De toegevoegde waarde van domotica (2008)

De toegevoegde waarde van domotica

Voor mensen met een lichamelijke en/ofverstandelijke beperking

Voorbeeldprojecten in Gelderland

Programma ‘Ontgroening en Vergrijzing’

Provincie Gelderland, 2008

Inhoudsopgave

Vooraf 3

De toegevoegde waarde van domotica 4

De projecten 8

De Kroost, Druten 9

De Barnte, Twello 12

De Buskerkamp, Eibergen 14

De Schans/Het Jaartsveld, Groenlo 16

Kalverweidendijk, Dinxperlo 18

De Regenboog, Brakel 21

Meulenvelden, Didam 23

Domotica in vogelvlucht 25

Provincie Gelderland en domotica 26

Publicaties en methodieken 27

Colofon 28


3

Vooraf

Zelfstandigheid, privacy, comfort, veiligheid. Voor iedere Nederlander sleutelbegrippenals het om wonen gaat. Voor iédere Nederlander, dus ook voor mensen die zich vanwegelichamelijke en/of verstandelijke beperkingen of gevorderde leeftijd niet zonder meerin hun eentje kunnen redden. Iedereen verdient het (relatieve) onafhankelijkheid teverwerven en daardoor een gevoel van eigenwaarde.

Wonen wordt steeds meer een kwestie van persoonlijke keuzes. We willen tegemoetkomen aan de individuele woonwensen en behoeften van bewoners die in uiteenlopendeomstandigheden verkeren. Het is daarom zaak die middelen en voorzieningen te kiezendie de belangrijkste levensactiviteiten mogelijk blijven maken.

Domotica of‘slimme huisautomatisering’ is een van die voorzieningen. Als term nogniet helemaal ingeburgerd, als voorziening inmiddels geen onbekend fenomeen meer.Toepassingen als een intercom, rookmelders en inbraakalarmering kent iedereen. Maarer zijn ook ingewikkelder en meer gespecialiseerde voorzieningen die op een specifiekedoelgroep zijn gericht. Bedieningsknoppen op een rolstoel of een afstandbediening metvele functies zijn daarvan (eenvoudige) voorbeelden. Deze voorzieningen maken het levenmakkelijker en aangenamer.

De provincie wil het gebruik van domotica stimuleren en faciliteren, een streven datuitstekend past binnen ons programma‘Ontgroening en Vergrijzing’. Dat doen webijvoorbeeld door projecten te subsidiëren en brochures uit te geven.In deze brochure is domotica de belangrijkste invalshoek, maar er worden ook andereaspecten van zorg en de organisatie daarvan beschreven: het ouderinitiatief, voorlichtingen begeleiding, woonservicegebieden en kleinschalige projecten, decentralisatie en dezorg terug in de wijk, zijn daarvan enkele voorbeelden.

Met de kennis die door vele betrokken organisaties over domotica is vergaard, kunnen wij demensen die dat nodig hebben een perspectiefrijker voorland bieden. Dat deze voorzieningenook de taken van andere betrokkenen – denk aan begeleiders en verzorgenden – verlichten,is een tweede grote voordeel.De provincie Gelderland is enthousiast over domotica en wil daar graag een bijdrage aanleveren. Wij hopen dat u ons enthousiasme deelt.

Hans EsmeijerGedeputeerde provincie Gelderland

Voor mensen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking

4



Domotica betekent letterlijk woonhuisautomatisering envergroot het wooncomfort, welzijn, gemak en de veiligheidvan bewoners. Meestal wordt domotica toegepast om ouderenen mensen met lichamelijke of verstandelijke beperkingen instaat te stellen langer zelfstandig te wonen. Maar ook min ofmeer ingeburgerde snufjes vallen onder domotica, zoals eenvoordeur met intercom, brand- of inbraakalarm, nuttigemaar vaak ook luxe extra’s. Met behulp van domotica zijnwoonfuncties beter op de gebruiker af te stemmen. Dit kan opelke plek en op het tijdstip dat het de bewoner past, met eengemakkelijke bediening en desgewenst op afstand.

Domotica is geen zaak van uitsluitend apparatuur aanbren-gen, waarna de bewoners zich er wel mee redden. Daar gaatveel overleg, planning en voorbereiding aan vooraf. Als allesis gemonteerd, is het zaak te blijven adviseren en begeleiden.Een goed resultaat en het bereiken van het beoogde effectblijft een wisselwerking tussen bewoners, begeleiders enleveranciers.

Deze brochure richt zich op de domotica voor mensen diezich thuis, in hun eigen leefomgeving, niet meer in allesituaties goed en soepel kunnen redden. Voor mensen meteen lichamelijke of verstandelijke beperking of voor wiealledaagse activiteiten door hun leeftijd wat meer tijd vergen.Voor hen kan domotica een waardevol hulpmiddel zijn.

Quick scanEen woningcorporatie of zorginstelling die aan een domotica-project begint, bereidt zich daarop goed voor en stelt functieen doel van de domoticavoorzieningen vast. Een quick scankan dan een bruikbaar instrument zijn. Het geeft snel een

overzicht van de mogelijkheden van domoticatoepassingenen laat zien welke voorzieningen de geschiktste zijn.De provincie Gelderland subsidieert een quick scan voor 50%als de aanvrager het laat uitvoeren door een adviesbureau datvoldoet aan de kwaliteitseisen van de provincie. De uitkomstkan dienen als hulpmiddel bij de beleidsvorming overdomotica of bij concrete projecten.Voor de quick scan bij een project voert het adviesbureauonder meer de volgende stappen uit:

- intakegesprek met opdrachtgever- bepalen van de randvoorwaarden:

- doelgroep project- soort woningen- bijbehorende diensten

- workshop voor functioneel programma van eisen- vertalen naar technisch programma van eisen- begeleiding bij startfase overleg leveranciers- beknopte rapportage

De wens van de bewonerBij mensen met een verstandelijke of meervoudige beperkingverschilt de mate van zelfredzaamheid. Sommige van hunkunnen bepaalde handelingen zelf verrichten, anderen zijnhiervoor afhankelijk van de verzorging. Voorzieningen diede zelfredzaamheid vergroten, kunnen per individu sterkverschillen. Maatwerk is vereist, immers, de kwaliteiten envermogens van iedere bewoner staan voorop.

‘Ons uitgangspunt is dat de cliënt de deskundige is’, zegtAngela Scholten, clustermanager van zorginstellingDe Lichtenvoorde.‘Wij beginnen onze projecten met een

5


uitgebreid voorlichtingstraject. Eerst voeren we een gesprekmet cliënt en familie. Daarna laten we cliënten letterlijk hunideale woonsituatie tekenen en brengen we in kaart welkehandelingen ze zelf kunnen verrichten. Vervolgens latenwe ze oefenen met knoppen om te zien wat ze aankunnen.Op basis daarvan maken we een persoonlijk woonplan. Doordomotica moeten mensen zo lang mogelijk zelfstandigkunnen wonen, hun gevoel van eigenwaarde terugkrijgen enveiligheid en privacy ervaren. Zelf kunnen ze bijvoorbeeld tven telefoon bedienen, de begeleiding komt alleen op afroep.De zelfredzaamheid van veel bewoners is toegenomen van nulprocent tot zo’n zestig procent.’

Domotica op maatDe bestaande domoticavoorzieningen bieden volop keus. Perdoelgroep en per individu is op maat gesneden technologiemogelijk. Hieronder een overzicht van toepassingen voormensen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking.

Entree woongebouwVideo-, intercom-, deuropenersysteem:

De hoofdtoegangsdeur wordt door de bewoner geopend meteen eigen woningsleutel, pasje, of afstandsbediening, doorde hulpverlener met een geautoriseerde sleutel of pas. Tervergroting van de veiligheid kan iedere bezoeker met eencamera worden opgenomen.

Verkeersruimten woongebouwOpenen toegangsdeuren naar verkeersruimten en galerijen:

Deuren voorzien van deurdrangers, elleboogschakelaars enautomatische deuropeners, die de deuren met een druk op deknop kunnen openen.

WoningOpenen voordeur:

De voordeur wordt door de bewoner geopend met een eigenwoningsleutel, pasje of afstandsbediening; door de hulp-verlener met een geautoriseerde sleutel of pas.

Actieve personenalarmering:

In een noodsituatie kan de bewoner een alarmsignaal versturenmet de knop van het alarmeringsapparaat, de halszender ofhet trekkoord in toilet en/of badkamer. Het signaal wordt op-gevangen in een alarmcentrale. De bemanning van de centra-le kan een spreek-luisterverbinding openen met de bewoner.

Passieve personenalarmering:

In elk vertrek van de woning zijn bewegingsmelders die eenlink hebben met de aan-/uitstand en dag-/nachtstand van dewoning. De alarmcentrale ontvangt een alarmsignaal als ergedurende een bepaalde tijd geen beweging meer is geweest.Verificatie gebeurt met een spreek-luisterverbinding.

Brandalarm:

Rookmelders geven een alarmsignaal aan de alarmcentrale,verificatie vindt plaats met een spreek-luisterverbinding.

Inbraakalarm:

Infrarood bewegingsmelders geven een alarm aan de centralebij elke geregistreerde beweging. Verificatie gebeurt met eenspreek-luisterverbinding.

Aan-/uitzettenwoning bij voordeur:

Een centrale knop waarmee je alle standby-voorzieningenkunt uitzetten als je je huis verlaat.

6


Woning in dag-/nachtstand zetten in slaapkamer:

Een centrale knop waarmee je standby-voorzieningen kuntactiveren zoals personenalarmering, inbraakalarmering, ennachtoriëntatieverlichting en waarmee je het inbraakalarmweer uit kunt zetten bij ’s nachts opstaan uit bed.

Aan-/uitzetten keuken:

Via een centrale schakelaar in of bij de keuken kan de keuken-apparatuur worden in-/ uitgeschakeld.

Enkele andere toepassingen:

- verlichting automatisch aan- afstandsbediening openen/sluiten gordijnen- afstandsbediening huishoudelijke apparatuur- afstandsbediening beeld- en geluidsapparatuur- afstandsbediening verlichting- verwarming regelen met digitale thermostaat- storingsdetectie, meten waterdruk verwarmingsinstallatie- communicatie via internet

Voorlichting en begeleidingDomotica is techniek waarmee de gebruiker moet lerenomgaan. Dat wennen moet zorgvuldig gebeuren, zeker alshet onderdeel is van een ingrijpende gebeurtenis als een ver-huizing en als de gebruikers mensen met een beperking zijn.Alleen zo kunnen zij optimaal profiteren van de gemakken.

Een goede voorbereiding en begeleiding is meestal eensamenspel tussen woningcorporatie, zorginstelling eninstallatiebedrijf. Die begeleiding kan in stappen verlopen.De (toekomstige) bewoners krijgen de informatie op verschil-lende manieren en verschillende momenten aangeboden.Op die manier raken ze gaandeweg vertrouwd met de nieuwemogelijkheden en blijft hun de informatie langer bij.

Tips voor betrokkenen bij domotica1. Eerste voorlichtingsbijeenkomstGedurende de beginperiode in het nieuwe complex of vóór deverbouwing, krijgen de bewoners de eerste informatie. Houdde informatie algemeen en benadruk de positieve kantenen nieuwe mogelijkheden. Weid niet uit over technischeaspecten en bedieningswijzen. Geef wel indien mogelijk eenbrochure of handleiding mee en leg kort uit wat erin staat.

2. ModelwoningHeel handig is een modelwoning of maquette waarmee demogelijkheden inzichtelijk worden gemaakt.

3. Rondleiding in eigen woningWanneer de bewoners de sleutel krijgen, is een rondleidingdoor de woning op zijn plaats. Leg uit waaruit de domotica-voorzieningen bestaan en hoe ze werken. Streep in debrochure aan om welke voorzieningen het gaat, zodat debewoners de‘theorie’ altijd bij de hand hebben. Het is raad-zaam voor deze rondleiding ook kinderen of andere familie-leden van de bewoners uit te nodigen.

4. Hulp na de verhuizingPas na de verhuizing, als de bewoners de voorzieningendaadwerkelijk gaan gebruiken, blijkt of ze de mogelijkhedenkunnen toepassen en of alles duidelijk is. Zorg ervoor datde bewoners precies weten wie ze met vragen of klachtenkunnen benaderen.

5. Een goede handleidingZorg voor een goede handleiding waarin alles duidelijk, ineenvoudige en eenduidige bewoordingen, wordt uitgelegd.Verhelderende tekeningen, foto’s en andere grafische hulp-middelen helpen altijd. Dat geldt ook voor een begeleidende

7


video, dvd of cd-rom, die de bewoners samen met familie-leden kunnen bekijken.

6. EvaluatiesHet is handig na enkele maanden een eerste bijenkomst teorganiseren om de ervaringen met de bewoners te bespreken.Wat functioneert goed? Wat behoeft extra uitleg? Heeft ieder-een klachten over de werking van bepaalde voorzieningen ofblijkt het om individuele klachten te gaan?

Dit stappenplan geldt in eerste instantie voor de bewoners.Maar ook anderen moeten goed op de hoogte zijn van devoorzieningen en de werking ervan. Denk aan de dagelijksebegeleiding, die als eerste de opmerkingen en klachten tehoren krijgt. Ook de begeleiders zijn gebaat bij een goedevoorlichting.

SamenwerkingBij het aanbrengen van domoticavoorzieningen, in iedergeval op grote schaal, gaat het vaak om nieuwbouw-complexen voor ouderen of mensen met een lichamelijkeen/of verstandelijke beperking. Van meet af aan zijn daarverschillende partijen bij betrokken. Het initiatief gaatmeestal uit van de woningcorporatie en zorginstelling.Natuurlijk speelt ook de gemeente een belangrijke rol.Omdat het bij domotica allemaal nauw luistert, is het zaakin een vroeg stadium op een rij te zetten welke partijen welkerol kunnen spelen. Vergeet bijvoorbeeld niet de deskundigendie de technische voorzieningen voor hun rekening nemen.Ga op tijd om tafel, bespreek de respectievelijke verantwoor-delijkheden en maak waterdichte afspraken en een gedegenplanning.

Domotica met wijsheid en beleidTechnisch gezien is er op het gebied van domotica veelmogelijk. De ervaring leert dat niemand zit te wachten op eenoverdosis aan technische voorzieningen. Niet de bestaandetechnieken, maar de behoeften en wensen van de (toekom-stige) bewoners moeten centraal staan. De individuelebeperking is maatgevend.Belangrijk is het aanbrengen van een goede infrastructuur.Hiermee zijn eenvoudig allerlei toepassingen aan te brengen.Groot voordeel is dat deze ook weer simpel te verwijderen ofvervangen zijn, bijvoorbeeld bij wisseling van bewoners.

8


Geavanceerde voorzieningen op maat zijn er bijvoorbeeld inDe Schans/Het Jaartsveld in Groenlo, waar de domoticaonmisbaar is voor bewoners en begeleiders. Andere facilitei-ten bieden de zogenaamde woonservicegebieden, zoalsMeulenvelden in Didam. Een gebouw met een keur aandiensten en voorzieningen, zoals een restaurant, recreatie,film, patiëntenzorg en thuiszorg. Iedereen in de buurt die erbehoefte aan heeft, kan van deze diensten gebruikmaken.Natuurlijk fungeert het gebouw ook als ontmoetingsplaats.Opmerkelijk zijn de woonvormen, waartoe ouders hetinitiatief hebben genomen. Een decennium terug nog eenzeldzaamheid, nu geen uitzondering meer. Bijvoorbeeld bijDe Regenboog in Brakel of De Kroost in Druten. Terug naar dewijk, een nieuwe trend? In het kader van decentralisatie vanzorginstellingen zijn er woonzorgvormen in‘normale’ wijkenverrezen, zoals de Barnte in Twello en Kalverweidendijk inDinxperlo.

In de beschrijving van de zeven projecten is informatie tevinden over het project en de bewoners, de voorzieningen,de samenwerking voor het project, de voorlichting en be-geleiding bij de domotica en de (persoonlijke) ervaringen.Al deze projecten zijn door de provincie Gelderland financieelondersteund. Op deze manier wil de provincie initiatievenvoor domoticatoepassingen en ontwikkelingen actiefstimuleren.

De projecten

De zeven projecten die in deze brochure worden beschreven,

laten zien welke initiatieven mogelijk zijn om mensen met

een lichamelijke of verstandelijke beperking een passende

behuizing te geven.

9


Projectgegevens

Project:

DeKroost –Druten

Woningen:

acht appartementenenenkele gemeenschappelijke ruimten

Bewoners:

jongvolwassenenmet een verstandelijke beperking

Oplevering:

maart 2006

Domoticavoorzieningen:

- infrastructuurKISS-systeem

(Voorbereide) toepassingen:

- stopcontacten, televisieaansluiting en telefoonaansluiting

naarwens

- verlichtingmetdraadloze schakelaar, overal te plaatsen

- kookplaat uit bij het verlaten vandewoning

- verlichtinguit bij in bed stappenetc.

- spreek- enuitluistersysteem

- brandmeldings- enontruimingssysteem

Project en bewonersOp het terrein van het voormalige instituut Boldershof inDruten is een nieuwe woonwijk verrezen. Enkele huizen zijngeschikt gemaakt voor bewoning door mensen met een ver-standelijke en/of lichamelijke beperking. Om verschillenderedenen geldt De Kroost als een bijzonder project. Het is eenkleinschalige woonvorm met acht appartementen. In eenblok van vijf woningen zijn de middelste drie omgebouwd toteen woonvorm voor acht bewoners; integratie in een normalewoonwijk was het uitgangspunt. De Kroost kent een opmer-kelijke ontstaansgeschiedenis. Het initiatief is uitgegaanvan ouders van kinderen met een verstandelijke beperking.Hieruit is in 2004 Stichting De Kroost voortgekomen.In maart 2006 zijn de appartementen opgeleverd.

DomoticaDe Kroost heeft een flexibele infrastructuur van het Kiss-Home- systeem, waarmee zonder veel moeite noodzakelijkeof gewenste voorzieningen kunnen worden aangebracht. Ditis vooral handig wanneer nieuwe bewoners andere wensenblijken te hebben. Enkele voorbeelden van aangebrachtedomotica: plaatsing van stopcontacten pas na oplevering eninrichting van de woningen, verlichting met draadloze scha-kelaar, een spreek- en uitluistersysteem waarmee op afstandde voordeur geopend kan worden en een permanente wachtniet meer noodzakelijk is en een brandmeldings- en ontrui-mingssysteem.

SamenwerkingDe Kroost is een voorbeeld van particulier initiatief van oudersvan gehandicapte kinderen. In 2003 werd in samenwerkingmet Woningstichting Alphons Ariëns de woonvorm ontwik-keld. In april 2004 kwam uit de oudergroep Stichting deKroost voort . Het bestuur van de stichting ziet toe op deinstandhouding van de kleinschalige woonvorm en zorgt voorhet aantrekken van de noodzakelijke begeleiding. Zo neemtDichterbij de zorg op zich. Aankleding en inrichting van deappartementen komen voor rekening van de bewoners. Metde dekking van de (vele) andere bijkomende kosten is eencommissie fondswerving belast.

Voorlichting en begeleidingDe bewoners zijn allen in staat functie en werking van dedomoticavoorzieningen te begrijpen. De voorzieningen zijnniet zo uitgebreid dat voortdurende begeleiding daarin nodigis. Op initiatief van de zorgaanbieder hebben de bewoners inhet begin‘aanschouwelijk onderwijs’ genoten. De bewonerskregen in de meldkamer te zien wat het betekende wanneerer gebruik werd gemaakt van het bewakingssysteem. Dit namde aanvankelijke onwennigheid en schrik weg.

De Kroost, Druten

‘Op initiatief van de zorgaanbieder hebben onze kinderen in het begin een soort aanschouwelijk onderwijs gehad. Ze gingen

op bezoek bij de meldkamer en kregen daar te zien wat er gebeurde wanneer zij gebruikmaakten van het bewakingssysteem.

Dit nam de eerste onwennigheid en schrik weg.’

10


10


ErvaringenHet ouderinitiatief startte in 1993. Vanwege de‘pioniersrol’stuitten de ouders op allerlei belemmeringen. Duidelijk wasdat ook betrokken overheden en instanties niet eerder meteen dergelijk initiatief waren geconfronteerd. Nu woonvormDe Kroost bijna twee jaar bestaat, loopt alles voorspoedig enzijn bewoners en ouders zeer tevreden met het initiatief.

Jan de Lorijn, vader van bewoner Rob enmede-initiatiefnemer van (Stichting) De Kroost

Pioniers in de zorg‘Het gaat voorspoedig met onze kinderen. Ze hebben hetheel erg naar hun zin. We zijn heel tevreden over de zorg.Vrijwilligersorganisaties als GVO zorgen voor de ontspan-ning en de kinderen gaan allemaal naar de dagbesteding.De een werkt bij een kinderboerderij, een ander helpt meein een restaurant, een derde zit bij een mailingbedrijf.Maar we hebben er wel een lange weg voor moetenafleggen.Toen we in 1993 een geschikte woonvorm zochten voor onzekinderen, had niemand ervaring met dit soort projecten.Vooral de gemeente wist er niet goed raad mee. Wel zes ofzeven locaties zijn de revue gepasseerd en telkens pasten devoorstellen niet binnen de bestemmingsplannen. Voor eendergelijke woonvorm hadden zorginstellingen helemaalgeen contract; het heeft wel een jaar geduurd voordat er ietsop papier stond. Woningstichting Alphons Ariëns heeft dewoonvorm een plaats gegeven in het nieuwbouwplan.Dat plan is ontwikkeld door Alard Vastgoed, een dochtervan Woningstichting Alphons Ariëns, en Klok DrutenOntwikkeling. Nu zit De Kroost midden in een normalewoonwijk. Met de andere bewoners van de wijk gaat hetsamenwonen heel goed.

Ook financieel hebben we heel wat moeten regelen. Wemoesten zelf de zorg inkopen, betaald van de gezamenlijkepersoonsgebonden budgetten. Dat was niet genoeg, ookomdat de overheid daar voortdurend op zat te beknibbelen.Een slaapdienst kon er niet meer af. Dat werd dus eennachtalarm. Maar het systeem daarvoor paste weer niet bijde al aangelegde infrastructuur voor domotica. Dubbelbetalen dus. Omdat we ook de inrichting van de ruimtesmoesten bekostigen zijn we fondsen gaan zoeken. Dat iswonderwel gelukt. We hebben zo’n 100.000 euro van spon-sors gekregen en daarnaast allerlei bijdragen in natura.

De voorzieningen die we hebben, zijn heel handig: draad-loze bediening van alle verlichting, ’s nachts de keuken-functies uit, bedieningsknoppen die je op de gewensteplaatsen kunt aanbrengen en het alarmsysteem ’s nachts.Als de begeleiding ’s avonds weggaat, gaan de bewonersnaar hun eigen appartement. Verlaat iemand zijn apparte-ment, dan krijgt de meldkamer een signaal. Dat gebeurtook als er een ongenode gast aanbelt. Alleen de meldkamerhoort die bel, de bewoners niet. In elk appartement zit eenmicrofoon en een luidspreker, voor als iemand ziek wordt.Van cameratoezicht hebben we afgezien, vanwege deprivacy van onze kinderen.

11


Dichterbij is een heel goede zorginstelling. Speciaal voor onsproject hebben ze nieuwe mensen aangenomen, met eenfrisse blik. Wij als ouders hadden zelfs inbreng in de sollicita-tieprocedure. We zijn heel blij dat ouders van nu die hetzelfdevoor hun kinderen willen als wij destijds, hun plannen veelmakkelijker voor elkaar krijgen. Waar wij meer dan tien jaarvoor hebben moeten vechten, krijgen zij in een jaar voorelkaar. We worden ook nogal eens gevraagd om ouder-verenigingen voor gehandicapten wegwijs te maken in demogelijkheden. Ook dat geeft veel voldoening.’

Els van de Klok, moeder van bewoonster Margot enmede-initiatiefneemster van (Stichting) De Kroost

Structuur en vastigheid‘In de jaren negentig zijn we met een aantal ouders gaan naden-ken over de woonvorm voor onze kinderen. We wilden de toe-komst van onze kinderen zelf uitstippelen en niet afhankelijkworden van de overheid of instellingen, die ons voor voldongenfeiten zouden plaatsen. We wilden onze kinderen niet in eenmassaal tehuis, waar ze elke week andere begeleiders zoudenmeemaken. We kozen voor kleinschaligheid, structuur engezelligheid, zodat onze kinderen zich op hun gemak zoudenvoelen. Met een eigen zitkamer, slaapkamer en badkamer enmet door ons gekozen zorg.

Wij waren, in ieder geval hier in de buurt, de eerste ouders diezo’n initiatief namen. Van een ander project hadden we geleerdhoe het niet moet. Daar wilden de ouders op alle terreinen detouwtjes in handen houden. Ze bemoeiden zich met de organi-satie, de begeleiding, met alles. De begeleiders wisten nietmeer hoe ze het hadden en het project is op een fiasco uitgelo-pen. In het bestuur van onze stichting zitten met opzet geenouders. Het bestuur zorgt voor de financiële en materiële kant,de begeleiders bepalen het programma van onze kinderen. Wijwillen thuis toch ook niet dat iemand anders zegt wat we moe-ten eten en hoe we dat klaarmaken? Wel hebben we regelmatigeen vergadering met de ouders, dat staat ook in de statuten.Maar met de dagelijkse gang van zaken bemoeien we ons niet.

Onze dochter Margot hebben we van vanaf het begin allesverteld. Dat drong niet altijd tot haar door, het was toen nog verweg. Ze is nog elk weekend thuis, ze heeft een beetje moeitemet afscheid nemen van thuis. Anderen zijn al meer gesetteld.Maar Margot heeft het wel heel goed naar haar zin. De sfeer ende begeleiders zijn buitengewoon. Het is ook een heel leukegroep kinderen die goed bij elkaar passen. Ze zijn allemaal tus-sen de 30 en 35 jaar, kennen elkaar van de dagbesteding enonderling klikt het. Mocht er iemand vertrekken, dan wordt erzorgvuldig een vervanger gekozen die in de groep past.

Vastigheid en structuur, daar heeft de groep behoefte aan en diekrijgen ze ook aangeboden. Elke dag kookt er een bewoner mee.Die gaat mee boodschappen doen en stelt het menu samen.Anderen ruimen af, ruimen de vaatwasser in en stofzuigen dealgemene ruimte. Gaandeweg wordt duidelijk waar ze behoefteaan hebben of wat leuk is om te doen. Ze hebben nu een vastezwemavond, samen met bewoners van andere tehuizen.Computerles staat ook op het programma. En afgelopen zomerzijn ze met zijn allen voor het eerst een week samen op vakantiegeweest, op voorstel van Margot. Voor ons ouders is het prach-tig om te zien dat alles zo goed loopt.’

‘Margot heeft het heel goed naar de zin. De sfeer en de begeleiders zijn buitengewoon. Het is ook een heel leuke groep kinderen die

goed bij elkaar passen. Ze zijn allemaal tussen de 30 en 35 jaar, kennen elkaar van de dagbesteding en onderling klikt het. Mocht er

iemand vertrekken, dan wordt er zorgvuldig een vervanger gekozen die in de groep past.’

Projectgegevens

Project:

DeBarnte –Twello

Woningen:

twaalf appartementen

Bewoners:

mensenmet een (meervoudig) verstandelijke beperking

Oplevering:

medio 2006


- complete infrastructuur

- akoestischebewaking

- deurintercom

- brandmeldinstallatie

- elektrischedeuropeners

- elektrischedeursloten

- elektrischebediening zonneschermen

- automatische schakelaars

- inbraakbeveiliging

- activiteitsmeting

12


Project en bewonersZozijn is een grote zorginstelling met veel intramuralefaciliteiten. Zij wilde een deconcentratie van landgoedDe Lathmer in Wilp. Met een aantal cliënten van deze intra-murale instelling wilde Zozijn terug naar een woonwijk.Dat kon in De Barnte, een nieuwe wijk in Twello. Samenmet woningcorporatie Goed Wonen zette Zozijn hier eennieuwbouwproject op voor twaalf jongeren tussen vijf entwintig jaar met een verstandelijke beperking.Het complex bestaat uit twee verdiepingen van zes apparte-menten. De zes jongeren op de begane grond hebben eenmeervoudige complexe handicap. Ze gebruiken een rolstoelen zijn afhankelijk van 24-uurszorg. Op de eerste verdiepingwonen jongeren met autistische problemen. Zij krijgen ook24-uurszorg maar hebben minder hulp nodig bij alledaagseactiviteiten. De woning heeft een lift om de eerste verdiepingtoegankelijk te houden voor rolstoelgebruikers.

DomoticaDe projectleiders Bouw van De Lathmer hebben zich indertijdgebogen over de domotica. Belangrijkste criteria: vergrotenvan veiligheid en zelfstandigheid van bewoners. Het gebouwis voorzien van een infrastructuur voor allerhande domotica-voorzieningen. Aangebracht zijn onder meer voorzieningenvoor bewaking, elektrische deuropeners, elektrische deur-sloten en videoregistratie.

SamenwerkingHet project heeft zich van meet af aan gekenmerkt door denauwe samenwerking van zorginstelling Zozijn en woning-corporatie Goed Wonen. Zij hebben zich er vanaf het beginsterk voor gemaakt dit speciale project te laten slagen. Toch isdit niet zonder slag of stoot gegaan. Het wijzigen van hetbestemmingsplan nam veel tijd in beslag. Verder ontstondcommotie onder wijkbewoners, die bang waren voor een tegrote concentratie zorgwoningen in hun wijk. Overleg metgemeente en Zozijn leidde er uiteindelijk toe dat de bewonershun bezwaren introkken.

Voorlichting en begeleidingWinkels Enschede leverde de domotica en zorgde voor uitlegen advies. Vanwege de verstandelijke beperking van de bewo-ners bleven uitleg en voorlichting over de domotica goeddeelsgericht op de begeleiders.

ErvaringenDe domotica in De Barnte heeft op onderdelen meerwaarde.Toepassingen hebben nu eenmaal meer waarde naarmatebewoners een geringere verstandelijke handicap hebben.Zorginstelling Zozijn heeft te weinig middelen voor een uit-gebreider applicatiepakket dat vooral de zelfstandigheid en deveiligheid zou kunnen verhogen.

De Barnte, Twello

‘Er zijn nauwelijks extra financiële middelen beschikbaar

om domotica uitgebreid toe te passen en te testen. In de bouw-

budgetten zoals de overheid die nu afgeeft voor vervangende

nieuwbouw, is geen ruimte voor verdergaande toepassingen,

experimenten en ontwikkelingen. Daardoor heeft de

zorginstelling te weinig mogelijkheden.’

13


Werner Soen, projectmanager HerontwikkelingLandgoed De Lathmer

‘Te weinig financiële middelen voor domotica’‘Het Ministerie van VWS vindt sinds het midden van de jarentachtig dat grote intramurale instellingen moeten deconcen-treren. Mensen met een verstandelijke beperking moetensamen met anderen in een gewone wijk kunnen wonen.Andere landen, zoals Noorwegen, Canada, Zweden enDenemarken, zijn ons daarin voorgegaan. Dat beleid heeftnogal wat tegenstanders ontmoet, maar ook veel voorstan-ders, vooral de jongere generatie ouders. In een klein en

dichtbevolkt land als Nederland is het proces van decon-centratie langzaam verlopen en het lijkt erop dat er eentegenbeweging is gekomen om instellingen niet verder teontmantelen. Moesten vroeger de intramurale instellingendeconcentreren tot maximaal tachtig bewoners, al snel isdat getal weer tweehonderd geworden.

De Lathmer was de eerste instelling die de nieuwbouw inde Barnte heeft voorbereid. Dat gebeurde in overleg met decorporatie Goed Wonen in Twello. Door een combinatie vanfactoren heeft het heel lang geduurd voordat de bouw vanzorgwoning De Barnte kon starten. Ondertussen haddentwee andere instellingen voor psychiatrie en gehandicapten-zorg nieuwbouwwoningen in de wijk verworven. Die warenoorspronkelijk bedoeld voor particulieren, maar die hadden teweinig interesse. De gemeente was niet op de hoogte van dezeonderhandse transacties en raakte het zicht op de ontwikke-lingen kwijt. Toen de bestaande bewoners van de wijk deBarnte dat in de gaten kregen, werd De Lathmer het kind vande rekening. De omwonenden maakten bezwaar: in hunogen kwamen te veel mensen met een beperking in eenkleine wijk te wonen. Na veel overleg en informatiebijeen-komsten heeft de gemeente de bezwaren uiteindelijkongegrond verklaard. Overigens is er op alle punten eengoede samenwerking geweest met Goed Wonen en degemeente Voorst.

Onze criteria voor de aanleg van domotica waren: een meer-waarde voor de gebruikers en uitbreiding van de voorzienin-gen bij specifieke behoeften. In het hele gebouw zijn extrabuizen aangelegd voor allerlei toepassingen van domotica,een soort standaardvoorziening voor als je wilt uitbreiden.Zo hebben we akoestische bewaking met de mogelijkheidvoor uitbreiding met videobewaking en doormelding naareen centrale in Wilp. Met deze uitbreiding zou Zozijn kunnenvolstaan met een slaapdienst in plaats van een wakkerenachtdienst.

Onze ervaring is dat domotica op onderdelen meerwaardeheeft. De waarde ervan neemt toe naarmate de cliënt detoepassingen verstandelijk beter kan begrijpen en dustoepassen. Er zijn nauwelijks extra financiële middelenbeschikbaar om domotica uitgebreid toe te passen en tetesten. In de bouwbudgetten zoals de overheid die nu afgeeftvoor vervangende nieuwbouw, is geen ruimte voor verder-gaande toepassingen, experimenten en ontwikkelingen.Daardoor heeft de zorginstelling te weinig mogelijkheden.’

Projectgegevens

Project:

Buskerkamp–Eibergen

Woningen:


Bewoners:

mensenmet een (zware) verstandelijke en/of lichamelijke

beperking

Oplevering:

medio 2006

Domoticavoorzieningen

Aangelegd:

- algehele infrastructuur

- elektronisch sluitsysteem, eenvoudig tebedienenmet een

elektronische sleutel

Voorbereid:

- akoestischebewaking

- videobewaking

- gordijnbediening

- automatischedeuren

- bewakingssysteem

- oproepsysteem

Omdatdehuidigebewoners te gehandicapt zijn omvande

voorzieningengebruik temakenwordt dedomotica alleen toe-

gepast doorhet verzorgendenverplegendpersoneel.

14


Project en bewonersDe doelgroep voor dit kleinschalige woonproject bestaat uitcliënten van Estinea, dat zorg levert aan mensen met een ver-standelijke en/of lichamelijke beperking. In het nieuwbouw-complex De Buskerkamp, gebouwd door woningcorporatieProWonen, wonen twaalf mensen met een zware beperking.Ze beschikken allen over een zelfstandig en volwaardigappartement van ongeveer 55 m2, met een woonkamer,slaapkamer, badkamer, berging en keuken. Ook zijn ergemeenschappelijke ruimtes als een woonkamer en eenkeuken.

DomoticaProWonen heeft infrastructuur aan laten leggen waarmeeplaatsing van alle domoticavoorzieningen mogelijk is. Ditgeldt overigens niet alleen voor De Buskerkamp; ProWonenbrengt de infrastructuur standaard aan in haar nieuwbouw-projecten, dus ook in de woningen voor niet-gehandicapten.Oorspronkelijk was ook in de mogelijkheid voor zorg-op-afstand voorzien. De huidige bewoners zijn echter te gehan-dicapt om van deze voorziening gebruik te maken. Daaromwordt de domotica alleen toegepast door het verzorgend enverplegend personeel.

SamenwerkingProWonen is vooraf met vier zorginstellingen om tafel gaanzitten voor overleg: Estinea, Sensire, Antoniushove en Livio.In die gesprekken zijn de ideeën voor de woonvorm en hetgewenste voorzieningenniveau uitgewerkt. ProWonen heeftvoor de huisvesting gezorgd. Estinea staat garant voor 24-uurszorg. Als domoticaexpert is Roessingh Diensten Groep(RDG) ingeschakeld, vooral om de woon- en leefsituatie vande individuele cliënt te optimaliseren.

Voorlichting en begeleidingProWonen heeft enkele sessies belegd om verzorgenden enverplegenden zin en werking van de domotica uit leggen.De woningstichting blijft hierin zonodig adviseren of schakelterkende experts als RDG in.

ErvaringenAlle bewoners van De Buskerkamp komen oorspronkelijk uitEibergen of omgeving. Voorheen woonden ze verspreid overheel Nederland. Door De Buskerkamp wonen ze weer in hunvertrouwde omgeving, dicht bij familie en direct betrokke-nen. En, anders dan ervóór, in hun eigen appartement.Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de bewoners metde domotica meer zelfstandigheid zouden behouden.Deze doelstelling behoeft bijstelling: de bewoners blijken tegehandicapt om met de voorzieningen om te kunnen gaan.Als Estinea echter besluit ook lichter gehandicapten inDe Buskerkamp te plaatsen, kunnen zij gebruikmakenvan de domotica. De voorzieningen zijn immers alaangebracht.

De Buskerkamp, Eibergen

15


Hendrik Mulder en Rigo van Marle, respectievelijkprojectontwikkelaar en projectleider bij woning-stichting ProWonen

‘Domotica moet toegevoegde waarde hebben’Hendrik Mulder:‘Voor al onze woningen leggen we een complete infrastruc-tuur voor domoticavoorzieningen aan. Dus niet alleen voorgehandicapten, maar ook voor gezinnen, senioren enstarters. Daardoor kunnen we zonder hak- en breekwerkallerlei toepassingen aanbrengen. Voor De Buskerkamphebben we de benodigde voorzieningen in kaart gebrachtmet vier zorginstellingen die het hele scala aan zorg bieden:thuiszorg, verpleging, verzorging, zorg voor mensen met eenlichamelijke of verstandelijke beperking, in allerlei stadia engradaties. Iedere bewoner heeft zijn eigen voorzieningennodig. Onze woningen moeten daarop voorbereid zijn.

Technisch is er van alles mogelijk. Alles met een stekker ofeen batterij kun je aan elkaar koppelen, je kunt het zo gekniet bedenken of het kan. Maar het houdt een keer op natuur-lijk, het moet wel functioneel zijn en een toegevoegde waardehebben. Zinvol zijn voorzieningen die gemak brengen enenergie besparen. Een centrale knop bijvoorbeeld, waarmeeje alle standby-voorzieningen kunt uitzetten als je je huis ver-laat of gaat slapen. In De Buskerkamp hebben alle begeleidersautomatisch toegang tot alle woningen, die lopen niet meermet een bos sleutels rond.’

Rigo van Marle:‘We hebben ons gebaseerd op het project De Kimpenkamp inGroenlo. Daar hadden de bewoners vroeger bij alles de hulpvan verplegers nodig. Na de verbouwing en met de domoticakonden ze voor 70 tot 80% alles zelf. Dat wilden we ook inDe Buskerkamp. We hebben veel voorbereidingen getroffen,maar door de beperkingen van de bewoners had het geen zinallerlei domoticavoorzieningen aan te brengen. Dat heeft deRDG ons geadviseerd, die de situatie van alle bewonersindividueel heeft onderzocht.

Met onze infrastructuur is wel veel mogelijk: per apparte-ment bijvoorbeeld akoestische bewaking, videobewaking,gordijnbediening en automatische deuren. Het gebouw isnu al voorbereid voor andere doelgroepen, mocht Estineabesluiten hier lichter gehandicapten te plaatsen. De huidigebewoners voelen zich hier op hun plaats. Ze hebben een eigenappartement en wonen weer dicht bij hun familie.’

‘Technisch is er van alles mogelijk.Alles met een stekker of een

batterij kun je aan elkaar koppelen, je kunt het zo gek niet

bedenken of het kan. Maar het houdt een keer op natuurlijk, het

moet wel functioneel zijn en een toegevoegde waarde hebben.’

16


Project en bewonersWoningcorporatie De Woonplaats en zorgaanbieder De Lich-tenvoorde hebben in 2004 de handen ineen geslagen voorappartementencomplex De Schans/Het Jaartsveld in Groenlo,dat in oktober 2006 is opgeleverd. Het nieuwbouwcomplexheeft de oude Schans vervangen en ligt midden in eenwoonwijk. Er zijn 24 appartementen voor mensen met eenverstandelijke en/of lichamelijke beperking. Verder kentDe Schans onder meer vier gemeenschappelijke ruimten,een semi-professionele keuken en een aangepaste badkamer.De domotica is op maat en toekomstgericht. In De Schansgaan individueel, zelfstandig wonen en bescherming enbeschutting samen. Zo is er zowel overdag als ’s nachtsbegeleiding.

DomoticaUitgangspunt bij de selectie van voorzieningen is geweest:hoe kunnen de bewoners zo zelfstandig mogelijk functione-ren. Dit vergde een individuele benadering, met specifiekeaanpassingen. Daartoe werd per bewoner een ergonomischtechnisch advies opgesteld. Dat gaf aan welke voorzieningenop maat nodig waren, naast de standaard domotica in dewoning. Concrete voorbeelden: nachtrouteverlichting, opafstand te bedienen gordijnen, verlichting, televisie, radio,telefoon, elektrische deuren, videofoon en een communica-tiesysteem van telezorg.

SamenwerkingVanaf het begin heeft in het project De Schans/Het Jaartsveldsamenwerking vooropgestaan. Zorgaanbieder StichtingDe Lichtenvoorde heeft samen met woningcorporatieDe Woonplaats het initiatief genomen. Samen met RoessinghDiensten Groep (RDG) brachten zij de individuele aanpassin-gen in kaart. Deze adviezen zijn met installatiebedrijfWinkels Techniek besproken, dat de voorzieningen uitein-delijk heeft aangebracht. Niet te onderschatten hierin wasde betrokkenheid van de cliënten, hun familieleden en demedewerkers.

Voorlichting en begeleidingSteeds zijn de (toekomstige) bewoners van De Schans/HetJaartsveld betrokken geweest bij de keuze voor domotica en isgekeken wie wat nodig heeft. Voorlichting en begeleidingkwamen van het installatiebedrijf en van RDG, die ook vooradvies beschikbaar blijven.

ErvaringenDe ervaringen van cliënten en zorgverleners van De Schans/Het Jaartsveld worden verwoord door Angela Scholten,manager bij De Lichtenvoorde:‘Door de inzet van domoticakrijgt de cliënt regie over zijn eigen leven. Dit verhoogt zijnzelfstandigheid en doet recht aan zijn privacy. Hij kan zelfbepalen naar welk tv-programma hij kijkt en wanneer hij

De Schans/Het Jaartsveld, Groenlo

Projectgegevens

Project:

DeSchans/Het Jaartsveld –Groenlo

Woningen:

24 appartementen

Bewoners:

mensenmet een verstandelijke en/of lichamelijke beperking

Oplevering:

oktober 2006


Standaard:

- elektronischeappartementsvoordeur

- elektronische toegangsdeuren, ooknaar tuin enbalkon

- brandmeldinstallatie

- personenalarm

- uitluisterapparatuur

Aanvullend:

- dwaaldetectie

- camerabewaking

- bewegingsdetectie

- afstandsbediening voordeur

- routeverlichting (oriëntatieverlichting)

- gordijnbediening

- raamopener

- tv-bediening

- zorgoproepsysteem

‘Iemand met een zware lichamelijke handicap vertrouwde

mij eens toe dat zijn leven zonder domotica geen zin

meer zou hebben. Nu kon hij nog de computer bedienen

en andere dingen doen. (...) Dankzij de voorzieningen

behouden de bewoners een zekere zelfstandigheid en

daardoor eigenwaarde.’

17


familie of vrienden wil bellen. Hierdoor hebben de begeleidersmeer ruimte en tijd voor persoonlijke aandacht. Wanneer detechnologie op orde is, kunnen we toe met minder personeleinzet. Gezien de arbeidsmarktproblematiek valt hier dus veelte winnen.’

Anke op den Akker, begeleidster De Lichtenvoorde

‘Domotica geeft gevoel van eigenwaarde’‘Onze bewoners zijn allen mensen met een verstandelijkeen vaak ook lichamelijke beperking. Maar het onderlingeniveauverschil is groot. Daarom is de domotica ook individueel

afgestemd. Voor de een is een afstandsbediening met vierfuncties te veel, een ander kan wel met twaalf functiesomgaan. Hoewel we van tevoren met de bewoners op eenrij hebben gezet wie welke voorzieningen nodig heeft ofaankan, blijkt pas in de praktijk hoe het uitpakt. Daaromis het goed dat alle domotica ook weer makkelijk te ver-anderen en aan te passen is. Soms gaat de conditie vanbewoners zo snel achteruit, dat je bijvoorbeeld ineens eenplafondliftsysteem nodig hebt. Die snelle aanpassing isook makkelijk als er nieuwe bewoners komen.

Domotica is nu al onmisbaar. Vroeger kwam het voor datmensen in een rolstoel almaar rondjes om het gebouwreden, voordat ze werden opgemerkt en binnengelaten.Nu kunnen ze met een knop op de rolstoel zelf de deuropenen. Iemand met een zware lichamelijke handicapvertrouwde mij eens toe dat zijn leven zonder domoticageen zin meer zou hebben. Nu kon hij nog de computerbedienen en andere dingen doen.

Ons begeleiders neemt domotica werk uit handen. Dezorg is er makkelijker en luxer door geworden. Sommigedingen moeten we blijven doen, mensen helpen met dedagelijkse verzorging bijvoorbeeld. Maar we hoeven nietmeer te komen om ramen open te doen, de tv aan te zet-ten of de gordijnen dicht te doen. Een nadeel is dat hetsysteem in de kinderschoenen staat. Als iets kapot gaatmoet er meteen een expert bij komen. Als er een gloei-lamp kapotgaat, draaien we er een nieuwe in en lossenhet zelf op, dat gaat bij die moderne elektronica niet.

De Schans/Het Jaartsveld heeft ook de privacy van debewoners vergroot. Vroeger hadden ze een eigen slaap-kamer en vier grote huiskamers, waar alles gebeurde. Nuhebben ze een eigen appartement, met eigen meubels. Enmet een koffiezetapparaat, waarmee ze zelf koffie kunnenzetten voor hun gasten. Daar hebben veel bewonersbehoefte aan. Minder activiteiten in groepsverbandbetekent ook minder negatieve interactie. Bij conflictenkunnen mensen zich eerder op hun eigen terrein terug-trekken. De bewoners hebben 24-uursbegeleiding, dusvereenzaming hebben we snel in de gaten. Natuurlijkorganiseren we ook gezamenlijke activiteiten, zoals metSinterklaas of Kerstmis.Dankzij de voorzieningen behouden de bewoners eenzekere zelfstandigheid en daardoor eigenwaarde. Ze zijnallemaal heel trots op hun appartement.’

Projectgegevens

Project:

Kalverweidendijk –Dinxperlo

Woningen:


Bewoners:

mensenmet een verstandelijke en/of lichamelijke beperking

Oplevering:

eind 2006


Basis:

- videofoonhoofdtoegang

- paslezer bewoner enhulpverlening voorhoofdentree en

voordeur eigenwoning

- deurdrangers, elleboogschakelaars, automatische

deuropeners verkeersruimten

- handmatigopenzettenautomatischedeuren

- belinstallatiemetdrukknopbij voordeurwoning

- ’s nachts verlichting toiletroute

- verlichtingautomatischaanbij binnenkomstwoning

- aansluiting telefoon,ADSL, tv, radio, internet etc.

Optioneel:

- automatischedeuropenermet afstandsbediening

(ookbinnendeuren) voor bewoner

- dwaaldetectie

- actievepersonenalarmering

- aan-/uitzettenwoningbij voordeur

- woning innacht-/dagstand zetten in slaapkamer

- alarmstandwoning

- aan-/uitzettenkeuken

- afstandsbedieninggordijnen/zonwering/verlichting

18


Project en bewonersOp de plaats van een voormalige boerderij aan de rand vanDinxperlo heeft Woningstichting Dinxperlo (WSD) eenbijzonder gebouw neergezet, woonzorggebouw Kalverwei-dendijk. De architectonische opzet van een boerderij isgehandhaafd, met een voorhuis en een achterhuis.De Kalverweidendijk is de thuishaven van twaalf mensenmet een verstandelijke handicap.

De zes zelfstandige appartementen in het voorhuis (metwoonslaapkamer, keuken en badkamer) bieden plaats aanbewoners met een autistische beperking, die veel alledaagsehandelingen zelf kunnen verrichten. Het achterhuis heeft zesappartementen voor mensen met een zware zorgbehoefte:bewoners met autistische kenmerken en een lichamelijkehandicap. Zowel het voor- als het achterhuis heeft eengemeenschappelijke woonkamer. Het voor- en achterhuissamen vormen de omsluiting van een inpandig atrium, waarde bewoners beschut kunnen zitten. Ook is er een grote, inverschillende delen opgesplitste tuin.

DomoticaDomotica is een waardevol hulpmiddel gebleken in deplannen voor de Kalverweidendijk. Uitgangspunt voor dekeuze van domotica was de functionaliteit: technisch is veelmogelijk, maar niet alle voorzieningen worden gebruikt ofgewaardeerd. In overleg met zorginstelling StichtingDe Lichtenvoorde is een selectie uit de bestaande domotica-voorzieningen gemaakt. Zo is er een, toch nog uitgebreid,pakket aan voorzieningen aangebracht voor onder meer deentree van het woongebouw, de verkeersruimten, de apparte-menten en de gemeenschappelijke ruimten.

SamenwerkingIn een vroeg stadium is een nauwe samenwerking ontstaantussen met name Woningstichting Dinxperlo (WSD) enStichting De Lichtenvoorde. Daardoor is er voor twaalf cliën-ten van De Lichtenvoorde passende woningruimte gekomen,wat een waardevolle bijdrage heeft geleverd aan de extra-muralisering van de zorginstelling. Voor de keuze en aanlegvan de domotica hebben diverse deskundigen hun expertisebijeengebracht: naast de al eerder genoemde partijen zijn datEsendam Vastgoed Adviseurs, Rouweler Installatietechnieken Architectengroep Gelderland.

Voorlichting en begeleidingDe installateur heeft, samen met zorginstelling De Lichten-voorde, de bewoners wegwijs gemaakt in de aangebrachtedomoticavoorzieningen. Een individuele aanpak heeftvooropgestaan.

Kalverweidendijk, Dinxperlo

ErvaringenTechniek ten dienste van de bewoners, dat uitgangspunt is inde Kalverweidendijk succesvol in de praktijk omgezet. Datmaakt dat vele gewone dagelijkse handelingen voor debewoners geen barrières opwerpen: deuren gaan op het juistemoment open, lichten gaan aan wanneer het moet. Dat biedteen ontspannen en gezellige sfeer. Temeer daar de voorzienin-gen individueel zijn toegepast. Voeg daarbij de appartemen-ten die alle een zeer persoonlijke sfeer ademen en duidelijk isdat de bewoners het naar hun zin hebben.

Dré Swart, vader van Jeroen, een van de bewoners vanKalverweidendijk

Een heel persoonlijke omgeving‘Tot 2006 zaten we met vijf kinderen van de huidige Kalver-weidendijk in een woongebouw van de WSD midden inDinxperlo. Wij als ouders regelden de behuizing, De Lichten-voorde nam de zorg op zich. Als ouders kwamen we geregeldbij elkaar om dingen te bespreken. Prima geregeld, maar deoverheid wilde opeens alles anders en morrelde vooral aan definanciën. Daardoor moesten we naar iets anders uitzien. Datis uiteindelijk de Kalverweidendijk geworden. Onze bemoei-enis is nu veel minder; wonen en zorg horen nu bij elkaar.De ouders zien elkaar bijna niet meer, dat mis ik wel.

De Kalverweidendijk is een prachthuis, met heel goede voor-zieningen. Bijna alle bewoners zijn autistisch, de kinderen inhet achterhuis zijn ook nog eens lichamelijk gehandicapt.Die hebben veel hulp nodig. Mijn zoon Jeroen, die in het voor-huis woont, kan veel dagelijkse dingen zelf. De Lichtenvoordeleidt zijn eigen mensen heel specifiek op, dat merk je goed.Ze zijn goed ingespeeld op autistische kinderen en weten hoeje die moet benaderen.

Door die onderlinge verschillen is de domotica voor alle bewo-ners anders. Mijn zoon heeft vrij weinig voorzieningen nodig,maar er zijn ook bewoners die met een knop op de rolstoeldeuren, lampen en wat al niet kunnen bedienen. Weer eenander wordt, zonder dat hij het weet, via een camera in zijnkamer in de gaten gehouden. Een hele geruststelling voor zijnouders. Domotica is de toekomst. Dat geldt ook voor ouderendie zelfstandig willen blijven wonen. Mijn schoonmoeder vannegentig zit in een aanleunwoning. Dat kan omdat ze eenalarmknopje bij zich draagt. Een ander voordeel is dat we metminder verzorging of verpleging toekunnen. Vroeger haddenwe één nachtwacht op de vijf bewoners, nu één op de twaalf.

In de Kalverweidendijk hebben de bewoners alle ruimte, metin het voorhuis allemaal een eigen woonkamer, slaapkamer,badkamer en keuken. Ze hebben hun kamer helemaal zelfmogen inrichten. Er is er een met een waterbed, mijn zoonheeft oranje muren en heel veel klokken, weer een anderheeft het juist heel licht en sober gehouden. Heel persoonlijk.Als ze van de dagbesteding terugkomen, zijn ze weer in eenomgeving waarin ze zich ook echt thuis kunnen voelen.’

19


‘Domotica is de toekomst. Dat geldt voor mensen met een beperking, maar ook voor ouderen die zelfstandig willen blijven wonen.

Mijn schoonmoeder van negentig zit in een aanleunwoning. Dat kan omdat ze een alarmknopje bij zich draagt. Een ander voordeel

is dat we met minder verzorging of verpleging toekunnen.Vroeger hadden we voor onze woonvorm één nachtwacht op de vijf

bewoners, nu één op de twaalf.’

Johan G. Esendam, vastgoedadviseur, begeleidde hetproject Kalverweidendijk

‘Domotica moet je verstandig kiezen’‘Er waren aanvankelijk protesten uit de buurt tegen de komstvan het nieuwe woongebouw aan de Kalverweidendijk. Maartoen de kogel eenmaal door de kerk was, hebben diezelfdebewoners zich heel leuk opgesteld. Bij het bereiken van hethoogste punt hebben ze zelfs een meiboom geschonken meteen prachtig gedicht. Bij de officiële opening waren ze er ookallemaal.

Ik vind het heel goed dat mensen met een beperking in eengewone wijk gaan wonen en niet meer allemaal op een kluitjezitten. Goed voor de integratie en de afwisseling in de wijken.Vroeger werd voor de cliënt gedacht, maar nu wil de cliënt zelfzijn keuzes maken en dat is zijn goed recht. De trend is dat erindividuele oplossingen komen voor individuele personen,of dat nu gehandicapten zijn of ouderen. Daar hebben ook dewoningcorporaties mee te maken. En de zorginstellingen.Want de cliënt gaat zelf de intensiteit van de zorg bepalen.

Domotica maakt die individuele keuzes ook makkelijker. Maarje moet de voorzieningen wel verstandig kiezen. Veel opdracht-gevers en architecten gaan uit van wat er allemaal mogelijk is.Maar mensen zitten niet te wachten op een overdosis aan technischevoorzieningen. Wij hebben voor de Kalverweidendijk als uitgangs-punt genomen dat domotica wooncomfort, welzijn, veiligheid engemak van de bewoners moet vergroten. Met De Lichtenvoordezijn we nagegaan wat de cliënten individueel nodig hadden.

Iedereen die met bouw te maken heeft, opdrachtgevers, archi-tecten, moet in de budgetten en ontwerpen rekening houdenmet domotica. Dat besef dringt al door tot corporatieland, helaasnog niet tot projectontwikkelaars en beleggers. Door te investe-ren in kwaliteit en domotica zullen de woningen in de toekomstbeter verhuurbaar blijven. Dat betekent dat je een goede basis-structuur voor domotica moet aanleggen. Bij huurwoningenmoet je je nooit helemaal laten leiden door de eerste bewoner.Als die vertrekt moet je voor de tweede bewoner de hele boelmisschien weer aanpassen. Aan de Kalverweidendijk hebbenwe een goede basis gelegd, die we individueel hebben aangevuld.Die aanpak werkt goed.’

‘Ik vind het heel goed dat mensen met een beperking in een gewone wijk gaan wonen en niet meer allemaal op een kluitje zitten.

Goed voor de integratie en de afwisseling in de wijken.Vroeger werd voor de cliënt gedacht, maar nu wil de cliënt zelf zijn

keuzes maken en dat is zijn goed recht. De trend is dat er individuele oplossingen komen voor individuele personen, of dat nu

gehandicapten zijn of ouderen.’

20


21


Project en bewonersIn De Regenboog wonen dertien mensen met een verstande-lijke en/of lichamelijke handicap. De appartementen, allemet een eigen keukentje en douche, zijn verdeeld over tweeverdiepingen. Elke verdieping heeft een huiskamer, waar debewoners gezamenlijk de maaltijden gebruiken die in decentrale keuken zijn bereid.De Regenboog is een bijzonder project. Het is een initiatiefvan de ouders van een van de bewoners en is een voorbeeldvan vernieuwend wonen in een kleine kern als Brakel.

DomoticaDe gekozen (domotica)voorzieningen zijn er vooral op gerichthet werk van verzorgers en verplegenden te verlichten envergemakkelijken. Denk aan toepassingen als op afstandbedienbare deuren, sloten en schakelaars, en een spreek- enluisterverbinding met de zorginstelling. Maar ook aan deliften, douchestoelen, beugels en het hoog-/laagbad in dealgemene badkamer. En, niet te vergeten, het epilepsie-alarm, onmisbaar voor een aantal bewoners en de verzorgers.De bewoners zijn veelal te gehandicapt om met geavanceerdedomotica om te gaan of die te kunnen begrijpen.

SamenwerkingDe Regenboog is een samenwerkingsvorm met een uniekkarakter. Ontstaan uit een initiatief van het echtpaar VanWilligen, dat een zorginstelling zocht voor hun gehandicaptezoon. Met gelijkgestemde ouders besloten zij zelf een woon-zorggebouw op te zetten. Daartoe benaderden zij woningcor-poratie De Vijf Gemeenten en zorginstelling Philadelphia.Voor de bouw van het pand stelden de Van Willigens voor hetsymbolische bedrag van € 1 een stuk grond naast hun huisbeschikbaar. De Vijf Gemeenten bouwde het complex. Op 8december 2005 werd De Regenboog geopend. Philadelphiazorgt voor 24-uurszorg.

Voorlichting en begeleidingDe (domotica)voorzieningen zijn vooral bedoeld voor deverzorgers en verplegenden.

ErvaringenAlle betrokkenen zijn zeer te spreken over het initiatief, zowelbewoners als familie. Ouders of andere familieleden onder-vinden dat de bewoners, in leeftijd variërend van 22 tot 69jaar, in een liefdevolle, intieme, vertrouwde en huiselijkesfeer worden opgevangen.

De Regenboog, BrakelProjectgegevens

Project:

DeRegenboog –Brakel

Woningen:

dertienappartementen

Bewoners:

mensenmet een verstandelijke en/of lichamelijkebeperking

Oplevering:

december 2005

(Domotica)voorzieningen:

- deurenmet afstandsbediening

- slotenmet afstandsbediening

- schakelaarsmet afstandsbediening

- spreek-/luisterverbindingmet zorginstelling

- liften

- epilepsiealarm

- douchestoelen en -beugels

- hoog-/laagbad

Debewoners zijn veelal te gehandicapt ommetgeavanceerde-

domoticaomtegaanof die te kunnenbegrijpen.Degekozen

(domotica)voorzieningen zijn er vooral opgericht hetwerk van

verzorgers en verplegenden te verlichtenenvergemakkelijken

Jan en Joke van Willigen, initiatiefnemers vanDe Regenboog; stelden voor € 1 grond naast hun huisbeschikbaar voor de bouw van het complex.

Persoonlijke opvang in een huiselijke omgeving‘De Regenboog bestaat nu bijna twee jaar en alle betrokkenenzijn nog altijd heel blij met het initiatief. Dit geldt zowel voorde ouders als de kinderen die er wonen. WoningstichtingDe Vijf Gemeenten ziet De Regenboog als haar visitekaartje.Ook van de gemeente hebben we altijd alle medewerkinggekregen.

Voor ons stonden destijds drie dingen voorop. We wildengoede zorg voor onze zoon Erik, persoonlijk en kleinschalig.Het woonzorgcentrum moest dichtbij zijn, we wilden onzejongen in de buurt en we worden ook alweer een jaartjeouder. En we wilden een centrum met een christelijke identi-teit, zodat we onze leefstijl erin zouden herkennen. Welnu,dat is allemaal gelukt. Het is een warme, persoonlijke om-geving, waarin wij ons allemaal thuis voelen. De bewonersgaan overdag naar de dagbesteding, heel goed voor een vastritme. Daar hebben ze behoefte aan, dat merken we wel alshet vakantie is, dan is Erik toch even van slag. Dichterbij danin onze situatie kan natuurlijk niet. Jan gaat elke dag metErik wandelen en we kunnen hem zo ophalen voor een kopkoffie bij ons thuis.

De voorzieningen zijn er vooral om het werk van de verzorgerste verlichten. Hoewel er tussen de cliënten wel enig niveau-verschil is, zouden ze ingewikkelde of geavanceerde appara-tuur waarschijnlijk niet kunnen bevatten.Het belangrijkste is dat ze een persoonlijke opvang hebben ineen huiselijke omgeving. Zoals ’s avonds bij de warme maal-tijd, die ze altijd samen gebruiken. En privacy hebben ze ook,want de bewoners kunnen hun ouders zelf ontvangen op huneigen kamer. Al die dingen zorgen ervoor dat iedereen zich opzijn gemak voelt.’

‘We wilden goede zorg voor onze zoon Erik, persoonlijk en

kleinschalig. Het woonzorgcentrum moest dichtbij zijn, we

wilden onze jongen in de buurt. En we wilden een centrum met

een christelijke identiteit, zodat we onze leefstijl erin zouden

herkennen. Welnu, dat is allemaal gelukt.’

22


23


Project en bewonersDe bevolking van Didam vergrijst in hoog tempo. Daardoor iseen grote vraag ontstaan naar wonen, zorgen welzijns-producten en aanvullende dienstverlening. Medio 2007 ishet project Meulenvelden opgeleverd, waarvoor verschillendepartijen de handen ineen hebben geslagen. Resultaat: eengeheel nieuw woon-, zorgen dienstencomplex van tweehon-derd woonzorgappartementen voor senioren en mensen meteen handicap, 28 verpleeghuisplaatsen, facilitaire ruimtes,winkels en voorzieningen, zoals de huisvesting van het film-huis, een restaurant en ruimtes voor recreatieve doeleinden.

Een belangrijk onderdeel is het dienstencentrum, met eencentraal loket voor wonen, welzijn en zorg. Dit is er nietalleen voor de bewoners van Meulenvelden, ook andereinwoners van Didam kunnen er met hun vragen terecht.De woonzorgappartementen en ruimtes voor voorzieningenworden gehuurd. Daarnaast is er een twintigtal (koop)-appartementen voor starters.

DomoticaDe woningen zijn voorzien van moderne apparatuur entechnologie voor diverse doeleinden. Deze huisautomatise-ring heet in Meulenvelden‘diamotica’, naar een van desamenwerkende partners, zorgleverancier Diafaan.Alle woningen zijn voorzien van apparatuur die zorg,veiligheid en comfort bieden. Bij het verlaten van de woningworden alle huishoudelijke apparaten uitgeschakeld. De liftkomt naar beneden als een bewoner met rolstoel in aantochtis. Op het beeldscherm is te zien wie er voor de deur staat enmet een afstandsbediening kan de deur worden geopend.De bewoners bepalen echter zelf wat ze geregistreerd willenhebben en welke apparaten in- of uitgeschakeld moetenworden. De basisfuncties van het systeem kunnen wordenuitgebreid met optiepakketten.Met de domotica kunnen bewoners zelfstandiger door hetleven; ze kunnen langer op zichzelf blijven wonen.

SamenwerkingMeulenvelden is een project waarin verschillende partijennauw samenwerken. Woningcorporatie Laris is initiatiefne-mer van het project, samen met de gemeente Montferland.Diafaan, de grootste zorgleverancier in de Liemers, levert insamenwerking met het Verpleeghuis en Stichting Zozijn 24-uurszorg in de intramurale woonzorgwoningen. StichtingZozijn huurt en exploiteert verpleeghuisplaatsen en zorgap-partementen voor mensen met een verstandelijk beperking.Laris, Diafaan en Stichting Welzijn Ouderen exploiterengezamenlijk één loket voor informatie en advies.

De Stichting Welzijn Ouderen Montferland krijgt in dewoonzorgcomplexen een prominente plek. Zij is belast metde uitvoering van de dienstverlening. Een belangrijk onder-deel van het complex is het dienstencentrum: verscheidene

Meulenvelden, DidamProjectgegevens

Project:

Meulenvelden –Didam

Woningen:

tweehonderdwoonzorgappartementen,waaronder twaalf

voor bewoners vanDeWeeme

Bewoners:

seniorenenmensenmet eenhandicap

Oplevering:

medio 2007


- kaartlezer voordeur

- deurbel/intercom

- automatischebediening zonwering

- servicetoets receptie

- bewegingsmelders (voor automatische verlichting)

- oproepsysteemzorg

- computer- en internetaansluiting

- aanwezigheids- enafwezigheidsschakelaar bij

de voordeur;met keuzeuit:

- inbraaksignalering

- hetautomatischuitschakelenvanelektrischkooktoestel

- automatische verlaging vande thermostaat

- sturen lift naar verdieping

Jos Sanders, manager Wonen De Weeme

‘We krijgen alles wat we nodig hebben’‘Wij verhuisden met twaalf mensen van De Weeme naarMeulenvelden. Dat was een hele verandering, want som-migen woonden al zo’n dertig jaar in De Weeme. Velen vanhen hebben het syndroom van Down of lijden aan Alzheimer.Ze worden wat ouder, dus het traplopen gaat niet meer zomakkelijk, en in De Weeme waren nogal wat trappen. Wewaren echt toe aan een andere accommodatie. Meulenveldenis een heel groot project en heeft alles wat we nodig hebben:winkels, de danssoos en allerlei dagactiviteiten. Voorheenmoesten we daarvoor met het openbaar vervoer en nu hebbenwe alles bij de hand. Daar kunnen de bewoners al of nietonder begeleiding gebruik van maken. Het mooie van hetproject is de samenwerking. We delen met elkaar de kennisen de mogelijkheden. In De Weeme hadden we zelf eenslaapwacht. In Meulenvelden kopen we de nachtdienst invan verpleeghuis Zevenaar en Diafaan. Overdag zijn wij er.

In De Weeme hadden de bewoners een kamertje met eengemeenschappelijke huiskamer. In Meulenvelden hebbenze veel privacy: een eigen appartement met natte ruimte.In De Weeme deden ze heel veel samen. We moeten er dusvoor waken dat ze niet vereenzamen, want contacten leggenis niet hun sterke punt. Hoe handig ook, wij maken geengebruik van alle domotica. We willen de bewoners juiststimuleren zoveel mogelijk zelf te doen. Wel heel welkom isde spreek-luisterverbinding. Met de pieper moest je er vroegermeteen naartoe rennen. Nu kun je vragen wat er is en eenafspraak maken.

We zijn met zijn allen vaak wezen kijken hoe de bouw vorder-de. De familieleden waren eerst sceptisch en bezorgd over deveiligheid, De Weeme was een heel beschermende omgeving.Nu ze met het idee zijn meegegroeid, zijn ze heel positief enhebben ze allemaal nieuwe spulletjes gekocht. Verhuizen isaltijd spannend, toch?’

‘Het mooie van het project is de samenwerking. We delen met elkaar de kennis en de mogelijkheden. In De Weeme hadden we

zelf een slaapwacht. In Meulenvelden kopen we de nachtdienst in van verpleeghuis Zevenaar en Diafaan. Overdag zijn wij er.’

24


goed geoutilleerde en multifunctionele ruimtes die kunnenworden gebruikt en verhuurd voor allerlei activiteiten, zoalsfilmvoorstellingen, bijeenkomsten en presentaties. Laris stelthet dienstencentrum gratis ter beschikking.

Voorlichting en begeleidingTwaalf bewoners van wooncentrum De Weeme, met eenverstandelijke beperking, zijn in januari 2008 naar Meulen-velden verhuisd. Ze zijn goed voorbereid op de situatie inMeulenvelden. Vooraf hebben ze Meulenvelden diverse kerenbezocht om te wennen aan de nieuwe gebouwen, de nieuweleefomgeving, de talrijke faciliteiten en natuurlijk om teoefenen met de domoticavoorzieningen. Een integralevoorbereiding dus.

25


Domotica in vogelvlucht

- Demens staat voorop, niet de techniek.

- Ganiet uit vanwat technischmogelijk is,maarwatnodig is.

- Bewoners zittenniet tewachtenopeenoverdosis aan technische voorzieningen.

- Domoticamoet functioneel zijn eneen toegevoegdewaardehebben.

- Domoticamoetwooncomfort,welzijn, veiligheid engemakvanbewoners vergroten.

- Stemdomotica af op individuele behoeften,wensenen capaciteiten.

- Metdomotica kunnenmensen langer zelfstandig leven, belangrijk voorhungevoel vaneigenwaarde.

- Neemruimde tijd voor voorlichting, begeleiding enadvies.

- Zorg voor eengoede samenwerkingmet alle betrokkenpartijen en instanties.

- Persoonlijk initiatief vanouders kan zeerwelkomzijn.

- Domotica kanbegeleiderswerkuit handennemen.

- Houd indebouwbudgettenenontwerpen rekeningmetdomotica.

- Met eengoede infrastructuur voor domotica zijn (individuele) toepassingenmakkelijk aan tebrengenenaan tepassen.

- Domotica is de toekomst, mits verstandig en weloverwogen gekozen.

26


Provincie Gelderland en domotica

De provincie Gelderland wil, samen met andere betrokken partijen, de gevolgen van de toenemende vergrijzing van desamenleving aanpakken. Zij doet dit door het programma‘Ontgroening en vergrijzing’. Een belangrijk uitgangspunt van ditprogramma is dat ouderen en mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking langer zelfstandig blijven wonen.

Domotica kan dat doel dichterbij brengen. Het speelt een steeds grotere rol op de particuliere markt, in (nieuwe) verpleeg- enverzorgingstehuizen of andere woonvormen voor mensen met een beperking. De ontwikkeling en toepassing van domoticastaan nog in de kinderschoenen. Toch is het begin hoopgevend zoals de projectbeschrijvingen in deze brochure al aangeven.Al deze projecten zijn door de provincie Gelderland financieel ondersteund. Want de provincie stimuleert initiatieven enontwikkelingen voor domoticatoepassingen actief.

Daarnaast brengt zij voorlichtingsbrochures uit, ontwikkelt toetsingsmethodes en organiseert congressen en thema-bijeenkomsten om problemen, ontwikkelingen en mogelijkheden in kaart te brengen. Meer informatie is verkrijgbaar bijhet programmasecretariaat, telefoon 026-359 9312 of via de website www.kennispleinvergrijzing.nl.

27


Publicaties en methodieken

Domotica en Slim Wonen: van plan tot uitvoeringEen brochure voor initiatiefnemers in de woonsector, zoals projectontwikkelaars, vastgoedbedrijven, woningcorporaties, zorg-instellingen en gemeenten.

Stappenplan domoticaEen brochure voor woon- en zorgorganisaties. Ook is er een verkorte versie beschikbaar, bedoeld voor bewoners(organisaties).

Brochure De DomoticatoetsDe brochure is gericht op professionals die actief zijn in wonen, zorg en welzijn of op het snijvlak van deze drie sectoren.

Quick Scan DomoticaDe provincie biedt Gelderse woningbouwcorporaties, zorginstellingen en gemeenten de mogelijkheid een domotica-advies(quick scan) aan te vragen. Zie www.kennispleinvergrijzing.nl. Een aanvraagformulier kunt u opvragen bij hetProgrammasecretariaat‘Ontgroening en Vergrijzing’.

Domoticatoets onlineDe Domoticatoets is een online instrument voor een persoonlijk advies over slimme technologie in eigen huis.De toets is in eerste instantie bedoeld voor huiseigenaren van 55+ en/of huiseigenaren met een beperking. Maar ook huurderskunnen de toets gebruiken. www.domoticatoets.nl

Nieuwe subsidieronde

Voor informatie over actuele subsidiemogelijkhedenkuntu contact opnemenmethet programmasecretariaat ‘Ontgroening en

Vergrijzing’, telefoon026-3599312 of kijkenopwww.kennispleinvergrijzing.nl.

28


Colofon

Deze uitgave is een onderdeel van het Programma Ontgroening en Vergrijzing van de provincie Gelderland.

Tekst: LaVerbe, NijmegenRedactie: Provincie Gelderland/CommunicatieGrafische vormgeving: Kees de Bruijn, GiesbeekFotografie: Dick Brouwers, ArnhemDruk: Provincie Gelderland

Juni 2008

De toegevoegde waarde van domotica (2008)

Documents

Transcript of De toegevoegde waarde van domotica (2008)