De pijn de baas!

Philomeen T M Weijenborg MD PhD, Gynaecoloog LUMC

20 januari 2018

Disclosure belangen spreker

20 januari 2018

Ervaringsdeskundigen

20 januari 2018

Onderwerpen

• Langdurige ofwel chronische (buik)pijn (CBP) centraal

• Feiten

• Definitie van CBP, voorkomen, theorie over pijn

• Buikpijn en gynaecologie

• Evidence tav behandeling (literatuur)

• In de praktijk

• Conclusie(s)

20 januari 2018

Chronisch buikpijn – definitie en voorkomen

Definitie:Definitie:Definitie:Definitie:

6 (3) mnd klachten van pijn in de onderbuik,

niet alleen aan cyclus (dysmenorroe) of seksuele activiteit (dyspareunie) gebonden,

(nog) geen oorzaak gevonden (SOLK)

Voorkomen:Voorkomen:Voorkomen:Voorkomen:

Algemene bevolking: 15/100 -> huisarts 4/100 -> naar medisch specialist 40/100

20 januari 2018

Theorie over pijn (1)

20 januari 2018

Acute pijn:

een onplezierige sensorische ervaring

die in verband staat met feitelijke weefselbeschadiging

Chronische pijn:

een onplezierige sensorische en emotionele ervaring

die in verband staat met feitelijke of mogelijke weefselschade

of die beschreven wordt in termen van deze schade. (IASP)

Theorie over pijn (2)

20 januari 2018

Dualistisch: oorzaak < - > gevolgDescartes rond 1600

Gate-control theorieMelzack & Wall, 1965

Heden

Lichamelijke (gynaecologische) factoren bij buikpijn

20 januari 2018

Adhesies

Endometriose

Ovariumcyste

Myomen

Prolaps

Interstitiële cystitis

IBS/PDS

Bekkenbodem hypertonie

ACNES/nerve entrapment

Na buikoperaties ( bv SC)

Etc etc…

20 januari 2018

Adhesies

Endometriose(cyste)

Myoom = vleesboom

Ovariumcyste

Laparoscopie en buikpijn

• Vrouwen met CBP: 61 % afwijkingen - 40% geen afwijkingen

• Vrouwen zonder CBP: 30% afwijkingen

• Meest voorkomend: endometriose, adhesies, myomen, cysten

Relatie tussen (ernst van) pijn en bevindingen is onduidelijk!

20 januari 2018

Psychologische factoren en buikpijn

• angst en depressie

chronisch buikpijn = chronische pijn > geen pijn

• onverklaarde klachten & ziekte angst

chronisch buikpijn = chronische pijn> geen pijn

• geweld

chronisch buikpijn = chronische pijn > geen pijn

20 januari 2018

Behandelingen (evidence uit de literatuur)

• Medicamenteus

• progestativa/Mirena IUD

• antidepressiva

• pijnmedicatie

• chirurgisch (adhesiolysis; UE)

• Fysiotherapie

• Psychologische facetten bespreken

Conclusie: geen uitspraak over welke behandeling effectief is tav pijnvermindering

20 januari 2018

Conclusies

• Pijn is persoonlijk en onzichtbaar

• Pijn is een gevoel, het is onaangenaam en het voelt als schade….

• Pijn is niet vast te pakken, niet te zien bij onderzoek of op een scan

• Acute pijn is een waarschuwing tav weefselbeschadiging

Bij chronische pijn heeft pijn deze signaalfunctie niet (meer)….

• Tot nu toe geen effectieve ( medische) behandeling!

20 januari 2018

20 januari 2018

Het onderzoek en de klinische praktijk in Leiden

20 januari 2018

1989 2009

Kenmerken vrouwen met CBP

20 januari 2018

Gem lftd: 38.4 jr (17-76)

83% samen met partner

74% laag opleidingsniveau

55% betaalde baan

30% WAO

36% geweld

CBP 6 jaar (0.5 - 35)

85% chirurgische interventie, 52% geen afwijkingenN=214

Kwaliteit van leven van vrouwen met chronisch buikpijn

20 januari 2018

Conclusies

• CBP is een lang durende klacht: herstel 1:5

• CBP gaat gepaard met verminderde QOL

• Psychologische factoren mn catastroferen kan een rol

spelen bij herstel/chroniciteit

• 1:3 vrouwen houdt buikpijn na een acute episode

20 januari 2018

De praktijk

• Uitgebreide anamnese

• Informatie over pijn, relatie tussen gevolgen van pijn en pijn

• Motivatie voor (multidisciplinaire) aanpak om ‘met de gevolgen van

pijn zo goed mogelijk om te leren gaan’

20 januari 2018

Chronisch (buik)pijn

Coping met & idee over de klacht

Gevolgen

cognitief - emotioneel gedrag lichamelijk sociaal

Anamnese volgens het ‘gevolgenmodel’

20 januari 2018

Vicieuze cirkels (tussen gevolgen van pijn en pijn)

20 januari 2018

• ‘ik kan niet doen wat ik wil’-> frustratie/ boos -> spierspanning-> (toename van) pijn

• ‘ik laat me niet kennen’-> overactief -> gaat te lang door -> te weinig herstel

• ‘Vanwege de pijn sport ik niet meer’-> conditieverlies -> iedere inspanning leidt tot meer

pijn (en overgewicht)

• ‘Tegenzin om pijnstillers te nemen’ -> steeds nagaan of pijn nog aanwezig is -> hypervigilant

-> pijn blijft bestaan

• ‘Aanhoudende pijn’ -> falen als moeder, partner, werknemer, vriendin -> negatief zelfbeeld

-> eenzaam, depressieve gedachten, moedeloos, hopeloos

Wat ook kan meespelen………….

20 januari 2018

• De dokter lijkt niet geïnteresseerd

• Ik ben gespannen en angstig…tot nu

toe alleen gehoord: ‘Ik kan niets voor u

doen…’

• Omdat ze geen oorzaak kunnen vinden

denken ze zeker dat het psychisch is..

• Anderen denken dat ik me aanstel

• Ik denk dat ik me aanstel: ‘er is immers

niets te zien’

• Bij lezen van verwijsbrief: ‘oh….pfff..’

• ‘Dit gaat me tijd kosten en..(die ik niet

heb….)’

Slecht nieuws en transitie: meest moeilijke maar essentieel voor vrouw met pijn en de dokter

20 januari 2018

Dualistisch: oorzaak-gevolg Multidimensioneel: biopsychosociaal

Inventarisatie en begeleiding gericht op de gevolgen van pijn

20 januari 2018

Effect: een goed leven met pijn!

‘zelf’ controle over de (mate van) pijn

Conclusies

• Chronische pijn komt veel voor; geen somatische oorzaak; geen effectieve behandeling

• Pijn is persoonlijk: het is een gevoel (onaangenaam, als schade..)

• Pijn is onzichtbaar -> geen verder onderzoek (‘er staan geen bordjes bij…’)

• Pijn kan impact (gevolgen) hebben op dagelijks leven.

• Deze impact beïnvloedt de (ernst van de) pijn via diverse vicieuze cirkels

• Inventarisatie van impact volgens het ‘gevolgen model’ levert ingrediënten voor begeleiding

De pijn de baas !

20 januari 2018

20 januari 2018

Met dank voor uw aandacht