De Psychologisering van het Wereldbeeld

HOVO Cursus G-22

Docent: Hans van de Sande

Gegevens over cursus• 1 Inleiding

2 Wereldbeeld 3 Psychologie en Psychologisering 4 Gezondheid, Werk en Rechtssysteem5 Onderwijs, Media en Kunst 6 Conclusies

LITERATUURBrinkgreve, Christien, e.a. (1995) Het verlangen naar openheid : over de psychologisering van

het alledaagse. Amsterdam, de Balie

Brown, D. (1991) Human universals. New York, McGrawHill.

Dijksterhuis, E.J. (1950) De mechanisering van het wereldbeeld, Amsterdam, Meulenhoff

Jansz, J. & Drunen, P. van (Eds) (2004) A social history of psychology. Oxford, Blackwell.

Laland, K.N. & Brown, G.R. (2002) Sense & nonsense. Evolutionary perspectives on human behaviour, Oxford, Oxford University Press

Skinner, B.F. (1950) Walden two. New York, MacMillan Co.

College 1

INLEIDING

Hoeveelheid mensenbevolking

0

1000000000

2000000000

3000000000

4000000000

5000000000

6000000000

7000000000

8000000000

9000000000

Er is veel veranderd• Bevolking is enorm snel toegenomen• Techniek is enorm snel geëvolueerd• Dat gaf ons een enorme toename in macht over de

natuur• Daardoor is onze kennis enorm toegenomen• Daardoor is het aantal vragen enorm toegenomen• Dus is de specialisatie enorm toegenomen• En de organisatie moest dus heel sterk toenemen• Wat weer maakte dat onze afhankelijkheid enorm

toenam• En dat alles in twee eeuwen

– 200 jaar= 1/1000e van mensengeschiedenis

De mens verandert eigenlijk niet• Erbij horen (Kudde, School, Zwerm, Familie, Stam, Netwerk, Volk, Natie, COMMUNITY) • Voortplanting (Hofmaken, Paring, Stalking, Porno, SEXINDUSTRIE)

• Kinderzorg (Temperatuur, Voedsel, Veiligheid, WOONERF, KINDERINDUSTRIE) • Communicatie (Signaalsystemen, Taal, Media, EMAIL, CHAT, GSM, de NIEUWE MEDIA)

• Verkennen (Omgeving, Sociale netwerk, Wacht houden, INTERNET, TV)

• Status (Dominantiehierarchie, RESPECT, RECLAME, STATUSINDUSTRIE)

• Agressie (Dreigen, Vecht/vlucht, Jagen, Doden, ZINLOOS GEWELD, VECHTINDUSTRIE) • Fourageren (Zoeken, Eten, Delen, Herkauwen, Cantine, CONSUMEREN, McDONALDS)

• Voorraad maken (Eikeltjes, Hamsteren, Vrienden, Banken, RIJK WORDEN, FINANCE)

• Territorium maken (Gebied, Gebouw, Persoonlijke ruimte, Eigen plek, WOONINDUSTRIE)

• Bouwen (Hol, Nest, Val, Dam, Kantoor, Stadion, SCHOENENDOZEN, BOUWINDUSTRIE)

• Ruilen (Quid pro quo, oog om oog, geschenken, ruilhandel, HANDEL)

• Lichaamsverzorging (Gladstrijken, Wassen, Vlooien, COSMETICA & MODE INDUSTRIE)

• Afwachten (Pauzeren,Wachten, Uitrusten, Zonnen, LEKKER LUIEREN, GEMAKSINDUSTRIE)

• Migratie (Trek, Nomadisme, Auto's, UITGAAN, MIGRATIE, VACANTIEINDUSTRIE )

• Spel (Sociaal, Vecht/vlucht, Prooi, Paintball, Status, Pokeren, Poppen, COMPUTERSPELLETJES,

SPEELINDUSTRIE

CONTROLEMECHANISMEN

Maar de techniek verandert sterk!• De techniek en de organisatie daarvan zijn enorm

toegenomen en hebben revolutie ondergaan.• Dit maakt ons extreem afhankelijk van de infrastructuur.• Soorten techniek:

– Energie techniek: stroom, benzine, kernreactoren

– Regel techniek: computers, software

– Distributie techniek: Verkeer, luchtvaart, logistiek

– Fysische & Chemische techniek: Apparaatjes en stofjes

– Medische techniek: Hygiene, geneesmiddelen, Diagnostiek

– Communicatie techniek: Media, telefoon, internet

– Economische techniek: marketing, modellenbouw, accountancy

– Sociale techniek: Training, therapie, organisaties

Geen wonder dat we in de war zijn

In de war (vroeger)• Ook vroeger was men in de war, vaak zeer ernstig

zelfs

© 2006 JP van de Sande RuGDe mens reist langs twee sporenNATUUR

Niets dierlijks is ons vreemd‘Instincten’Gedragsmechanismen

Samenleving: GemeinschaftBehoefte aan erbij horenGroepsdoelen Plicht; Eer; TraditieConservatief; StabiliteitReligie; MagieCharismatisch leiderschapSTRONG TIES

Specifieke reacties op crisisIMPROVISATIEFight-FlightArousalCohesie

CULTUURRatio beïnvloedt gedrag

Normen & WaardenKosten-Baten analyse

Samenleving: GesellschaftBehoefte aan vrijheidIndividualistische doelenVrijheid; Geld; VernieuwingProgressief; Schijnverandering

Ideologie; Techniek

Transactioneel leiderschap

WEAK TIES

Specifieke reacties op crisisPLANNINGPrioriteiten stellenProfessionaliteitOrganisatie

© 2006 JP van de Sande RuGWat is waarheid?• Immanuel Kant: De Waarheid

bestaat wel (das Ding an sich), maar we kunnen hem niet kennen

• Toch moeten we dat proberen• Er zijn vele verschillende meningen

over één zaak mogelijk• Daarom is zorgvuldige toetsing van

meningen nodig• Wetenschap reduceert chaos maar lost

die niet op• Het persoonlijke kleurt onze

waarnemingen, maar is op zich niet interessant

© 2006 JP van de Sande RuGWaarheid of relativisme?• Things that people believe to be

real, are real in their consequences (Thomas’ dictum)

• Waarheid is daarom een te abstract begrip• Waarheid is eerder een persoonlijke of

groeps-waarde dan een feit• Feiten kunnen dus meer of minder waar

gevonden worden• De verwachte consequenties spelen hierbij een

grote rol• 2 dimensies beinvloeden waarheids-gevoel

sterk:

• Angsten en Wensen

The illusion of ‘either-or’ politics The illusion of a good time The illusion of a rising Dow The illusion of a short war The illusion of abundance The illusion of access The illusion of agony The illusion of anarchism The illusion of androgyny The illusion of attitude change The illusion of autonomy The illusion of balance The illusion of beauty The illusion of being The illusion of camps The illusion of choice The illusion of collective security The illusion of college drinking The illusion of color The illusion of comparisons The illusion of competence The illusion of comprehension The illusion of compassion The illusion of conciliation The illusion of conscious will The illusion of control The illusion of conviction The illusion of cultural identity The illusion of death The illusion of democracy The illusion of depth The illusion of design The illusion of despair The illusion of destiny The illusion of disease The illusion of disillusionment The illusion of distance The illusion of domination The illusion of ego The illusion of e-learning The illusion of energy efficiency The illusion of equality The illusion of ethnicity The illusion of exceptionalism The illusion of failure The illusion of fair-use guidelines The illusion of freedom The illusion of grand strategy The illusion of gravity The illusion of growth The illusion of handwriting The illusion of happiness The illusion of health IT success The illusion of high agreement The illusion of high test coverage The illusion of household wealth The illusion of human rights The illusion of identity The illusion of illumination The illusion of inclusion The illusion of information The illusion of innocence The illusion of insurance The illusion of integrated pest management The illusion of integrity The illusion of intelligent design The illusion of interactivity The illusion of internet governance The illusion of internet infinity The illusion of invulnerability The illusion of Jewish unity The illusion of knowledge The illusion of landscape The illusion of legitimacy The illusion of life The illusion of lightness The illusion of limitations The illusion of linearity The illusion of loss The illusion of love The illusion of majesty The illusion of managing China The illusion of materialism The illusion of meaning The illusion of memory The illusion of military power The illusion of missile defence The illusion of monogamy The illusion of moral neutrality The illusion of motion The illusion of murder The illusion of normality The illusion of occupancy The illusion of opacity The illusion of openness The illusion of order The illusion of pan-Asian identity The illusion of peace The illusion of perception The illusion of permanence The illusion of phased withdrawal The illusion of plenty The illusion of power The illusion of power lyrics The illusion of powerlessness The illusion of predictability The illusion of privacy The illusion of profits The illusion of progress The illusion of propriety The illusion of prosperity The illusion of protection The illusion of public input The illusion of public panic The illusion of reality The illusion of reform The illusion of rejection The illusion of relatedness The illusion of remembering The illusion of rules The illusion of safety The illusion of satisfaction The illusion of security The illusion of semantic reference The illusion of separateness The illusion of simplicity The illusion of socialism The illusion of sociobiology The illusion of speed The illusion of spontaneity The illusion of struggle The illusion of superiority The illusion of sustainability The illusion of talent The illusion of technique The illusion of terror The illusion of the deadly conglomerate The illusion of the end The illusion of the epoch The illusion of the exclusive actor The illusion of the future The illusion of the ghost in the machine The illusion of the good The illusion of the past The illusion of the Renaissance The illusion of the self The illusion of the wall The illusion of thinking as acting The illusion of time The illusion of transportation choice The illusion of traveller’s expertise The illusion of truth The illusion of UM security council reform The illusion of validity The illusion of vanquishing The illusion of victory The illusion of Vincent van Gogh The illusion of wallpaper The illusion of work

College 2

Het wereldbeeld

Wat is HET WERELDBEELD?Simpel antwoord: Hoe we de wereld opvatten

• Dat laat nogal wat vragen open:– Zien? Dus waarnemen

– Denken? Dus construeren

– Is het puur rationeel, of zijn er ook emoties mee gemoeid?

– Welke consequenties heeft het?

– Waar hangen die weer van af?

• Hoe omvattend is het?– Hoe “is het bedoeld” en hoe is het voor de moderne mens?

• Wie heeft eigenlijk dat wereldbeeld?– Iedereen? De meesten? De besten?

Wereldbeeld als functie van Tijdgeest• Georg W.F. Hegel (1770-1831)

• Leende term van Herder (Geist der Völker & Zeite)

– Er zijn eeuwige waarden & ideeën

– Deze ontwikkelen zich lineair

– Doel is “het absolute”

• De verandering uit zich in ZEITGEIST– Kracht, stroming, tendens kenmerkend voor tijdperk– Universeel, maar ongrijpbaar en onzichtbaar– Uit zich in: Gedachten, ideeën, emoties, beslissingen,

inschattingen, waarderingen, doelen– En dus in het wereldbeeld

Waar waren we ook al weer?

Hoe raak je uit de war?Door begrijpen. In dit college: het begrijpen van de wereld door het

begrijpen van de mens

Hoe krijg je begrip?Door goed op te letten en gewoontevorming

– Dit omvat alles, ook wat dieren doen

1. Door te gelovenTypisch menselijk: heeft met autoriteit te maken

2. Door na te denkenNogal typisch menselijk: heeft met zelfvertrouwen te

maken (Hegel: des te erger voor de feiten)

3. Door experimenteel te onderzoekenTypisch menselijk. Empirische cyclus

Historische visie

In dit college worden 3 fasen onderscheiden1. Magisch religieus wereldbeeld (tot 17e eeuw)

2. Mechanisch wereldbeeld (18e en 19e eeuw)

3. Psychologisch wereldbeeld (vanaf 20e eeuw)

Er zijn geen scherpe overgangen tussen fasenIn elke fase zijn wel kenmerken van de andere te vindenDus meer een kwestie van accent,

van dominante manier van denken

De historie van het uit de war raken IMagisch en religieus denken

– Wereld is bezield, alle dingen daarin ook (animisme)– Wereld is bovendien bevolkt door geesten & goden– Geesten & goden bemoeien zich actief met ons– Ze zijn beïnvloedbaar– Er bestaan geheime kunsten, plaatsen, personen,

spreuken en gedachten– Fundamenteel is Goed versus Kwaad– Het kwade doen is Zonde: dwz op lange termijn: straf– Bidden, Goed leven en Offeren zijn dus nuttig– Als het niet helpt: meer van hetzelfde– Doel: beheersing van reële angsten en samenbinding

groepen

De historie van het uit de war raken IITechnisch en mathematisch denken

– Wereld is wetmatig en logisch opgebouwd– Wereld wordt beheerst door wetten en regels– Door inzicht kunnen we daar gebruik van maken– Inzicht wordt verkregen door wetenschappers– Fundamenteel is Waar versus Niet waar– Als je veel energie steekt in iets onwaars is dat zonde– Empirisch onderzoek en mathematische theorie zijn dus

nuttig– Als het niet helpt is inzicht nog onvolledig– Doel: het op efficiënte wijze bereiken van het

onmogelijke

Een monumentaal boek• In 1950 publiceerde de wiskundige Dijksterhuis zijn

boek: De mechanisering van het wereldbeeld• Het was al redelijk snel een groot succes• Hij beschrijft de overgang van fase 1 (Magisch en religieus

denken) naar fase 2 (Technisch en mathematisch denken)

• Hij stelt dat voortschrijden der wetenschap niet berust op feiten (losse stenen in het bolwerk) maar op een andere methode

• Deze berustte op het zoeken naar waarheid, op toetsing van het rationeel bedachte door empirie

“Opmerken, nauwkeurig waarnemen,verschijnselen isoleren, onderstellingen ter verklaring makenen de consequenties daarvan aan nieuwe, opzettelijk veroorzaakte verschijnselen te toetsen. Dan meten, de resultaten mathematisch formulerenEn daardoor den weg openen tot voorspellingen die ook quantitatief controleerbaar zijn.En ten slotte: een mathematisch begrippenstelsel opbouwenwaarin het onderzochte gebied van natuurverschijnselen een geïdealiseerde afbeelding verkrijgt”

Wie was Dijksterhuis?• E.J. Dijksterhuis (1892-1965)

• Leraar wiskunde in Tilburg, later hoogleraar geschiedenis der exacte wetenschappen

• Was jarenlang hoofdredacteur van De Gids.

• Publiceerde in 1950 het beroemde Mechanisering van het wereldbeeld

De historie van het uit de war raken IIIPsychologisch denken

– Wereld is individueel subjectief, alle dingen daarin ook (relativisme)

– Wereld is bovendien bevolkt door culturen– Mensen communiceren en interacteren– Ze zijn stuurders (marketing/democratie) en tevens

volgers (reclame/propaganda)– Het is mogelijk inzicht te krijgen in hoe mensen en

culturen denken en voelen– Bewust leven en Offeren zijn nuttig– Als het niet helpt: meer van hetzelfde– Doel: het bereiken van individueel geluk

Een veranderende manier van leven• In de psychologisering wordt dus een andere, nieuwe

methode gebruikt: de professionalisering van het leven• Die richt zich op zoeken naar geluk, wat overigens meestal

op geld neerkomt. • Het effect van inzichten wordt getoetst op succes, op wat

het oplevert. Managerialisme• Het bovenpersoonlijke streven van de eerste twee fasen is

dus persoonlijk geworden• Amateurisme is vervangen door professionalisme• Het leven is, evenals de techniek, uiteengevallen in allerlei

specialismen, die vervolgens gemanaged moeten worden

Een ouderwets geluid

Wat was Uw eerste gedachte?

A Die man heeft gelijkB Die man weet niets van

spiritualiteitC Die man is zelf ingenieurD Die man begint aardig te kalen

PSYCHOLOGIE en PSYCHOLOGISEREN

College 3

Stanley Hall (1924):All the great problems of our age

are becoming more and more psychological, the better we understand them.

G.Heymans (1857-1930)

• De toekomstige eeuw der psychologie. Rede 1909

• 19e eeuw: Natuurwetenschappen dominant

• Maar, heeft niets aan geluk veranderd– Aantal echtscheidingen sinds 1850 gestegen van 0,015

naar 0,075

– Van mannelijke beroepsbevolking heeft niet minder dan 12 % reeds herhaaldelijk een beroepswisseling doorgemaakt

– “Zoo zal dan de ontwikkeling van de psychologie stuur brengen in het maatschappelijke zowel als in het persoonlijke leven”

– Zie verder: http://www.wapenveldonline.nl/viewArt.php?art=486

Magisch Mechanisch PsychologischWereld is bezield, alle dingen

daarin ook (animisme)

Wereld is bevolkt door geesten & goden

Geesten & goden bemoeien zich actief met ons

Ze zijn beïnvloedbaarEr bestaan geheime kunsten,

plaatsen, personen, spreuken en gedachten

Fundamenteel is Goed versus Kwaad. Het kwade doen is Zonde: dwz op lange termijn: straf

Bidden, Goed leven en Offeren zijn dus nuttig

Als het niet helpt: meer van hetzelfde

Doel: beheersing van reële angsten en samenbinding van groepen

Wereld is wetmatig en logisch opgebouwd

Wereld wordt beheerst door wetten en regels

Door inzicht kunnen we daar gebruik van maken

Inzicht wordt verkregen door wetenschappers

Fundamenteel is Waar versus Niet waar

Als je veel energie steekt in iets onwaars is dat zonde

Empirisch onderzoek en mathematische theorie zijn dus nuttig

Als het niet helpt is inzicht nog onvolledig

Doel: het op efficiënte wijze bereiken van beheersing

Wereld is individueel subjectief, alle dingen daarin ook (relativisme)

Wereld is bovendien bevolkt door culturen

Mensen communiceren en interacteren

Ze zijn stuurders (marketing/democratie) en tevens volgers (reclame/propaganda)

Fundamenteel is je zin krijgenHet is mogelijk inzicht te krijgen in

hoe mensen en culturen denken en voelen. Zonde bestaat niet.

Bewust leven en aan jezelf werken zijn dus nuttig

Als het niet helpt: meer van hetzelfde

Doel: het bereiken van individueel geluk

Twee mogelijkhedenRaadselReligieMagieMoraal

AntwoordMachineWettenInzicht

Probleem Mens PsychologismeRelativisme

RaadselReligieMagieMoraal

AntwoordMachineWettenInzicht

Probleem Mens PsychologismeRelativisme

Wat is psychologiseren?• Psychologiseren is het behandelen van een probleem alsof

het alleen of voornamelijk door de werking der menselijke geest beheerst wordt.

• Maar vooral: psychologiseren is het overal zien van problemen en daar dan lekker over gaan praten

• Voorbeelden: – Meer geïnteresseerd zijn in het leven van de schrijver, dan in zijn boeken– Dierenliefde verklaren uit onvermogen contacten met mensen te leggen– Criminaliteit door een ongelukkige jeugd of traumatisering– Moreel verwerpelijk gedrag uit de persoonlijkheid of de situatie verklaren– Politieke beslissingen door gestoorde persoonlijkheid– Zakelijke mislukkingen door veel/weinig selfesteem– Leerproblemen door raadselachtige ziekten als PHDnos, dyslexie of ADHD– Impotentie door verkeerde gedachten en relatieproblemen– Groene stroom verkopen – Vinden dat je hondje net een mens is– Denken dat iedereen door de juiste keuzen goed kan leven

Wat bevordert Psychologisering?1. Toename aantal mensen >zoveel hoofden, zoveel zinnen

2. Toenemende welvaart >meer tijd voor bijzaken

3. Toenemende beheersing natuur >mens is ook natuur

4. Economisering en daarmee professionalisering5. Humanisering van de maatschappij >curatie en preventie

6. Minder oorlog en daarmee feminisering >veel overleg

7. Steeds sterkere rol media >feiten bekend, dus interpretatie

8. Toenemende psychologische kennis & practijk

9. Toenemende concurrentie, dus wanhopige zoektocht naar winnende strategieën

Hoe herkennen we het?

Het mensbeeld• De mens is:

– Een denkend dier (Socrates)– Een politiek dier (Aristoteles)– Een denkend riet (Pascal)– Een werkend dier (Franklin)– Een spelend dier (Huizinga)– Een sexueel dier (Freud)– Een moreel dier (Dharma-volgend) (Hindoeisme)– Een voor ‘t succes geboren dier (Dalmeijer)– Een zich verhurend dier (Marx)– Een machine (La Mettrie)– Een overlevingsmachine (Darwin)– Een overlevingsmachine voor genen (Dawkins)

Verschil naïeve en wetenschappelijke psychologie• WETENSCHAP• Formuleert en controleert

aannames• Werkt gepland • Verzamelt systematisch data

• Controleert elke denkstap• Werkt cumulatief

• Is nomothetisch en bovenpersoonlijk

• NAIEF• Aannames niet bekend

noch gecontroleerd• Planloos werken• Data verzamelen die zich

aanbieden• Veel biases in conclusies• Laat tegenspraken en

herhalingen bestaan• Is idiosyncratisch en

persoonlijk

Energie is instinctmatig bepaaldGenot is centraalVeel gedrag onbewustWat onbewust was, moet bewust wordenUitersten in wezen hetzelfdeMachtsverhoudingen cruciaalKindertijd is fundamentSymboliek is belangrijk (sigaar)

Sigmund Freud(1856-1939)

Toegepaste psychologie• Freud was eerste die psychologie als middel gebruikte.• In USA ontstond geleidelijk de practische psychologie, vaak

in de vorm van boeken en schriftelijke cursussen.– Dale Carnegie: How to make friends and influence people

• In Nederland bijvoorbeeld Dalmeijer of de Kanarieboekjes• Kenmerken van practische psychologie:

• Morele vragen worden onbelangrijk geacht, zonde bestaat niet

• Simplificatie gecombineerd met sterk overdreven claims

• Moeilijkheden worden tot problemen

• Alle problemen worden gezien als zelfveroorzaakt

• Alle problemen zijn, als men het echt wil, oplosbaar. Motivatie!

• Dit leidt tot psychologisch monisme

Wat doet de psychologie?• Waar duisternis was, zal helderheid komen• Daartoe moet het geheim opgespoord en opgelost worden• Als het geheim aan het licht is gebracht, wordt het

oppervlakkig• Daarmee verdwijnt de diepzinnigheid

• Cultuur gaat inderdaad in sterke mate over geheimen en popcultuur gooit ze te grabbel – sex in alle geheime varianten, agressie en moord en alle dingen die anderen

liever geheim houden worden bezongen, gefilmd of geschilderd

• Gelukkig heeft de psycholoog een beroepsgeheim• Maar de gepsychologiseerde niet

OP WELKE TERREINEN? • GODSDIENST• MAGIE• MEDICIJNEN

• RECHTSPRAAK• CRIMINALITEIT• ORGANISATIE

• ONDERWIJS• OPVOEDING

• WERK• ECONOMIE• POLITIEK

• RECLAME• LITERATUUR• KUNST• JOURNALISTIEK

• WETENSCHAP• FILOSOFIE

College 4

Gezondheid, Werk en Rechtssysteem

Het bestaande en het gedachte: Idealen

© 2006 JP van de Sande RuGTwee manieren van denken

Bronnen van UtopiaNirvana: Wensloosheid

Elysium: Geluk

Harmonia: Broederschap

Tempus aurea: Hoogtepunt

Justitia: Gelijkheid

Irene: Vrede

Libertas: Vrijheid

Hemel: Identificatie

Paradijs: Simpelheid

Luilekkerland: Overvloed

UTOPIA een overzicht

• Plato (427-347 bC) Magnesia in Republiek (ideaal) en Wetten (aangepast)

• Moore (1478-1535) Utopia (1516)

• Campanella (1568-1639) Zonnestad (1602)

• Rousseau (17 –1778) Monde ideal (1778)

moi en moi commun moeten samenvallen

• Fourier (1772-1837) Phalanstere• Owen (1771-1858) New Lanark, New Harmony • Thoreau (1817-1862) Walden• Modernisme (1918-1980) Bauhaus, LeCorbusier, New Babylon• Dystopias: Huxley: Brave new world

Orwell: 1984Bradbury: Fahrenheit 451

Francois Marie Charles Fourier (1772-1837) • Basis idee : attractie tussen mensen (Newton attractie tussen

hemellichamen)• Daarom Phalansteres: 2 x 810 mensen. (810 types: combinaties van

de 12 basis-passies). Omdat menselijke natuur niet verandert is progressie evenmin mogelijk: doel is harmonie.

• Beperking van wensen (Stoicisme) was absoluut verkeerd• 12 passies:• genot zien; horen; proeven•  • Eenheidsstreven groep respect; vriendschap; ouderschap; liefde•  • Distributief Overeenkomsten; intrige; verandering

• Nieuwe deelnemer werd getypeerd en kreeg onmiddellijk passende partner (droom van de handelsreiziger)

• Eerste Phalanstere in Roemenie, Scaeni. Na aanval verdwenen, bleef bekend (Ceauescu)

WALDEN EEN

Henry David Thoreau (1817-1862)

"There is more day to dawn. The sun is but a morning star."

M0derNisme

ConstantNEW BABYLON

Burrhus Frederick Skinner (1903-1990)

WALDEN TWEE een psychologische utopie

• H 1: Rogers & Jamnik na WOII op bezoek bij Burris. Frazier en WII besproken

• H2: Collega Castle en Barbara & Mary gaan ook mee. Aankomst

• H3: Schapen en touwtje. Opzet gebouwen van commune

• H4: Kleren kinderzorg en thee glazen. Alles steeds door experimenteren verbeterd

• H5: Geen modekleding. Keurige kinderen. H6: Geen crowds: valse eenheid.

• H7: Eten in kleine groepen. Rationalisatie van afwas etc. Cultural engineering

• H8: Economie. Labor credits. Planners & Managers

• H9: Human interest. Werk voor gasten H10: Productie. Geen “thank you”

• H11: Vrije tijd. Iedereen is kunstenaar H12: Babies H13: Kinderen. Jalouzie

• H14: Conditionering kinderen H15: Schoolopleiding

• H16: Vroege liefde & voortplanting. Genetic engineering. H17: Familieleven

• H18: xx H19: xx H20:‘The good life’. Moraal H21: Steve&Mary blijven

• H22: waarom functioneert het? H23: politiek & religie H24: Buitenwereld

• H25 & H26: Observaties H27: bezoek van andere waldens. Heroes & history

• H28: Frazier persoonlijk H29: Vrijheid en waardigheid H30 & 31: xx

• H32: Fascisme? H33: God? H34: Schaap ontsnapt H35: Keuze H36: terugblik

Centrale ideeën in Walden 2• Alles moet voortdurend verbeterd worden

• Vooruitgang is heilige koe

• De wetenschap biedt daarvoor een methode: het experiment

• Gedrag is het enige mogelijke en juiste onderwerp voor sociale wetenschappers (behaviorisme)

• Menselijk gedrag is aangeleerd

• Aanleren (en afleren) gebeurt door reinforcement

• Negatieve reinforcement heeft negatieve bijeffecten

• Voor individu: behavioral enineering

• Voor groep: cultural engineering

• Helden mogen niet bestaan

• The good life: gezondheid, vrije tyd, comfort, amusement

• Verzet tegen bestaande politieke arrangementen

De familie Skinner

Pa, ma en dochter DebbyAlles kan veranderen, mits de juiste experimentele procedures en

bewijsvoering gevolgd worden (citaat Frazier)

Er is nog een zo’n community over

http://www.loshorcones.org.mx/

Comunidad Los Horcones. Apartado Postal # 372. Hermosillo, Sonora 83000 México

Principes: a) We are not competitive or cooperative from birth, we learn these behaviors through interaction with our environment. We learn it from our culture. b) In order to change our behavior the environment needs to change. Thus, by designing a society which promotes or reinforces cooperation instead of competition, we will learn to cooperate. This is what Walden Two is trying to do. c) In improving the society we need to have a constant experimental attitude,not fixed rules, no dogmatism. Everything needs to be tested and what does not work, needs to be changed. This is a basic practice in Walden Two. d) Behaviorism is humanist. It considers each individual as unique because his/her history is unique. Radical behaviorism is a humanist philosophy because: - it seeks the full development of one's potential. – It leads us to a rich and meaningful life and helps us to become better persons. -It believes in the human potential, in self-realization behaviors

College 4a

Gezondheid

fabels• Zodra iets door mensen belangrijk wordt gevonden,

ontstaan er fabels over

• Dat gebeurt over het wereldbeeld (centrum)

• Over natuurkundige zaken (het weer, vulkanen)

• En vooral over menselijke zaken– Over de maatschappij (is de mens goed?)– Over juridische zaken (wat is eerlijk?)– Over het geloof (hoeveel zielen passen op aarde?)– Over het denken (we gebruiken maar 10% van capaciteit)– MAAR FAVORIET IS: GEZONDHEID

Modernisatie van gezondheid• Men is niet meer alleen bezorgd als men ziek is• Onverschilligheid of angst en preventie • Patient is mondig geworden en heeft halve kennis • Psychologische problematiek raakt ingeburgerd • Psychosomatiek wordt erkend, maar vnl bij anderen • Ontstaan nieuwe ziekten• Aard medische research verandert (farmacie) • Evidence based is toverwoord• Belang van psychol. factoren in consultatieproces• Veranderingen in medische opleiding• Dokter zijn: van roeping naar beroep• Arts neemt minder verantwoordelijkheid • Fouten worden verwijtbaar

MODERNE DOKTERSIn het CAnMeds model worden 7 taakgebieden van

de arts onderscheiden:

1. Arts-patiënt communicatie

2. Maatschappelijk handelen

3. Organiseren

4. Professionaliteit

5. Samenwerken

6. Vakinhoudelijk handelen

7. Wetenschap en onderwijs

Moderne ziekten I• De moderne ziekten danken we eigenlijk aan

Sigmund Freud

• Hij begon geestesgesteldheden als ziekten aan te duiden

• Vb. Neurosen, complexen, fixaties, hysterie, narcisme, fobieën (bv. Oedipuscomplex, anale fixatie, hysterische blindheid, paardenfobie)

• Dit bleek zeer succesvol, vooral wanneer er een fysieke component bij bedacht werd

• Dus kennen we nu:

Moderne ziekten II• ADD, ADHD, Anorexia, Asperger, Autisme, Automutilatie • Bereavement,Bindingsangst, Borderline, Boulemie, Burnout• Chronische voedselweigering, CVS • Dependent personality disorder, Depersonalisatie, Dyslexie • Faalangst, Fibromyalgie, Gokverslaving • Hechtingsstoornis, Hoogbegaafdheid, Hypochondrie • Lege Nest syndroom, ME, Munchausen by proxy, NLD• Obesitas, ODD, Overspanning • Posttraumatisch stress syndroom, Restless legs, RSI• Sexual arousal disorder, Sexverslaving, Slaap apneu• Voedselallergie• Whiplash (zie ook: www.psychowijzer.nl)

Een voorbeeld: RSI en rugpijn

100% vrij van RSINa het lezen van The mindbody prescription herstelde ik binnen een paar dagen volledig van RSI.Ik ben al vijf jaar pijnvrij.In J. Sarno's boeken krijg je inzicht in RSI en in het mechanisme van pijn. Op deze website geef ikinformatie over de theorie van deze Amerikaanse arts.

NOG EEN VOORBEELD:VOEDING• Voedingssystemen hebben psychologische effecten

• Raw Food:– To illustrate what true health is, let me quote Prof. Arnold Ehret from his book "Rational Fasting":

– "If your blood is formed from eating pure foods, your brain will function in a manner that will surprise you. Your former life will take on the appearance of a dream, and for the first time in your existence your consciousness awakens to a real self-consciousness.

– Your mind, your thinking, your ideals, your aspirations and your philosophy changes fundamentally in such a way as to beggar description.

– Your soul will shout for joy and triumph over all misery of life, leaving it all behind you. For the first time you will feel a vibration of vitality through your body (like a slight electric current) that shakes you delightfully.“

• The body must be cleansed from the filth of civilized food so that the flow of innovation and inspiration is not impeded.

• Man is suffocating, suffering and sinking, in a swampy sea of saturating, silting, sticky, slippery, sloppy slicks of sludgy slime.

• Cleanse the system so that purified mind is forever inspired.

GEVOLGEN VAN PSYCHOLOGISERING: De WAO• In de loop van de jaren tachtig steeg het aandeel

arbeidsongeschikten met een psychische aandoening van ongeveer 20% tot 33% – een percentage dat sinds 1988 vrijwel constant is gebleven (Aarts e.a., 2002).

• In deze periode is het aandeel ‘subjectieve’ diagnoses opgelopen tot ongeveer tweederde van het aantal WAO-gevallen (Aarts e.a., 2002; Brenninkmeijer e.a., 2006).

• Wie op psychische gronden in de WAO komt, heeft minder kans dan somatische patiënten om terug te keren naar de arbeidsmarkt (CPA, 2002).

• Vanaf het begin van de jaren negentig zijn arbeids-ongeschikten vaker vrouw, en betrekkelijk jong(Aarts e.a., 2002; Einerhand & Van der Stelt, 2005)

KEURING• Bij werkgerelateerde psychische of psychosomatische klachten is het

vaak lastig vast te stellen of er sprake is van een goed omschreven aandoening, terwijl de cliënt wel duidelijk arbeidsongeschikt kan zijn.

• Een psychiater zou, het classificatiesysteem van de DSM-IV volgend, kunnen oordelen dat er sprake is van een ‘ongedifferentieerde somatoforme stoornis’ of een ‘adaptatiestoornis met voortdurende stressoren’;

• volgens de ICD-10 kan hij of zij spreken van ‘neurasthenie’ (Hoogduin e.a., 2001, 1-2).

• Keuringsartsen werken met een eigen, van de ICD-10 afgeleide, diagnostische lijst, waarin aandoeningen een zogenaamde Cas-code krijgen.

• In rubriek P staan psychische aandoeningen en gedragsstoornissen, waaronder spanningsklachten, overspanning (‘surmenage’) en burnout, die vaak als een oplopende reeks worden beschouwd (zie Terluin e.a., 2005).

College 5

Werk, Rechtssysteem

Ontwikkeling werk• MAGISCH: Werk is iets voor slaven, lijfeigenen en

vrouwen. Soms niet te vermijden, maar altijd oneervol

• RELIGIEUS: Christendom is godsdienst van verworpenen der aarde. Werk stijgt een beetje in aanzien (Ora et labora, Protestant ethic)

• MECHANSCH: Werk wordt nodig om de wereld te beheersen. Helden zijn ingenieurs, industriëlen of wetenschappers. Straalt af op arbeider (Juenger)

• PSYCHOLOGISCH: Werk als tijdsbesteding en middel tot persoonlijke ontwikkeling. Jobhoppen

Hoe reageerde psychologie?• Ca 1900: Scientific management

• Ca 1915: Selectie door testen en assessment• Ca 1925: Human relations (Hawthorne onderzoek)

• Ca 1942: Managerialisation

• Ca 1950: Training

• Ca 1985: Human resource management

1.Vervang de bestaande vuistregel-methoden door methoden gebaseerd op wetenschappelijke observatie van de taken2. Selecteer, train en ontwikkel de juiste man voor het werk3. Managers moeten werkers gedatailleerde aanwijzingen en toezicht geven4. Verdeel het werk tussen managers en werkers. Managers plannen het werk en geven supervisie op wetenschappelijke basis. Werkers doen de taken

Het werk wordt rationeler gemaakt

Scientific management (Taylorisme F.W.Taylor. 1856-1915)

Concentratie op logistiek van de productie

Daardoor kunnen arbeiders meer produceren en dus verdienen

Begin van de fragmentatie en specialisatie van werk

Begin van de rol van de manager

Werk wordt dus eenvoudiger (Immigranten!)

Werk gaat meer berusten op extrinsieke motivatie (vakman verdwijnt)

Systeem geperfectioneerd door Henry Ford

Het werk is sterk veranderd• Door scientific management werd tijd en daarmee efficiency

een factor. Dit zijn in essentie psychologische factoren• De werker werd steeds meer zelfbeschikking afgenomen. Zo

mogelijk wordt hij door robot vervangen• Vakmanschap berust niet meer in de mens, maar in de

machine. Ongeschoolde arbeid is dus vernederend• ‘Clerical work’ en vooral beleids- en manager- werk kan

niet door robot vervangen, dus ieder vlucht daarheen • Daarom wordt scholing centraal: Sociale mobiliteit• Beleids- en manager- werk is ook op korte termijn niet goed

te controleren en evalueren• Wel op langere termijn, dus heel hoge arbeidsmobiliteit om

negatieve consequenties te vermijden (JOBHOPPEN)

MANAGERIALISM(Pollit, 1993; McLaughlin et al., 2001; Mawby & Worthington, 2002)

• Organisaties lijken meer op elkaar dan ze verschillen

• Dus vakkennis is secundair. Alles kan ingehuurd worden

• Efficiency en groei zijn de toverwoorden

• Nadruk op output en resultaten

• Ontwikkeling prestatie-indicatoren en ranglijsten

• Nadruk op de voordelen van concurrentie

• Centralisatie-tendens: Afkeer van zelf-sturende teams• De burger wordt als klant gezien, de werknemer als tool (HRM)

• Er wordt alleen vooruit gekeken (Henry Ford: history is bunk)

• Geen interesse en inzicht in onbedoelde gevolgen

• Combinatie van centrale beleidsvorming met lokale dienstverstrekking

• Loyaliteit aan groep is meer een kwestie van sentiment dan noodzaak

Wie is goed bezig?• Antwoord: de professional is goed bezig• Hoe is dat zo gekomen?• Professioneel: van Professio (Lat) openlijke verklaring,

officiële aangifte, aangegeven beroep

• Dus: Professioneel duidt niet zozeer op kwaliteit, maar op inbedding in systeem en verantwoordingsplicht (borging)

• Maar:

• Uit Roget’s thesaurus:– expert, connoisseur, master, prima donna, first fiddle, cordon

bleu, specialist

• Dus: in Angelsaksische cultuur haast synoniem met goed

WORDEN KWALITEIT EN BORGING IDENTIEK?

© 2006 JP van de Sande RuGWat is een amateur?• Letterlijk: een liefhebber (nog ernstiger: dilettant)

• VOORDELEN:• Iemand die van zijn werk houdt, die er emotioneel bij betrokken is

• Die zich met de inhoud van het werk identificeert

• Die zijn opbrengst vooral uit het werk zelf haalt (intrinsieke motivatie)

• NADELEN:• Iemand die van zijn werk houdt, die er emotioneel bij betrokken is

• Die zich er mee identificeert

• Die zijn opbrengst vooral uit het werk zelf haalt (intrinsieke motivatie)

© 2006 JP van de Sande RuGWat is een professional?• Letterlijk: een beroepsuitoefenaar met borging

• VOORDELEN:• Iemand die afstand heeft tot zijn werk, die er emotioneel niet bij

betrokken is

• Die zich met zijn positie identificeert• Die zijn opbrengst vooral uit de resultaten haalt (extrinsieke motivatie)

• NADELEN:• Iemand die afstand heeft tot zijn werk, die er emotioneel niet bij

betrokken is

• Die zich met zijn positie identificeert• Die zijn opbrengst vooral uit de resultaten haalt (extrinsieke motivatie)

© 2006 JP van de Sande RuGEnkele voorbeelden van Professioneel

Rechtssysteem

Juridisch systeem: veranderingen• Wetgeving als scoren ipv noodzaak (groei aantal regels)

• Juridisch systeem als basis voor rechtvaardigheidsgevoel (verhouding tot naieve versie recht)

• Civiel recht: Enorme toename, Mediation• Strafrecht: Humanisering en toerekeningsvatbaarheid (Bentham

1795, Lombroso, 1875)

• Misdaad: Psychologisering: waanzin of slechte jeugd

• Straf als heropvoeding: Sociotherapeuten, TBS• Sterke toename niet-juridische deskundigen in opsporing,

procesgang, straftoemeting en strafuitvoering• Preventie: Juridisch systeem beslist over belangrijke

aspecten van opvoeding, zoals uithuisplaatsing etc.

TOEREKENINGSVATBAARHEID• Tot ca 1850 waren waanzinnigen van duivel bezeten• Dus: of gestraft (Heksen tot 1750) of opgesloten (dolhuis)

• Vanaf die tijd sprong naar psychologisering, fase van mechanisering overgeslagen?

• Charcot, Janet, Binet, Freud

• Ca 1890 Scipio Sihele La folla delinquente: toerekeningsvatbaaheid als juridisch argument

• Na WOII de ethische richting: Gerrit de stotteraar

• Nu halen we de mechanisering in, omdat psychologiseren niet blijkt te werken (Dalrymple)

Waarde getuigenissen• Geheugen blijkt in sterke mate aanpasbaar

– Herinneringen elke keer opnieuw geconstrueerd– Daardoor speelt recente kennis een rol– Herinneringen worden tot verhaal gemaakt– Relevante details worden steeds groter

• Waarneming is sterk onderhevig aan biases, vooral bij attributie van oorzaken– Primacy recency– Self serving– Positivity bias– Actor-observer

• Trainingsprocedures voor bewijsvoering en verhoor– Inquisitie, Brainwashing– marteling

College 6

Onderwijs, Media en Kunst

CONCLUSIES

Onderwijs

Geschiedenis• Fase 1: Vnl. thuisonderwijs. Indien extern meestal

op godsdienstige basis (kloosters, tempels, koranscholen).

In westen universiteiten (naar arabisch model) vanaf 1088– Mechanische kunsten. In wezen ambachten, werden bij patronus geleerd– Vrije kunsten.

• TRIVIUM: Grammatica, Rhetorica, Logica• QUADRIVIUM: Aritmetica, geologia, astronomia, musica

• Fase 2: Invoering nieuwe vakken als wiskunde, boekhouden, natuurkunde, moderne talen, etc. HBS, Belangrijke uitbreiding universiteiten (TH, KU/VU)

• Fase 3: Zelfontplooiing, individualisering, competenties, testen, projectgericht werken, splitsing wetenschap en beroep (medicijnen, HBO)

pedagogie• Eerste pedagoog Comenius(1592-1670)

– Eerste pedagogen pasten theorieën van klassieken toe, bv. Stoa bij Cats,

• Meest invloedrijk: J.J. Rousseau (1712-1778)

• Navolgers: Frobel, Pestalozzi, Montessori, Dalton, Steiner

• Kernideeën: – Mens is van nature goed – Leren verstoort ontplooing– Kind leert het beste als het gemotiveerd is– Leraar en leerling hebben soort liefdesband– Leraar moet kind manipuleren

Moderne kenmerken van onderwijs• Sterke differentiatie en integratie van schoolsoorten• Toewijzing van kinderen aan onderwijs op basis van

meting (tests en standaardexamens [CITO])

• Aanpassing van lestechnieken:– Uniformisering tehnieken en materiaal(methode!)– Gebruik van Soc. Wetsch. technologie – Opleiding leraren is vnl in Soc. wetenschappen– Grote hoeveelheid SW randinstituten

(schooladviesdiensten,onderzoeksinstituten etc)– Iedereen bemoeit zich er mee (feminisme, antiracisme

etc) zodat het eerder opvoeden wordt dan leren

media

postmodernisme• Wereld is geheel in de war

• Daarom kunnen we niet meer op de dingen rekenen

• Wel nog op de verhalen over de dingen

• Het zijn is onkenbaar, het noemen onontkenbaar• Vandaar het voorspelen van het normale leven via

de media (soaps, spelletjes, huis verbouwen)

• Vandaar vergaande eufemismen (diferentially able)

• Vandaar woordvoerders en mediatraining

• Vandaar marketing

Wegens klachten over de servicehebben we besloten

geen service meer te verlenen

Het bleek efficiënter een reclame bureauin te schakelen

Marshall McLuhan (1911-1980)

• In 1964: Understanding Media• De communicatie technologie beïnvloedt de cognitieve

organisatie, en daarmee de sociale organisatie:• …Als door een nieuwe technologie een of meer van onze

zintuigen zich kan uitbreiden in de sociale wereld, dan zullen nieuwe verhoudingen tussen onze zintuigen ontstaan. Voorbeeld: TV > meer nadruk op het visuele

• Door het uitvinden van boekdruk ontstond een mentaliteit die de wereld steeds verder compartementaliseerde en daarmee een steeds voortschrijdende specialisatie

• In die zin : The medium is the message• En ook: The global village

The Global village• De drukpers heeft ons tot rationele denkers gemaakt, die

de werkelijkheid voortdurend de- en re-construeren• De snelheid van de informatieverspreiding en de nadruk

op beelden voert ons terug naar een stam-achtige samenleving

• Dit zal de neiging tot paniek, angsten en waargenomen afhankelijkheid vergroten. Alles heeft op elk moment met alles te maken.

• Daarom zullen er in het Global Village hypes, scares, en rages voorkomen op een ongekend grote schaal

• De ‘gatekeepers’ van de informatie stroom zullen zij zijn die de media domineren

• Maar: de media werken niet direct: informatieverwerking is noodzakelijk.

Onze tijd is beperkt• Kranten: van Telegraaf naar Spits

• Tijdschriften: Jaarlijks dertig nieuwe

• Radio: Constante stroom slechte muziek

• Tv: Constante begeleiding thuisleven

• Internet: Tussen consumptie en interactie

• Telefoontje: Onontbeerlijk broertje

• Games: Avontuur en dus adrenaline

Gepsychologiseerde magazines

• Klassiek: Margriet, Libelle

• Jonger: Viva

• Glossy: Elegance etc

• Nieuw:– Psycho onderwerpen: Happinez– Identificatie: Linda– Speciale onderwerpen: Hobby

kunst

KUNST IS VERANDERD• “Kunst” : niet natuurlijk, door de mens gemaakt• Bron van kunst: bezweringsmiddel voor natuur door

imitatie van natuur (Pygmalion-Galathea)

• Kunst was er op gericht iets bij beschouwer of bij de ‘natuur’ (inclusief goden) teweeg te brengen

• Dus naar buiten gericht

• Sinds 120 jaar is kunst meer uitdrukkingsmiddel voor individuele opvattingen en emoties (Tolstoy)

• Daarmee is kunst verpsychologiseerd

Een korte geschiedenis

Litteratuur• De oorsprong van het verhaal is amusement en

moralisering (Utile dulci, Stichting en vermaak)

• De (psychologische) roman is met de Verlichting opgekomen

• Laat in de 18e eeuw is dit gaan veranderen en werden romans ook een soort analytische gehelen waarin de dynamiek van de persoonlijkheid in het middelpunt stond (Burney: Evelina; Austen: Emma; Dickens: David Copperfield)

• Honderd jaar later werd dit een dominante richting in de literatuur.– Flaubert: Madame Bovary

– Dostojewsky: Schuld en boete

– Van Deyssel: Een liefde

– Stevenson: Dr Jekyll and mr. Hyde

– Henry James: Turn of the screw

• Recente litteratuur is vnl bekentenissen over relaties in het gewone leven. Veel damesschrijvers en bijna uitsluitend dameslezers

muziek• Muziek veranderd van iets dat je doet naar iets waar

je naar luistert. En dat de hele dag

• Eindeloze herhaling: Rhytmiek ipv melodie

• Popmuziek als emotie– Why must I be a teenager in love?– I cheated myself, like I knew I would

• Muziek is gericht op identificatie

• BPM(beatsPerMinute) als soort wetenschap van de dansende

• Impact verschoven van ratio naar hersenstam

CONCLUSIES

De grote lijn• De geweldige toename in aantallen mensen vroeg

om drastische veranderingen

• De geweldige toename van de techniek maakte deze mogelijk

• Traditionele wijzen van samenleving zijn in een moderne maatschappij niet goed mogelijk

• Toch blijft het verlangen ernaar bestaan

• Zolang mens gezond en sterk is is hij met overtuiging individualist

• Voor problemen huurt hij een professional in

• In alle gebieden des levens psychologiseert het

DE GROTE TRUCS DER PSYCHOLOGEN1. Claimen dat jij wat iedereen al doet, beter doet

2. Specialisatie creëren, waar anderen zich terugtrekken

3. Over alle gebieden des levens iets te melden hebben

4. Onderwerp kiezen dat de mens het meest interesseert

5. Termen en theorieën bedenken die ieder kan begrijpen

6. De vervolgens zo ingewikkeld maken dat een professie ontstaat

7. Patiënten helpen door ze amateurpsycholoog te maken

8. Net doen of je advies geeft, maar dat toch weigeren

9. Iedereen serieus nemen, maar vooral jezelf

10. Zorgen dat er steeds meer psychologen komen

De gezondheid• Gezondheid is onze grootste schat

• Is ie slecht, dan hebben we er alles voor over

• Is ie goed, dan ook, maar dan moet de bejegening wel goed voor elkaar zijn

• De patient kan dan bewust kiezen

• Er zijn vele nieuwe ziekten ontstaan, die leiden tot medicalisering en psychologisering

• Dokter is eerst van zijn magische voetstuk afgestapt en is nu bezig ook het mechanische te verlaten

• De psychologen krijgen een steeds groter aandeel in haar opleiding

Het werk• Een goede werkgever was lang geleden

paternalistisch voor zijn knecht of gezel

• Toen het aantal knechten dramatisch toenam door de industrialisering, werd dat moeilijk

• Scientific management en socialisme schaften eendrachtig het paternalisme af

• De werknemer moet nu mondig zijn, en dus bewust

• Een leger van sociale werkers helpt hem hierbij

• Beroepsgebonden kwalen zijn veranderd van fysiek naar psychisch

• Dus: naar de psycholoog met je burnout

Het rechtssysteem• Doel van het rechtssysteem is altyd geweest de

bestaande orde te handhaven• Door de verlichting werden ook de straffen lichter• De psychologie leerde dat straffen averechts werkt• De psychologie bood nieuwe inzichten over

getuigenissen• Conflicten tussen mensen trachtte men door een

beslissing op te lossen• Tegenwoordig moet er gepraat worden• Dat gebeurt middels mediation• Juristen vragen steeds meer advies, expertise en

training aan psychologen

Het onderwijs• Sinds een eeuw voor iedereen en verplicht• Impliceert sociale mobiliteit. Voor vele immigranten

moeilijk begrijpbaar• Was gebaseerd op straf, verschoven naar beloning• Wegens schaars en lastig onderzoek is pedagogie

vooral gericht op hoe het zou moeten (ipv hoe het is)

• Idee dat kind zich moet ontplooien is essentieel in pedagogie

• Modern onderwijs krijgt sterk karakter van opvoeding en attitudevorming

• Er wordt enorm veel gemeten: werk voor psychologen

De media• Vroeger was communicatie ongemedieerd• Nu elke tien jaar een machtig medium erbij• Het medium verandert de boodschap• Sommige media zijn de boodschap• Mensen krijgen een enorme overload aan informatie• Ze kiezen dus voor het bekende• Dus wordt alleen bekende en oppervlakkige

informatie geassimileerd (nachtherkenning achterlichten)

• Wat mensen in de media opzoeken lijkt erg op het primitieve leven (moord, oorlog, sex, relaties)

• De content van de media is sterk gepsychologiseerd

De kunst• Kunst is veranderd van naar buitengericht naar

binnengericht

• Kunst is duidelijk minder elitair geworden en daarmee minder op expertise en meer op gevoel gebaseerd

• Omdat kunst streeft naar originaliteit, is uitgebreide toelichting gebruikelijk geworden

• De kunstenaar is vaak een bizar soort amateur psycholoog (denk bv. aan surrealisten)

• De kunstenaar is belangrijker geworden dan zijn werk

De mens• Het lijkt er op dat de behoeften, gevoelens en voorkeuren

van de mens niet veranderd zijn• Zijn omgeving des te meer• Er is dus een voortdurende halve bevrediging van behoeften• Dit leidt tot voortdurende pogingen tot geluk• Daarmee zijn we beter af dan onze voorouders

Ik wens U (en mezelf) dus veel geluk met de feestdagen en

in ‘t nieuwe jaar

• Restjes & aantekeningen

• 'Brinkgreve, Christien'. Het verlangen naar openheid : over de psychologisering van het alledaagse 

• Bundel artikelen met als centraal thema: de psychologisering van het wereldbeeld, zoals die in de maatschappij tot uiting komt, met name binnen overheidsbeleid en in de media. Bevat onder meer de volgende bijdragen: Politiek bedrijven met een openbaar lichaam/ door John Jansen van Galen; waarin o.a. aandacht voor het persoonlijke en het politieke bij de vrouwenbeweging. Turbobaby`s en standaardpeuters-de psychologisering van de kinderziel/ door Margalith Kleijwegt; Over de planmatige ontwikkeling van kinderen als het credo van de moderne ouder. De verdwijning van het persoonlijke/ door Christien Brinkgreve; deze laatste signaleert een heel andere trend bij de vrouwenbeweging dan John Jansen van Galen, nl: de scheiding tussen persoonlijk en openbaar, waarbij aandacht voor het persoonlijke zeer beperkt is geworden en waar de verbinding met het politieke is verbroken.

• Zelfs bij de filemeldingen hoor je tegenwoordig al dat de trein wegens zijnstoornis vertraging heeft

• Cap Gemini: we gaan van leeftijd naar leeftijdbeleving

• Onderzoek: prijs niet langer allesbepalend bij winkelkeuze

• Consumenten rekenen winkels niet meer louter af op prijs, maar ook op zaken als imago, locatie, personeel en beleving. Vooral grote winkelketens laten kansen liggen om succesvol op deze ontwikkelingen in te spelen en nieuwe belangrijke groepen consumenten zoals jongeren en allochtonen aan zich te binden.

• Dit blijkt uit de resultaten van het onderzoek Trends in Retail, dat in opdracht van Capgemini is uitgevoerd door TNS NIPO. Voor dit onderzoek zijn zowel consumenten als winkeliers ondervraagd. Ruim 70 procent van de ondervraagde consumenten geeft aan dat factoren als gemak, lifestyle, plezier en beleving bepalend zijn voor het koopgedrag.