bij een van de meeting points op Schiphol, bijvoorbeeld. Of de ge-knoopte paal in de mijngangen van het Utrechtse Hoog Catharijne. Of langs zijn kunstwerk De Knoop aan de Rotterdamse Coolsingel.

Tajiri, het moge u duidelijk zijn, hield van knopen. ‘Ik wilde een sim-pel en helder statement maken, iets dat ook mensen die niets van kunst weten direct zouden herkennen’, zei hij er zelf over. ‘Een knoop is een knoop. Met de interpretatie daarvan kan niets misgaan.’

Tajiri werd in 1923 geboren in Los Angeles, als kind van Japanse migranten. Tijdens de Tweede We-reldoorlog sloot Amerika Japanners op in kampen. Het weerhield hem -

Steeds meer het spoor kwijtDe blurry werkelijkheid van Joran van der Sloot

Theaterregisseur Davy Pieters liet zich inspireren door de media-spektakels rond Joran van der Sloot en Amanda Knox. ‘De acteurs spelen letterlijk achterstevoren.’DOOR MARLEEN VAN WESEL ‘Het begint met een lijk, net als bij Baantjer ei-genlijk’, vertelt theaterregisseur Davy Pieters (1988). Ze schreef en regis-seerde de voorstelling How Did I Die voor Frascati Theater, maandag in Leiden te zien in Theater Ins Blau.

Op het toneel ligt een meisje, levenloos. ‘Het is alsof er een vi-deotape wordt teruggespoeld. De acteurs spelen daarbij letterlijk ach-

terstevoren. Telkens zie je daardoor dezelfde situatie opnieuw ontstaan, in een andere context. Ze blijkt ach-tervolgd te zijn door een man, in een bos. Daarvan kunnen we ons nog een voorstelling maken, maar langzamerhand wordt de situatie daarvan losgeweekt.’

In 2011 studeerde Pieters af aan de regieopleiding van de Toneelacade-mie Maastricht. Sindsdien maakte ze onder meer de voorstellingen An Elephant (2012), The Truth About Kate (2014) en How Did I Die voor Frascati. ‘Al die stukken gaan over de veelheid aan beelden informa-tiestromen waaruit we nieuwe waar-heden halen. Twintigers en dertigers

zijn echt met die beeldcultuur op-gegroeid en daardoor met vragen als: wat is echt en wat niet? Wat is waardevol en wat is waardeloos?’ Ook overeenkomstig aan haar voor-stellingen: het geluid van Jimi Zoet. ‘Dat is erg aanwezig. Niet per se met dominante nummers die nu en dan worden aangezet, maar juist met voortdurende filmische sounds-capes, die toch heel sturend zijn.’

Voor How Did I Die liet ze zich inspireren door misdaadseries en thrillers, maar ze hield niet vast aan het vaste patroon dat meestal ein-digt met een heldere ontknoping. ‘Ik hoop wel dat de voorstelling uit-nodigt om actief mee te denken wat

er gebeurd is. Ik wil mensen zo veel mogelijk aanknopingspunten geven om er een kloppend verhaal van te maken. Maar al zoekend raak je het spoor verder kwijt. De verhalen lo-pen in elkaar over en zelfs het meest absurde scenario lijkt uiteindelijk mogelijk.’

Ter voorbereiding liep Pieters mee met de politie, maar ook sprak ze met mediaspecialisten. Want meer nog dan door misdaadseries, ontstond het idee voor How Did I Die door echte misdaadzaken die uitgroeiden tot mediacircus. ‘Zoals de zaak-Amanda Knox. Zij was niet eens het slachtoffer en toch staat de zaak zo bekend. Dat is veelzeggend. Knox woonde als studente op een Italiaanse campus, toen haar huisge-note werd vermoord. Het werd een heel spektakel, een enorme soap, met Knox als verdachte.’

‘Of Joran van der Sloot. Om te be-ginnen was daar echt iets gebeurd. De politie kwam erbij en ook de media. Vervolgens ontstonden er allerlei scenario’s. Die ficties beïn-vloedden de realiteit. Er ontstond een soort blurry werkelijkheid. We weten niet wat er is gebeurd, maar misschien is er wel helemaal geen moord gepleegd. Er zou ook iets heel ergs gebeurd kunnen zijn dat eigenlijk iedereen kan gebeuren.’ In de auto bij Patrick van der Eem, die undercover werkte voor Peter R. de Vries, vertelde Van der Sloot dat Na-talee Holloway plotseling onwel was geworden, waarna hij haar lichaam liet verdwijnen. ‘Maar daarna is hij wél een crimineel geworden. De soap eromheen heeft zijn persoon-lijkheid beïnvloed. De fictie en de feiten lopen in elkaar over.’

How Did I DieTheater Ins BlauMaandag 16 november, 20.30, vanaf €10,-‘Zelfs het meest absurde scenario lijkt uiteindelijk mogelijk.’ foto Anna van Kooij

Shinkichi Tajiri aan het werk. Driepotige ‘krijger’-standbeelden zijn een terugkerend thema in zijn oevre.

Een knoop is een knoopShinkichi Tajiri-expositie in Sieboldhuis

afkomstig uit samoerai-families - er niet van om een jaar later voor het Amerikaanse leger te gaan vechten in Europa. Daar keerde hij na de oorlog naar terug, en werd hij lid van kunstenaarsclub Cobra. In de jaren vijftig legde Tajiri het aan met de Nederlandse kunstenares Ferdi Jansen, en verhuisde hij naar Nederland.

Tot het eind van deze maand toont het Sieboldhuis de expositie Univer-sal Paradoxes over Tajiri’s leven en werk, samengesteld met behulp van zijn dochters.

Er is geen ambitie om een totaal-overzicht van zijn werk te geven, in plaats daarvan focust de tentoon-stelling op drie thema’s. Behalve knopen maakte hij ook veel beelden van krijgers, soms meters hoog. Ze zijn abstract: ze hebben geen her-kenbare gezichten of wapens die tot een cultuur zijn te herleiden. Zelfs de vraag of het nou om zwaarden, speren of penissen gaat is aan de toe-schouwer gelaten.

Thema nummer drie is ‘De Muur’. Vanaf de jaren zeventig schroeft Ta-jiri zijn beeldenproductie iets terug, en gaat hij zich toeleggen op foto-grafie. Hij begint bij het begin: in het Sieboldhuis zijn een paar daguerro-types te zien; een oervorm van foto-

grafie die mede uit de gratie raakte omdat er giftige dampen vrijkomen bij het lichtgevoelig maken van de platen. Tajiri maakte meer dan vijf-honderd foto’s en daguerro’s van de Berlijnse Muur, waar hij door ge-fascineerd was vanwege zijn eigen kamp-ervaringen. In 2009 overlijdt hij in zijn kasteel in het Limburgse

Baarlo, een jaar nadat hij het Ne-derlands staatsburgerschap heeft gekregen.

Shinkichi Tajiri, Universal ParadoxesJapanmuseum Sieboldhuisexpositie t/m 29 nov, toegang € 8 (studenten € 4,50)


Cultuur Agenda

Foto Taco van der Eb

Treinreis

Vrijdag was de laatste dag dat mijn studenten-ov geldig was. Na zeven jaar vond de DUO het mooi geweest. Om de dag goed te benutten stond ik voor dag en dauw op, smeerde wat boterhammen, trok mijn jas aan en stapte op de fiets richting het station.

De eerste bestemming was Gro-ningen. In het donker reden we weg. Tegen de tijd dat we uit Almere weg-reden was het licht geworden. We reden door Flevoland. Mistige velden waaruit windmolens oprezen en hier en daar een verdwaalde boerderij. Voorbij Zwolle bestelde ik koffie bij een meisje dat een rugzak om had waarin een hele kiosk bleek te zetten. Ik kreeg waterige oploskoffie. In Gro-ningen liep ik snel een rondje door het Groninger Museum, bekeek tijdens het oversteken van de Grote Markt de Martinitoren en stapte de trein weer in. Ik had immers nog een lange reis voor de boeg.

Op naar Maastricht. Het laatste stuk ging met de bus, want er werd aan het spoor gewerkt. Toen we de Waal (of Maas, of Rijn, weet ik veel welke rivier het was) overstaken, moest ik aan Marsman denken. Brede rivie-ren door oneindig laagland. Gelukkig was het niet oneindig, want mijn bo-terhammen hadden me tot even voor Assen gebracht en ik had honger. In Maastricht kocht ik Vlaamse friet met mayo in een steeg vlakbij het Vrijthof, je bent daar immers al bijna in België. Om de oosterburen tevreden te hou-den at ik er een braadworst bij.

Ik liep terug naar het station en stapte weer in de bus naar Sittard. Vanaf daar ging het weer met de trein, terug naar het westen, naar Middel-burg. Brabant was plat, ook hier veel boerderijen en akkers. De mensen spraken luider maar waren toch niet goed te verstaan. In Zeeland was dat niet veel beter. Wel werd het rustiger in de trein. Ik luisterde naar Broeder Dieleman, een Zeeuw die vertelt over Zeeland en over God. Je verstaat er niets van en toch weet hij je te raken.

In Vlissingen at ik een pan mosse-len in de haven terwijl ik de zon on-der zag gaan in de Noordzee. Ik houd niet van mosselen. Omdat iemand me eens verteld had dat vis moet zwem-men dronk ik er veel bier bij. Ik wist niet zeker of mosselen wel als vis tellen, maar nam het zekere voor het onzekere.

In het donker reed de trein weer richting huis. Door de felle verlichting binnen zag ik in de ramen alleen de spiegelbeelden van mijn medereizi-gers. Een man met een aktetas die een halve liter bier voor zich op het tafeltje had staan. Een blond meisje dat druk in de weer was met haar telefoon.

Nadat ik was uitgecheckt haalde ik bij een automaat het studentenabon-nement van mijn kaart. Het was in-derdaad mooi geweest.

TIM MEIJER

Huis: Flanorpad 7CGrootte: 11 m2

Kost: € 267 inclusief

Hoe ben je aan de kamer gekomen?‘Ik heb gehospiteerd via Kamernet in april 2013. Er is hier plek voor twintig mensen, maar het was een erg stil huis. Inmiddels is dat een stuk beter gewor-den. We hebben nu een schoonmaak-rooster, televisie en huisbier. Op maan-dagavond zijn er soms borrels, maar daar kan ik eigenlijk nooit bij zijn, want ik doe veel commissiewerk. We hebben ook een huishamster die Wolfham Ama-deus Grey heet.’

Waarom zijn de muren geel?‘Ze waren eerst wit, maar dat vond ik wat kaal. Ik wou graag meer kleur, maar omdat er niet zoveel zonlicht binnen-

‘Snakie bijt bijna nooit’Jarko Dubbeldam (22, Statistiek)

komt wordt lichtblauw of lichtgroen al snel donker. Ik heb mijn kamer verder aangekleed met posters. Die van Legend of Zelda: Majora’s Mask heb ik in Londen gekocht, net als de Game of Thrones-kaart boven mijn bed.’

Zo te zien ben je een gamer.‘Klopt. En dan vooral van fantasy-games en series. Ik lees ook graag de boeken van Tolkien en ik heb de Song of Ice and Fire-cyclus van George R. Martin. Mijn gamegitaar en –drumstel zijn om nummers voor Rock Band mee te spelen. Ik ben lid van studenten-spelvereninging Het Duivelsei waar we ook Rock Band of Guitar Hero spelen. Soms maak ik zelf een nummer, dan is het handig als ik die eerst thuis kan testen voor ik hem meeneem naar de vereniging.’

Bijzonder huisdier heb je ook.‘Ik heb altijd al een fascinatie voor slan-gen gehad. Ik kom uit het dorp Pijnac-ker. Toen daar in 2010 een dierenwinkel opende die slangen verkocht, ben ik gelijk gaan kijken. Ik zag Snakie en wist dat ik hem wilde hebben. Ik sleepte mijn moeder mee naar de dierenwinkel en die vond het ook wel indrukwekkend. Mijn vader overtuigen was iets moei-lijker, maar dat is me uiteindelijk ook gelukt. Het gaf wel wat commotie toen mijn tantes op bezoek kwamen. Die schrokken zich een ongeluk. Maar nu woon ik op mezelf, dus heeft niemand er meer last van.’

Is hij niet gevaarlijk?‘Nee, het is een koningspython. Dat is een heel rustig slangenras. Snakie bijt alleen als hij zich bedreigd voelt. Daar

is niet echt reden voor, hij ligt de hele dag in het terrarium. Soms haal ik hem er wel eens uit om hem vast te houden, maar meestal laat ik hem lekker slapen.’

Ben je nooit gebeten?‘Eén keer, maar toen was hij aan het ver-vellen, en dan zijn ze altijd nerveus. Het stelde weinig voor, ik had niet eens een pleister nodig. Bovendien zijn pythons niet giftig.’

Wat eet hij?‘Ik voer hem dode muizen en ratten, die kun je ingevroren kopen bij de dieren-winkel. Het geeft geen problemen met de huishamster hoor, daar zorgen een paar van mijn huisgenoten voor. Wolf-ham heeft niks te vrezen.”

DOOR MONICA PRELLER


ColumnKamervragen

Bandirah

Download Mare

Documents

Transcript of Download Mare