Wim Witteman

De discussie over kerk en

pedofilie is prematuur

Wim Witteman: discussie is prematuur 2

Wim Witteman

De discussie over kerk en pedofilie

is prematuur

Escalatie van kritiek

Bij alle verontwaardiging zowel binnen als buiten

de katholieke kerk over de pedofilieschandalen van

priesters en religieuzen wordt de felheid van de

discussie steeds meer verschoven van de daders en

slachtoffers naar de Kerk als instituut en haar

leiding.

Er ontstaat een escalatie van kritiek over de volle

breedte van de Kerk. Het gaat niet langer meer over

individuele priesters en religieuzen die binnen de

toenmalige leefcultuur in seminaries en internaten

kennelijk in staat bleken hun pedofiele schandalen

voor de verantwoordelijke leiding te verbergen.

Maar nu gaan sommige commentatoren zelfs zo ver

dat ze zich uitsluitend richten op de Kerk, veelal

met onwaarheden.

Vooral de paus krijgt het zwaar te verduren. Zo zou

het priestercelibaat als onmenselijke verplichting

pedofilie veroorzaken (Hans Kung); de paus zou

zich hypocriet gedragen en de Kerk corrupt zijn

(Huub Oosterhuis); Rome zou wel degelijk op de

hoogte geweest zijn van het seksuele misbruik

maar was niet bereid om in te grijpen; de paus zou

de voorkeur geven aan de doofpot etc.

Deze wending van de discussie schiet voorlopig het

doel voorbij, namelijk het streven naar volledige

openheid en het zo veel mogelijk aan de kaak

stellen van deze misdaden met rechtsherstel.

Wim Witteman: discussie is prematuur 3

Zinvolle discussie

Na het vastgestelde misbruik kan pas een zinvolle

discussie volgen betreffende de omvang, de

betrokkenheid van de clerus, inadequaat optreden,

falende kerkelijke structuren etc. Door het

vroegtijdig opschuiven van de discussie kan er niet

alleen een vals beeld ontstaan van een relatie kerk

en seksuele misbruik maar is er het gevaar van een

hetze van haat en laster tegen de kerk waar

niemand bij gebaat is. Vooral sommige weblogs

zijn schunnig.

Natuurlijk draagt de kerkelijke leiding mede-

verantwoordelijkheid maar het gaat te ver nu te

menen dat de hoogste kerkelijke leiding destijds

van het seksueel misbruik op de hoogte was, of

zelfs medeplichtig was. Na de choquerende

onthullingen en de toelichtende rapportages door de

episcopaten (wat meer tijd vraagt dan een

persbericht) heeft de paus met ontzetting

gereageerd en wel degelijk bisschoppen van slap

optreden beticht, falend lokaal leiderschap gelaakt

en ook een aanzet tot zelfonderzoek gegeven. Er

zullen na het nodige onderzoek nog krachtige

binnenkerkelijke maatregelen volgen.

Wim Witteman: discussie is prematuur 4

Civiele strafvervolging

Genoegdoening in de vorm van volledig

rechtsherstel voor deze afschuwelijke misdaden zal

nooit bereikt worden. Maar naast excuus en diep

medeleven van de paus met de slachtoffers is de

genoemde samenwerking met de civiele

autoriteiten die zo nodig tot civiele strafvervolging

zal leiden wel een aanwijzing dat de Kerk het zeer

hoog opneemt. Civiele autoriteiten kunnen het

beste achter de waarheid komen. Zij kunnen

immers een beschuldigde met het slachtoffer

confronteren en de verdachte vervolgens scherp

ondervragen, zo nodig met kinderpsychologen.

Voor een bisschop of een overste van een

congregatie is het na ontkenning door de

beschuldigde priester of broeder, waarmee hij een

vertrouwensrelatie heeft, veel moeilijker om achter

de waarheid te komen. Het inschakelen van het

Openbaar Ministerie geeft toch wel een extra

garantie dat niets zal worden toegedekt en het recht

zijn loop zal krijgen. Na een civiele veroordeling is

schuld vastgesteld. Het is dan ook vanzelfsprekend

dat bij een ernstige veroordeling door de civiele

rechter er ook voor de ambtsuitoefening van de

betrokkene gevolgen zullen zijn. Dus

strafvervolging voor seksueel misbruik binnen een

kerkelijke instelling zou wel eens niet minder,

eerder meer kunnen zijn dan voor seksueel

misbruik buiten de Kerk.

Paus excuseert zich bij slachtoffers pedofilie

Wim Witteman: discussie is prematuur 5

Er blijven vragen

Helaas zal het herstel van onrecht door verjaring en

overlijden van vermeende daders veel te wensen

overlaten. Je kunt je dan ook afvragen waarom

hebben vrijwel alle recente aanklagers in ons land,

waarvan velen zeggen hun leven lang al gekweld te

zijn met zeer schadelijke gevolgen voor hun

persoonlijk welzijn, 40 tot 60 jaar gezwegen,

althans tegenover verantwoordelijke instanties.

Natuurlijk kan men zeggen als kind werd ik niet

serieus genomen maar dit verklaart toch niet dat

men in een vrij land als Nederland pas als bejaarde

voor het eerst kans zag om zijn hart te luchten.

Door langdurig zwijgen, niet alleen tegenover de

kerkelijke overheid maar vooral tegenover justitie

hebben zij zich ook onverantwoordelijk gedragen.

Eerder ingrijpen had hoogst waarschijnlijk veel

leed kunnen voorkomen, daders ter verantwoording

kunnen roepen en meer gerechtigheid kunnen

geven. Het zou bovendien een zuiverder beeld

kunnen geven van de kerkelijke betrokkenheid bij

deze gang van zaken. Nu blijft er veel

onopgehelderd en zal er een sfeer van

verdenkingen achterblijven.

Na zo veel ophef over meldingen van seksueel

misbruik en de publieke aantijgingen van

hoogwaardigheids-bekleders is het redelijk

aandacht te besteden aan de juiste proporties en het

probleem zo mogelijk te relativeren. De commissie

Deetman zal de beschuldigingen moeten

onderzoeken om de ernst en de omvang te kunnen

vaststellen. Pas dan is een verbreding van de

discussie zinvol.

Wim Witteman: discussie is prematuur 6

Wangedrag is niet structureel

Ofschoon de omvang van de pedofilieschandalen in

de media schrikbarend is, blijkt tot nog toe uit de

meldingen dat het gaat om een zeer klein

percentage van individuele priesters en religieuzen

in seminaries en internaten van vooral 40 tot 60

jaar geleden. Het is dan ook absurd dit wangedrag

te zien als structureel of het te extrapoleren tot de

hele clerus. De ophef mag dit suggereren maar daar

zijn in de verste verte nog geen aanwijzingen voor.

Velen van de oudere katholieke generatie van nu

hebben hun middelbare vorming te danken aan de

grote inzet en toewijding van religieuzen. Zij kijken

met veel waardering terug op die tijd en betreuren

het dat deze vorm van degelijk onderwijs helaas

niet meer voor hun kinderen of kleinkinderen

mogelijk is. Velen herinneren zich de sfeer van

toen en zijn niet alleen verbijsterd over de berichten

maar kunnen het zich ook helemaal niet

voorstellen. In tegendeel het zondebesef op het

gebied van seksualiteit was groot en de geringste

uitspattingen of aanwijzingen daarvoor, al waren

het maar intimidaties, zouden dan ook direct veel

aandacht getrokken hebben en al gauw tot

fluisterende discussies gevoerd hebben. Dat het

toch kon plaats vinden, geeft een duidelijke

aanwijzing dat het zeer gecamoufleerd en

geïsoleerd bij uitzondering heeft plaats gevonden.

Dat in de genoemde periode de meeste katholieke

jongeren onderwijs van religieuzen kregen betekent

natuurlijk nog wel dat de vele uitzonderingen toch

een groot aantal kunnen maken.

W.J. Witteman

Emeritus hoogleraar

Deze bijdrage is te vinden op: http://www.slideshare.net/group/csr-culture-science-and-religion

CSR: Culture Science and Religion

Wim Witteman: discussie is prematuur 7

CSR: culture, science and religion

Caritas In Veritate Benedictus XVI morele paniek via de media

Ed Koch about the Pope Letter of Students to the Pope

Herders en schapen

Wim Witteman: discussie is prematuur 8

Paedophile priests and the Pope Het Cantalamessa (Vaticaan) incident

http://www.slideshare.net/group/csr-culture-science-and-religion