Dit is het eindrapport

Speelzones voor Jeugdverblijven

Speelzones

voor

jeugdverblijven

Onderzoek naar potentiële

speelzones in de buurt van

erkende jeugdverblijven

Vereniging voor Bos in Vlaanderen in

opdracht van Agentschap voor Natuur en

Bos

1

Inhoudsopgave 1. Inleiding ........................................................................................................................................... 2

2. Vraagstelling .................................................................................................................................... 2

3. Enquête ........................................................................................................................................... 3

4. Respondenten ................................................................................................................................. 4

5. Verwerking resultaten ..................................................................................................................... 4

5.1 Bos binnen straal van 1 000 m ...................................................................................................... 4

5.2 Boseigenaar/beheerder................................................................................................................. 5

5.3 Spelen er groepen in het bos? ....................................................................................................... 6

5.3 Algemene beschrijving bossen ...................................................................................................... 7

5.4 Bossen waarin gespeeld wordt ................................................................................................... 10

5.4.1 Categorie 1: Bossen met afspraken ...................................................................................... 10

5.4.2 Categorie 2: Bossen waar spelen wordt gedoogd ................................................................ 13

5.5 Bossen waar niet gespeeld wordt ............................................................................................... 15

5.6 Categorie 5: Jeugdverblijven zonder bos .................................................................................... 17

5.7 Categorie 6: Speelzones .............................................................................................................. 18

6 Conclusies ...................................................................................................................................... 23

7 Bijlagen .......................................................................................................................................... 24

2

1. Inleiding

Dit rapport geeft de resultaten en conclusies weer uit het onderzoek naar potentiële speelzones in de

buurt van erkende jeugdverblijven.

Het Agentschap voor Natuur en Bos geeft de opdracht tot dit onderzoek in uitvoering van:

- Het Actieplan Jeugdverblijven, goedgekeurd op 23 juli 2010 door de leden van de Vlaamse

regering zijnde de ministers Peeters, Bourgeois, Muyters, Schauvliege en Smet meer bepaald

doelstelling 3: streven naar een kwaliteitsvolle omgeving voor jeugdverblijven en het

beperken van de omgevingshinder door jeugdverblijven.

- Het Ontwerp Milieubeleidsplan 2011-2015 dat gewag maakt van een toename van 1 000

hectare speelzones. Dit betekent een gemiddelde jaarlijkse toename van 200 hectare. Om dit

te realiseren zijn bijkomende initatieven noodzakelijk. Eén ervan is dit project.

De opdracht werd uitgevoerd door de Vereniging voor Bos in Vlaanderen met de ondersteuning van

het Centrum voor JeugdToerisme (CJT) en het Steunpunt Jeugd.

Voorafgaand aan de enquête gaat een GIS-analyse, die de lijst met aan te schrijven respondenten

opsomt. Het werkelijke onderzoek bestaat uit een digitale enquête, die verspreid wordt onder de

erkende jeugdverblijven in Vlaanderen, geselecteerd uit de GIS-analyse. De respons hierop is hoog

(50,6%), waardoor we van representatieve resultaten kunnen spreken. Met behulp van herinnerings-

en aanmoedigingsmails en –telefoons werden de resultaten vervolledigd.

De doelstelling van dit project is het opstellen van een werklijst van potentiële speelzones in de

onmiddellijke nabijheid van erkende jeugdverblijven. In deze lijst wordt bovendien alle relevante

informatie opgelijst op vlak van eigendomsgegevens en algemene inrichting van het bos. Zo kan er op

korte termijn overgegaan worden tot een officële erkenning van de speelzones via de opmaak van

toegankelijkheidsregelingen in uitvoering van het Besluit Vlaamse Regering van 5 december 2008

betreffende de toegankelijkheid van bossen en natuurreservaten.

2. Vraagstelling Door een GISanalyse (voorafgaand aan deze opdracht en uitgevoerd door ANB) werden de erkende

jeugdverblijven in Vlaanderen geselecteerd die binnen een afstand van 1000 m niet beschikken over

een officiële speelzone. Het zijn de uitbaters van deze jeugdverblijven die gevraagd werden om de

enquête in te vullen.

De enquête had grosso modo betrekking op volgende vragen: Op welke wijze wordt het bos gelegen

op minder dan 1 000 m afstand van de jeugdverblijven gebruikt door de jeugd? Wordt hier in

gespeeld? Door wie? Zijn hier officiële afspraken rond gemaakt met de boseigenaar of –beheerder?

Zijn er specifieke noden of wensen met betrekking tot deze speelzones?

De bevraging en de verwerking van de enquête gebeurde zodanig dat op basis van de antwoorden de

jeugdverblijven in 6 categorieën kunnen onderverdeeld worden.

3

Bij de verwerking bleek echter dat het onmogelijk was de opsplitsing te maken tussen categorie 3

(bossen met potentieel) en categorie 4 (zonder potentieel). Deze worden in de verwerkingen verder

in dit rapport samen als 1 groep beschouwd. Onder hoofdstuk 5.5 worden deze bossen uitgebreid

besproken.

- Categorie 1: Jeugdverblijven met een bos op minder dan 1 000 m zonder officiële speelzone

maar waar wel officiële afspraken zijn gemaakt tussen de beheerder en de jeugd. Deze

categorie bevat zowel bossen die in eigendom zijn van het jeugdverblijf zelf, als bossen die in

eigendom zijn van overheden of privépersonen.


waar de spelende jeugd gedoogd wordt.


waar nog niet gespeeld wordt maar waar wel een grote vraag naar en potenties voor het

realiseren van een speelzone is.


waar nog niet gespeeld wordt en waar op het eerste zicht weinig potentie voor het realiseren

van een speelzone is.

Deze 2 categorieën (3 en 4) worden in de verwerking samen besproken.

- Categorie 5: Jeugdverblijven waar nog geen bos is binnen de vooropgestelde afstand.

- Categorie 6: Jeugdverblijven met een ‘officiële’ speelzone op minder dan 1 000 m die nog

niet is opgenomen in de officiële speelzonelaag van ANB. Deze groep bevat voor een groot

deel bossen waarbij de beheerder aangeeft dat de speelzone wel opgenomen is in het

beheerplan maar om één of andere reden niet is opgenomen in de officiële speelzonelaag.

Dit verdient nader onderzoek bij voorkeur naar aanleiding van de volgende jaarlijkse

actualisatie van de speelzonelaag. Deze groep wordt uitgebreid besproken in hoofdstuk 5.7.

De volledige lijsten vind je terug in de bijlagen. In de betreffende hoofdstukken wordt steeds een

kort overzicht gegeven.

3. Enquête De digitale enquête (opgesteld met het programma Survey Monkey1) werd op 22 september 2011

naar alle respondenten verstuurd.

Deze enquête werd zo opgesteld dat het achteraf mogelijk zou zijn de respondenten op te delen in 6

categorieën (zie titel ‘Vraagstelling’). Jeugdverblijven met bossen waarin gespeeld wordt werden

doorverwezen naar een andere vraaglogica dan jeugdverblijven met bossen waar niet gespeeld

wordt. Ook na deze opsplitsingen werden deelvragen gesteld om de respondenten in de juiste

categorie te kunnen plaatsen.

Bijlage VIII bevat de volledige enquête (pdf-versie). Hierop is de vraaglogica niet te zien.

1 Survey Monkey is een bedrijf dat web gebaseerde enquêteoplossingen aanbiedt.

4

4. Respondenten Op basis van de beschikbare GIS-gegevens (erkende jeugdverblijven databank Toerisme Vlaanderen)

van jeugdverblijven en de speelzonelaag met als basis de boskartering werd een selectie gemaakt

van de jeugdverblijven die zich op max. 1 000 m van een bos bevinden en waar nog geen officiële

speelzone is geïnventariseerd.

Deze lijst werd samengevoegd met de meest recente contactenlijst van het Centrum voor

Jeugdtoerisme (CJT). Het resultaat was een lijst van 306 te bevragen jeugdverblijven. Deze volledige

lijst is terug te vinden in bijlage I.

Er werd gekozen om enkel erkende jeugdverblijven met een bos op max. 1 000 m afstand op te

nemen in het onderzoek. Zo blijft de afstand die de kinderen moeten stappen of fietsen om het bos

te bereiken beperkt. Dit is essentieel om een frequent gebruik van de speelzone te kunnen

garanderen.

De jeugdverblijven werden per e-mail op de hoogte gebracht van de enquête op 22 september 2011.

Deze mail omschreef de doelstelling van het project en bevatte een rechtstreekse link naar de

enquête. Deze mail vind je in bijlage IX. Op 30 september 2011 werd per mail een herinnering

gestuurd.

Op 5 oktober werd de enquête afgesloten. 155 jeugdverblijven hebben de enquête ingevuld. 122

hiervan (78.7%) werden volledig voltooid. De enquête is zo opgesteld dat de respondenten een

specifieke vraaglogica doorlopen. Hierdoor zal het totaal, te zien in de grafieken per categorie,

meestal niet de som van 155 of 122 opleveren.

In elke categorie zijn er wel respondenten die niet hebben aangegeven in naam van welk

jeugdverblijf ze de enquête invulden. Meestal lieten zij ook geen e-mailadres, naam of

telefoonnummer achter. De gegevens die ze wel invulden zijn voor de volledigheid wel opgenomen

in de verwerking, maar je vindt hen dus niet terug in de lijsten.

Aangezien 33 jeugdverblijven de enquête niet volledig afgewerkt hebben, is het mogelijk dat er

fouten geslopen zijn in bepaalde vragen. Zo is het bijvoorbeeld goed mogelijk dat de lijst met bossen

waar sjorbalken beschikbaar zijn niet volledig is. Dit soort onvolledigheden is echter niet te vermijden

in een enquête.

5. Verwerking resultaten

5.1 Bos binnen straal van 1 000 m

Om de gegevens over de jeugdverblijven te controleren, werd gepolst of er zich wel degelijk een bos

op minder dan 1 000 m van het jeugdverblijf bevindt. De jeugdverblijven zonder bos in de buurt

werden doorverwezen naar het einde van de enquête.

11,6% (18 respondenten) van de jeugdverblijven die de enquête invulden geven aan dat er zich geen

bos bevindt binnen een straal van 1 000 m rond het jeugdverblijf. Zij behoren tot categorie 5.

Categorie 5 zou opgesplitst kunnen worden in 2 groepen. In het ene geval is het bos recent gekapt.

De bosgegevens in de GIS-analyse (Boskartering) dateren al van 2000. In het andere geval hebben de

5

respondenten mogelijks een verkeerde inschatting gemaakt van de afstand of hebben ze geen weet

van bepaalde bossen. Er is in de enquête niet dieper ingegaan op deze vraag waardoor het moeilijk

te achterhalen is.

Figuur 1 Bevindt er zich een bos binnen een straal van 1 000 m rond het jeugdverblijf?

5.2 Boseigenaar/beheerder

Van de jeugdverblijven die wel een bos op minder dan 1 000 m van hun jeugdverblijf hebben, is 18%

van alle respondenten (24 respondenten) eigenaar van dit bos. Dit zie je in de lijsten als de naam van

het jeugdverblijf dezelfde is dan de naam van de eigenaar. Indien in deze bossen een speelzone

ingericht zou worden, moeten de jeugdverblijven zelf aangeschreven worden. Deze bossen in

eigendom van de jeugdverblijven vallen onder de 25% van de bossen die in bezit zijn van een

privépersoon.

In 26,5% van de gevallen waarbij gespeeld wordt in het bos, is een openbare overheid eigenaar of

beheerder van het bos. Dit zijn voornamelijk gemeentes. In 25% van de gevallen is het bos in bezit

van een privépersoon. 48% van de jeugdverblijven weet niet wie de eigenaar van het bos is. Dit geeft

aan dat er in het bos rond deze jeugdverblijven waarschijnlijk kinderen spelen zonder hier concreet

toestemming voor te vragen.

Noot: Zeer veel jeugdverblijven kennen de eigenaar van het bos waarin ze spelen niet. Omdat de

precieze locatie van de bossen meestal niet ingevuld werd, was het moeilijk deze gegevens aan te

vullen. Voor zover dat mogelijk was, vind je in de tabellen alsnog de eigenaar terug. De onbekende

eigenaren zijn dus niet meegerekend in het bovenstaande percentage.

6

5.3 Spelen er groepen in het bos?

De jeugdverblijven worden opgesplitst in twee grote groepen: de verblijven met een bos waarin

gespeeld wordt en de verblijven met een bos waar niet in gespeeld wordt.

In 86% van de bossen die besproken worden in dit rapport wordt gespeeld. Als we binnen deze grote

groep alleen naar de jeugdverblijven met een speelzone kijken, bekomen we zelfs een resultaat van

90%. Dit wil dus wel zeggen dit in 10 % (ongeveer 5 bossen) die door de jeugdverblijven als speelzone

worden aangegeven, niet gespeeld wordt.

Algemeen wordt in 14% van de bevraagde bossen niet gespeeld. De hoofdreden hiervoor is dat het

niet toegestaan wordt door de boseigenaar. Deze respondenten worden onderverdeeld in categorie

3 en 4 en verder in dit rapport besproken.

In 36,2% van de bevraagde bossen is volgens de jeugdverblijven een officiële speelzone ingericht.

Figuur 2 Spelen er jeugdgroepen in het bos?

7

Figuur 3 Is er een officiële speelzone ingericht in het bos?

5.3 Algemene beschrijving bossen

De meeste bossen waarin gespeeld wordt (54%), zijn gemengde bossen (loof- en naaldbos door

elkaar). 27% van de bossen is loofbos, 16,7% is naaldbos en 2,4% van de bevraagde jeugdverblijven,

weet niet wat voor soort bos het is.

Figuur 4 Hoe ziet het bos er uit?

8

We nemen veel variatie waar in de grootte van de zones in de bossen waarin gespeeld wordt. De

oppervlakte van 25% van de zones is kleiner dan 1 hectare groot (10 000 m²), 23% is 1 tot 3 hectare

groot, 24% 3 tot 5 hectare, en 21% groter dan 5 hectare. 13% weet niet hoe groot de zone is.

Vaak beslaat de zone waarin gespeeld mag worden niet het volledige bos. Deze zone wordt

voornamelijk afgebakend door een pad of door een door de mens aangebrachte afsluiting. Bij

speelzones vormt het officiële speelzonebord een belangrijk manier om de zone af te bakenen.

Figuur 5 Hoe is de zone waar gespeeld wordt afgebakend? (niet speelzone)

9

Figuur 6 Hoe is de Speelzone afgebakend?

In ongeveer 30% (40) van de bevraagde bossen staat allerhande infrastructuur. Meestal zijn dit

bankjes of infoborden (wandelingen, weetjes over het bos en de bomen, plannetjes…). In

verschillende bossen staan speeltuigen, vuilbakken of picknicktafels. Volgende jeugdverblijven

hebben zelf een fit-o-meter ter beschikking.

Tabel 1 Jeugdverblijven met een fit-o-meter

Jeugdverblijf Gemeente Boseigenaar

Bivakhuis Jogem Heusden-Zolder gemeente Heusden-

Zolder

Chiro Eindhout Eindhout Onbekend

Heideven Peer Deels publieke eigendom,

deels privé

Chirodroom Munsterbilzen Munsterbilzen Natuurpunt

Scouts Jobertus Brasschaat onbekend

Jeugdpark Hoogland - De Wingerd - De Beuk - De Raap

Lokeren Stad Lokeren

Itegheem Heist-op-den-

Berg

Provinciaal groendomein

de

Averechten

Flipper vakantiecentrum De Panne Wim Pauwels

Door 80% van de bossen lopen (wandel)paden, waarvan de meeste niet verhard zijn.

Vaak worden de weinige bossen die toegankelijk zijn in Vlaanderen overbevraagd. Verschillende

vormen van recreatie worden naast elkaar beoefend. In de meeste bossen (56%) die besproken

10

worden in deze enquête geven de respondenten echter aan dat er nog plaats is voor andere (extra)

recreatiegroepen naast de spelende kinderen. 28% geeft aan dat de draagkracht van het bos reeds

bereikt is, 16% weet dit niet.

5.4 Bossen waarin gespeeld wordt

In 86% van alle bevraagde bossen wordt gespeeld. In 16% hiervan (11) mogen enkel groepen die

verblijven in het jeugdverblijf spelen. In 60% mogen ook andere groepen spelen. 24% weet dit niet. 9

van de jeugdverblijven die aangaven dat enkel de verblijvende groepen in het bos mogen spelen, zijn

eigenaar van dat bos. Het is dus privé-eigendom. De 2 andere bossen waarin dit aangegeven wordt

vallen ofwel onder het beheer van ANB (Parochiezaal Stal: Ten Tris) ofwel is de eigenaar niet bekend

(naam jeugdverblijf is ook niet ingevuld). De contactpersoon van Parochiezaal Stal was niet te

bereiken waardoor het onmogelijk was meer specifieke info te achterhalen over dit bos.

Om deze groep jeugdverblijven op te kunnen splitsen in de categorieën vermeld in hoofdstuk 2, werd

gevraagd of er afspraken zijn gemaakt met de boseigenaar of bosbeheerder over spelen in hun bos.

In 24.3% van de bevraagde bossen is dit het geval. Meestal staan deze op papier. Deze

jeugdverblijven worden onderverdeeld in categorie 1.

In 50% van de bossen zijn geen officiële afspraken gemaakt, maar worden de spelende kinderen

gedoogd. Deze jeugdverblijven behoren tot categorie 2.

Figuur 7 Zijn er officiële afspraken gemaakt?

5.4.1 Categorie 1: Bossen met afspraken

17 jeugdverblijven hebben afspraken gemaakt met de boseigenaar of –beheerder in verband met

spelen in het bos. Twee jeugdverblijven hebben echter geen contactgegevens nagelaten of de

enquête niet afgewerkt. In 5 van deze bossen mogen enkel jeugdgroepen spelen die verblijven in het

jeugdverblijf.

11

8 bossen zijn in eigendom van de jeugdverblijven zelf. Dit is ook te zien in de volgende tabel. 1

hiervan heeft de enquête niet volledig ingevuld en valt niet te achterhalen.

Tabel 2 Jeugdverblijven categorie 1

Jeugdverblijf Gemeente Boseigenaar/beheerder

Bijhuis Sjaloom van de oude abdij Kortenberg

Kortenberg Gemeente Kortenberg

Bivak Houtenveld Opoeteren Bivak Houtenveld

Bivakhuis Jogem Zolder Gemeente Heusden-Zolder

Bivakplaats Het Mezennestje Beverlo Stad Beringen

Bos en Brem Berchem Bos en Brem (Van

Kerckhoven – Vogels)

Chiro Jegra Grasheide Putte Onbekend

De Kalei Dilsen Stad Dilsen

ESJEEWEElokaal Sint-Joris-Winge Sint-Joris-Winge Philippe Roberti de

Winghe

Hanenbos Dworp Hanenbos (prov. Vlaams

Brabant)

Het Wieleveld Mechelen Wieleveld (Van Reusel)

Parochiezaal Stal ‘den Tris’ Stal ANB

CJT-centrum Ten Berg (De Stobbe en de

Tilk) Merelbeke CJT

vzw De Miere Meulebeke Onbekend

vzw Hoogveld Zedelgem Vzw Hoogveld

vzw Pietersheim Lanaken Vzw Pieterheim

De afspraken die deze jeugdverblijven gemaakt hebben met de boseigenaar of bosbeheerder hebben

vooral betrekking op het deel van het bos waarin gespeeld mag worden.

12

Figuur 8 Welke afspraken werden gemaakt met de bosbeheerder of boswachter?

Negen jeugdverblijven mogen slechts een bepaald deel van het bos gebruiken om in te spelen. Twee

jeugdverblijven geven aan slechts tijdens bepaalde uren te mogen spelen in het bos. Vier

jeugdverblijven mogen geen sprokkelhout meebrengen uit het bos.

De meeste jeugdverblijven maakten ook andere afspraken zoals:

- er mogen geen takken of bomen gekapt worden;

- kampen moeten opgeruimd worden bij het verlaten van het bos;

- het bos moet netjes achtergelaten worden;

- slechts bepaalde groepen mogen in het bos spelen.

In bijna alle gevallen staan deze afspraken op papier.

Over het algemeen zijn de jeugdverblijven tevreden over de inrichting van het bos waarin nu

gespeeld wordt. Enkel vzw Hoogveld is hier helemaal niet tevreden mee. Het is een heel klein bosje.

De verblijvende groepen zijn vragende partij voor een groter bos, of een mooi wandelpad naar

grotere bossen in de buurt (ong. 5 km). Momenteel moeten ze langs een drukke baan wandelen of

fietsen en dit is niet veilig voor de groepen. Bivakhuis Jochem geeft aan meer duidelijkheid te willen

over wat wel en niet mag in het bos.

Overal zijn natuurlijke spelelementen aanwezig. Takken om kampen te bouwen en

verstopmogelijkheden (struiken, dichte begroeiing) zijn (bijna) in elk bos aanwezig. Acht bossen

hebben heuvels of putten waarin gespeeld kan worden, vijf hebben klimbomen en zandpartijen. In

slechts drie bossen zijn grachten of waterelementen en slechts in één bos (Bivak Houtenveld) liggen

sjorbalken in het bos.

13

Figuur 9 Categorie 1: Natuurlijke spelelementen in het bos

5.4.2 Categorie 2: Bossen waar spelen wordt gedoogd

Categorie 2 bevat de jeugdverblijven die een bos in de buurt hebben waar spelende kinderen

gedoogd worden. Er zijn geen officiële afspraken gemaakt met de boseigenaar. 39 jeugdverblijven

gaven in de enquête aan dat het spelen gedoogd wordt in het bos, slechts 31 jeugdverblijven lieten

hun naam en contactgegevens achter.



Chiro Gust Horebeke De la Croix

Chiro Hermeline Wetteren Zuid Wetteren Onbekend

Chiro Keten Lint vzw Lint Onbekend

Chiro WAWW Sint-Andries (Brugge) Koude Keuken (stad Brugge)

Chirolokaal chiromeisjes Retie Retie Gert Damen

Chirolokalen Fonteintje Koersel Chiro Fonteintje

Chiromeisjes Millegem Mol (Millegem) Onbekend

De Scheve Chalet Gent Stad Gent - Groendienst

De Steengroeve Medlert Onbekend

De Touwladder Gullegem VKSJ West-Vlaanderen vzw

De Viggel III Bree Gedeelte van stad Bree,

gedeelte van particulieren

Delvebhof vzw Bocholt gemeente Bocholt

Heideven Peer Deels publieke eigendom,

deels privé

Het Aldegondedal As De boswachter

Hoeveweide en Hoeve De Snelle Langdorp (Aarschot) Onbekend

Jeugdheem Zonnedauw Geel Jeugdheem Zonnedauw

14

Jeugdpark Hoogland - De Wingerd - De Beuk - De Raap

Lokeren Stad Lokeren

JVC Paviljoen Essen Essen Onbekend

Kamphoeve de Melkweg Bree-Opitter Bonhomme Eric

Lokalen Haeidonk,Hulst Tessenderlo Ham Gemeente Ham

Oosterborg Balen (Olmen) Onbekend

Scouts en gidsen Vlaanderen Onbekend

Scouts Sint Johannes Sint-Gillis-Waas gemeente Sint-Gillis-Waas

Scouts Winterslag Winterslag Onbekend

t Kraaienest De Panne Gemeente De Panne

t Ravotterke Balen Hulsen Onbekend

t Roosje Ingelmunster Onbekend

T Pluspunt Dessel gemeentebestuur Dessel

Vzw t Haantje Ruiselede Doomkerke Onbekend

Vzw JVC Pax Aartselaar VZW JVC Pax

Vzw Vakantiehuis Sint-Lutgardis Kasterlee VZW Vakantiehuis St

Lutgardis

Ongeveer 50% (17) van de jeugdverblijven is tevreden met de inrichting van het bos. 22% Heeft

opmerkingen, verbeterpunten of is niet te tevreden. 29% (10 verblijven) weet niet of de groepen

tevreden zijn met de inrichting.

De verbeterpunten die worden aangehaald zijn voornamelijk:

- het bos is te klein of wordt gekapt om woongebied van te maken;

- het bos is nog te jong;

- het bos is sterk verwilderd met brandnetels, bramen…;

- er zijn te weinig spelelementen (verstopplaatsen, …).

Takken om kampen te bouwen, heuvels en putten en verstopmogelijkheden zijn in de meeste bossen

aanwezig. Grachten, klimbomen en zandpartijen zijn ongeveer in de helft van de bossen te vinden.

Slechts in één bos (Hoeveweide en Hoeve De Snelle) zijn sjorbalken ter beschikking.

15

Figuur 10 Categorie 2: Zijn de groepen tevreden met de inrichting van het bos?

Figuur 11 Categorie 2: Natuurlijke spelelementen in het bos

5.5 Bossen waar niet gespeeld wordt

In 14,6% van de bossen (12 verblijven) wordt niet gespeeld door jeugdgroepen. Hier zijn

verschillende redenen voor. In de meeste gevallen is het niet toegestaan door de eigenaar (66%).

25% van de jeugdverblijven vindt het bos niet aantrekkelijk, 17% vindt het bos te klein of te dicht

begroeid.

16

Andere redenen die opgegeven werden zijn de volgende:

- het bos is niet veilig ( J. Verbert, Mechelen);

- het bos is beschermd natuurgebied (vzw La Rose des Sables, Oost-Duinkerke);

- er zijn te veel valgevaarlijke bomen (J. Verbert, Mechelen);

- het bos is te open (Kamphuis Scouts Lede, Lede).

Figuur 12 Waarom wordt er niet gespeeld in het bos?

De bossen waarin niet gespeeld wordt zouden kunnen opgesplitst worden in twee groepen: bossen

waar potentieel is om te spelen en eventueel een speelzone in te richten (categorie 3) en bossen

waar op het eerste zicht weinig potentieel is (categorie 4). Zoals in het begin van dit rapport vermeld,

was het met de bekomen gegevens echter onmogelijk de bossen in deze 2 categorieën op te splitsen.

Dit is vooral het geval bij de bossen waar aangegeven wordt dat er niet mag gespeeld worden van de

boseigenaar. Het kan heel goed zijn dat dit bos geschikt is om in te spelen. Deze gegevens zijn echter

moeilijk te achterhalen.

Tabel 4 Jeugdverblijven Categorie 3 en 4

Jeugdverblijf Gemeente Eigenaar

Chiro Munster Munster Onbekend

VZW Chirodroom Bilzen Onbekend

vzw la Rose des Sables Oost-Duinkerke Vlaamse Watermaatschappij

J. Verbert Mechelen Onbekend

Chirolokalen Trefpunt Onbekend

ZONNEDAUW Geel Wynants Roger

Green Valley Teuven Vlaamse overheid

Kamphuis Scouts Lede Lede Onbekend

Chiro Hatsjikidee Bos Benny

17

12 jeugdverblijven geven aan dat er niet gespeeld wordt in het bos. 3 verblijven onderbraken de

enquête vroegtijdig of lieten geen contactgegevens achter.

In 7 van de 12 bossen mag er niet gespeeld worden van de eigenaar. Enkel Chiro Trefpunt en

J.Verbert, samen met 1 verblijf dat geen contactgegevens achterliet, vermelden dit niet als reden.

Chiro Trefpunt speelt niet in het bos omdat het te klein is, te dichtbegroeid en in het algemeen niet

aantrekkelijk.

Het bos in de buurt van jeugdverblijf J. Verbert is niet veilig, niet aantrekkelijk en er staan te veel

valgevaarlijke bomen. Bovendien wil de eigenaar het bos niet openbaar maken na slechte ervaringen

met vandalisme.

Het jeugdverblijf dat geen contactgegevens achterliet en niet aangaf dat de eigenaar de reden is,

speelt niet in het bos omdat het te klein is.

Enkel Chiro Hatsjikidee geeft naast het verbod van de boseigenaar ook nog een andere reden aan

waarom er niet gespeeld wordt. Ze vinden het bos niet aantrekkelijk.

Chiro Hatsjikidee en een jeugdverblijf dat geen contactgegevens achterliet antwoorden in de

enquête dat er geen vraag is vanuit de groepen om in het bos te spelen. Dit is anonieme jeugdverblijf

is het zelfde dat de boseigenaar niet als oorzaak aangaf.

Scouts Lede geeft als bijkomende reden aan dat er niet gespeeld wordt in het bos omdat het te open

is en gelegen in een natuurgebied. Ook voor La Rose Des Sables is dit een reden. Het bos is in

eigendom van de Vlaamse Watermaatschappij.

De meeste jeugdverblijven antwoorden wel positief op de vraag of er natuurlijke spelelementen

aanwezig zijn in het bos. Dit kan wijzen op een mogelijke potentie (mits de eigenaar te overhalen is)

tot het inrichtingen van een speelzone. Green Valley en Chiro Trefpunt melden dat er geen

natuurlijke spelelementen aanwezig zijn, evenals een jeugdverblijf dat geen contactgegevens

achterliet.

5.6 Categorie 5: Jeugdverblijven zonder bos

In de GIS-analyse die voorafging aan de bevraging werden enkel jeugdverblijven met een bos op

minder dan 1 000 m geselecteerd. Nochtans gaven 18 van de bevraagde jeugdverblijven aan dat er

zich geen bos binnen een straal van 1 000 m bevond. 3 hiervan stopten het invullen van de enquête

vroegtijdig en blijven dus onbekend. Het is mogelijk dat de verblijven de afstand van 1 000 m

verkeerd inschatten of het bos niet weten liggen of het bos ondertussen gekapt is. De GIS-analyse is

immers uitgevoerd op basis van de boskarteringsgegevens die dateren van 2000.


Jeugdverblijf Gemeente

Chiro Heitrotters Retie

Chiro Meilach Lanaken

Clootsmolen Bocholt

De Appel uit Peer-Linde Peer-Linde

De Carrousel Galmaarden

18

De Drink Sint-Pieters-Voeren

De Ketting Roeselare

De Dommelvallei Neerpelt

Diggie vzw Brakel

JH de Reynaert Wellen

KLJ - Sinaai Sinaai

Scouts Wezemaal Wezemaal

t Eksternest Westouter

t Schuurke Retie Retie

VZW Lokaalvoorziening Chiro Sleidinge Sleidinge

5.7 Categorie 6: Officiële Speelzones

Een speelzone is overeenkomstig artikel 1, 14° van het BVR van 5 december 2008 een zone gelegen

in bos of natuurreservaat die bestemd is voor spel door jongeren onder de achttien jaar en hun

begeleiders of door het jeugdwerk zoals omschreven in artikel 2 van het decreet van 14 februari

2003 houdende de ondersteuning en de stimulering van het gemeentelijk, het intergemeentelijk en

het provinciaal jeugd- en jeugdwerkbeleid. De speelzone wordt aangeduid met het speelzonebord

(zie afbeelding). In deze bossen mag je van de paden af, kampen bouwen en naar hartenlust

ravotten. Deze officiële speelzones vallen ook onder de polis burgerlijke aansprakelijkheid die de

Vlaamse overheid jaarlijks afsluit ten behoeve van alle boseigenaars, wat de eigenaar/beheerder heel

wat bijkomende rechtszekerheid biedt. Een belangrijke voorwaarde is wel dat de boseigenaar zijn

bos beheert als een goede huisvader en dat de bezoeker (spelende jeugd) de bosregels respecteert.

Zo mag je er geen vuur stoken, bloemen plukken of onnodig lawaai maken tenzij er een toestemming

en/of machtiging werd verleend.

Figuur 13 Speelzonebord

Speelzones worden officieel aangeduid. Tot voor de inwerkingtreding van het Besluit Vlaamse

Regering van 5 december 2008, konden speelzones aangeduid worden na voordracht door de

19

eigenaar en na goedkeuring door het ANB. Vanaf 14 februari 2009 kunnen speelzones uitsluitend

aangeduid worden indien ze opgenomen worden in een goedgekeurde toegankelijkheidsregeling die

opgemaakt wordt voor het volledige bos of natuurreservaat.

Volgens de enquête zijn er 47 bossen met een speelzone binnen de 1 000 m van de jeugdverblijven

die deelnamen, 1 verblijf liet geen contactgegevens of naam achter. Dit strookt niet met de initiële

GIS-analyse die voorafgaand aan de opdracht door het ANB werd uitgevoerd. Na een belronde naar

de (gekende) eigenaars blijkt dat de meeste van deze speelzones wel degelijk opgenomen zijn in het

bosbeheerplan. Mogelijks betreft het speelzones van voor februari 2009 die niet zijn opgenomen in

de officiële speelzonelaag of betreft het speelzones waarvan de eigenaar/beheerder meent dat deze

officieel zijn. Dit vormt een belangrijk aandachtspunt en werkpunt voor de toekomst.

Verder blijkt ook dat het niet genoeg gekend is bij boseigenaren dat er vanaf februari 2009 een

toegankelijkheidsreglement moet opgemaakt worden alvorens een speelzone geofficialiseerd kan

worden.

Meer details over de info na de belronde zijn te vinden in bijlage VII. De bossen blijven wel vermeld

onder categorie 6: officiële speelzones.



Berkenheem- Nachtegaal-

Sparrenheem-Heidedal Hasselt ANB

Berkenhof Den Houw Maaseik Stad Maaseik

Bielebale VZW Brasschaat onbekend

Bivakhuizen 't Driege Opoeteren onbekend

Chiro - en vakantieheem St Aubertus

Brasschaat Gemeente Brasschaat

Chiro Eindhout Eindhout onbekend

Chiro Jegra Putte - Grasheide onbekend

Chirolokalen As As Gemeente As

Chirolokalen Holsbeek-

Plein Holsbeek onbekend

Chiromeisjes Kiewit Kiewit onbekend

CJT Verloren Bos Lokeren Stad Lokeren

De Bonte Beestenboel Hoogstraten Gemeente Hoogstraten

De Driepaal Dilsen-Stokkem onbekend

De Dries Niel-bij-As onbekend

de Hoge Rielen / algemene

dienst voor jeugdtoerisme Kasterlee Bert Mellebeek

De Kariboe VZW Ellikom OCMW

De Kievit Geel Bosgroep Zuiderkempen

De Lork vzw CJT Kemmel onbekend

De Orgelwinning Beverlo onbekend

De Start Maaseik onbekend

De Wiekslag Halen Gemeente Halen

20

De Wiekslag Zelem Bosbeheer Limburg/

Gemeente

De Witte Hoeve Okselaar-Zichem

Okselaar - Zichem onbekend

Delvenhof vzw Bocholt Gemeente Bocholt

Flipper vakantiecentrum de Panne Wim Pauwels

Heidepark Waasmunster onbekend

Hof ter Meulen De Haan onbekend

Itegheem Heist op den berg Provinciaal groendomein de

Averechten

Jeugdherberg de Fiertel Ronse ANB

Jeugdhuis Schoonbeek Schoonbeek onbekend

Jeugdverblijf de Brink Herentals Gemeente Herentals

KSA-hemen Monsalvaet vzw Rodenberg Gemeente Heuvelland

Mago Dobo Neeroeteren Neeroeteren onbekend

Merkenveld Loppem Frank Strynck

Moerkensheide De Pinte Moerkensheide

Parkvilla Asse Gemeente Asse

Scouting Lier Kessel (Nijlen) Gemeente Nijlen

Scouting Lommel Lommel onbekend

Scouting Lommel Lommel onbekend

Scouts en gidsen Vlaanderen vzw Woutershof

Kinrooi Bos en Groen

Scouts Vlierbeek Kessel-lo Stad Leuven

Scouts Winterslag Winterslag onbekend

Sint-Jansburg Westmalle Molenbos

Sint Aloysiusscouts Geel Geel onbekend

Witteberg Achel Achel onbekend

93% van de jeugdverblijven vindt de speelzone geschikt om in te spelen. 90% geeft dan ook aan dat

er effectief gespeeld wordt. Het merendeel is tevreden over de inrichting, er zijn echter wel enkele

opmerkingen of verbeterpunten:

- de speelzone is te klein;

- er groeien te veel bramen, struiken met doornen, …;

- er is geen mogelijkheid om verstoppertje te spelen door te weinig begroeiing;

- er mag geen hout gesprokkeld worden voor het kampvuur;

- het bos mag na zonsondergang niet meer betreden worden;

- er zitten veel teken.

Deze bossen zouden door eenvoudige maaimaatregelen speelvriendelijker kunnen worden.

21

Tabel 7 Jeugdverblijven categorie 6 waar onderbegroeiing gemaaid moet worden

Jeugdverblijf Gemeente Eigenaar

Berkenheem – Nachtegaal –

Sparrenheem - Heidedal

Hasselt ANB

De Driepaal Dilsen - Stokkem onbekend

De Start Maaseik onbekend

De Wiekslag Halen gemeente Halen

Figuur 14 Tevredenheid speelzone

Er zijn verschillende natuurlijke spelelementen aanwezig in het speelbos. In bijna alle bossen liggen

takken om kampen te bouwen en zijn er verstopmogelijkheden. In de helft van de speelzones zijn

heuvels of putten, in iets minder dan de helft waterelementen en klimbomen. Slechts in 3 bossen zijn

sjorbalken ter beschikking.

22

Figuur 15 Natuurlijke spelelementen in de speelzone

Ongeveer 70% van de groepen geeft aan dat er nog plaats is voor extra recreanten in het bos.

De speelzones wordt voornamelijk door een pad (46%), door het speelzonebord (36%) of een

natuurlijke grens (28%) afgebakend.

70% van de speelzones kwam er op initiatief van de overheid. 4 jeugdverblijven namen zelf het

initiatief om de speelzone in te richten. Zij ondervonden geen problemen bij deze procedure.

Figuur 16 cat. 6 Initiatiefnemer speelzone

23

6 Conclusies

Naast de lijsten met contactgegevens van boseigenaren, kunnen uit dit onderzoek verschillende

conclusies worden getrokken.

Eerst en vooral is het opvallend dat veel jeugdverblijven de eigenaar of beheerder van het bos

waarin ze spelen niet kennen. Dit is niet bevorderlijk voor de onderlinge contacten. Als er een

officiële speelzone ingericht wordt in deze bossen, kan het belangrijk zijn dat de eigenaar of

beheerder zich bekend maakt bij de jeugdgroepen. Zo kunnen beide partijen elkaar bereiken bij

vragen, opmerkingen, enz.

In dit onderzoek werden op twee manieren de contactgegevens van de boseigenaar achterhaald.

De ene groep zijn de boseigenaars die bekend zijn bij de jeugdverblijven. Hier lieten de

jeugdverblijven zelf contactgegevens achter. Een tweede groep werd achteraf opgezocht via de

bosgroepen. Dit bleek echter moeilijk omdat de locatie van de bossen waarin gespeeld wordt niet

gedetailleerd genoeg af te leiden valt uit de enquête. In de gevallen dat de toegangsweg ingevuld

werd (in ongeveer 2/3de van de ingevulde enquêtes), grensden vaak verschillende bossen aan deze

weg. Bovendien zijn vele bossen in handen van verschillende eigenaars. Enkel met behulp van

kadasternummers zou dit gemakkelijk achterhaald kunnen worden. Deze waren in dit project echter

niet voorhanden.

Meestal zijn de jeugdverblijven tevreden over de inrichting van het bos. Een veel terugkomende

opmerking is echter dat het bos te dicht begroeid is met bramen of andere stekelige planten. Dit kan

nochtans eenvoudig verholpen worden met enkele maaibeurten. Dit kan door de eigenaar van het

bos zelf gebeuren, door een gemeentelijke dienst of eventueel in samenwerking met plaatselijke

jeugdgroepen.

De lijst met ‘officieuze’ speelzones, bossen waarin nu al gespeeld wordt, is lang. We nemen hiervoor

de zones uit categorie 1, 2 en 3. Hier ligt dus een mooie taak om deze officieel te maken. In bijlage zit

een voorbeeldbrief die hiervoor naar de eigenaar gestuurd kan worden. Hiertoe kunnen

verschillende initiatiefnemers bijdragen. Zowel de gemeente, de Vlaamse overheid als de

jeugdverenigingen zelf kunnen met deze brief aan de slag.

Op vlak van tevredenheid over de inrichting kunnen we een verband zien met het feit dat er

afspraken gemaakt zijn of niet. Over het algemeen zijn de spelende groepen (volgens de

jeugdverblijven) meer tevreden in de bossen waar wel afspraken gemaakt zijn (categorie 1 en 6).

87,6 % van de groepen (14) uit categorie 1 is (over het algemeen) tevreden met de inrichting. In

categorie 6 is dit 77,2% (36 groepen). In categorie 2 is slechts 60% (17) tevreden met de inrichting.

Deze tevredenheid hangt niet samen met de aanwezigheid van speeltoestellen. 65% (54) van de

jeugdverblijven die aangeven dat ze tevreden zijn over de inrichting van het bos, geven aan dat er

geen infrastructuur in het bos staat. Bovendien staan in slechts 8 bossen van de 35% (30) waar wel

24

infrastructuur staat, echte speeltoestellen. Dit bewijst dat een bos zeker geen speeltuigen nodig

heeft om leuk te zijn. Een speelbos moet in de eerste plaats een echt bos blijven!

Ten slotte is er een grote groep van jeugdverblijven (47) die aangeeft dat er al een officiële speelzone

gelegen is in hun buurt. Na een controleronde bij de eigenaren geven zij aan dat deze speelzones wel

degelijk opgenomen zijn in het bosbeheerplan. Mogelijks betreft het speelzones van voor februari

2009 die niet zijn opgenomen in de speelzonelaag. Dit kan verder uitgeklaard worden bij een

volgende actualisatie van de speelzonelaag die jaarlijks plaatsvindt.

Tot slot kon ook vastgesteld worden dat de boseigenaren vaak onvoldoende op de hoogte zijn van

het instrument ‘toegankelijkheidsregeling’. Nochtans is dit sinds februari 2009 het enige instrument

om de toegankelijkheid en meer bepaald speelzones officieel aan te duiden.

7 Bijlagen Bijlage I: Aangeschreven Jeugdverblijven

Bijlage II: Categorie 1: Jeugdverblijven met een bos op minder dan 1 000 m zonder officiële speelzone

maar waar wel officiële afspraken zijn gemaakt tussen de beheerder en de jeugd.

Bijlage III: Categorie 2: Jeugdverblijven met een bos op minder dan 1 000 m zonder officiële

speelzone waar de spelende jeugd gedoogd wordt.

Bijlage IV: Categorie 3 en 4: Jeugdverblijven met een bos op minder dan 1 000 m zonder officiële

speelzone waar nog niet gespeeld wordt.

Bijlage V: Categorie 5: Jeugdverblijven waar nog geen bos is binnen de vooropgestelde afstand.

Bijlage VI: Categorie 6: Jeugdverblijven met een officiële speelzone op minder van 1 000 m.

Bijlage VII: Enquête Speelzones voor jeugdverblijven (pdf-versie)

Bijlage VIII: Mail verstuurd op 22/09/2011 naar alle selecteerde jeugdverblijven

Bijlage IX: Voorbeeldbrief voor eigenaren

25

Bijlage VIII: Mail verzonden op 22/09/2011 naar alle selecteerde jeugdverblijven

Beste eigenaar of beheerder van een jeugdverblijf,

Kampen bouwen, leventjes verzamelen of een griezelig nachtspel … Het bos blijft een toplocatie voor

spelende jeugdverenigingen. Maar is er wel voldoende toegankelijk bos? En ligt dat bos dicht genoeg

bij de jeugdverblijven?

Samen met CJT en in opdracht van de Vlaamse Overheid voert de Vereniging voor Bos in Vlaanderen

onderzoek naar mogelijke speelzones rondom jeugdverblijven.

En u kunt hier aan mee helpen!

Het doel van deze enquête is het bundelen van potentiële speelzones op maximum 1 km afstand van

jeugdverblijven. Zo streeft de overheid naar een kwaliteitsvolle omgeving voor elk jeugdverblijf.

Vul onderstaande enquête in (ze duurt slechts 10 minuutjes) en werk mee aan het onderzoek.

Wie weet komt er binnenkort er een speelzone in uw buurt!? Bovendien zijn er mooie prijzen te

winnen.

Klik hier om de enquête in te vullen:

http://www.vbv.be/projecten/speelzonesvoorjeugdverblijven/ .

Alvast bedankt voor uw medewerking!

26

Bijlage IX: Voorbeeldbrief voor eigenaren

(In huisstijl aanvrager)

Betreft: Een officiële speelzone in uw bos? Samen maken we er werk van!

Beste naam van de eigenaar,

Jaarlijks komen al vele kinderen spelen in uw bos, zonder dat dit officieel op papier staat. (aan te

passen volgens huidige afspraken) Met andere woorden, uw bos is al een ‘officieus’ speelbos. Graag

zouden wij, naam initiatiefnemer, deze zone omvormen tot een officiële speelzone.

Een speelbos is gewoon elk bos waar kinderen in spelen. Niet meer, niet minder. Een speelzone is

veel meer. Een speelzone is een afgebakend deel van een natuurreservaat of een bos waar kinderen

vrij kunnen spelen en dat goedgekeurd is door de bevoegde minister via een globale

toegankelijkheidsregeling. De eigenaar van een speelzone valt onder de gratis verzekering burgerlijke

aansprakelijkheid, afgesloten door het ANB.

De doelstelling van een speelzone is om kinderen de natuur op een speelse

wijze te laten ontdekken. Het is dus geen speelterrein, met klassieke

speeltoestellen, in een bos of natuurgebied. In het bos herken je speelzones

aan de officiële bordjes met het speelzone-pictogram, zoals hiernaast

afgebeeld.

Fig.: Logo speelzone: dit logo wordt aan de toegangsweg(en) van de speelzone

geplaatst.

Hoe ziet een dergelijke speelzone er uit?

In de eerste plaats is het natuurlijk een ‘echt’ bos, waarin gespeeld mag worden. Traditionele

speeltuigen horen dan ook niet thuis in een speelbos. Wel kan men het speelbos aantrekkelijker

maken door een aantal beperkte beheeringrepen. Liggende stammen en takkenhopen zijn vaak al

voldoende om de fantasie van kinderen en jongeren te prikkelen. Aangezien er in dit bos al gespeeld

wordt, moeten er op dat vlak niet veel acties meer ondernomen worden (aan te passen, afhankelijk

van de huidige inrichting).

Hoe realiseer je een dergelijke speelzone?

Overleg, inspraak en participatie zijn cruciaal wil je tot een geslaagde speelzone komen. Vandaar

deze eerste stap tot samenwerking. Samen kunnen we er een prachtig speelbos van maken!

Het regulariseren van officieuze speelzones tot officiële verloopt volgens verschillende stappen.,

waarvan de meeste worden uitgevoerd door de initiatienemer/ons/de gemeente/… (aanpassen

volgens situatie). Het werk voor jou, als boseigenaar blijft dus beperkt. Jij moet alleen je bos officieel

openstellen, en het goed onderhouden, wat je nu waarschijnlijk ook al doet.

27

Stap 1: Opmaken van een overzicht van de bossen en plaatsen waar de jeugdbewegingen nu al

spelen. U weet waar de kinderen nu al spelen, en samen met hen kunnen we deze zone afbakenen

en vastleggen.

Stap 2: Afwegen van de mogelijke speelzones. Waarschijnlijk heeft de jeugd deze afweging al

spontaan gemaakt. Overloop echter nog eens de ecologische, ruimtelijke en spelcriteria om te zien of

deze zone wel geschikt is om in te spelen.

Stap 3: Opmaken overeenkomst met boseigenaar en bosbeheerder. In deze overeenkomst nemen

we afspraken op rond het gebruik, onderhoud en beheer van de speelzone. Hier kan ook in

opgenomen worden wie welke verdere stappen op zich neemt (aanvragen erkenning, eventuele

inrichting).

Stap 4: Eventuele inrichtingswerken. Dit blijft best beperkt, een speelbos blijft in de eerste plaats een

bos.

Stap 5: Officialiseren van de speelzone. Dit kan door de opname in een beheerplan (als u dit al heeft

door een aanpassing van het bestaande of in een nieuw) of via een eenvoudige procedure, waarbij

advies moet gevraagd worden bij de jeugdraad en ANB. Er moet steeds een

toegankelijkheidsreglement worden opgesteld.

In de brochure ‘Actiegerichte handleiding speelzones in bossen’ vind je mee uitleg bij deze stappen.

De brochure kan bekomen worden via www.vbv.be, de website van de Vereniging voor Bos in

Vlaanderen.

Concreet

Korte samenvatting van welke taken jullie op zich nemen (best zo veel mogelijk), en benadrukken dat

voor de boseigenaar zelf hier niet veel werk in schuilt.

Graag zouden wij met u en de spelende jeugd hier rond samen zitten. Bent u bereid om hier aan mee

te werken? Wij zijn alvast heel gemotiveerd om er iets moois van te maken!

Bij vragen of interesse, neem gerust contact met ons op!

Hopelijk tot binnenkort!

Met vriendelijke groeten,

Dit is het eindrapport

Documents

Transcript of Dit is het eindrapport