Flipping the Classroom

De presentatie begint wat aarzelend, met een anekdote. Salman Khan vertelt dat hij een filmpje met

uitleg voor zijn neefjes op youtube zette. Tot zijn verbazing vonden ze zijn “les” op youtube leuker

dan in het echt. En daar is hij over na gaan denken. Waarom zou dat zijn?

De ideale lessituatie is dat je een op een met een leerling kunt oefenen. Daarom zijn bijlessen vaak zo

effectief, daarom heeft het zin om je kinderen thuis te helpen met huiswerk. Maar zie dat maar eens

voor elkaar te krijgen in het gewone leslokaal.

De uitleg op youtube creëerde die situatie. Zijn neefjes konden keer op keer de video afspelen, net zo

vaak tot ze alles hadden begrepen. Ze hoefden niet keurig met de armen over elkaar te luisteren

wanneer Khan het moment daar achtte, nee de informatie was beschikbaar wanneer zij die nodig

hadden. Vanuit die gedachte was het maar een kleine sprong naar het volgende idee: kunnen we de

informatie die leerlingen nodig hebben voor een bepaald vak of een gekozen thema beschikbaar

maken op youtube of op een andere manier digitaal presenteren?

Salman Khan vertelt verder, steeds enthousiaster. Op het eind wordt duidelijk wat de kern van zijn

betoog is. ICT maakt op deze manier ruimte vrij voor de docent om samen met de leerling te oefenen

in de klas. En, zo vervolgt hij enthousiast, de leerlingen kunnen elkaar ook helpen. Ze kunnen in

groepjes werken in de klas, natuurlijk, maar ook kunnen ze, via het internet, samenwerken waarbij

de fysieke afstand geen bezwaar is. De theorie is voortdurend digitaal beschikbaar, ook voor die

jongen uit een achterstandswijk die eerst voor zijn familie moet zorgen. Maar er is meer.

De docent kan veel beter volgen waarmee de leerling bezig is. Welke bronnen gebruikt hij, welke

onderwerpen kosten wat meer tijd en voor welke onderdelen van de lesstof scoort de leerling

moeiteloos een voldoende? Het bijhouden van deze statistieken leerde ook dat het beeld van de

docent vaak niet klopt. Er zijn veel minder zwakke leerlingen dan gedacht; de grafiek van de leerlijn

geeft aan dat de leerling na een moeilijk onderwerp de tijd vlug inhaalt.

Deze manier van lesgeven, waarbij de theorie digitaal beschikbaar is en de lestijd vooral gebruikt

wordt om aan opdrachten te werken, wordt flipping the classroom genoemd. Wat eerst thuis

gebeurde (oefenen), is verplaatst naar het leslokaal. Wat eerst in het leslokaal plaatsvond

(kennisoverdracht), is nu op de computer gezet.

Kritische opmerkingen volgen nog. Eerst maar even genieten!

http://teachingwithted.pbworks.com/w/page/37315118/Flipping-the-Classroom

Een geweldige presentatie, waarbij ik toch wat aantekeningen wil plaatsen.

De ondertitel van deze lezing is “Let’s use video to reinvent education”. Laten we video inzetten om

lesgeven opnieuw uit te vinden. Daaronder ligt de aanname dat onderwijs nog steeds overal zo is

georganiseerd dat er vooral frontaal wordt lesgegven: de docent verteld, legt uit en de leerling

luistert. Vervolgens mag de leerling bij het maken van het huiswerk erachter komen of hij de lesstof

begrepen heeft. Dat doet onrecht aan alle onderwijsvernieuwingen en alternatieve lesmethodieken.

Salman Khan refereert met deze ondertittel, die nadrukkelijk op het eind van de presentatie in beeld

wordt gebracht, aan een onderwijspraktijk die zeker geen gemeengoed is in de westerse landen.

De klassikale les wordt vervangen door een videopresentatie van de docent. Alle presentaties bij

elkaar vormen een gesproken reader, op de lange termijn zelfs een wezenlijk onderdeel van een

digitale bibliotheek waaruit de leerlingen kunnen putten. Ik vind het een prachtig idee, maar ik denk

wel dat de lerarenopleiding een speciale leergang “Videopresentatie” zal moeten opzetten.

Initiatieven die dicht bij wat Khan voor ogen staat zijn er al: praktijklessen op video.

Salman Khan denkt sterk vanuit de docent. Hij benadrukt de tijd die er voor de docent vrijkomt om

met de (individuele) leerlingen om te gaan. Hij neemt hierbij een voorschot op de veelgehoorde

kritiek dat de inzet van de computer in het onderwijs het leerproces tot een mechanisch gebeuren

maakt, waarbij de interactie tussen docent en leerling ontbreekt. Ik geef hem daarin gelijk, maar de

praktijk is weerbarstig. Ook wanneer je als docent in de situatie verkeert dat je tijdens de les tussen

de leerlingen staat en continu bezig bent met hen, is het oppassen geblazen. Wie geef je het eerst

aandacht, wie laat je samenwerken, bij welke leerling kun je de hulp of coaching doorschuiven naar

de volgende les? Ook het vlees van de docent is zwak, we zijn allemaal geneigd om te reageren op

het duidelijkste appel en we weten ook allemaal dat we wel eens een rustige leerling “vergeten”.

Het leerlingvolgsysteem is ook geautomatiseerd bij Salman Khan. Een PTA dat is gevisualiseerd in

Excel en een grafiek die de vorderingen in de tijd aangeeft. Uiteraard is de grafiek eenvoudig uit te

breiden met de gemiddelde prestaties van de klas en/of jaargang. Prima, hoe meer inzicht de leerling

heeft in zijn eigen leerproces, des te beter kan hij de grip houden op zijn eigen ontwikkeling. Wat ik

echter mis is een registratie van de activiteiten van de docent. Ik weet het, tijdschrijven is niet

populair. Toch ben ik van mening dat je als docent hetzelfde moet doen als wat je vraagt van je

leerlingen. De winst van het bijhouden van je activiteiten is niet alleen dat je je eigen handelen beter

kunt evalueren, maar dat je ook beter ziet welke leerlingen op welk moment hulp nodig hebben.

Gewapend met die kennis kun je de videoprestaties verbeteren, waardoor etc. etc.

Zoals ik al eerder opmerkte: Salman Khan heeft het wel erg gemakkelijk over reinvent education. In

1998 is er een boek verschenen: De gekantelde school, van P. Delhoofen. Hij zet daarin alle

werkvormen in het onderwijs op een rij en laat het verband zien tussen visie en inrichting van het

onderwijs. Delhoofen geeft antwoord op de vraag hoe je het onderwijs kunt organiseren als je

werkelijk de leerling en zijn leerproces centraal wilt stellen. Het is maar een van de vele handboeken

die er zijn verschenen, naast de publicaties in de (vak)bladen over vernieuwingen in het onderwijs.

Is er dan niets vernieuwend aan Flipping the Classroom? Jawel, ICT (met de nadruk op technologie)

fungeert als vliegwiel, als katalysator om de beoogde verandering tot stand te brengen. Het idee om

leerlingen tijdens de lestijd vooral te laten oefenen en te laten werken aan opdrachten, de gedachte

om de tijd voor de docenten vooral te benutten voor de interactie met de leerlingen, is niet nieuw.

Praktische bezwaren en ongemakken als weerstand tegen deze onderwijsmethodiek kunnen met ICT

worden ondervangen. De presentatie van Salman Khan maakt dat bijzonder goed duidelijk.

Met dank aan Yvonne Kuypers (Malmberg), die mij attent maakte op de videopresentatie van Salman

Khan.