EEN KRANT GEPRODUCEERD DOORMEDIAPLANET

ADVERTENTIE

Accu-Chek®, uw partner in diabeteszorg op elk moment

Vragen? Bel gratis of surf naar www.accu-chek.be

Accu-Chek® heeft altijd een gepaste oplossing voor mensen met diabetes. Van betrouwbare meters en prikkers, over gebruiksvriendelijke analysesoftware tot doelgerichte insulinepompen.

De enige alles-in-één

bloedglucosemeter

§

Nieuw

WAT IS DIABETES?De wereldwijde opmars van diabetes lijkt niet te

stoppen. Wat is diabetes en welke types zijn er?

Tot slot staan we ook stil bij de mogelijke verwik-

kelingen van diabetes, met soms blindheid en am-

putaties tot gevolg.

Lees blz 4-5

PROJECTEN ROND DIABETESOmdat de aanpak van diabetes verder reikt dan de

patiënt zelf en de behandelkamer, gingen de afge-

lopen jaren verschillende projecten rond diabetes

van start. Bedoeling was om alle betrokken par-

tijen, ook (huis)artsen, apothekers, thuisverpleeg-

kundigen; rond dezelfde tafel te krijgen.

Lees blz 11

YOU ARE WHAT YOU EATDiëtiste Annemie Van de Sompel weigert op haar

consultatie het woord ‘dieet’ in de mond te nemen

wanneer ze mensen met diabetes over de vloer

krijgt. Ze legt uit waarom personen met diabetes

wel suiker mogen eten maar met vet moeten op-

passen.

Lees blz 18

TIPS VOOR PREVENTIEDe strijd tegen diabetes type 2 is de strijd tegen

het overgewicht. We moeten met z’n allen gezon-

der gaan eten en vooral meer aan lichaamsbewe-

ging doen, zonder daarbij marathons te lopen.

Lees blz 19

DIABETESDIABETES IN DE KIJKER DECEMBER 2007

EEN KRANT GEPRODUCEERD DOOR MEDIAPLANET

ADVERTENTIE

Accu-Chek®, uw partner in diabeteszorg op elk moment

Vragen? Bel gratis of surf naar www.accu-chek.be

Accu-Chek® heeft altijd een gepaste oplossing voor mensen met diabetes. Van betrouwbare meters en prikkers, over gebruiksvriendelijke analysesoftware tot doelgerichte insulinepompen.

De enige alles-in-één

bloedglucosemeter

§

Nieuw

WAT IS DIABETES?De wereldwijde opmars van diabetes lijkt niet te

stoppen. Wat is diabetes en welke types zijn er?

Tot slot staan we ook stil bij de mogelijke verwik-

kelingen van diabetes, met soms blindheid en am-

putaties tot gevolg.

Lees blz 4-5

PROJECTEN ROND DIABETESOmdat de aanpak van diabetes verder reikt dan de

patiënt zelf en de behandelkamer, gingen de afge-

lopen jaren verschillende projecten rond diabetes

van start. Bedoeling was om alle betrokken par-

tijen, ook (huis)artsen, apothekers, thuisverpleeg-

kundigen; rond dezelfde tafel te krijgen.

Lees blz 11

YOU ARE WHAT YOU EATDiëtiste Annemie Van de Sompel weigert op haar

consultatie het woord ‘dieet’ in de mond te nemen

wanneer ze mensen met diabetes over de vloer

krijgt. Ze legt uit waarom personen met diabetes

wel suiker mogen eten maar met vet moeten op-

passen.

Lees blz 18

TIPS VOOR PREVENTIEDe strijd tegen diabetes type 2 is de strijd tegen

het overgewicht. We moeten met z’n allen gezon-

der gaan eten en vooral meer aan lichaamsbewe-

ging doen, zonder daarbij marathons te lopen.

Lees blz 19

DIABETESDIABETES IN DE KIJKER DECEMBER 2007

DIABETES2

Blijf diabetes een stap voor!

Diabetes, u heeft er zeker al van gehoord. In elk geval wordt de kansdat u nooit met diabetes geconfronteerd wordt met de dag kleiner.Diabetes is wereldwijd namelijk één van de snelst toenemende aan-doeningen. De impact is zo groot dat de Verenigde Naties eind 2006een resolutie aangenomen hebben om alle lidstaten aan te sporentot actie.In Vlaanderen neemt de Vlaamse Diabetes Vereniging vzw dezevoortrekkersrol op zich. Als themavereniging rond diabetes waarin

mensen met diabetes maar ook zorgverleners (artsen,verpleegkun-digen, diëtisten, podologen) actief zijn, willen wij sensibiliseren eninformeren over diabetes.Wij verwelkomen dan ook graag alle extra aandacht voor diabetes.Deze bijlage bij De Standaard is alvast een zeer verdienstelijke bij-drage om zo breed mogelijk te informeren over de oorzaken, de be-handeling en de mogelijke gevolgen van diabetes.We hopen dan ook dat u als lezer een betere kijk krijgt op deze chro-nische aandoening die intussen bijna 8% van onze bevolking treft.Want vaak is de oplossing of behandeling een stuk gecompliceer-der dan op het eerste zicht lijkt. In deze bijlage pogen diverse ex-perts en partners die actief zijn in het diabeteslandschap u wegwijste maken in de wereld van diabetes.Hoe evident, beloftevol of verrassend bepaalde artikelen u ook inde oren mogen klinken, toch moeten we u waarschuwen voor over-haaste conclusies. Misschien leest u hier over bepaalde productenof behandelingen die perfect toepasbaar zijn voor uzelf of iemanddie u kent, maar misschien net ook niet. Een optimale behandelingvan diabetes is altijd uniek en steeds op maat van de persoon inkwestie. Een standaard formule of product bestaat dus niet. Wiemeer wil weten kan echter steeds terecht bij zijn of haar arts of dië-tiste.Ook op onze website www.diabetes-vdv.be staat een heleboel extrainformatie voor al wie met diabetes geconfronteerd wordt, er ietsover wil te weten komen of ons gewoon wil steunen. Voor wie ditwenst is er ook de gratis Diabetes Infolijn (0800/96 333) waar je te-recht kan voor alle vragen.In elk geval helpt dit themanummer over diabetes iedereen die opzoek is naar informatie een stuk verder op weg. De boodschap iser één van sensibilisatie en preventie door te informeren. En dat isnet één van de doelstellingen van de Vlaamse Diabetes Vereniging.We wensen u dan ook veel informatief leesgenot.

Dr. Ann Verhaegen, voorzitter VDV, endocinoloog ZNA Jan Palfijn, Merksem

DIABETES – PUBLICATIES MEDIAPLANET PUBLISHING HOUSEProject Manager: Zahra Ermilate, Mediaplanet +32 2 227 27 58Graphic Design: Corinne Meier, Mediaplanet Pictures:www.istockphoto.comRedactie: David Desmedt Print:Corelio

MEDIAPLANET PRODUCEERT,FINANCIERT EN ONTWIKKELTTHEMAKRANTEN IN PERS,ONLINEEN VIA BROADCASTING.www.mediaplanet.com

Mediaplanet is de leidinggevende Europese uitgever van themakranten in pers, online en via broadcasting. Als u zelf een idee heeft over een onderwerp, of misschien wel een heel thema, aarzelt u dan nietom contact met ons op te nemen. Mediaplanet Publishing House, Country Manager, Christian Züllig Phone: +32 2 227 11 44,www.mediaplanet.com Gedistribueerd met De Standaard, 17. december 2007

deliciously healthy

ADVERTENTIE

Het belang van een aandacht voor diabetes.De Vlaamse Diabetes Vereniging is in Vlaanderen dé organisatie over diabetes mellitus met 65 jaar ervaring. De vereniging telt niet alleen mensen met diabetes tot zijn le-

den, maar ook zorgverleners die op professionele wijze met diabetes begaan zijn.De vereniging wordt gestuurd door vrijwilligers en beschikt voor de administratieve uitvoering over een secretariaat met beroepskrachten.

Intussen zijn er meer dan 23 000 leden. Met dit numeriek gewicht én onze knowhow spreken we als volwaardige partners mee wanneer beleidsmensen hun politiek in ver-band met diabetes uitstippelen. Het gaat dan over terugbetaling van materiaal, verlaging van de BTW op zelfcontrole-materiaal, bestrijding van discriminatie, rijbewijzen.

Je kan in Vlaanderen niet meer over diabetes spreken zonder de vereniging hierin te kennen, en daar zijn we trots op.De Vlaamse Diabetes Vereniging vzw voorziet een gamma van diensten voor haar leden. Zo ontvangen die het tweemaandelijks tijdschrift ‘Diabetes Info’ en brochures en

folders die een specifiek aspect van diabetes belichten. Zij kunnen ook deelnemen aan vakanties, sport, educatieve dagen en de jaarlijkse gezinsdag. Daarenboven kunnen zijzelfzorgmateriaal (teststrips, naaldjes, …) kopen aan sterk verminderde prijzen.

Maar de Vlaamse Diabetes Vereniging komt ook op voor de belangen van iedereen die bij diabetes betrokken is door te ijveren voor een betere diabeteszorg in Vlaanderen.Daarnaast sensibiliseert de vereniging het brede publiek, o.a. door de gratis Diabetes Infolijn ( 0800/96 333) waar iedereen terecht kan voor alle vragen rond diabetes maarook door overal in Vlaanderen allerlei activiteiten te organiseren zoals info-avonden, contactmomenten of kookdemonstraties. Driejaarlijks organiseren wij een nationale

diabetesbeurs met voordrachten, workshops en informatie voor mensen met diabetes, studenten en zorgverleners.

Deze dynamiek zou niet mogelijk zijn zonder het lidgeld en de inzet van leden en vrijwilligers. Gelukkig kan de vereniging ook rekenen op sympathie waardoor extra acties ofinitiatieven bijkomende steun aandragen die kan leiden tot nieuwe activiteiten om nog beter te informeren. U bent alvast bedankt voor uw bijdrage.

Meer informatie over de Vlaamse Diabetes Vereniging vzw en over diabetes vindt u ook op www.diabetes-vdv.be - www.diabetesbeurs.beVlaamse Diabetes Vereniging vzw

Ottergemsesteenweg, 456 - 9000 Gent - 09.220.05.20 - Diabetes Infolijn: 0800/96 333

INHOUD:Diabetes: types en complicaties

blz 4

Verwikkelingen blz 5

Diabetische Voet blz 5

Redder in nood: insuline blz 6

Rol van de huisarts blz 6

Heeft u diabetes:Risico Test blz 7

Diabetes bij kinderen blz 8

Topsport mogelijk metdiabetes blz 8

Wetenschappelijk onderzoekblz 9

Een nieuwe hoop? blz 10

Projecten rond diabetes blz 11

Gevreesde hypo’s blz 12

Ketonenmeting metvingerprik nauwkeurig blz 12

Unite for Diabetes blz 13

Zoetmiddelen en lightproducten blz 14

Recept Advocaat Mousse blz 14

Aspartaam een veiligvoedingsadditief blz 15

Uitgaven verminderen blz 16

Partners in diabeteszorg blz 16

Suiker mag, vet niet blz 18

Tips voor preventie vandiabetes blz 19

DIABETES4

Inde volksmond neemtmen bij dia-betes vaak het synoniem ‘suiker-ziekte’ in de mond. Die term slaat opde chronische verhoging van het sui-ker- of glucosegehalte in het bloed,.Onze lichaamscellen hebben energienodig en suiker (of glucose) is hier-voor onze voornaamste energiebron.

Toch geraakt die glucose niet zomaarin onze cellen. Onsmetabolisme heefthiervoor insuline nodig, dat als hetware de sleutel vormt om dat procestot een goed einde te brengen. Insu-line is een lichaamseigen hormoondat in de alvleesklier (pancreas)wordt aangemaakt.Wanneer iemandgeen of onvoldoende insuline aan-maakt, komt de glucose niet in de li-chaamscellen terecht en verhoogt hetsuikergehalte in het bloed. En dat isnu net diabetes.

Types diabetesGrosso modo zijn er twee types dia-betes: type 1 en type 2. Bij diabetestype 1maakt de pancreas geen of on-voldoende insuline aan. Dit type dia-betes ontstaat meestal bij kinderenen jonge volwassenen. Bij type 2daarentegen zijn er meerdere stoor-nissen aantoonbaar. Enerzijds rea-geert het lichaam onvoldoende op de

insuline, er bestaat een insuline re-sistentie. In de beginfase kan het li-chaam hierop nog reageren doormeer insuline te gaan aanmaken.Vervolgens en later in de ontwikke-ling, zien we ook bij type 2 diabe-tes een progressieve, trage daling vande insuline aanmaak ter hoogte vande alvleesklier.Momenteel kunnen we, tenzij in

experimenteel onderzoek, type 1 dia-betes nog niet voorkomen. Bij type2 diabetes liggen overgewicht en eengebrek aan beweging meestal aan debasis van de insuline resistentie.Daarom is het wel mogelijk om viaeen gezonde levensstijl type 2 eenhalt toe te roepen. En dit is dringendnodig. Want door de toename vanovergewicht zelfs bij kinderen endoor hun gebrek aan beweging, zienwe de leeftijd waarop type 2 diabe-tes ontstaat alsmaar opschuiven.Daar waar vroeger type 2 diabetessynoniem was voor “ouderdomsdia-betes” is dit nu zeker niet meer hetgeval.Zwangerschapsdiabetes is een spe-

ciale vorm van diabetes. Hierbijmaakt de placenta (moederkoek) hor-monen aan die de insuline van demoeder tegenwerken. Om hetzelfdeeffect te behouden moet de pancreasvan de moeder twee tot driemaalmeer insuline produceren. Niet alleaanstaande moeders zijn hiertoe instaat en zo ontstaat zwangerschaps-diabetes. Enkele dagen na de ge-boorte van hun kind verdwijnt dediabetes vanzelf. Toch is zwanger-schapsdiabetes niet onschuldig, wantindien geen preventievemaatregelengetroffen worden, zal ongeveer de

helft van deze vrouwen uiteindelijktype 2 diabetes ontwikkelen.Tenslotte zijn er nog enkele andere

specifieke vormen van diabetes, bij-voorbeeld secundair aan andere ziek-ten zoals pancreaslijden. Deze vor-men komen echter slechts zeldenvoor enworden daarom hier niet uit-gebreid beschreven.

Behandeling van diabetesVoor mensen met diabetes komt heter op aan hun diabetes onder con-trole te houden. Personen met type 1spuiten zich vanaf diagnose meer-dere malen per dag in met insuline.Bij type 2 is het vooral van belang

om in de eerste plaats gewicht te ver-liezen. Zoals diëtiste Annemie Vande Sompel in een verder artikel uit-legt, vermindert het risico op ver-wikkelingen aanzienlijk wanneer ie-mand met type 2 er in slaagt op vierjaar vier kilo te vermageren, én datook te behouden. De medicamen-teuze behandeling bij type 2 bestaatinitieel uit orale antidiabetica samen

met dieet en voldoende lichaamsbe-weging. Door de progressieve ach-teruitgang van de pancreasfunctiezullen de meeste type 2 diabetespa-tienten uiteindelijk echter ook insu-line nodig hebben.

(zelf)controleWanneer men insuline spuit, is zelf-controle van de bloedsuikerwaardeeen absolute vereiste tot goede rege-ling. Op verschillende tijdstippenvan de dag moet met een kleine han-dige glucosemeter de bloedsuiker-spiegel bepaald worden. In functiedaarvan kan de benodigde dosis in-suline berekend worden. berekendworden Het aantal controles per dagkan verschillen, maar drie à vier keerper dag bloed aanprikken om debloedsuiker te bepalen, is eigenlijkeen must bij personen op een 4 in-jectieschema ( zie verder). Bovendienkunnen extra metingen nodig zijn,bijvoorbeeld bij sporten, onregelma-tige voeding enz. Bij personen die 1of 2 x per dag insuline inspuiten,kunnen minder frequente metingenmeestal volstaan.De laatste jaren heeft de techni-

sche evolutie een flinke vlucht ge-

kend. Snellere, betrouwbare meters,die minder bloed nodig hebben, heb-ben deze dagelijkse prikken al heelwat minder moeilijk gemaakt.Maar behalve meten, moet men

ook de insulinedosissen aanpassenaan de maaltijden, aan lichaamsbe-weging en aan de glycemiewaarde.

Meten is dus één ding, omgaan metdeze cijfers is nog iets helemaal an-ders. Daarom is het extreem belang-rijk dat de persoonmet diabetes hier-toe de nodige opleiding krijgt.Diabetes educatoren, verpleegkundi-gen en diëtisten, die hiervoor eenspecifieke opleiding hebben gekre-gen, zijn het best geplaatst om de pa-tiënten te begeleiden in deze somsmoeilijke taak

Controle bij de artsArtsen blijven er op hameren. Zelf-controle moet steeds vergezeld wor-den van consultaties bij de huisartsen/of specialist. Zowel bij type 1 alsbij type 2 is een bezoek aan huis-arts of specialist om de drie maan-den een must. Behalve de bloedsui-kerwaarden via zelfcontrole, moetimmers eveneens de bloeddruk, ge-wicht en het HbA1c minstens 3maandelijks opgevolgd worden. DitHbA1c of geglycosyleerd hemoglo-bine is een maat voor de gemiddeldediabetes controle over de laatste 3maanden. Een HbA1c meting kannooit zelfcontroles, vervangen,maaromgekeerd zijn glycemiemetingenvia zelfcontrole zonder de bijko-mende zekerheid van een gunstigeHbA1c waarde, onvoldoende.Behalve deze 3 maandelijkse con-

troles, is jaarlijks eveneens een “ gro-tere” controle noodzakelijk. Bij ditjaarlijks nazicht gebeurt het opzoe-ken van eventuele verwikkelingen.Zo zijn een jaarlijks onderzoek vande urine op kleine sporen eiwitten (microalbuminurie), een jaarlijks na-zicht van de nierfunctie en lipiden-waarden in het bloed, een jaarlijksnazicht van de voeten en een jaar-lijks nazicht van de ogen een mustvoor elke diabetespatiënt en dit on-afhankelijk van zijn behandeling, ofdit nu alleen dieet betreft, medicatieof insulinetherapie.

Diabetes: types en complicaties

Allemaal kennen we wel iemand met diabetes. Wat isnu eigenlijk diabetes? Welke types bestaan er? Envooral: waarop moeten mensen met diabetes lettenom verwikkelingen een halt toe te roepen of af teremmen?

TEKST:DAVID DESMEDT

Momenteel kunnenwe, tenzij in experimen-teel onderzoek, type 1

diabetes nog nietvoorkomen”

”

Daarom is hetextreem belangrijk dat

de persoonmetdiabetes hiertoe denodige opleiding

krijgt”

”

DIABETES 5

Ook Dr. Kristien Van Acker (dia-betologe, Sint-Jozefziekenhuis

in Bornem) kan het niet genoeg be-nadrukken: “Mensen die zich tijdigen goed verzorgen en hun behande-ling opvolgen hebben een beduidendkleinere kans om diabetesverwikke-lingen op te lopen. Laat die bood-schap heel duidelijk zijn.”“Ik denk dat je bij de erwikkeling-

en van diabetes een onderscheidmoet maken tussen type 1 en type 2.Bij de grootste groep, die van type 2,treden vooral de cardiovasculairecomplicaties op de voorgrond. Hetovergewicht dat bij deze patiënten-groep vaak prominent aanwezig is,is immers geassocieerd met hogebloeddruk en hoge cholesterolwaar-den. Deze risicofactoren, tezamenmet diabetes of gestoorde bloedsui-kerspiegels, leiden tot een flink ver-hoogd risico op aderverkalking. Doordeze ongunstige evolutie noteren weook een hoger risico op hartinfarc-ten, hersenbloedingen en last in debenen, vooral ter hoogte van de voet,somsmet de ‘diabetische voet’ als ge-volg”, aldus Dr. VanAcker. (voor dia-betische voet, zie artikel in deze bij-lage)Toch is een goede preventie niet

noodzakelijk een garantie dat er geen

verwikkelingen opduiken. “Wanneerzich dan toch, ondanks alle preven-tie, complicaties manifesteren terhoogte van het hart en de bloedva-ten, dan is het de beurt aan de se-cundaire preventie”, aldus Dr. VanAcker. “In die optiek is het de plichtvan elke persoon met diabetes omaan zelfcontrole te doen en jaarlijkszijn of haar (huis)arts te consulterenom eventuele verwikkelingen op tesporen. De diabetespas kan hierbijeen uitstekende hulp en handig in-strument zijn.”

Bij cardiovasculaire verwikkelin-gen is een goede diabetescontrole en-regulatie onontbeerlijk. Sowiesohebben alle patiënten met diabetestype 2 belang bij rookstop en vol-doende beweging. Het gebruik vanbloedverdunners zoals een lage do-sis aspirine en cholesterolverlagendemiddelenmoeten helpen het tij te ke-ren. Wetenschappelijk onderzoekheeft duidelijk aangetoond dat hettoedienen van cholesterolverlagende

middelen aan personen met type 2diabetes een bijkomende daling van30% geeft van het risico op athero-sclerose (slagaderverkalking), zelfswanneer deze medicatie gestartwordt bij personen met een normalecholesterolwaarde vóór de behande-ling. Tot slot is een strikte bloed-drukcontrole heel belangrijk met eenstreefwaarde lager dan 130/80.Behandelen van de bloedsuiker-

waarden alleen is dus duidelijk nietvoldoende. Om verwikkelingen tevoorkomen, dient een persoon metdiabetes dan ook al gauw 10 tot 15pilletjes per dag in te nemen. Nietsteeds makkelijk, zeker niet omdat jeje niet ziek voelt.Daarnaast zijn er complicaties die

bij de beide types diabetes voorko-men. Er zijn drie diabetes-specifiekeverwikkelingen: oogletsels (retino-pathie of letsels aan het netvlies),nierletsels (nefropathie) en tot slot dezenuwaantastingen (neuropathie).“Bij zenuwaantasting voelt iemandbijvoorbeeld niet meer dat hij of zijmet zijn blote voet in een duimspij-ker trapt, of dat iemand te knellendeschoenen aantrekt. Of iemand diemetzijn voet tegen de verwarming aan-zit en niet voelt dat dit te warm is”,aldus nog Dr. Van Acker.Voor al deze verwikkelingen zijn

er behandelingsmogelijkheden. Net-

vliesletsels kunnen met een laserworden behandeld waarbij de oog-arts de bloedende minuscule bloed-vaatjes dichtschroeit. Bij oudere per-sonen treedt ook vaak cataract op dattegenwoordig met een eenvoudigeingreep te verhelpen is.Nierletsels, indien niet of onvol-

doende behandeld, kunnen evolu-eren naar dialyse of de noodzaakvoor een niertransplantatie. Bij depreventie hiervan kunnen we micro-hoeveelheden eiwit in de urine op-sporen. Een jaarlijks urine onderzoekop “microalbuminurie” is dan ookonontbeerlijk voor elke persoon metdiabetes. Wanneer een afwijkingvastgesteld wordt kan een goede dia-betescontrole, specifieke medicatie,maar ook strikte bloeddruk- en lipi-dencontrole de verdere evolutie af-remmen of stoppen.Bij zenuwaantasting of neuropa-

thie komen vooral de sensoriële ofgevoelsstoornissen voor. Dit situeertzich voornamelijk in de benen, enmeer bepaald in de voet. Jammer ge-noeg is dit één van de oorzaken die

een diabetische voet in de hand wer-ken, waarvan sprake is in een anderartikel in dit blad. Tot slot ontwik-kelt een hele kleine groep (zo’n 15%)heel pijnlijke neuropathieën. Diemensen hebben vaak het gevoel datmieren over hun benen kruipen, heb-ben pijnscheuten enz. “Tot voor kortwas het niet mogelijk om die heelkleine groep te helpen bij dit tochwelserieuze en pijnlijke ongemak. Ge-lukkig hebben we daar nu wel ge-neesmiddelen voor”, besluit Dr. VanAcker. Ongetwijfeld vindt die groeppatiënten hiermee grotendeels de le-venskwaliteit terug die ze vroegerhadden.Gelukkig kunnen al deze verwik-

kelingen in grote mate voorkomenworden, op voorwaarde dat ze tijdigontdekt worden. Jaarlijks moet elkediabetespatiënt daarom langsgaan bijde oogarts voor een specifieke dia-betes controle en moeten nieren envoeten nagekeken worden. Indientijdig ontdekt kan er immers nog heelwat gebeuren om de verdere evolu-tie af te remmen.

Verwikkelingen

Wat bij andere chronische aandoeningen soms niet mogelijk is, kan wel bij dia-betes: de preventie van de verwikkelingen. Diabetesverwikkelingen zijn immersnauw verbonden met een minder goede regeling van de glucose of een laattijdigediagnose waardoor kostbare tijd verloren gaat. Toch speelt ook de duur van dediabetes een belangrijke rol.

Dr. Kristien Van Acker (diabeto-loog, Sint-Jozefkliniek Bornem-

Willebroek) verduidelijkt: “Bij dia-betische voet hebben we het overmisvormingen in de voet zonderwonden, die eventueel kunnen evo-lueren naar een voet met open won-den”.

OntstaanEen drietal factoren liggen aan deoorzaak van de ontwikkeling van eendiabetische voet. Dr. Van Acker:

“Omwille van de zenuwaantasting inde voeten, voelt een patiënt vaak nietdat zijn schoenen knellen. In 85%van de gevallen ligt de schuld vaneen wonde bij te krap zittend schoei-sel. Daarnaast zorgt een slechtebloedtoevoer in de benen voor eentekort aan voldoende bloedtoevoernaar de voet toe waardoor wondhe-ling moeilijker verloopt. Tot slottreedt er in de pezen in de voet eenzekere stramheid op”.

RisicovoetenDr. Van Acker pleit dan ook voor een

vroegtijdige herkenning van ‘risico-voeten’. “Dat is een taak van zowelde patiënt, zijn/haar huisarts, ver-pleegkundige, podologe en de be-handelende specialist. Wanneer uitonderzoek blijkt dat patiënten hunvoeten niet ‘voelen’ of de hartpulsa-ties in de voet slecht voelbaar zijn,moeten bij alle drie de actoren eenbelletje gaan rinkelen. Orthopedischeafwijkingen op hun beurt moetennauwkeurig in de gaten worden ge-houden. Deze zaken staan trouwensook duidelijk vermeld in de Diabetes-pas.”

BehandelingOok hier, net als in het hele diabe-tesverhaal, kan preventie veel el-lende besparen. Krap zittend schoei-sel is uit den boze en de screeningnaar de risicovoeten zal een aantalmensen een diabetische voet bespa-ren. Toch lukt dit niet voor iedereen.Dr. Van Acker: “Wanneer een wondena twee weken niet verbeterd is, ra-den wij de patiënt aan om naar eengespecialiseerde voetkliniek te gaan.In deze voetklinieken werken eenaantal artsen uit verschillende dis-ciplines samen om het meest opti-

male behandelingsplan voor de pa-tiënt op te stellen.”“Eerst proberen we de wonde te

zuiveren. Dit kan met verbanden,madentherapie of andere meer spe-cifieke therapieën die spijtig genoegniet steeds terugbetaald en, dus duurzijn voor de patiënt. Vaak dienen wede patiënt ook antibiotica toe en be-kijken we met de vaatchirurg of hetnodig is de bloedtoevoer naar de voetal dan niet operatief te verbeteren.Lukt dit niet, dan zit er vaak nietsanders op dan een beperkte ampu-tatie te overwegen. Maar zover hoefthet niet te komen, als de persoonmetdiabetes de nodige discipline tot zelf-zorg opbrengt en zich regelmatiglaat controleren”, besluit Dr. KristienVan Acker.

Diabetische voetAls ernstige complicatie kan de diabetesvoet zowel patiënten met diabetes type 1 als type 2 teisteren. Maarook hier, net als in het hele diabetesverhaal, kan preventie wonderen doen.

TEKST:DAVID DESMEDT

TEKST:DAVID DESMEDT

Behandelen vande bloedsuikerwaardenalleen is dus duidelijk

niet voldoende””

Een insulinepomp is een alternatief voor mensen met diabetes die be-handeld worden met intensieve insulinetherapie en op een regelmatigebasis hun bloedglucosewaarden meten. Een insulinepomp vervangt deinsulinepen of injectiespuit. De pomp wordt buiten het lichaam, bijvoor-beeld aan de broekriem, gedragen. Door een dun slangetje (infusieset ofcatheter) wordt voortdurend snelwerkende insuline afgegeven volgensde insulinebehoefte van het lichaam. De insuline die nodig is bij eenmaaltijd wordt vrijgegeven door op een toets te drukken. Op die manierwordt het lichaam optimaal voorzien van insuline en wordt de natuur-lijke insuline afgifte van de alvleesklier nagebootst.De ervaring van degebruikers heeft aangetoond dat een insulinepomp het toelaat om ge-makkelijker te leven met diabetes, op een meer flexibele en comforta-bele manier.

DIABETES6

Vraag aan tien willekeurige men-sen in de straat met welk woord

ze ‘diabetes’ associëren. Zonder twij-fel zal het woord ‘prikken’ en ‘insu-line’ vele keren als antwoord vallen.Maar wat is nu eigenlijk insuline?Wat is de werking ervan en waarommoeten sommige mensen met diabe-tes op welbepaalde momenten zich-zelf insuline toedienen? Waarom ishet zo belangrijk om insulinethera-pie nauwgezet op te volgen?

Stijging glucoseDe brandstoffen die het lichaam uitvoeding haalt zijn koolhydraten, vet-ten en eiwitten. De omzetting vandeze koolhydraten (suikers of zet-meel) in glucose vindt plaats in dedarm; daarna komt glucose (bloed-suiker) via de darm in de bloedsom-loop terecht. Op zijn beurt zorgt hetbloed ervoor dat glucose naar de cel-len van het lichaam getransporteerdwordt om daar als brandstof te die-nen. En net voor die opname van glu-cose in de cellen is insuline nodig.Insuline is een hormoon aangemaaktdoor de pancreas. Na een maaltijdkomt glucose in het bloed en zal depancreas (ook alvleesklier genoemd)insuline aanmaken zodat de glucosekan worden opgenomen in de cellen.Bij type 1 diabetes wordt geen insu-line meer aangemaakt. Deze vormvan diabetes kan alleen behandeld

worden met insuline injecties van bijhet begin. Insuline kan immers nietals een pilletje worden toegediendomdat het afgebroken wordt door demaagzuren en enzymes. Bij perso-nen met diabetes type 2 kunnen wein het begin van de ziekte vooral eenslechte insulinewerking aantonen. Naverloop van tijd gaat ook bij type 2diabetes de aanmaak van insulineachteruit en zal uiteindelijk een be-handeling met insuline meestalnoodzakelijk zijn.

Soorten insulinesDe indeling van de soorten insulinesgebeurt op basis van hun werkings-duur in het lichaam. Snelwerkendeinsulines beginnen te werken na 20tot 30 minuten en dit gedurende zestot acht uur na de inspuiting. Mengebruikt deze insuline telkens voor

de maaltijd, dus meerdere malen perdag. Omdat snelwerkende insulinesnog enkele uren na de maaltijd blij-ven werken, is het aangewezen omtussenmaaltijden te nuttigen.De naamvan de volgende soort in-

suline spreekt voor zich. Ultrasnel-werkende insulines doen hunwerk inhet lichaam al enkele minuten na deinjectie. De werkingsduur bedraagttwee tot vijf uur en ook hier zijn al-tijd meerdere inspuitingen per dagnodig. Tussenmaaltijden hoeven nietomdat de insuline vlugger uitgewerktis.Zowel bij gebruik van snelwer-

kende als bij ultrasnelwerkende in-sulines is het van primordiaal belangom een goed inzicht te hebben in dewisselwerking tussen de activiteiten(sport), de maaltijden en de correcteen tijdige toediening van dit soort in-suline om een te hoog of te laag gly-cemiegehalte te voorkomen.Een traagwerkende insuline is een

insuline waaraan een bindingsmid-del werd toegevoegd om de insulinetrager in de bloedsomloop te bren-gen, waardoor het uiteraard trager

werkt. Deze insuline begint zijn werkte doen twee tot drie uur na inspui-ting en blijft actief tot ongeveer 22uur na de injectie.Bij ultratraagwerkende insulines

start de werking twee tot vier urenna inspuiting om vervolgens onge-veer 24 uren verder in het lichaamactief te zijn.Tot slot is gemengde insuline een

mengeling van snelwerkende hoe-veelheid met een hoeveelheid traag-werkende insuline. Na 20 tot 30 mi-nuten start de werking om nogongeveer 24 uur verder te gaan.

Hoe kan men insuline toedie-nen?Grosso modo kan iemand met diabe-tes zichzelf op twee manieren insu-line toedienen. Enerzijds met een in-sulinepen. Bij insulinetoedieningmeteen pen kan men kiezen uit een penmet patronen of een wegwerpinsuli-nepen. Soms opteert men ook vooreen insulinespuit. Belangrijker danhet materiaal om in te spuiten is ech-ter het gekozen schema.Basaal-bolus: Behalve pompthera-

pie is dit het meest intensieve insu-line schema. De persoon met diabe-tesmoet zichzelf één of tweemaal perdag een injectie geven met langwer-kende insuline en drie inspuitingenmet snelwerkende insuline vóór devoornaamste maaltijden: vóór hetontbijt, vóór het middageten en vóórhet avondeten.Dit systeem, dat basaal bolussys-

teem wordt genoemd, lijkt ingewik-keld maar geeft meestal wel meervrijheid en mogelijkheid om de in-suline nauwkeurig te doseren in func-tie van beweging, de grootte van demaaltijd en de bloedsuikerspiegel.

Door deze flexibiliteit wordt met eenbasaal-bolussysteem over het alge-meen een betere regeling bekomendanmet een injectieschemamet 2 in-spuitingen per dag. De insulinepen isdaarbij veel praktischer en handigerdan de klassieke spuitjes.Voor een schema met 2 injecties

van een menginsuline, meestal vóórontbijt en vóór avondmaal gegeven,wordt vaak geopteerd bij personenmet type 2 diabetes en bij kinderen.Dit systeem verplicht een regelmaatin het tijdsschema van de injecties ende maaltijden, alsook een verdelingvan de koolhydraten in drie klassiekemaaltijden en drie tussendoortjes, dieovereenstemmen met het werkings-profiel van de gebruikte insulines.Een schema van 1 insuline injec-

tie van een langwerkende of ultra-langwerkende insuline, wordt ge-bruikt bij type 2 diabetespatienten.Deze behandeling heeft vooral alsdoel de nuchtere bloedsuikerwaardente onderdrukken.Tot slot zijn er ook nog de insuli-

nepompen vooral bedoeld voormen-sen die hun bloedsuikerwaardenmoeilijk onder controle hebben of dieeen zeer strikte behandeling nodighebben zoals bij zwangerschap.In de toekomst is er wellicht ook

een kans weggelegd voor insuline-behandelingen zonder spuitjes, zoalsinhaleerbare (via inademing) insu-line. In de Verenigde Staten komtdeze techniek traag maar zeker vande grond. Er loopt nog veel onder-zoek hierrond en toch is het nu al ze-ker dat het enkel bestemd is voor dedosissen snelwerkende insulines dieiemand zichmoet toedienen voor eenmaaltijd. Wordt ongetwijfeld nogvervolgd.

Redder in nood: insulineBij de ontdekking van insuline in het jaar 1922 konwellicht niemand zich een beeld vormen van hoebijna 90 jaren later dit hormoon het leven van velemensen met diabetes draaglijker zou maken.

Dr. Frank Nobels (endocrinoloogO.L.V.-ziekenhuis Aalst en be-

zieler diabetesproject regioAalst) ver-duidelijkt: “Het aantal mensen mettype 2 diabetes gaat in stijgende lijn.Boven de leeftijd van 65 jaar wordtminstens 1 persoon op 10 getroffen,vandaar dat men in de volksmondvan ouderdomsdiabetes spreekt,maarde ziekte komt ook meer en meer opjongere leeftijd voor.

Het is evident niet de bedoelingdat al deze patiënten naar een ge-specialiseerde gaan. Uiteraard moethet specialistisch team ingeschakeldworden bij moeilijk te behandelenpatiënten, maar de basiszorg wordtbest in de eerste lijn gegeven. Maardan moet de huisarts hier wel betervoor omkaderd worden.”Dr. Nobels vervolgt: “Er werden

de laatste jaren al enkele initiatie-ven genomen om de eerste lijn teondersteunen. Zo werd de diabete-

spas ingevoerd. Dit is een boekjewaarin enkele opvolgparameters ge-noteerd kunnen worden. Het gaatmet de patiënt mee van zorgverle-ner naar zorgverlener, om zo hetteamwerk te verbeteren. De pas geeftook recht op terugbetaling van eenuurtje advies door een diëtist, ensommige hoog-risico patiënten krij-gen hun podologische zorg eenbeetje terugbetaald. Daarnaast kande huisarts sinds enkele jaren be-roep doen op een referentiever-

pleegkundige om het opstarten vaninsuline te begeleiden. Deze thuis-verpleegkundigen zijn echter teweinig geschoold om echt als dia-betesverpleegkundige te kunnenfungeren. Het gaat dus over enkelelosse bouwstenen. Daar kan je geenhuis mee bouwen.”Het RIZIV is momenteel een ‘zorg-

traject diabetes’ aan het uitbouwen,om de eerste-lijnszorg voor type 2diabetes volgens een bepaald stra-mien te laten verlopen, met coach-

ing door de specialist. In een eerstefase zal dit enkel voor patiënten opinsuline gebruikt worden, maar hetis de bedoeling om dit nadien uit tebreiden naar de vroegere stadia vantype 2 diabetes. Dr. Nobels vindt dathet hoog tijd wordt om de diabe-teszorg in de eerste lijn beter testructureren. “Dit zorgtraject is eengoede aanzet, maar regelt alleen desamenwerking tussen artsen. Ermoeten goed opgeleide diabetesver-pleegkundigen ingezet worden, in-gebed in regionale coördinatie-structuren, die zorgen vooropleiding, coaching en opvolgingvan de kwaliteit van de zorgen. Eris dus nog veel werk aan dewinkel.”

Rol van de huisartsZowel de overheid als de Vlaamse Diabetesvereniging zijn van mening dat de eerste lijn, zijnde de huisartsenén de zorgverleners rond hen, een cruciale rol moet vervullen in de zorg voor mensen met type 2 diabetes.Maar zover is het nog niet helemaal, de weg lijkt langer dan gedacht…

TEKST:DAVID DESMEDT

TEKST:DAVID DESMEDT

DIABETES 7

Type 2 diabetes komt vaak voor.Men schat dat zo’n 8 % van de

volwassen bevolking type 2 diabetesheeft (1 Belg op 12) waarvan bijna dehelft het niet weet. Door de afwezig-heid van duidelijke klachten kanmenjaren met type 2 diabetes rondlopenzonder het te beseffen. Op het ogen-blik van de diagnose heeft de ziektevaak al heel wat schade aangericht(hartklachten, voetwonden, nieren,oogproblemen,…). Dit is jammerwantdoor een vroegtijdige opsporing eneen goede behandeling van diabeteskunnen deze verwikkelingen voorko-men worden.

Voor al uw vragen over diabetesDe Diabetes Infolijn is een initiatiefvan de Vlaamse Diabetes Verenigingvzw.DeV.D.V. is een dynamische ver-eniging die vele aspecten van diabe-tes in Vlaanderen behartigt. De ver-eniging wil diabetes een gezichtgeven en de belangen van mensenmet diabetes maatschappelijk behar-tigen.

Misschien heeft u wel diabetes?Diabetes Mellitus is een chronische ziekte gekenmerkt door een verhoogd gehalteaan suiker (glucose) in het bloed. De oorzaak is een trage of onvoldoende vrijstel-ling van insuline en/of een slechte insulinewerking. De meest voorkomende vor-men zijn type 1 en type 2 diabetes.

ADVERTENTIE

Elke persoon met diabetes heeftzijn eigen verhaal. En zoals wel

vaker het geval is met chronischeziektes, is ook het verhaal van denu 33-jarige Olivier uit Hoeilaarteen verhaal met up’s en down’s.Maar hij bleef niet bij de pakken zit-ten enmaakte van diabetes een deelvan zijn dagdagelijkse leven.

Neus op de feitenOlivier: “Toen ik op 18-jarige

leeftijd op korte termijn zowat 20

kilo lichaamsgewicht verloor zeieen tante van me dat ik wel eensdiabetes zou kunnen hebben. Eenbezoek aan de arts bevestigde haarvermoeden. Op een scharniermo-ment in mijn leeftijd stond ik oogin oog met diabetes, een verschrik-kelijke opdoffer”.Zijn eerste bezoek aan de speci-

alist drukte hemmeteenmet de neusop de feiten. “Hij deed twee maaleen injectie voor op een sinaasap-pel en voor ik er enig erg in had

diende ik mezelf de eerste injectietoe. Achteraf bekeken heeft dienogal ‘botte’ aanpak mij enorm ge-holpen om mezelf in handen te ne-men en diabetes recht in de ogen tekijken. Ik voelde dat ik geen keuzehad”, aldus Olivier.

LevenskwaliteitHij staat ondertussen al 15 jaar

op vijf injecties per dag. Maar dieinspuitingen weerhouden hem erniet van een normaal leven te lei-

den. “Van bij het begin heb ik ie-dereen in mijn omgeving, of dit nufamilie, vrienden of collega’s zijn,op de hoogte gebracht. Het zijn ookzij die nu bijvoorbeeld al bemerkendat ik een hypo krijg. Ik heb ookgeen schaamte om bijvoorbeeld oprestaurant aan tafel een spuit te zet-ten. Of op café alvorens enkele pin-ten te drinken. Ik sport ook, kortomik doe de zaken die mijn leeftijds-genoten ook doen”, aldus Olivier.

DiscriminatieBij de aankoop van een huis wei-

gerde de levensverzekeringsmaat-schappij om hem een polis te ge-ven, omwille van zijn diabetes.“Mensen met diabetes worden nogsteeds door banken en verzeke-

ringsmaatschappijen gediscrimi-neerd. Omdat we zogezegd ‘minderlang leven’ terwijl ik plichtsbewustmijn diabetes onder controle houd.Ik controleer vijf keer per dag mijnbloedsuikerpiegel. Hopelijk is er dewil vanuit de politiek en andere in-stanties om die discriminatie eensen voor altijd op te heffen”, besluithij.

Getuigenis: niet allemaal kommer en kwel

Toen Olivier op 18-jarige leeftijd de diagnose van diabetes type 1 te horenkreeg, stortte zijn wereld zowat in elkaar. Toch is zijn getuigenis een verhaalvan hoop, een niet onbelangrijke boodschap voor iedereen die met diabetesgeconfronteerd wordt.

Doe de risicotest!• Tijdens een interventie of ziekenhuisopname is ooit een verhoogde bloedsuiker vastgesteld. ja � neen �

• Ik heb veel dorst of moet veel plassen of ben vermagerd zonder op mijn voeding te letten ja � neen �of heb vaak urineweginfecties.

• Ik ben ouder dan 65 jaar. ja � neen �

• Tijdens mijn zwangerschap had ik een verhoogde bloedsuiker. ja � neen �

U antwoordde éénmaal ‘ja’ = verhoogd risico op diabetes type 2

• Ik ben bevallen van een baby van meer dan 4.5 kg. ja � neen �

• Mijn ‘Body Mass Index’* is hoger of gelijk aan 25 kg/m2. ja � neen �

• Mijn buikomtrek (gemeten met een lintmeter rond de navel) is meer dan 102 cm (man) of 88 cm (vrouw). ja � neen �

• Ik heb hoge cholesterol en/of hoge bloeddruk of ik neem hiervoor medicatie in. ja � neen �

• Ik heb een moeder, vader, broer of zus met diabetes. ja � neen �

U antwoordde tweemaal ‘ja’ en u bent jonger dan 45 jaar = verhoogd risico op diabetes type 2

U antwoordde éénmaal ‘ja’ en u bent ouder dan 45 jaar = verhoogd risico op diabetes type 2

Indien uit deze test blijkt dat u een verhoogd risico heeft, ga dan langs bij uw huisarts. Uw huisarts kan met een eenvoudig nuchter bloedonderzoek nagaan of uw bloedsuiker verhoogd is.

* De ‘Body Mass Index’ kan u berekenen door uw gewicht (in kg) te delen door het kwadraat van uw lichaamslengte (in meter). Bijvoorbeeld: u weegt 70 kg en meet 1m80. Uw ‘Body Mass Index’ is dan 21.6 kg/m2 (formule: 70 gedeeld door (1.80 x 1.80)).

* Online op:www.diabetes-vdv.be

Met een eenvoudige test als dezeontdekt u of u een verhoogd risico

heeft voor type 2 diabetes.””

DIABETES8

Prof. Dr. Harry Dorchy (Universi-tair Kinderziekenhuis Fabiola,

Brussel): “Wereldwijd zijn er volgensde laatste cijfers 440.000 kinderen

met diabetes type 1, jonger dan 15jaar. Tot voor kort was type 2 bij kin-deren eerder uitzonderlijk. In som-

mige etnische groepen zien we eenvlugge stijging van type 2, vooral bijkinderen uit Japan en bij autochtoneAmerikaanse en Australische kinde-ren

BelgiëVan de 2.600 Belgische kinderenmetdiabetes, heeft 97% type 1. Prof. Dor-chy: “In heel mijn carrière van bijnadertig jaar ben ik nog maar drie kin-deren tegengekomen met type 2.Onze situatie is dus nu nog niet ver-gelijkbaar met die in Amerika of Ja-pan. Sinds de invoering van het Bel-gisch Diabetesregister in 1989 stellenwe een jaarlijkse verhoging van 3.7%

vast van type 1-gevallen, in de leef-tijdscategorie 1 tot 15 jaar. Vooraljongetjes jonger dan 10 jaar zijn hier-van het slachtoffer gezien bij hen destijging zelfs 8.7% bedraagt. De echteredenen kennen we (nog) niet maarvolgens sommige onderzoekers is hette wijten aan een daling van borst-voeding, een vermindering van im-muniteit door betere hygiëne, stij-ging van nitraten in de voeding,overgewicht (vooral bij de jongens).”

ToekomstNaar de toekomst toe is Prof. Dorchyniet echt optimistisch: “Als ik zie hoekinderen gretig fastfoodmaaltijdenverorberen en urenlang zittend com-puterspelletjes spelen, dan kan ik al-leen maar besluiten dat de kinder-diabetesepidemie die nu in deVerenigde Staten woedt, binnen af-zienbare tijd de Oceaan overwaait.Met alle gevolgen vandien voor degezondheid van de kinderen.”

Erkende pediatrische diabetes-centraProf. Harry Dorchy is steeds een vu-rig pleitbezorger geweest van de pe-diatrische diabetescentra. “In Belgiëzijn er op dit ogenblik 11 door hetRiziv erkende pediatrische diabetes-

centra, vier Franstalige en zevenNederlandstalige. In deze centrawer-kenmultidisciplinaire teams, samen-gesteld uit een kinderarts-diabeto-loog, een diabetesverpleegkundige,een diëtist(e), een sociaal assistenteen tot slot een psycholoog/kinder-psychiater.”Toch is niet alles rozengeur enma-

neschijn. “Uit de cijfers van 2006blijkt dat slechts 1800 van de 2.600kinderen met type 1 zich naar de er-kende pediatrische centra begeven.Dat is veel te weinig. De andere 800gaan naar de erkende centra voor

volwassenen omdat die soms dichterbij huis gelegen zijn, en dit terwijlmen in Frankrijk het normaal vindt

om 100 kilometer af te leggen omverzorgd te worden”, aldus nog Prof.Dorchy.

Diabetes bij kinderenin stijgende lijnDit jaar stond Werelddiabetesdag van 14 november laatstleden in het teken vandiabetes bij kinderen en adolescenten. In sommige landen stijgt het aantal type2-gevallen bij kinderen en adolescenten maar bij ons zit vooral type 1 in de lift.

TEKST:DAVID DESMEDT

Van de 2600Belgische kinderenmetdiabetes, heeft 97 %

type 1””

Over diabetes en (top)sportendoen de wildste verhalen de

ronde. Ten onrechte menen nog heelwatmensen dat diabetes niet te com-bineren valt met sporten. Niets isminder waar, integendeel. Ook toenZetterberg klaar stond om de eersteploeg van Anderlecht te vervoegen,weerde trainer Aad De Mos hem uitde opstelling met als reden dat ie-mand met diabetes onmogelijk aantopsport kan doen. Het is een op-merking geweest die De Mos noglange tijd zou blijven achtervolgen…

Op Wereld Diabetes Dag van 14november laatstleden vertelde Zet-terberg voor de commissie SocialeAangelegenheden van de Senaat zijn

wedervaren met diabetes, de dage-lijkse insuline-inspuitingen en de im-

pact ervan op zijn leven. Die com-missie moest een resolutie goedkeu-ren om een Belgisch actieplan tegendiabetes te stimuleren en Zetterbergbewees in het verleden al een goede

ambassadeur te zijn voor de strijd te-gen diabetes. De Commissie keurdena afloop de resolutie unaniem goed.Tot slot blinkt Zetterberg ook uit

in zijn belangeloze inzet bij het wer-ven van fondsen voor onderzoeknaar diabetes.

Topsport mogelijk met diabetesVoormalig stervoetballer Pär Zetterberg van Anderlecht maakte zich niet alleen verdienstelijk op hetvoetbalveld, hij is het levende bewijs dat iemand met diabetes type 1 toch aan topsport kan doen.

TEKST:DAVID DESMEDT

Ten onrechtemenennog heel watmensendat diabetes niet tecombineren valt met

sporten.Niets is minderwaar.”

”OpWereld Diabetes

Dag van 14 novemberlaastleden vertelde Zet-terberg zijn wedervaren

met diabetes””

Hoe kinderen gretigfastfoodmaltijden

verorboren en urenlangzittend computerspelle-

tjes spleen…””

Het is geen publiek geheim datfarmaceutische firma’s die ge-

neesmiddelen voor mensen met dia-betes op de markt brengen, reusach-tige sommen blijven spenderen in hetverbeteren en optimaliseren van diemedicijnen. Vaak gaat het hier somsover astronomisch hoge budgettendie jarenlang onderzoek financieelmoeten ondersteunen.

Belgisch onderzoek aan de we-reldtopDit mag ook eens gezegd worden.Belgisch onderzoek naar diabetes

staat aan de wereldtop. Vooral in hetonderzoek naar preventie van type 1

diabetes, het opsporen van verwan-ten van type 1 diabetes met een ver-

hoogd risico alsook in het onderzoeknaar betacel transplantatie, hebbenBelgische onderzoeksteams wereld-faam opgebouwd.Het belang van biotechnologie en

genetisch onderzoek in de genees-kunde neemt toe. Op heel wat thera-peutische domeinen richten weten-schappers hun pijlen op die nieuwebenaderingswijze. Ook in dit spits-technologisch onderzoek staan be-drijven met vestiging in Belgie enBelgische wetenschappers soms mij-lenver voor op andere centra.Noemen we tenslotte nog de deel-

name aan talrijke internationaal ge-coördineerde en door de industrie ge-

sponsorde klinische studies in ver-schillende algemene en universitaireziekenhuizen, dan weten we dat deBelgische diabeteszorg internatio-naal tot de top kan gerekend wor-den.We hopen alleen dat de politieke

wereld deze evolutie blijft steunen en

voldoende financiële middelen terbeschikking kan stellen opdat re-search kan blijven ontwikkelen vanonderzoek tot praktische implemen-tatie binnen aanvaardbare termijnen.

DIABETES 9

Wetenschappelijk onderzoek endiabetesZoals heel wat chronische aandoeningen heeft ook diabetes een dubbel aspect: dat van de preventie en datvan de behandeling. En bij die behandeling kijken alle personen met diabetes hoopvol uit naar wat weten-schappelijk onderzoek de komende jaren voor hen zal brengen.

Diabetes is meer dan suiker alleen !U staat er niet alleen voor.Praat erover met uw arts.

Partner in diabetic carewww.pfi zer.be

Vera

ntw

oord

elijk

eui

tgev

er:D

DBHe

alth

-M

ayBo

gaer

ts.S

int-

Huib

rech

tsst

raat

17-

1150

Brus

sel

ADVERTENTIE

TEKST:DAVID DESMEDT

Ditmag ook eensgezegdworden.

Belgisch onderzoeknaar diabetes staataan dewereldtop.””

Uitleggen wat incretines zijn, isvoorwaar geen gemakkelijke op-

dracht. Prof. Dr. Luc Van Gaal(diensthoofd diabetologie, metaboleziekten en nutritionele pathologie,UZA) verschafte ons tekst en uitleg.

Type 2 diabetesDe ontdekking van incretines isvooral van belang voor type 2 dia-

betes. Door de epidemische toenamevan het aantal gevallen van type 2diabetes hoeft het geen verder be-toog dat deze nieuwe groep genees-

middelen de aanpak van deze vormvan diabetes in de komende jarengrondig zal wijzigen.Prof. Luc Van Gaal: “Wanneer ie-

mand eet, scheidt het spijsverte-ringsstelsel extra hormonen af, zo-als het GIP en het GLP1, samen deincretines genaamd. Deze stoffen sti-muleren de bètacel van de pancreastot aanmaak en secretie van insuline.Bovendien hebben deze incretine-hormonen een eetlustverlagend ef-fect. Onderzoekers hebben duidelijkaangetoond dat bij personen mettype 2 diabetes er eveneens sprake isvan een duidelijk gestoord (lees af-genomen) incretine-effect.”

Geen hypo’sTwee substanties, GIP en GLP1, zijnverantwoordelijk voor dat incretine-effect. “Het bijzondere van deze sub-stanties is dat ze de productie van in-suline wel stimuleren, maar enkel en

alleen als het glucosegehalte in hetbloed verhoogd is. Concreet betekentdit dat ze de bloedsuikerspiegel al-leen doen dalen wanneer die te hoogis, anders niet. Zo blijven de ge-vreesde hypoglycemieën uit of zijnze alleszins minder frequent dan metinsuline.”

TussenstapOp dit moment zijn er werelwijd(maar nog komende in België) tweesoorten incretines: enerzijds de in-cretine-‘nabootsers’ of mimetica: zijbootsen de werking van incretine inhet lichaam na, ander-zijds zijn er de

incretine-enhancers of stimulatorenzoals de DPP4-inhibitoren.Dit zijn stoffen die het en-zyme dat GLP1 snel afbreekt,neutraliseert en aldus het li-chaamseigen GLP1 sterk ver-hoogt.

Voor Prof. Luc Van Gaal is de the-rapeutische optie van de incretinesheel duidelijk omlijnd. “De targetvoor insulinetherapie bij patiëntenmet type 2 diabetes heeft als slo-gan ‘niet te vroeg, maar zekerook niet te laat’ en uiteindelijkis insulinetherapie vereist. Hetgebruik van incretine-mimetica

zou een tussenfase kunnen vormentussen het gebruik vanmaximale do-sissen orale tabletten en insuline.

Daling lichaamsgewichtHoeft het nog gezegd datmensenmettype 2 diabetes meestal een overge-wicht tot obesitas vertonen dat nietalleen de oorzaak van hun diabeteswas maar die ook kan verslechteren?Prof. Van Gaal: “Een van de ‘na-bootsers’ zorgt zelfs voor een anderpositief effect: namelijk een dalingvan het gewicht, belangrijk als jeweet dat overgewicht boosdoenernummer 1 is bij type 2 diabetes.”

Nieuwe hoop: de incretines

DIABETES10

Vanaf volgende maand voorziet het Riziv de terugbetaling van een nieuwe soortgeneesmiddelen in de strijd tegen diabetes: de incretines. Wat zijn dit voorgeneesmiddelen en waarom zijn ze zo belangrijk voor patiënten met diabetes?

TEKST:DAVID DESMEDT

Twee substanties,GIP en GLP 1 zijn

verantwoordelijk voordat incretine effect””

Zorgeloos op vakantie, ook als diabetespatiënt. Diabetes en verzekeringenzijn meestal geen gelukkig huwelijk. Vaak stoten mensen met diabetes opgeweigerde aanvragen of hoge meerpremies voor hun verzekeringen. Zo ookvoor een reisverzekering. Gelukkig is er het diabetesbijstandscontract van In-ter Partner Assistance. Deze volwaardige bijstandspolis biedt diabetici eenuitstekende bescherming, het hele jaar lang, wat er ook gebeurt, waar ookter wereld. En dit tegen zeer gunstige tarieven.

Contactgegevens:Inter Partner AssistanceTel: +32 2 247 77 10marketing@ip-assistance.com

De ontdekking vanincretines is vooral van

belang voor type 2diabetes.”

”

www.incretininfo.beChaussée de Waterloo 1135 Waterloosesteenweg, Bruxelles 1180 Brussel.

30-N

ov-2

009

JAN

-200

7-BE

-143

4-B

ADVERTENTIE

Bij projecten rond diabetes is hetvan belang om alle betrokken

partijen rond dezelfde tafel te krij-gen. Dat zijn uiteraard demensenmetdiabetes zelf, hun (huis)arts, sociaalassistenten, thuisverpleegkundigenenzovoort. Verder levert een diabe-tesproject enorm veel statistisch ma-teriaal op dat later kan worden ver-werkt om een zorgbeleid voor deaandoening verder op punt te stel-len.

VlaanderenDr. Frank Nobels, als endocrinoloogverbonden aan het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis in Aalst, stond in2003 mee aan de wieg van het dia-betesproject in de regio Aalst. Wehebben de huisarts en de andere zorg-verleners van de eerste lijn zo goedmogelijk ondersteund bij hun diabe-teszorg. De regio dient als ‘laborato-rium’ om zaken uit te proberen, en opbasis daarvan de overheid adviezente geven over chronische zorgverle-ning. Er werd een diabeteshuis opge-richt waar diabetesverpleegkundigenen –diëtisten patiënten begeleiden,onder coördinatie van de huisarts.Deze zorgverleners worden grondigopgeleid en gecoacht door de speci-alistische diabetescentra van de re-gio. Er werden duidelijke werkaf-spraken en protocollen gemaakt. Metdit project hoopt Dr. Nobels om de dekwaliteit van de diabeteszorg al vanafhet vroegste stadium van de ziekte,lang voordat de mensen op insulinekomen, zo goed mogelijk te krijgen.

Zwangerschapsdiabetes, eenvenster op je toekomst.Zwangerschapsdiabetes betekent dattijdens de zwangerschap te hogebloedsuikerwaarden worden vastge-steld. Men gebruikt die term enkelbij vrouwen die vóór de zwanger-schap nog geen (gekende) diabeteshadden. In Vlaanderen wordt ditjaarlijks bij zo’n 1000 zwangerevrouwen vastgesteld. Omdat er doorzwangerschapsdiabetes problemenkunnen optreden bij de bevalling(onder meer doordat het kindje tezwaar wordt), wordt dit gewoonlijkin de 7de maand van de zwanger-schap opgespoord via één of andere“suikertest”. Wordt de diagnose ge-steld, dan volstaat meestal een striktdieet om de bloedsuikerwaarden on-der controle te krijgen, maar soms isook insuline nodig. De term “zwan-

gerschapsdiabetes” doet een tijdelijkprobleem vermoeden. Maar wat nogte weinig wordt beseft is dat tot dehelft van de vrouwen die hiermeewordt geconfronteerd, al in de eerst-volgende 10 jaar blijvende (type 2)diabetes zullen ontwikkelen. Over-gewicht en te weinig beweging doendie “natuurlijke” evolutie naar dia-betes versnellen. Het goede nieuwsis: het is wetenschappelijk bewezendat voldoende lichaamsbeweging (30minuten dagelijks) en een beperktgewichtsverlies (5 tot 10 %) de mid-delen bij uitstek vormen om de kansop diabetes met meer dan de helft teverminderen (zie artikel: tips voorpreventie). Een preventieve jaarlijksecontrole van de bloedglucosewaar-den bij de huisarts is een tweede nut-tige boodschap. Type 2 diabetes laatzich namelijk vaak pas voelen wan-

neer het te laat is; met de vroegtij-dige opsporing en behandeling kanmen de complicaties (zie artikel oververwikkelingen) een stapje voor zijn.Ondanks de noodzaak aan verdere

opvolging na de bevalling is er mo-menteel geen enkele garantie datvrouwen met zwangerschapsdiabe-tes die ook krijgen.Wereldwijd groeithet besef dat hiermee belangrijkekansen voor diabetespreventie wor-den gemist. De Vlaamse DiabetesVereniging werkte daarom in op-dracht van de Vlaamse overheid eenopvolgingsscenario uit voor vrou-wen bij wie zwangerschapsdiabeteswordt vastgesteld. Aan de vrouwwordt, naast een uitgebreide info-brochure, ook een vrijwillige regi-stratie voorgesteld voor een opvol-gingssysteem. Dit betekent concreetdat de vrouw er jaarlijks wordt aanherinnerd een bezoekje te brengenaan de huisarts. De doelstelling vaneen dergelijk systeem is enerzijds omeen regelmatige controle van debloedsuiker door de huisarts te be-vorderen, en anderzijds om de leef-stijl positief te beïnvloeden. Voor deaanpak van de diabetesepidemie iser geen pasklare oplossing. Een sys-tematische opvolging van een hoog-risicogroep zoals vrouwen met

zwangerschapsdiabetesdiabetespre-ventie past echter binnen een plan-matig en wetenschappelijk gegronddiabetespreventiebeleid. De VlaamseDiabetes Vereniging hoopt dan ookdat minister Vanackere binnenkortmiddelen vrijmaakt voor de imple-mentatie.

ApothekersIn de Belgische diabetesprojectenwordt er bijna met geen woord ge-rept over de rol van de apothekers.Dat is jammer want ook de huisapo-theker vervult een eerstelijnsfunctiein onze gezondheidszorg. In som-mige Franse diabetesprojecten me-ten apothekers met een eenvoudigevingerprik het bloedsuikergehalte inhet bloed van diegenen die dat wen-sen. Is die bloedwaarde verhoogd,dan geeft de apotheker de raad ombij de huisarts langs te gaan.Die preventieve rol voor de Belgi-

sche apothekers is nog niet voormor-gen. De Algemene PharmaceutischeBond pleit voor een uitgesproken rolvan de apothekers bij het project Dia-betes Care en andere projecten. Zeponeert dat de laagdrempeligheidvan een apotheek met een gemid-delde van 100 patiëntencontactenper dag, ervoor zorgt dat de apothe-ker een niet-onbelangrijke preven-tieve functie heeft in de strijd tegendiabetes. En omdat de huisapothekermeestal ook een heel goed beeld heeftvan wat de patiënt in kwestie zoalinneemt, kan hij ook beter anticipe-ren op mogelijke interacties met an-dere geneesmiddelen.

DIABETES 11

Projecten rond diabetesDe verontrustende stijging van het aantal gevallen diabetes type 2 in België maakt dat de aanpak van diabetes– zowel op vlak van preventie, behandeling als de impact op de levenskwaliteit - veel verder reikt dan debehandelkamer van de huisarts of diabetoloog. Om een beter zicht te krijgen op de problematiek rond diabetes,zijn in de afgelopen jaren zowel in Vlaanderen als in Wallonië enkele diabetesprojecten van start te gegaan.

TEKST:DAVID DESMEDT

lightvetarm

nieuw

ADVERTENTIE

Zonder toevoeging van suiker

• VOOR DE SLANKE LIJN

• ALS U GEEN SUIKER MAG ETEN

• ZONDER CACAOBOTER

• MET ZOETSTOFFEN MALTITOL EN ACESULFAAM-K

• SLECHTS 150 KCAL/100g

• SLECHTS 3,6 g VET/100 g

• ZONDER ZOUT

nv revoganlandegemstraat 19031 drongentel 09/280 90 60fax 09/282 98 73www.revogan.be

Verkrijgbaar in uw apotheek enin uw dieet- en natuurwinkel

- 90 % vet- 75 % calorieën

DIABETES12

Mensen met diabetes moeten er-voor zorgen dat hun bloedsui-

kerspiegel niet te hoog wordt. Daar-voor nemen ze orale antidiabetica inof spuiten ze zichzelf insuline in. Enin dit scenario is het niet uitgeslotendat door een verkeerde, hogere dosisvan deze geneesmiddelen, de glucosein het bloed een steile duik neemt.

SymptomenVelen ervaren de symptomen van eenhypoglycemie als erg angstaanja-gend, soms vergelijkbaarmet een pa-niekaanval. Bij een lichte hypo is ersprake van beven, transpireren,hoofdpijn tot hartkloppingen, het ge-voel “dronken” te zijn, slappe benen

enwazig zien. Deze lichte hypo’s zijnvaak te verhelpen door een suiker-houdend drankje achter de kiezen tegieten of suiker in te nemen, bijv. inde vorm van druivensuiker.Bij een matige hypo is er niet al-

leen sprake van de bovenvermeldesymptomen,maar komt er ook bleek-

heid, agressief gedrag, verwardheiden stemmingswisselingen bij kijken.Ook hier brengt een suikerhoudendedrank of suiker opgelost inwater soe-laas.Bij een ernstige hypo ten slotte ver-

liest de persoon met diabetes het be-wustzijn. Hij of zij is daarbij dan aan-

gewezen op de hulp van derden omglucagon (die mensen met diabetesmeestal bij hebben) onderhuids of ineen spier in te spuiten. Met dit in hetachterhoofd, is het aangeraden om

partners, familieleden en vrienden uitte leggen wat een hypo is en wat zekunnen doen om te helpen.

EducatieHet is bijlange geen sinecure voormensen met diabetes om de idealeglycemiewaarden te verkrijgen.

Naast een ijzeren discipline van depersoon zelf, moet de nadruk liggenop enerzijds een doorgedreven edu-catie van de betrokkene en zijn om-geving door artsen en diabetesver-pleegkundigen, en anderzijds op eennauwgezette opvolging door het(para)medische team om te kijkenwelke dosissen de beste resultatenqua bloedsuikerspiegel geven.

Gevreesde hypo’sVoor mensen met diabetes is het van cruciaal belang hun bloedsuikerspiegel onder controle te houden.Wanneer, door een hogere dosis van insuline of een antidiabeticum, die bloedwaarde omlaag duikelt, dantreedt er een hypoglycemie op, oftewel kortweg een “hypo”.

TEKST:DAVID DESMEDT

Naast een ijzerendiscipline van depersoon zelf.””

Glucose is de energieleveranciervan ons lichaam. Wanneer een

glucosegebrek zich voordoet, gaathet organisme op zoek naar anderebronnen van energie, vooral door deafbraak van vetten. In het proces vanvetafbraak komen ketonen vrij, voor-

namelijk β-OH-boterzuur. Dit ketonis een goede parameter om de ernstvan de situatie te kunnen inschatten.

Gevaarlijke verwikkelingDiabetische ketoacidose (DKA) kanvoorkomen bij het ontstaan van dia-betes type 1maar ookbij gekende per-sonen met diabetes wanneer ze on-

voldoende insuline toegediend krij-gen. Bij dit laatste moet men vooraldenken aan een acute aandoening(bijvoorbeeld een maagdarmonste-king) waarbij de persoon in kwestie(of zelfs de arts) geen of onvoldoendeinsuline durft in te spuiten uit vreeseen hypoglycemie teweeg te brengen.Uiteraard zijn er nog andere, uitlok-kende factoren van een diabetischeketoacidose: onsteking van de al-vleesklier, chirurgie, emotionele stress,een acuut hartinfarct, sommige me-dicatie, drug- en alcoholmisbruik.

UrineBij vermoedenvan eendiabetische ke-toacidose ging men tot voor kort opzoek naar ketonen in de urine van depersoon met diabetes. Het is welis-waar een gemakkelijke en goedkopetest maar er waren toch enkele be-perkingen. Bij DKAwordt voorname-lijk -OH-boterzuur aangemaakt enwanneer artsen proberen om de DKA

te behandelen, gebeurt de omzettingvan -OH-boterzuur naar aceton enCO2. Hierdoor zal tijdens het startenvan de behandeling de test positiefblijven uitvallen terwijl de acute si-tuatie van ketoacidose toch aan hetverbeteren is…Daarnaast hebben urinetesten vaakhet nadeel dat de meting gebeurt opurine die het lichaamde voorbije urenaanmaakte, dus met een zekere ver-traging naar analyse toe. Tot slot zijner een serie geneesmiddelen die fout-positievemetingen kunnenopleverenen ook de bewaartijd van urinestripsis beperkt tot drie maanden.

BloedteststripNu kan dus een nauwkeurigere be-paling van -OH-boterzuur gebeurendoor een vingerprik en het bloed opeen strip van een aangepaste gluco-semeter aan te brengen. De voorde-len zijn legio: bewaartijd strips zijn18maanden, geen interactiesmet ge-neesmiddelen, halvering van deacute verwijzingen naar een dienstspoedgevallen en van ziekenhuisop-names.Bron: Prof. Dr. C. De Block et al. in Tijdschriftvoor Geneeskunde 2007, 63, pp.790-796.Prof. Dr. De Block is werkzaam in hetUniversitair Ziekenhuis Antwerpen, afdelingEndocrinologie, Diabetologie & Metaboleziekten.

Voor mensen met diabetes type 1 kan diabetische ketoacidose leiden tot een le-vensgevaarlijke situatie. Waar vroeger de opsporing van ketonen met urinestripsgebeurde, is het nu beter en nauwkeuriger om met een aangepaste bloedglucose-meter β-OH-boterzuur op te sporen dat vrijkomt bij ketoacidose.

TEKST:DAVID DESMEDT

Ketonenmeting met vingerpriknauwkeurig

Precision Xceed

Strip individueel verpakt Eenvoudig bloed aanbrengen

Bloedglucoseteststrips• Kleine bloeddruppel : slechts 0,6 µL• Snelle testtijd : 5 sec.

Bloedketonenteststrips•Klein bloedvolume : 1,5 µL•Snelle testtijd : 10 sec.

End-fill Top-fill Visuele

De enige technologie dieén glykemie én ketonemie aankan

www.abbottdiabetescare.be Prestatie bij uitstek0800 167 72 (gratis groen nummer)

Inlichtingen controle

™

ADVERTENTIE

Die oproep komt echt geen mo-ment te vroeg. Terwijl andere

aandoeningen zoals hiv, aids en tu-berculose al langer prioriteit genie-ten voor wereldwijde preventie enhulpverleningsacties, bleef diabetesstiefmoederlijk achter. De resolutievan de Verenigde Naties van 20 de-cember 2006 zou het tij moeten ke-ren.

Internationale statistiekenNochtans is het vijf voor twaalf. Nuhebben ongeveer 245 miljoen men-sen in de wereld diabetes en wan-neer de pandemie zich verder uit-breidt, bereiken we deastronomische cijfers van 380 mil-

joen in het jaar 2025. In vele lan-den in Azië, het Midden-Oosten,Oceanië en het Caraïbische gebiedheeft 20% procent van de volwas-senen diabetes. Vooral type 2 (doorovergewicht en slechte levenshy-giëne) is aan een heuse opmars be-

zig, met Japan en Noord-Amerikaals koplopers. En het ziet er naar uitdat die pandemie over de Oceaanonze richting opkomt. Tot slot eenlaatste cijfergegeven: diabetes we-reldwijd is goed voor een miljoenamputaties op jaarbasis.

GezondheidssystemenPandemieën maken niet alleen veelslachtoffers, ook hele economieën engezondheidssystemen, zoals de soci-ale zekerheid, komen onder eenenorme druk te staan. Een hoge pre-valentie van diabetes jaagt de uitga-ven van de sociale zekerheid dehoogte in. Meer mensen ontwikke-len complicaties, worden ziek enmoeten verstek laten gaan op hunwerk. Daarom is het van cruciaal be-lang deze pandemie in te dijken, nietalleen voor de patiënten zelf maar deimpact ervan op onze economieën ensociale zekerheid moet tot een mini-mum beperkt kunnen worden.

Ook in BelgiëDe actie Unite for Diabetes is geen

ver-van-mijn-bed show. Ook in Bel-gië legt de website www.unitefor-diabetes.be de vinger op de pols omook de situatie in ons land voor hetvoetlicht te brengen. Op deze site kanje ook kijken of je een risico hebt omdiabetes te ontwikkelen.

Unite for DiabetesMet de hete adem van een diabetesepidemie in de nek riep de International Diabetes Federation met de actie‘Unite for Diabetes’ vorig jaar de Verenigde Naties op om het diabetesprobleem op de internationale agendate plaatsen in de vorm van een resolutie en 14 november uit te roepen tot Werelddiabetesdag.

TEKST:DAVID DESMEDT

DIABETES 13

DIABETES14

Maar niet alleen wie dit moetdoen om medische redenen,

kan baat hebben bij een gezonde voe-ding. Daarbovenop komt nog de fit-ness en “mannequin-model-rage”waardoor vele personen zich aange-sproken voelen tot het gebruik vanlight producten en suikervervangers.Vanzelfsprekend is de industrie gre-tig ingegaan op deze rage. Bijna we-kelijks komen er dan ook nieuwe “di-eetproducten” bij.Maar is “light” wel altijd light? Is ereen verschil tussen de verschillendesuikervervangers?

Light … vet of suikerDe benaming “ light” wordt gebruiktwanneer er van een bepaald be-standdeel minder gebruikt wordt. Dit

kan een beperking zijn van de sui-kers, zoals in de light frisdranken, dieinderdaad geen suikers bevatten.Maar bij “light” margarine zijn het

dan weer de vetstoffen die beperkteraanwezig zijn en dus gaan zorgenvoor eenmindere calorische toevoer.

Zoetmiddelen… altijd light?Zoetmiddelen bevatten niet steeds

minder calorieën dan de klassiekesuikers.

We kunnen 2 groepen onder-scheiden:• Energievrije zoetstoffen.Deze bevatten inderdaad geen of

bijna geen calorieën. Enkele voor-beelden zijn aspartaam (bv. Cande-rel), cyclamaten (Natrena, Sucrosa),sacharine, acesulfam K en stepa (ste-viaplantje)Deze zoetstoffen kunnen hun nut

bewijzen, zowel bij een diabetes- alseen vermageringsdieet.• Energieleverende zoetstoffen.Deze kunnen we weer indelen in 2

grote groepen.

1. vervangsuikersVervangsuikers zoals fructose en sor-bitol. Deze zoetstoffen bevattenevenveel calorieën als gewone sui-ker. In het lichaam worden ze trou-

wens omgezet tot gewone suiker. Ei-genlijk hebben deze vervangsuikersdan ook slechts nauwelijks plaats indieetvoeding alhoewel ze daar vaakin gepromoot worden, zowel bij decalorie arme als bij de diabetes voe-ding. Over het algemeen kan je stel-len dat alle stoffen eindigend op“ose” uit den boze zijn.Toch is ook hierop een uitzonde-

ring. Recent werd Tagatose op demarkt gebracht. Eveneens een ver-

vangsuiker uit deze groep, maar meteen zeer trage vrijstelling van de sui-kers waardoor deze nauwelijks in-vloed hebben op de bloedsuiker-waarden. Bovendien bevat Tagatoseslechts 1/3 calorieën per gram ver-geleken met de klassieke suikers.

2. PolyolenStoffen als mannitol, xylitol, mal-titol, isomalt en lactitol leverenminder calorieën dan klassieke sui-kers. Ze worden niet opgenomen inde bloedbaan. Nadeel van deze pro-ducten is dat ze darmklachten kun-nen geven bij verhoogde inname.

“goed voor diabeten”Zoals je kan opmaken, is er dus heelwat verschil tussen de verschillendeproducten die aangeprezen wordenals dieetvoeding. Bovendien kun-nen we niet voldoende benadruk-ken dat zeker bij Type 2 diabetes,het al net zo belangrijk is op hetvetgehalte te letten als op het sui-kergehalte. Vertrouw daarom nietklakkeloos op de reclameslogans.Het leren lezen van de verpak-

king, zou dan ook een van de ba-sissen moeten zijn van elk dieetad-vies. Alleen dan kan je zelfbeoordelen of light inderdaad min-der suikers en/of calorieën bevat, enkunnen deze “dieetproducten” eenwelkome afwisseling vormen in uwvoeding.

Zoetmiddelen en light productenNiet alleen wanneer je diabetes hebt, maar ook iemand met overgewichtbijvoorbeeld, moet de inname van suikers en vetten beperken.

TEKST:DAVID DESMEDT

Stoffen alsmannitol, xylitol,

maltitol, isomalt en lac-titol leverenminder

calorieën dan klassiekesuikers.”

”

Vervangsuikerszoals fructose en sorbi-tol. Deze zoetstoffenbevatten evenveel

calorieën als gewonesuiker.”

”

Nodig voor 4 personen:

1 avocado,geschild en ontpit50 ml Alpro soja light Cuisineof light room 5% Vsap van 1/2 citroen100 ml groentebouillon1 eetlepel sherryvers gemalen peper25 g ricotta1/4 bakje tuinkers

Werkwijze:

- Pureer met behulp van een mixer deavocado met de light room, bouillon,citroensap en sherry. Breng op smaakmet versgemalen peper.

- Verkruimel de ricotta.- Schenk de soep in kleine glaasjes enversier met de ricotta en tuinkers.

Amuse: AvocadosoepjePer persoon: 50 kcal/273 kJ – Kh-waarde te verwaarlozen

DIABETES 15

Alle verontrustende berichten tenspijt, als alternatief voor suiker

vond aspartaam toch de weg naarvele huishoudens. Aspartaam be-hoort tot de meeste bestudeerdevoedingsadditieven ter wereld. Bo-vendien hebben tests de onschade-lijkheid ervan steeds bevestigd.

Dagelijkse aanbevolen dosisOok voor aspartaam, net zoals vooralle andere voedingsingsadditieven,geldt een dagelijkse aanbevolen do-sis. Deze dosis is de hoeveelheid vaneen welbepaalde stof die je dagelijksmag innemen gedurende een heel le-ven, zonder gevaar voor de gezond-heid. In 2002 bepaalde de EuropeanScientific Committee for Food Safety

deze dosis op 40 mg/kg lichaamsge-wicht. Onderzoek van diezelfde or-ganisatie wees uit dat toen de ge-middelde dosis in Europa perpersoon, niet meer dan 10 mg/kg li-chaamsgewicht bedroeg, deze zichruim onder de maximumgrens be-vond. En dus zonder gevaar voor devolksgezondheid.

Afschaffen suikerDe directeur van het NederlandseVoedingscentrum, Yvonne van Sluys,neemt in een interview met het NRCHandelsblad van juli laatstleden nietbepaald een blad voor de mond.“Honderden studies toonden de vei-ligheid van aspartaam aan. Waaromzitten er dan geen kunstmatige zoet-stoffen in yoghurt of waarom schaf-fen we de frisdranken met suiker ge-

woon niet af?”, fulmineerde ze. Zon-der verpinken geeft ze toe dat de on-derhandelingen met de producentenvolop bezig zijn maar dat haar or-ganisatie dat niet kan afdwingen. DeNederlandse overheid kan dat welmaar dat belooft een lobbywerk vanlange adem te worden.

ADVERTENTIE

TEKST:DAVID DESMEDT

www.canderel.be

Dankzij het unieke recept,zo heerlijk zoet als suiker.

Voor voordelen en promoties schrijf je in de Canderel Club in.De vertrouwde gezonde suikervervangers

Wist je dat …... aspartaamgeen allergieën* ver-oorzaakt en in tegenstelling totsommige andere suikervervangersdie vervaardigd zijn uit melk (bvTagatose) die niet geschikt zijnvoor mensen met een melkaller-gie.

* behalve dan bij patiënten die lijdenaan fenylketourie –een erfelijke en ui-terst zeldzame stofwisselingsziekte, dievoorkomt bij 1/15.000- omdat zij aller-gisch zijn voor fenylalanine. In pro-ducten op basis van aspartaam (maarook in gruyère,brood, bananen en an-dere alledaagse eetwaren) is een kleinedosis fenylalanine aanwezig.

Wist je dat …… aspartaam hittebestendig is tot180°C. Daar boven verliest hetzijn zoetkracht. Sommige fabri-kanten hebben hun recept aan-gepast, zodoende er nu wel ver-hit kan worden tot 250°C, en datmet minimaal verlies aan zoet-kracht.

Wist je dat …… aspartaam tot de meest getesteproducten ter wereld behoort.Bovendien hebben tests de on-schadelijkheid ervan steeds be-vestigd. De FDA (Food and DrugAdministration), de Wereldge-zondheidsorganisatie (WHO), deEuropese Unie en overheidsin-stanties van meer dan 100 lan-den keurden het gebruik vanaspartaam goed.

Wist je dat …… aspartaam een nuttig vervan-gingsmiddel is voor suiker: veelzoeter dan suiker (dus je hebt erminder van nodig) én met veelminder calorieën. Wij eten allendagelijks te veel suikers, die nietalleen de belangrijkste oorzaakvan tandbederf zijn, maar ookvan tal van ziektes en obesitas.Aspartaam kan zo bijdragen toteen evenwichtigere voeding endit alles zonder toegevoegde sui-kers, zonder in te moeten boetenaan die lekkere zoete smaak.

Wist je dat ……aspartaam geschikt is voor dia-beten (zowel type 1 als type 2),kinderen, zwangere vrouwen envrouwen die borstvoeding geven.Zij kunnen zonder probleemaspartaam gebruiken zolang deconsumptie beneden de ADI-drempel blijft (40mg/kilo li-chaamsgewicht/dag).

Wist je dat …… aspartaam gemaakt is uit 2aminozuren (aparaginezuur enfenylalanine) die van nature uitaanwezig zijn in dagdagelijksevoedingsmiddelen, zoals melk,eieren, gruyère, bananen of vlees.Aspartaam wordt op exact de-zelfde manier door het lichaamverteerd als andere eiwitten uitvoedingsmiddelen.

Wist je dat …... aspartaam geen laxerendewerking heeft en dit in tegen-stelling tot heel wat andere sui-kervervangers. Het gaat hier metname over suikervervangers diepolyolen (sorbitol, xylitol, malti-tol, isomalt,...) of tagatose bevat-ten.

Wist je dat …… niet alle suikervervangers de-zelfde zijn! De ene zijn zoeterdan de andere, de andere hebbeneen bittere nasmaak. Aspartaamis 200 keer zoeter als suiker enheeft geen bittere nasmaak invergelijkingmet sommige anderezoetstoffen. Dat betekent dat je erdus minder hoeft van te gebrui-ken voor eenzelfde zoete smaakals suiker.

Aspartaam met mateEr vloeide al rijkelijk veel inkt over het feit of aspartaam nu wel, of niet,kankerverwekkend zou zijn. Maar zoals met elk voedingsingrediënt is dedagelijkse aanbevolen dosis een gezonde maatstaf.

Wist je dat ……hetwetenschappelijk panel vande Europese autoriteiten voorvoedselveiligheid (EFSA) onlangsberekende dat consumenten inEuropa gemiddeld slechts 25%van de ADI innemen.

Wist je dat …… iedere persoon die er een nor-maal consumptiegedrag op na-houdt, geen enkel gezondheids-risico loopt. Vandaag bedraagtde aanvaardbare dagelijkse in-name (ADI*) 40mg per lichaams-gewicht en per dag. Door de hogezoetkracht van aspartaam, 200xzoeter dan suiker, wordt dezenorm slechts zelden bereikt.Bv een volwassene van 60kgmagtot 95 tabletjes innemen of 110koffielepels aspartaam/dag.

*We herinneren eraan dat de ADI gelijkis aan 1/100 van de dosis die geen en-kel neveneffect veroorzaakt, wat voorde consument een totale veiligheidgarandeert.

DIABETES16

In het hele diabetesverhaal zijn zo-wel de mutualiteiten als de pa-tiëntenverenigingen een belangrijkepartner in de zorg voor mensen metdiabetes. Zij waken over de gezond-heid van hun leden en proberen on-der andere actief betrokken te zijn bijde opsporing van chronische aan-doeningen, dus ook diabetes.MutualiteitenZowat elkemutualiteit in België heeftprojecten lopen met betrekking totdiabeteszorg. Deze initiatieven spe-len zich af op verschillende domei-nen. Zo zijn er heel wat projectenwaarbij preventie van diabetes cen-traal staat. Andere mutualiteitengaan op hun beurt actief op zoek naarmogelijke risicopersonen omhen eengratis opsporingsconsultatie aan tebieden. Tot slot komen heel wat zie-kenfondsen tussen in de bijkomendezorgkosten die mensen met diabeteshebben, maar wel op voorwaarde datze zich regelmatig laten controlerendoor een (huis)arts.

DiabetespasDe Vlaamse Diabetes Vereniging, deAssociation Belge duDiabète, deWe-tenschappelijke Vereniging vanVlaamse Huisartsen, de SociétéScientifique de Médecine Généraleen de mutualiteiten lanceerden in2003 de Diabetespas. Dit boekjemoetde persoon met diabetes, zijn huis-arts en de andere leden van het zorg-team nog meer houvast geven bij debehandeling. De Diabetespas is duseigenlijk een minidossiertje, waarinelke zorgverstrekker aantekeningenkan maken. Goed ingevuld kan dediabetespas een schitterend werkin-strument zijn om de communicatietussen de verschillende zorgverlenersenerzijds en anderzijds met de pa-tient te bevorderen. Ook geeft de pasrecht op enerzijds terugbetaling vanvoedingsadvies door een diëtist enanderszijds terugbetaling van een be-zoek aan de podoloog (voetspecia-list) bij patiënten met een hoog ri-sico van verwikkelingen.Sociale problemenAlhoewel er ten opzichte van enkele

jaren geleden al een enorme weg isafgelegd in positieve zin, toch on-dervinden personen met diabetesnog vaak moeilijkheen met rijwbe-wijs en verzekeringen.RijbewijsVoor het bekomen van een rijbewijsmoetmen op erewoord verklaren vrijte zijn van aandoeningen die een in-vloed kunnen hebben op de 'alge-mene lichamelijke en geestelijke rij-geschiktheid'.Een persoon die diabetes heeft kan

en mag deze verklaring niet onder-tekenen, maar moet het advies vaneen arts vragen, die dan in eer en ge-weten moet nagaan of deze persoonal dan niet geschikt is om een mo-torvoertuig te besturen. Dit advies ofgoedkeuring is ook nodig voor wieal een rijbewijs heeft en pas nadiendiabetes krijgt.VerzekeringenHet is voormensenmet diabetes geensinecure ombijvoorbeeld een levens-of hospitalisatieverzekering af tesluiten. Uiteraard spelen ook anderefactoren dan diabetes een rol bij deoverweging van een verzekeraar omiemand al dan niet een polis te ge-venmaar een weigering op basis vandiabetes komt nog al te vaak voor.En ook bij een reisbijstandverzeke-

ring wordt men bij vele maatschap-pijen geconfronteerd met een uit-sluiting voor diabetes en zijn ver-wikkelingen. En dit terwijl iemanddie zijn of haar diabetes goed opvolgten onder controle heeft, minder com-plicaties ontwikkelt. Maar er is be-terschap op komst en bij sommige

maatschappijen zijn de veranderin-gen al merkbaar. Door volgehoudendruk van de diabetes verenigingenen het publiek, hopen we deze be-langrijke discriminatie voor eens enaltijd weg te werken. Ondertussenleest u best de kleine lettertjes zeeraandachtig.

Partners in de diabeteszorgen sociale problemenIn de strijd tegen diabetes vervullen de mutualiteiten,patiënten- en wetenschappelijke verenigingen, én deoverheid een actieve en belangrijke rol.

TEKST:DAVID DESMEDT

ADVERTENTIE

Generische geneesmiddelen ofgenerieken zijn al een hele

tijd op de Belgische markt aan-wezig. Niet verwonderlijk, wantsinds een tiental jaren vervallenjaarlijks heel wat patenten vanklassieke geneesmiddelen dietwintig of meer jaren geleden opde markt terechtkwamen. Aan dieklassieke geneesmiddelen hangteen duur prijskaartje omdat de far-maceutische firma moet investe-ren in onderzoek en veilige ont-wikkeling van het geneesmiddel.Kosten die zij, uiteraard, wensente verhalen op de ziekteverzeke-ring en de patiënt. Nu het patentten einde loopt, kunnen deze ge-

neesmiddelen door andere farma-ceutische firma’s geproduceerdworden. Die op hun beurt het ge-

neesmiddel met een goedkoperprijsetiket ter beschikking kunnenstellen van de patiënt.

Actief bestanddeelEen generisch geneesmiddel bevathetzelfde actieve bestanddeel datin het originele, klassieke genees-middel terug te vinden is, in de-zelfde dosis. De andere niet actieveingrediënten (bind- en smaak-stoffen) kunnen een klein beetjeafwijken van de eerste formule,doch hetzelfde actieve bestanddeelstaat garant voor eenzelfde wer-king en is bijgevolg ook in dienieuwe samenstelling evenwaar-dig aan het oorspronkelijke ge-neesmiddel. Het échte verschil zithem dus in de goedkopere prijs.

Nut generiekenPersonen met diabetes zijn uiter-aard ook niet vrij van andere aan-

doeningen. Iemand met diabetesheeft vaak eveneens een te hogebloeddruk of cholesterol en ookhier moet een passende behande-ling soelaas brengen. Op dit ogen-blik zijn er op de markt van de ge-nerische geneesmiddelen heel wattherapeutische klassen vertegen-woordigd en niet alleen bloed-druk- en cholesterolverlagendegeneesmiddelen. Ook de (huis)artsen apotheker kunnen mensen metdiabetes helpen om te kijken of ervoor een bepaald geneesmiddeleen generisch alternatief bestaat.

Hoe uw uitgaven voorgeneesmiddelen verminderen?Ook al zijn er nog niet veel goedkope generische geneesmiddelen voor de behandeling van diabetes opde markt, toch kunnen mensen met diabetes voor bijkomende aandoeningen, waar mogelijk, beroep doenop goedkopere generische geneesmiddelen. Dit is bovendien geldig voor alle chronische aandoeningendie een behoorlijke hap uit het gezondheidsbudget van een gezin nemen.

TEKST:DAVID DESMEDT

ADVERTENTIE

Maar dat is dus niet zo. DiëtisteAnnemie Van de Sompel geeft

al jaren voedingsadvies aan mensenmet diabetes die op consultatie naarhet Universitaire Ziekenhuis Ant-werpen komen. “Zowel voor diabe-tes type 1 als type 2 proberen we hetwoord ‘dieet’ niet in de mond te ne-men. Toch is er een verschil in aan-pak tussen beide types.”

Inschatting insulineAnnemie Van de Sompel: “Iemandmet diabetes type 1 mag gerust sui-ker eten, zonder hierin echter te over-drijven, met een gezonde basisvoe-ding als uitgangspunt. Bij diepersonen komt het er op aan om eengoed idee te hebben hoeveel insulinehij of zij nodig heeft om die voorafin te spuiten. In onderling overlegspreekt de patiënt deze ratio af metzijn behandelend team, in functie vanhet aantal koolhydraten.”

VetarmBij diabetes type 2 liggen de kaartentoch iets anders. “Bij deze groepmen-sen speelde overgewicht een rol bijde ontwikkeling van hun diabetes.Maar ook die groep denkt dat wan-neer ze geen suiker eten, alles in ordeis. Ze gaan dan wel taart eten meteen vervangsuiker, maar ze vergetendat in die taart ook vetten zitten, ter-wijl ze er echt alle baat bij hebbenom vetarm te eten. Pralines met eenvervangsuiker kunnen een vals ge-

voel van veiligheid scheppen, waar-door ze er meer dan één verorberen.Terwijl ze beter één eten met suiker

om daarna er mee te stoppen.” Ze be-sluit: “Onze twee belangrijkste ad-viezen luiden: daar waar je suikertoevoegt, probeer dit te vervangendoor een vervangsuiker, aspartaambijvoorbeeld en zeg ‘neen’ tegen ge-wone frisdranken. Tenzij bij eenhypo, met een therapeutisch doel. Enlast but not least, studies bewezendat wanneer iemand met type 2 eengewichtreductie bekomt van vier kiloop vier jaar, wat niet veel is, en ditook behoudt, het risico van compli-caties drastisch naar beneden haalt.”

Suiker mag, vet niet

DIABETES18

Kreeg u ook het schaamrood op de wangen wanneer u een bevriende kennis offamilielid met diabetes een overheerlijk stuk taart voorschotelde? Niet erg, nogveel mensen denken dat toetjes voor personen met diabetes uit den boze zijn.

ADVERTENTIE

Bon Secours Bien-Etre is nietalleen een Belgisch ambachtelijkbier, maar tevens het eerste bierter wereld met een uiterst laag suikergehalte.Ideaal dus voor diabetici ! Het is een blond bier van hoge gisting, hergegist op fles en met een alcoholvolume van slechts 5,5%. Kom het snel ontdekken bij Delhaize.

Nieuw en exclusief in alle Delhaizewinkels.

Bon SecoursBien-Être

33 cl

Ons vakmanschap drink je met verstand.

TEKST:DAVID DESMEDT

Zowel voordiabetes type 1 als type

2 proberenwe hetwoord ‘dieet’niet in de

mond te nemen.Toch is er een verschil inaanpak tussen beide

types.”

”

Nubel wijst u deweg naar even-wichtige voedings-gewoontesNUBEL (Nutriënten België) is sinds 1990 gespecialiseerdin het geven van advies op gebied van de samenstellingvan de voeding. Met haar handige Voedingsmiddelenta-bel (boek) en nieuwe website met Voedingsplanner enMerknamendatabank helpt Nubel u graag een handje opweg naar evenwichtige voedingsgewoontes.

Nieuw is de NUBEL online Voedingsplanner, die in recht-streekse verbinding staat met de Merknamendatabank. Inde databank vindt u uitgebreide nutritionele informatie(calorieën, vetten, cholesterol, suikers, enz…) over meerdan 4500 voedingsmiddelen, en meer dan 3500 merk-producten, die in België worden verkocht.Dankzij deze handige Voedingsplanner kunt u nagenoegperfect de balans berekenen tussen opgenomen calorieën(wat u eet en drinkt) en verbruikte calorieën (o.a. li-chaamsbeweging). Dit geeft u een beter zicht op uw hui-dige voedingspatroon en voedingsgewoonten en helpt udie te verbeteren. Evenwichtiger gaan eten en leven, wordtopeens zoveel gemakkelijker!

www.nubel.com - www.nubel.beContactpersoon:Carine Seeuws, Tel.:02/524.72.20

Daar waar diabetes type 1 hoofd-zakelijk aangeboren is, krijgen

de meeste mensen diabetes type 2door er een ongezonde leefwijze opna te houden. In tegenstelling totziektes zoals kanker, hebben u en ikons lot in handen om al dan niet dia-betes type 2 of ouderdomsdiabetes teontwikkelen. Het komt er alleen opaan om enkele elementaire regelsmetbetrekking tot voeding in acht te ne-men en er op toe te zien dat men vol-doende beweegt, zonder echter ma-rathons te moeten lopen.

OvergewichtOverdaad schaadt. Dat geldt uiter-aard ook voor overgewicht, dat nietalleen een invloed heeft op het harten andere organen, maar ook diabe-tes type 2 in de hand werkt. Boos-doener hierbij is het viscerale vet, of-

tewel het vet dat in of rondom debuik zit. Elke kilo vet in de onder-buik die verdwijnt, vermindert het ri-sico van ontwikkeling van diabetes.

Afvallen is dus de boodschap, met ofzonder hulp van een dieet of dië-tist(e). En waar de meesten ook nietstil bij staan: afvallen helpt niet al-leen voor de preventie van diabetes,het vermindert ook de kans op an-dere ziektes!

Voldoende bewegenAls een dokter iemand aanraadt om“voldoende te bewegen”, dan duiktbij de meeste mensen het doembeeld

op van uitputtende inspannings-oefeningen. Niets is minder waar. Ui-teraard is intensieve sportbeoefeningheel goed voor het lichaam,maar eendagelijkse stevige wandeling van 30minuten kan ook al helpen om hetsluipende gevaar van diabetes om tebuigen. Ook fietsen is en blijft ge-zond.

Oppassen met tussendoortjesRegelmatig eten is de boodschap. Hetverorberen van tussendoortjes(meestal snacks en met veel suiker)doet de weegschaal naar boven uit-slaan. Gezonde tussendoortjes, zoalsfruit, kunnen niet veel kwaad maarop regelmatige tijdstippen aan tafelzitten om te eten verdient de aanbe-veling.

Voeding in gaten houdenVoeding staat uiteraard ook in ver-band met overgewicht. Wie onge-zond eet en te veel eet, komt bij. Tochenkele gouden regels, die niet per sehet voedselpatroon van iemand opingrijpende wijze moeten verande-ren. Op het dagelijkse menu moetenvooral veel vezels (volkoren broodbijv.), groenten en fruit staan. Op-passen geblazen met de snelle kool-hydraten, zoals suiker en zetmeel. Uitdeze koolhydraten wordt glucoseaangemaakt en de pancreas gaat op

zijn beurt insuline aanmaken om deglucose naar de lichaamscellen overte brengen. Daardoor daalt de bloed-suikerspiegel maar de hoeveelheidinsuline daalt niet zo vlug mee. Hetlichaam krijgt dan opnieuw een be-hoefte aan glucose, gaanwe opnieuweten en deze negatieve spiraal leidtuiteindelijk vroeg of laat tot suiker-ziekte. Bij het eten van fruit en vol-koren producten (niet-geraffineerdekoolhydraten) echter duurt het pro-

ces van glucoseomzetting veel lan-ger en daar reageert de insulinepro-ductie dus ook trager op, waardoorde alvleesklier niet uitgeput geraakt.

AlcoholOok alcohol kan een boosdoenerzijn, vooral dan wanneer men er inoverdrijft. Een matige consumptie

van alcohol met 1 tot 2 glaasjesalcohol per dag is meer dan genoeg.

Combinatie van factorenMet diabetes is het net zoals metandere aandoeningen waarvoorpreventie mogelijk is. Te veel vaniets is nooit goed. Personen die inhun leven diabetes type 2 ontwik-

kelden, zondigden niet alleen opalcohol of niet alleen met de tus-sendoortjes. Vaak was het de com-binatie van verschillende factorendie bijdroeg tot de ongezonde le-vensstijl, met het gekende resultaatals gevolg. En voor die gezondelevensstijl moet u echt geen kracht-toeren uithalen!

DIABETES 19

Tips voor preventie van diabetesDiabetes type 2 komt meestal voort uit een onge-zonde levensstijl. Toch tonen internationale studiesaan dat in bijna 90% van de gevallen diabetestype 2 kan voorkomen worden en dit door gezond teeten en voldoende te bewegen. En dat is heus nietzo moeilijk als het lijkt.

Speel ze kwijt, voor altijd.

p llSpeel ze kwijt, voor altijd.

Kom naar de cursus en geniet

van een GRATIS inschrijving, t.w.v. € 15.

*De cursusbijdrage is in beide gevallen € 10. Aanbod niet cumuleer-

baar, geldig van 2/1 tot 16/2/2008, op vertoon van deze bon.

Probeer een halfuurtje eerder te komen.

Georgina Van OnsemLeeftijd: 68 jaarLengte: 1 m 49

Begingewicht: 72 kgEindgewicht 60 kg

Gewichtsverlies: 12 kg

Georgina is al geruime tijd diabetespatiënte. Maar sinds ze de beslissing nam om iets aan haar gewicht te doen, is haar levenskwaliteit erg verbeterd.

“Twaalf jaar geleden, was het zo erg gesteld met mijn gezondheidstoestand dat ik twee weken in het ziekenhuis werd opgenomen. Ik moest leren om zelf insuline in te spuiten. Overdag had ik vier keer drie spuiten nodig en ook ’s nachts twaalf. Mijn huisarts drukte me op het hart dat ik dringend iets aan mijn gewicht moest doen, om zo mijn insulineaanmaak beter onder controle te houden. Ik heb het eerst via een diëtiste geprobeerd maar dat lukte me niet. In 1998 leerde ik via enkele vriendinnen Weight Watchers kennen. Ik ben met hen mee naar de cursus in Mechelen gegaan en niet zonder resultaat. Ik slankte twaalf kg af en ik ben al sinds 2004 op gewicht.

Mijn huisarts heeft mijn keuze om naar Weight Watchers te gaan steeds aangemoedigd. Ze hamerde er altijd op dat gewicht verliezen alleen kan door gezond te leren eten. Nadat ik twaalf kg was afgevallen, stelde ze vast dat mijn insulinepeil zodanig gewijzigd was, dat ik kon overschakelen op twee pillen per dag. Ik was verlost van die vervelende spuiten.”

Het Weight Watchers voedingsprogramma is gebaseerd op een gezonde en evenwichtige voeding. Het FlexiPoints programma past zich dan ook perfect aan diabeten aan.

Afhankelijk van het type diabetes en van de voorgestelde behandeling met medicatie of inspuitingen, zijn bepaalde voedingsrichtlijnen van toepassing om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Daarom is het aangeraden dat elke diabeet met zijn/haar behandelende arts overlegt of het programma

Voor meer informatie over de cursussen, Weight Watchers thuis of het MP5 pakket voor mannen, bel 070 222 876 (max.: 0,17/min)

of surf naar www.weightwatchers.be

Breng een vriend(in) mee en kies je cadeau!

Overtuig je vriend(in) om zich samen met jou in te

schrijven en kies uit een van onze 7 mooie cadeaus.

ADVERTENTIE

TEKST:DAVID DESMEDT

Ook alcohol kaneen boosdoener zijn,vooral danwanneermen er in overdrijft.””

Precision Xceed™

Strip individueel verpakt Eenvoudig bloed aanbrengen

Bloedglucose teststrips• Kleine bloeddruppel : slechts 0,6 µL• Snelle testtijd : 5 sec.

Bloedketonenteststrips• Klein bloedvolume : 1,5 µL• Snelle testtijd : 10 sec.

End-fill Top-fill Visuele controle

De enige technologie dieén glykemie én ketonemie aankan

www.abbottdiabetescare.be

Prestatie bij uitstek

0800 167 72 (gratis groen nummer)

Inlichtingen