De toekomst van de wijk in Nederland

De toekomst van de wijk in Nederland

Van wijkaanpak naar wijkondersteuning en ruimte voor bewoners

2 | De toekomst van de wijk in Nederland

De toekomst van de wijk in Nederland | 3

De integrale aanpak van wijken en buurten bevindt zich in 2011 op een kruispunt. In 2007

kreeg de wijkaanpak een impuls door het aanwijzen van de 40 aandachtswijken, Vogelaar-

wijken, genoemd naar de toenmalige minister Ella Vogelaar (Wonen, Wijken en Integratie).

Vier jaar later is in deze wijken een voorzichtige verbetering merkbaar, maar de vooruit-

gang is broos en de wijken blijven kwetsbaar. Het huidige kabinet heeft echter besloten

om na 2011 de extra investeringen stop te zetten. Gecombineerd met bezuinigingen bij

gemeenten en de verslechterde financiële positie van woningcorporaties maakt dit een

onzekere toekomst voor de wijkaanpak. Tegelijkertijd wil het kabinet inzetten op het geven

van ruimte aan de eigen kracht van bewoners en deze ondersteunen.

Hoe kunnen we met minder geld en een veranderde politieke koers een vervolg geven

aan de realisatie van de wijkaanpakdoelstellingen? Over deze vraag bogen zich de deel-

nemers van het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’. Het netwerk bestaat uit professionals

van woningcorporaties en gemeenten (directeuren, managers, hoofden wijkaanpak),

geïnitieerd en gefaciliteerd door Twynstra Gudde. Over één ding zijn alle deelnemers het

eens: de wijkgerichte aanpak moet doorgaan!

Deze publicatie bundelt de uitkomsten van individuele gesprekken en netwerkbijeen-

komsten van de deelnemers van het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’. Het resultaat is

een viertal katalysatoren voor een gezonde doorstart van de wijkaanpak, uitmondend in

een appèl aan de betrokken en belanghebbende partijen om hiermee in gezamenlijkheid

met bewoners aan de slag te gaan. Om dóór te gaan met de wijkgerichte aanpak van

problemen én mogelijkheden.

Namens de deelnemers aan het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’,

Jeroen den Uyl, partner Twynstra Gudde

Sandy van Marrewijk, adviseur Twynstra Gudde

Juni 2011

Woord vooraf


Deelnemers netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’

Oktay Aslan hoofd wijkaanpak, Stadsdeel Amsterdam Noord

Chris Zeevenhooven wijkprogrammaleider, gemeente Arnhem

Sander Siegmann hoofd afdeling buurtregie en participatie, Stadsdeel Oost,

gemeente Amsterdam

Ted Zwietering directeur Krachtwijken, gemeente Den Haag

Karin Verdooren directeur Mitros Wonen Utrecht

Annechien de Gast stedelijk programmamanager krachtwijken,

gemeente Utrecht

Lizette Ploeg hoofd wijkaanpak Slotervaart, gemeente Amsterdam

Martine Koehein programmamanager wijkaanpak, gemeente Amsterdam

Karin Schrederhof vestigingsdirecteur Woonbron Delft

Mirjam van Oosterhout programmamanager Charlois, Woonstad Rotterdam

Jacqueline Vermaat programmamanager wijkaanpak en particuliere woning-

voorraad, gemeente Rotterdam

Hettie Politiek programmaleider wijkaanpak, DMO gemeente Amsterdam

Hans Zuiver bestuurder Combiwel Groep

Menno Westveld manager rayon zuid, De Alliantie Eemvallei

Piet Breebaart manager taskforce wijkaanpak ad interim, Ymere

Sandra Roozen vestigingsmanager Zuid-Kennemerland, Pré Wonen

Jaap van Zwet programmamanager maatschappelijke projecten Woonbron

Roger van der Kamp adviseur, gemeente Rotterdam

Hedwig von Ende hoofd maatschappelijke ontwikkelingen,

gemeente Purmerend

Sandy van Marrewijk adviseur Twynstra Gudde

Jeroen den Uyl partner Twynstra Gudde

Penvoering

Sandy van Marrewijk adviseur Twynstra Gudde

Jeroen den Uyl partner Twynstra Gudde


Samenvatting


Wijkaanpak moet doorgaan

De vraag die alle betrokkenen bij een wijkgerichte aanpak van maatschappelijke

kwesties bezighoudt, is hoe zij verder moeten. Er is al veel in gang gezet. Maar

nu de budgetten krimpen worden de mogelijkheden minder. Het kabinet zet

in op het geven van ruimte aan de eigen kracht van bewoners en het loslaten

van professionals. Het jaar van de waarheid breekt aan. Kernvraag is hoe ener-

zijds het goede van de wijkaanpak te behouden – samenwerkingsverbanden,

nieuwe en succesvolle projecten en de organisatievormen richting wijkgericht

werken – anderzijds met minder geld de wijkaanpak voort te kunnen zetten.

Deelnemers aan het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’ zochten en zoeken naar

antwoorden en benoemen vier katalysatoren voor een doorstart. Over één ding

zijn zij het eens: De wijkaanpak moet doorgaan. In gezamenlijkheid mét bewo-

ners – dat staat voorop.

Positieve ontwikkelingenBelangrijk voor een toekomstige

vorm van wijkaanpak is het behouden

van de goede dingen. Veel positieve

ontwikkelingen zijn al in gang gezet

en gegroeid: de nieuwe en verste-

vigde samenwerkingsverbanden die

zijn ontstaan over de grenzen van

afdelingen en organisaties heen, de

nieuwe initiatieven en succesvolle

projecten en de organisatievormen

richting wijkgericht werken. Het

laatste wat de deelnemers willen, is

terugvallen naar het niveau van mini-

male afstemming op wijkniveau.

KritischMen heeft ook zijn lessen geleerd

en is over sommige punten dan ook


kritisch gestemd. Omdat in zo’n korte

tijd projectplannen moesten worden

gemaakt, is niet altijd even goed

nagedacht over de bijdrage van een

project aan de doelstellingen in de

wijk en de slimste manier om die

uit te voeren. Bewoners zijn soms

te veel ‘gepamperd’ met gratis acti-

viteiten. Taken werden zomaar van

elkaar overgenomen, mede doordat

men niet altijd kritisch genoeg is in

de samenwerking met partners.

Vier katalysatoren om door te pakkenDe uitkomst van de gesprekken en

bijeenkomsten is een viertal kataly-

satoren voor de toekomst van de wijk

in Nederland. Katalysatoren die een

verdere uitwerking nodig hebben,

waar de deelnemers van het netwerk

in de eigen praktijk al druk mee bezig

zijn:

1. gezamenlijk heroriënteren,

2. doorpakken op wijkgericht werken,

3. laat taken zoveel mogelijk over aan bewoners zelf,

4. zet in op kwalitatief goede medewerkers in de wijk.


1. Gezamenlijke heroriëntatie

Zowel woningcorporaties als

gemeenten zijn bezig met het

aanbrengen van focus in hun inzet in

wijken en buurten. Het gevaar is dat

zij dat vooral doen binnen de eigen

organisatie, met als risico dat door

samenwerkingspartners op verschil-

lende wijken wordt ingezet en activi-

teiten niet op elkaar zijn afgestemd.

Naast deze interne oriëntatie is het

dan ook essentieel om gezamen-

lijk de inzet in wijken en buurten te

bepalen en af te stemmen. En omdat

de tijden van overlap in elkaars taak-

gebieden achter ons liggen, wordt

samenwerken nog belangrijker. Een

samenwerking waarin iedere organi-

satie de beste kwaliteit levert vanuit

zijn eigen kerntaak en kritisch mag

zijn op de ander wanneer deze zijn

kerntaak niet goed uitvoert.

2. Doorpakken op wijkgericht werken

De laatste jaren is veel geëxperi-

menteerd met wijkgericht werken.

Er zijn nieuwe constructen ontstaan

(wijkbureaus, programmabureaus

etc.), nieuwe functies gecreëerd

(gebiedsmanagers, programmama-

nagers wijkaanpak, leefbaarheid-

consulenten, managers wijkbeheer

etc.) en is veel energie gestoken

in het betrekken van bewoners bij

ontwikkelingen in wijken en buurten.

Dit vraagt om een andere manier

van werken binnen gemeenten en

woningcorporaties, dwars door afde-

lingen heen. Een omslag die nog

niet geheel gemaakt is, maar zich-

zelf inmiddels wel bewezen heeft. De

deelnemers in het netwerk vinden

dan ook dat de wijkgerichte aanpak

doorgezet moet worden, waarbij de

samenwerking in de matrixstruc-

tuur, dwars door afdelingen en orga-

nisaties heen, verder moet worden

verbeterd.

3. Laat taken zoveel mogelijk over aan bewoners zelf

Ondanks jaren van experimenteren

met het betrekken van bewoners

blijkt uit onderzoek dat de kloof

tussen instanties en burger alleen

maar groter is geworden. De bezui-

nigingen die hard ingrijpen in over-

heidsorganisaties, bieden de kans

om nu écht taken terug te leggen

bij bewoners. Hiervoor is het nodig


dat professionals veel meer vraag-

gestuurd gaan werken, initiatiefne-

mers gaan koesteren, ondersteunen

en veel meer loslaten. Daarbij is het

belangrijk te beseffen dat betrokken-

heid pas ontstaat wanneer bewoners

écht belang hebben bij een bepaalde

ontwikkeling. Als je bewoners echt

wilt betrekken, is het essentieel om

aan te sluiten bij hun belangen.

Deze belangen zijn uiteenlopend,

verschillen per wijk, buurt en indi-

vidu, en vragen dan ook steeds weer

een eigen, gedifferentieerde aanpak.

Deze betrokkenheid is het startpunt.

De komende periode moet worden

ingezet op het benutten van de eigen

kracht van bewoners, dit betekent

experimenteren met overlaten van

taken, loslaten en nieuwe manieren

van ondersteunen van initiatieven.

4. Zet in op kwalitatief goede medewerkers in de wijk

De toekomst van de wijkaanpak

staat of valt met het werk van de

medewerkers in de wijken. Zij zijn

het die de hiervoor genoemde kata-

lysatoren in gang moeten zetten. Dit

vraagt om medewerkers die kunnen

schakelen op verschillende niveaus,

verbindingen kunnen leggen en over

de grenzen van de eigen organisatie

heen kunnen kijken. Op deze vaardig-

heden zullen medewerkers getraind

en geselecteerd moeten worden.

Samenwerking gemeenten en woningcorporaties én bewonersBij al deze vier katalysatoren hebben

we ons als deelnemers aan het

netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’

vooral willen focussen op de

onderlinge samenwerking tussen

gemeenten, woningcorporaties

en bewoners. Omdat wij vrezen

dat zonder deze samenwerking de

wijkaanpak doodbloedt.


Het benoemen van de vier katalysatoren is dan ook een pleidooi gericht aan gemeenten en corporaties om elkaar nóg meer op te zoeken en gezamenlijk de wijkaanpak van morgen vorm te geven. Uiteraard door daar zoveel mogelijk andere partijen bij te betrekken en ruimte te laten voor de eigen kracht van bewoners.


De aanpak van de ‘Krachtwijken’, of ‘Vogelaarwijken’ is in volle gang. De eerste

successen zijn geboekt, maar er is nog veel werk te doen. Intussen is de buiten-

wereld aan het veranderen, gemeenten bezuinigen, de extra gelden voor

wijkaanpak stoppen na 2011 en ook woningcorporaties hebben minder finan-

ciële middelen. De deelnemers in het ‘Leiders in de wijkaanpak’ netwerk zijn het

over één ding eens: de wijkaanpak moet doorgaan. In het netwerk zijn wij op

zoek gegaan naar de ingrediënten om de wijkaanpak een doorstart te geven en

antwoord te geven op de vraag:

“Hoe kunnen we een vervolg geven aan de realisatie van de wijkaanpak doel-

stellingen, nu we minder middelen hebben en de politieke koers veranderd is?”

Wijkaanpak is van alle tijdenVan de wederopbouw na de Tweede

Wereldoorlog, via de stadsvernieu-

wing in de jaren ’70 en ’80, naar de

stedelijke vernieuwing en de Voge-

laarwijken in de jaren ’90 tot het

heden van de 21ste eeuw – wijkaanpak

is van alle tijden. De laatste periode

kenmerkt zich door de opkomst van de

integrale aanpak van fysieke, sociale

en economische problemen in wijken,

ingegeven door het Grotestedenbe-

leid (1994). Aanleiding was de opeen-

stapeling van problemen in wijken.

Om de stedelijke vernieuwing een

nog krachtiger impuls te geven, wees

minister Henk Kamp (VROM) in 2003

56 wijken aan waarin extra geïnves-

teerd ging worden. Minister Ella Voge-

laar (Wonen, Wijken en Integratie)

bracht hierin in 2007 nog meer focus

Crisis, bezuinigen en dan…?


aan en wees 40 aandachtswijken aan,

sindsdien Vogelaarwijken, Pracht-

wijken of Krachtwijken genoemd.

Verstevigde relatiesWat heeft deze wijkenaanpak ons tot

nu toe gebracht? De deelnemers aan

het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’

zijn blij met de vernieuwde of verste-

vigde relaties tussen organisaties

op wijkniveau, met name tussen

gemeenten en woningcorpora-

ties. Daarnaast zijn er veel nieuwe

projecten opgestart, er is geëxperi-

menteerd met nieuwe vormen van

burgerparticipatie en het wijkgericht

werken heeft meer vorm gekregen

(wijkbureaus, programmabureaus,

decentralisatie).

De deelnemers aan het netwerk zijn

echter ook kritisch. Om voor de extra

gelden in aanmerking te komen

zijn in een korte tijd projectplannen

gemaakt. Met als gevolg dat er niet

altijd goed is nagedacht over ‘het

waarom en het hoe’ van de uitvoering

van een project, kortom of dat project

wel bijdraagt aan de doelstellingen

die men voor ogen heeft in de wijk.

Er is een grote ‘projectencarrousel’

op gang gekomen, die momenteel

nog op volle toeren draait, maar ook

reeds de eerste haperingen begint te

vertonen.

Te veel gepamperdHoewel men erg blij is met de

versterkte samenwerkingsverbanden

tussen organisaties, erkent men ook

in deze samenwerking niet altijd even

kritisch op elkaar te zijn geweest. Te

gemakkelijk zijn taken overgenomen

die eigenlijk tot de kerntaak van een

andere partij behoren. Voorbeelden

zijn de inzet in welzijnswerk en het

betalen van extra leerkrachten op

scholen door een woningcorporatie,

buurtbemiddeling onder huurders

door de gemeente etc. Tevens zijn er

veel gratis activiteiten voor bewo-

‘Het werken aan wijken en buurten moet hoe dan ook doorgaan, gelukkig zijn alle partijen het daarover eens.’


ners opgestart, waarvan men zich nu

afvraagt of bewoners hiermee niet

te veel gepamperd zijn en de afhan-

kelijkheid van instanties niet juist is

vergroot in plaats van verkleind.

We moeten dóórOndanks deze kritische geluiden zijn

de betrokkenen het over één ding

eens, het werk is nog lang niet klaar.

De eerste successen zijn geboekt,

zoals ook blijkt uit de voortgangs-

rapportage die het voormalige

Ministerie van Wonen, Wijken en Inte-

gratie onlangs naar de Tweede Kamer

stuurde. Maar de huidige situatie

is broos. Het werken aan wijken en

buurten moet hoe dan ook doorgaan,

gelukkig zijn alle partijen het daarover

eens.

2011: een kruispuntIn 2011 draait de projectencarrousel

zoals gezegd nog op volle toeren.

Maar voor 2012 zijn grootschalige

bezuinigingen aangekondigd bij

gemeenten. Ook woningcorpora-

ties geven aan minder financiële

middelen te hebben door de crisis en

de tegenvallende woningverkopen en

heffingen vanuit de overheid. Boven-

dien wordt door verscherpte regels

vanuit Europa de bewegingsvrijheid

van corporaties ingeperkt. Ontwikke-

lingen waarop woningcorporaties en

gemeenten nu al moeten inspelen.

Bij de deelnemende organisaties

in het netwerk wordt de projecten

daarom kritisch bekeken. Projecten

worden uitgesteld, gefaseerd of zelfs

afgeblazen. Dit terwijl de problemen

in sommige wijken en buurten nog

lang niet zijn opgelost, en op sommige

plekken zelfs verergerd zijn. Het

werken aan gezonde, leefbare wijken

moet hoe dan ook doorgaan. Kern-

vraag is hoe we enerzijds het goede

van de wijkaanpak kunnen behouden

– samenwerkingsverbanden, nieuwe

en succesvolle projecten en de orga-

nisatievormen richting wijkgericht

werken – anderzijds met minder geld

de wijkaanpak een doorstart kunnen

geven.


Het samen met partners bepalen

in welke wijken extra inzet wordt

gepleegd en het onderling afstemmen

van waaruit deze inzet bestaat, ieder

vanuit zijn eigen kerntaken.

Gemeenten moeten fors bezuinigen

en daarbij blijft de wijkaanpak niet

gespaard. Is het niet door het tempo-

riseren van projecten, dan is het wel

door bezuinigingen op het welzijns-

werk of het stopzetten van subsidies.

Men vreest de kaasschaaf of de botte

bijl. De deelnemende gemeenten in

het netwerk zijn intern druk bezig met

het kritisch kijken naar de inzet die zij

plegen in wijken en buurten. In Stads-

deel Oost in Amsterdam bijvoorbeeld

is in december 2010 gestart met het

proces ‘Samen kiezen en sturen’. Met

Samen met de deelnemers uit het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’ zijn vier

katalysatoren geformuleerd om de gezamenlijke doorstart mogelijk te maken:

Vier katalysatoren

I. Gezamenlijk heroriënteren

1. gezamenlijk heroriënteren,

2. doorpakken op wijkgericht werken,

3. laat taken zoveel mogelijk over aan bewoners zelf,

4. zet in op kwalitatief goede medewerkers in de wijk.


behulp van statistische gegevens van

buurten worden sterkten, zwakten,

kansen en bedreigingen benoemd.

Per buurt wordt vervolgens bepaald

wat de inzet zal zijn en de bijbeho-

rende investeringsruimte.

Eenzelfde beweging is gaande bij

woningcorporaties, zoals ook de deel-

nemende corporaties in het netwerk

aangeven. Bij corporaties speelt

tevens een discussie over kerntaken,

mede ingegeven door de strengere

regelgeving omtrent staatssteun

vanuit Europa. Hierdoor wordt met

name kritischer gekeken naar sociale

en economische projecten. Er wordt

meer focus aangebracht, enerzijds in

welke wijken wel en geen extra inzet

wordt gepleegd en anderzijds hoe

deze inzet eruit moet zien.

Zowel gemeenten als woningcor-

poraties zijn derhalve bezig met het

aanbrengen van focus in hun inzet in

wijken en buurten. Onder het motto

‘Liever in vijf buurten intensief aan

de slag, dan in twintig een beetje.’

Het gevaar is echter dat zij dit vooral

binnen de eigen organisatie doen en

niet in onderlinge afstemming met

elkaar. Met als risico dat gemeenten

en corporaties niet dezelfde focus

leggen op wijken. De deelnemers in

het netwerk onderschrijven de nood-

zaak tot gezamenlijke heroriëntatie,

maar willen eerst het eigen huiswerk

goed doen. De volgende fase is de

afstemming met andere partijen. Juist

de hechte samenwerkingsverbanden

bieden hiertoe goede kansen.

Gezamenlijke heroriëntatie is niet

alleen belangrijk voor het gelijkscha-

kelen op welke wijken wel en niet

extra ingezet wordt, maar ook om de

inspanningen in die wijken op elkaar

af te stemmen. Binnen woningcorpo-

raties, maar ook bij gemeenten woedt

een kerntakendiscussie. De tijd van

overlap in elkaars taakgebieden en

het makkelijk overnemen van elkaars

taken ligt achter ons. Dit betekent

dat samenwerking nog belangrijker

wordt. Een samenwerking waarin

iedere organisatie de beste kwaliteit

levert vanuit zijn eigen kerntaak en

kritisch mag zijn op de ander als deze

zijn kerntaak niet goed uitvoert. Dit

betekent een professionalisering van

de samenwerking, een samenwerking

gebaseerd op onderling vertrouwen,

transparantie en oprechte interesse in

elkaars belangen.


‘Liever in vijf buurten

intensief aan de slag,

dan in twintig een

beetje.’


Het verbeteren van de interne samen-

werking in de matrixstructuur van

het wijkgericht werken en de lijnor-

ganisatie en het vasthouden van de

externe samenwerking bij inzet op

leefbare wijken en buurten.

Een verdienste van de wijkaanpak is

de ontwikkeling richting het wijkge-

richt werken. Het wijkgericht werken

verbindt datgene wat er leeft in wijken

en buurten met de strategie en het

beleid van organisaties zoals woning-

corporaties en gemeenten. Tenminste,

zo zou het moeten werken op papier.

De afgelopen jaren is veel geëxpe-

rimenteerd met wijkgericht werken.

Er zijn nieuwe constructen ontstaan

(wijkbureaus, programmabureaus

etc.), nieuwe functies gecreëerd

(gebiedsmanagers, programmama-

nagers wijkaanpak, leefbaarheidcon-

sulenten, managers wijkbeheer etc.)

en is veel energie gestoken in het

betrekken van bewoners bij ontwikke-

lingen in wijken en buurten. De extra

wijkaanpakgelden zijn een belangrijke

impuls geweest om dit mogelijk te

maken.

Bij gemeenten is het wijkgericht

werken in veel gevallen apart geor-

ganiseerd van de lijnorganisatie,

deels betaald met extra gelden

vanuit wijkaanpak of andere bronnen

bovenop de reguliere begroting van

de gemeente. Dit betekent echter niet

dat er geen interactie is met de lijn-

organisatie. De wijkaanpak organisa-

ties heeft de lijnorganisatie nodig en

vice versa. De lijnorganisatie maakt

bij het opstellen van beleidsplannen

idealiter gebruik van de informatie die

wijkaanpak professionals ophalen in

wijken en buurten. Daarnaast sluit de

uitvoering van de wijkaanpak aan bij

het beleid dat de lijnorganisatie heeft

opgesteld.

Ook op uitvoeringsniveau is samen-

werking essentieel. Als vanuit

wijkaanpak geconstateerd wordt dat

een wijk extra schoongemaakt moet

worden, dan zal de uitvoerende dienst

van de gemeente dit uiteindelijk

oppakken, en niet de wijkaanpakor-

ganisatie. Deze matrixstructuur levert

continu spanning op. Op dit terrein is

nog veel te winnen. Met de aangekon-

digde bezuinigingen en het stopzetten

II. Doorpakken op wijkgericht werken


van de gelden voor wijkaanpak woedt

binnen veel gemeenten de discussie

op welke manier het wijkgericht

werken vorm moet krijgen en, vooral,

betaald moet worden. De deelne-

mers in het netwerk pleiten voor het

behouden van de matrixstructuur

en het verbeteren van de werkbaar-

heid hiervan. Een duidelijk voordeel

van deze structuur is de verbeterde

samenwerking met andere partijen.

De vrees bestaat dat het kind met het

badwater wordt weggegooid.

Woningcorporaties hebben het

wijkgericht werken vooral invul-

ling gegeven door hun taakgebied

te verbreden. Van het verhuren van

woningen aan mensen met een lager

inkomen en bijzondere doelgroepen,

tot het bijdragen aan een leefbare

woonomgeving door veel meer te

investeren in sociale projecten. Voor-

beelden zijn ‘achter de voordeur’-

projecten, de inzet van leefbaar-

heidsconsulenten, buurtconciërges,

groen- en speelvoorzieningen enz.

Juist op deze terreinen wordt inten-

sief samengewerkt met gemeenten

en andere partners. Deze verbreding

van taakgebieden heeft er deels voor

gezorgd dat organisaties elkaar beter

weten te vinden. Het terugschroeven

van de inzet van corporaties op deze

terreinen kan tot gevolg hebben dat

de afstand tussen organisaties onder-

ling groter wordt. Een reden waarom

de deelnemers van corporaties in het

netwerk pleiten voor het vast blijven

houden aan deze taken van corpora-

ties. Kritischer zijn mag, maar ondoor-

dacht schrappen niet.

Dat de wijkgerichte aanpak doorgezet

moet worden, daarover zijn de deel-

nemers in het netwerk het eens. De

aandacht moet uitgaan naar het verbe-

teren van de interne samenwerking in

de matrix tussen de wijkaanpak en

de lijnorganisatie en het vasthouden

van de externe samenwerking bij het

verbeteren van leefbaarheid in wijken

en buurten.

‘De vrees bestaat

dat het kind met het

badwater wordt

weggegooid.’


Het vergroten van het eigenaarschap

van bewoners door vraaggestuurd te

werken en aansluiting te zoeken bij

de belangen van de bewoners in de

wijk.

In de wijkaanpak is veel geëxperi-

menteerd met het betrekken van

bewoners, op verschillende niveaus:

bij het maken van beleid, meedenken

over projecten in panels en discus-

siegroepen, particulier opdrachtge-

verschap etc. Met goede en minder

goede resultaten. Uit onderzoeken

blijkt echter dat ondanks al deze

inspanningen de kloof tussen de

instanties en de burger alleen maar

groter is geworden. Actieve bewoners

hebben moeite om dingen gedaan te

krijgen bij instanties, komen niet door

de bureaucratie heen. Hierdoor wordt

de potentiële kracht van bewoners

onvoldoende benut.

De op handen zijnde bezuinigingen

grijpen hard in overheidsorganisaties

in. Maar ze kunnen ook als katalysator

worden ingezet bij het écht terug-

leggen van taken bij bewoners. Wat

nu als we bewoners in wijken

zelf verantwoordelijk houden voor

bepaalde taken in wijken en buurten?

Gaan bewoners zich dan anders

gedragen, meer eigenaarschap en

eigen initiatief tonen, meer zelfver-

trouwen ontwikkelen en zich meer

betrokken voelen bij de samenleving?

En wat is daarvoor nodig? In elk geval

vraagt dit van instanties dat zij veel

meer vraaggestuurd gaan werken,

initiatieven veel meer faciliteren,

netwerken van bewoners onder-

steunen vanuit de eigen organisatie,

maar ook vanuit de samenwerkings-

partners. En het vraagt van professio-

nals dat zij los durven te laten.

Een voorbeeld uit de huidige praktijk:

een woningcorporatie geeft de bewo-

ners van een complex de regie over

de schoonmaak in een complex. Deze

bewoners organiseren zich in een

commissie die bepaalt hoe vaak wordt

schoongemaakt, door wie, wanneer

enz. De woningcorporatie stelt een

budget beschikbaar, regelt de admini-

III. Laat taken zoveel mogelijk over aan bewoners zelf


stratie, begeleidt de commissie waar

nodig. Resultaat: bewoners zijn meer

tevreden over het schoonhouden

van het complex, en de kosten zijn

lager. Let op: de gedachte dat dit de

corporatiemedewerkers minder tijd

zou kosten is een illusie. Soms vraagt

deze aanpak zelfs meer tijd, zeker in

het begin.

Ook nodig is het ondersteunen en

faciliteren van initiatiefnemers. Initi-

atieven hebben trekkers nodig, de

‘pareltjes’ in de wijk. In plaats van

deze te laten verdwalen in de bureau-

cratie, moeten deze mensen veel

meer ondersteund en gefaciliteerd

worden. Van wijkaanpak naar wijkon-

dersteuning.

Per wijk kunnen de routes zeer

verschillen; er is dan ook niet één

aanpak. Zeker in achterstandswijken

moet rekening worden gehouden

met de mogelijkheden die mensen

hebben. Veel mensen zijn vooral

bezig met ‘overleven’; hun belang ligt

vooral bij het financieel rondkomen

en het opvoeden van hun kinderen.

Deze mensen zullen zich niet snel

inzetten voor het meedenken over het

ontwerp van een nieuw multifunctio-

neel centrum. Maar wellicht wel voor

het creëren van een veilige speelplek

voor hun kinderen op het binnenter-

rein van het complex.

Het kabinet zet in op het ruimte

geven aan de eigen kracht van bewo-

ners. Dit is in onze ogen één van de

ingrediënten in de doorstart van de

wijkaanpak. Vraaggestuurd werken

en aansluiting zoeken bij de belangen

van de bewoners in de wijk zijn hierbij

essentieel. Bezuinigingen kunnen

hiervoor juist als katalysator dienen.

‘Een van de ingre-

diënten in de doorstart

van de wijkaanpak is

het vergroten van het

eigenaarschap van

bewoners.’


De toekomst van de wijkaanpak staat

of valt met het werk van de mede-

werkers in de wijken. De toekomst

vraagt om medewerkers die kunnen

schakelen op verschillende niveaus,

verbindingen kunnen leggen en over

de grenzen van de eigen organisatie

heenkijken.

De heroriëntatie, de hernieuwde focus

op kerntaken, het wijkgericht werken

en het verleggen van het eigenaar-

schap naar bewoners in de wijken

hebben impact op de medewerkers

die actief zijn in wijken en buurten.

Van hen wordt gevraagd meer vraag-

gestuurd te gaan werken, los durven

laten, bewoners ondersteunen waar

nodig, tegelijkertijd kritischer te zijn op

de taken die men wel en niet oppakt,

en ook nog eens samenwerkingspart-

ners aan te spreken op hun kerntaak.

Dit geldt voor zowel leidinggevenden

als voor mensen in de uitvoering.

Dit vraagt om een professionalise-

ringsslag. Medewerkers moeten

worden getraind of geselecteerd op

het vermogen te kunnen schakelen op

IV. Zet in op kwalitatief goede medewerkers in de wijk


‘Een zakelijke houding wordt

belangrijker, maar wel gestoeld

op vertrouwen, transparantie en

oprechte interesse in het belang

van de ander.’

verschillende niveaus, verbindingen

kunnen leggen en over de grenzen

van het eigen taakgebied heen

kunnen kijken. Een zakelijke houding

wordt belangrijker, zowel richting

collega’s, bewoners als samenwer-

kingspartners. Maar wel een zakelijke

houding gestoeld op vertrouwen,

transparantie en oprechte interesse in

het belang van de ander.

Het komt nog steeds té vaak voor

dat verschillende instanties aan de

slag zijn met hetzelfde gezin zonder

dit van elkaar te weten. Kortom, er

valt nog veel winst te behalen in het

ontschotten tussen afdelingen en

organisaties.


We omschreven de vier katalysatoren die resulteerden uit de gesprekken met

de deelnemers aan het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’ en de netwerkbijeen-

komsten. We kozen voor deze vier katalysatoren omdat opvalt dat er over deze

punten overeenstemming is tussen zowel gemeenten als corporaties. Boven-

dien zijn mensen min of meer al bezig deze vier katalysatoren vorm te geven in

de eigen organisatie. Wij hebben ons vooral willen focussen op de samenwer-

king tussen gemeenten en woningcorporaties, omdat wij van mening zijn dat

zonder deze samenwerking de wijkaanpak doodbloedt.

Gezamenlijke regie in wijkaanpak van morgen

Het benoemen van de vier katalysatoren is dan ook een pleidooi gericht aan

gemeenten en corporaties om elkaar nóg meer op te zoeken en gezamenlijk de

wijkaanpak van morgen vorm te geven. Uiteraard door daar zoveel mogelijk

andere partijen bij te betrekken en ruimte te laten voor de eigen kracht van

bewoners.

In het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’ willen we doorgaan met het uitwerken

van de katalysatoren, met het delen van elkaars ervaringen en de ervaringen

van buitenaf. Wilt u meer weten over dit netwerk en over deelname?

Neem dan contact op met Jeroen den Uyl ([email protected]) of Sandy van Marrewijk

([email protected]).

Samen met onze opdrachtgevers komen tot nieuwe antwoorden

op vragen, tot het creëren van kansen. Dat betekent goed luisteren,

durven doorvragen en kritisch blijven. Eigenschappen die onze

adviseurs en managers kenmerken. Zodat u de juiste strategische

keuzes kunt maken.

Resultaat: een andere, verfrissende kijk op uw vraagstuk, met

oplossingen die echt werken. Onze mensen staan u terzijde.

Twynstra Gudde staat erachter.

Twynstra Gudde

Stationsplein 1

3818 LE Amersfoort

Postbus 907

3800 AX Amersfoort

Tel 033 4677777

Fax 033 4677666

[email protected]

www.twynstragudde.nl

2472

De toekomst van de wijk in Nederland

Documents

Transcript of De toekomst van de wijk in Nederland