Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen

Natuurkundig Gezelschap Middelburg 1780

De psychologische aspecten van de autonome auto

Willem Vlakveld

Twee belangrijke onderwerpen

Hoe verloopt de interactie tussen het niet autonome verkeer (met name van voetgangers en fietsers) en het autonome verkeer?

Hoe functioneren ‘bestuurders’ in autonome voertuigen als ze zo nu en dan niet en zo nu en dan wel rijden?

Veiliger:

Sensoren nemen eerder en beter waar dan bestuurders;

Automaten reageren sneller dan bestuurders;

Sensoren en automaten worden niet moe, laten zich niet afleiden, worden niet beïnvloed door emoties, et cetera.

Grotere capaciteit van wegen:

Doordat sensoren eerder waarnemen en automaten sneller handelen dan mensen, kunnen voertuigen met een korte volgtijd rijden(platooning).

Schoner:

Platooning → minder brandstof nodig.

Efficiënter en comfortabeler:

Tijdens het rijden kun je andere dingen doen.

Voordelen

Maar

Bestuurders zijn niet onmiddellijk passagiers in hun eigen auto geworden. Autonome voertuigen kunnen falen. Ze zullen voorlopig nog niet altijd en onder alle omstandigheden correct handelen.

Dit betekent dat ‘bestuurders’ onder het rijden zo nu en dan het stuur weer moeten overnemen. Lukt ze dit?

“Ironies of Automation” (Bainbridge, 1983)

Je verleert de vaardigheden die je nodig hebt als de automaat het niet meer doet.

Je moet bewaken of de automaat het goed doet, maar hoe beter de automaat het doet des te moeilijker is het om waakzaam te blijven.

“If you build systems where people are rarely required to respond, they will rarely respond when required.” (Hancock, 2014)

Psychologische factoren

Vertrouwen;

Locus of control;

Gedragsadaptatie;

Mentale werkbelasting;

‘Automation surprise’ (verrast worden door acties van het systeem);

Situatiebewustzijn.

Psychologische factoren

Vertrouwen;

Locus of control;

Gedragsadaptatie;

Mentale werkbelasting;

‘Automation surprise’ (verrast worden door acties van het systeem);

Situatiebewustzijn.

Mentale werkbelasting

De Waard, 1996

Psychologische factoren

Vertrouwen;

Locus of control;

Gedragsadaptatie;

Mentale werkbelasting;

‘Automation surprise’ (verrast worden door acties van het systeem);

Situatiebewustzijn.

Psychologische factoren

Vertrouwen;

Locus of control;

Gedragsadaptatie;

Mentale werkbelasting;

‘Automation surprise’ (verrast worden door acties van het systeem)

Situatiebewustzijn.

Situatiebewustzijn

Het detecteren van relevante zaken (niveau 1), het begrijpen van wat zich afspeelt (niveau 2) en het kunnen voorspellen hoe die situatie zich zal ontwikkelen (niveau 3) (Endsely, 1995)

Heb je door wat er om je heen gebeurt dat relevant is voor de veiligheid?

Onderzoeksvragen

Hoelang duurt het nadat bestuurders de rijtaak weer hebben overgenomen voordat ze weer helemaal situatiebewust zijn?

Welke factoren spelen een rol bij het zich weer bewust worden van de verkeeromgeving?

Als volgt omgezet in testbare vragen:

Herkennen bestuurders meer latente gevaren wanneer ze langer de tijd krijgen om het stuur van de zelfrijdende auto over te nemen?

Spelen factoren als rijervaring, persoonlijkheid, vertrouwen in de techniek, het gedrag van de ‘bestuurder’ tijdens het automatisch rijden, en de wijze waarop de bestuurder het stuur weer overneemt een rol bij hoe snel bestuurders weer situatiebewust worden?

Latente gevaren

Verkeerssituaties die niet acuut gevaarlijk zijn, maar waarbij een redelijk grote kans is dat ze zich kunnen ontwikkelen tot een acuut gevaarlijke situatie?

Houdt men andere verkeersdeelnemers in het oog die gelet op de omstandigheden, zich gevaarlijk kunnen gaan gedragen?

Kijkt men in richtingen waar niets te zien is, maar waarvandaan verkeersdeelnemers verwacht kunnen worden (bijvoorbeeld bij afdeksituaties)?

Simulatoronderzoek met‘eye tracking’

De simulator

Klik op Plaatje voor online film

Take

Over

Overdracht auto bestuurder

Auto

Drive

Overdracht Bestuurder Auto

“Out-of-the-Loop” taak

“Bejewelled’

Overt latent hazard

Covert latent hazard

Voorbeeld van een overname

Klik op Plaatje voor online film

Voorbeeld van niet gedetecteerd latent gevaar

Klik op Plaatje voor online film

Twee groepen

Ervaren bestuurders (>10.000 km, rijbewijs bezit > 5 jaar, 23-65 jaar

oud, geen last van bewegingsziekte)

4 s overname tijd: N = 25, 80% man, gemiddelde leeftijd 47,6 (SD =12,0)

6 s overname tid: N = 25, 80% gemiddelde leeftijd 41,1 (SD =8,3)

Twee condities

Percentagelatentegevarenwaar naargekeken is

4s Groep M = 29 (SD= 17.5), 6s Groep M = 47 (SD = 18.5), χ2 (1, N = 50) = 12.573, p < .001

Wright et al., 2016

Wright, T.J., et al.(2016) Experienced drivers are quicker to achieve situation awareness than inexperienced drivers in situations of transfer of control within a Level 3 autonomous environment. Proceedings of the Human Factors andErgonomics Society Annual Meeting, 60(1), p. 270-273

Wat zijn goede voorspellers voor het aantal latente gevaren waar men naar kijkt? (Multiple regressie analyse)

Significante voorspellersOvernametijdDe snelheid waarmee men zijn ogen weer op de weg heeft na het alarmHet koesteren van een zeker wantrouwen jegens de onfeilbaarheid van autonome voertuigen

Niet significante voorspellersEen hang naar risicogedragOpkijken van het spelLeeftijdKilometrage

Adjusted R2=0.367; F(3,39)=9.105, p <.001

Conclusies (in combinatie met Wright et al, 2016)

Ervaren bestuurders die uit de ‘loop’ zijn hebben gemiddeld 6 seconden nodig om na een alarm weer volledig situatiebewust te worden.

Hoe eerder bestuurders na een alarm hun ogen weer op de weg hebben hoe sneller ze door hebben wat er om hen heen gaande is.

Bestuurders die een zekere scepsis koesteren jegens zelfrijdende auto’s lijken waakzamer te blijven als de zelfrijdende auto op ‘autopilot’ staat.

Dank u wel voor aandacht