1

De Indische roots van Waldemar Torenstra

R.G. de Neve

Inleiding De aflevering van de tv-serie Voorouders van verre op 16 februari 2013 met in de hoofdrol film- en tv-acteur Waldemar Torenstra kreeg, zoals inmiddels bij velen bekend, een verrassende ontknoping. De partner van presentatrice en actrice Sophie Hilbrand en vader van haar twee kinderen bleek namelijk een adellijke grootmoeder te hebben, een overgrootvader die kamerheer in buitengewone dienst was geweest van Koningin Wilhelmina en Koningin Juliana en was als kers op de taart een afstammeling van Willem van Oranje. Begrijpelijkerwijs kreeg met name dit laatste aspect in de periode na de uitzending veel aandacht. Zijn Indische roots trokken in vergelijking daarmee minder aandacht van de media en het grote publiek. En de aandacht die er was, concentreerde zich vooral op het feit dat een van zijn voorvaders de resident was – gedoeld werd op Reinier Scherius, resident van Menado – aan wie Eduard Douwes Dekker (Multatuli) als gewestelijk secretaris ondergeschikt was geweest.

Regelmatige tv-kijkers zullen Waldemar Torenstra de afgelopen jaren ongetwijfeld wel eens voorbij heb-ben zien komen. Zo speelde of speelt hij mee in enkele tv-series, zoals Grijpstra & De Gier (2007), Divorce (2012-2016) en Vechtershart (2015-heden). Daarnaast had hij onder meer een rol in de speel-films Ja zuster, nee zuster (2002), Zomerhitte (2008) en Bride Flight (2008). Hij debuteerde overigens als acteur op het toneel en was jarenlang verbonden aan het Noord Nederlands Toneel. Sinds 2006 zijn hij en presentatrice en actrice Sophie Hilbrand een stel. Samen hebben ze een zoon en een dochter. In deze bijdrage wordt de Indische familiegeschiedenis van Waldemar Torenstra genealogisch verder uitgediept, waarbij we zullen zien dat hij niet alleen afstamt van Willem van Oranje en een hele reeks tot de Nederlandse adel behorende personen, maar ook de Chinese vrouw Caroline en een onbekende Boegi-nese vrouw1 tot zijn voorouders mag rekenen. Bovendien figureren in die geschiedenis twee voorvaders, namelijk Thomas Nagel (1740-1823) en Carel van Naerssen (1754-1821), die zonder blauw bloed in hun aderen op hun manier zeker ook interessant zijn.

  2

De verbindende schakel met Nederlandsch-Indië is zijn overgrootmoeder Henriëtte Jacoba Scherius (1885-1950), de erkende dochter van een zoon van de hiervoor genoemde resident Scherius. Zij werd de moeder van Waldemars grootvader van moederszijde Reinier Carel van Mansvelt (1909-1984). Haar eigen Chinese moeder kennen we door haar huwelijks- en overlijdensakte (alleen) bij haar Europese naam Caroline. Via haar vader Reinier Carel Scherius (1857-1909) en diens moeder Carolina Charlotta Nagel (1837-1905), de vrouw van de resident, komen we uit bij het echtpaar Frederik Willem Nagel (±1800-1836)-Carolina van Naerssen (±1800-1853). Frederik Willem Nagel was infanterieofficier in het Oost-Indische leger en verliet in 1833 de militaire dienst in de rang van kapitein. Over hem valt verder niet zoveel te vertellen. Hij werd waarschijnlijk op Ceylon geboren, maar zijn ouders zijn onbekend. Zijn grootvader Thomas Nagel vertrok a/b van het schip “Schagen” op 1 sept. 1763 als bombardier op een maandgage van 30 gulden in V.O.C.-dienst naar Azië.2 Hij werd geboren op 5 februari 17403 en gaf bij zijn indiensttreding op afkomstig te zijn uit Brunswijk. Hij overleed op 9 mei 1823 te Jaffna[patnam],4 gelegen op de noordpunt van Ceylon en de hoofdplaats van het gelijknamige commandement.5

Overlijdensbericht van Thomas Nagel in: Bataviasche Overlijdensbericht van Thomas Nagel in: The Asiatic Journal Courant van 1 november 1823. and Monthly Register for British India and its Dependencies Vol. XVI (July to December 1823 (Londen 1823) 519.

Grafschrift van Thomas Nagel in: Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society. Volume XVI. 1899-1900 (Colombo 1901) 40.

  3

Grootboek van het schip “Schagen”, V.O.C., inv.nr. 14476, fol. 120. Thomas Nagel deed bij het wapen der artillerie dienst te Jaffnapatnam en was ultimo dec. 1771 en ulti-mo dec. 1775, respectievelijk extraordinair en ordinair vuurwerker. In 1780 en 1788 werd hij bevor-derd tot respectievelijk ordinair luitenant en kapitein en in 1769 en 1771 tevens aangesteld als land-meter. In 1786 volgde zijn aanstelling tot hoofd ‘in de Wanny’ in het noorden van Ceylon.6 In zijn nieuwe hoedanigheid ging hij voortvarend te werk. Hij reorganiseerde het bestuur en stak veel eigen geld in het ontwikkelen van de landbouw. In 1789 bestierde hij de Wanny dan ook de facto als een privé-domein. Met de gouverneur in Colombo kwam hij dat jaar voor een periode van vijf jaar overeen een deel van zijn winsten aan de V.O.C. af te staan en de salarissen van de civiele compagniesdienaren te betalen. De gages van de militairen bleven voor rekening van de V.O.C. Zijn aanpak resulteerde in een aan-zienlijke toename van de padiopbrengst (250%) en daarmee ook in de opbrengst van de landrente (een tiende van de oogst in geld of natura te betalen). Bovendien verplichtte hij de bevolking twaalf dagen per jaar voor de Compagnie te werken (een praktijk die elders op Ceylon ook voorkwam). Voor elke verzuim-dag moesten zij een bepaald bedrag betalen. Feitelijk kon die verplichting dus worden afgekocht. Hoewel de regering in Batavia nooit formeel akkoord is gegaan, was Nagel ten tijde van de Engelse verovering van Ceylon (1795) nog steeds heerser in zijn eigen geschapen koninkrijkje.7 Ook in familiair opzicht was hij ondernemend. Hij trouwde drie maal, met Hendrina Philipina Vos,8 dochter van Hendrik Marten Vos en Johanna Carlier; Johanna Sophia, dochter van [Johannes] Louis Brochet de la Touperse en Ursula Magdalena Otley; en (getrouwd 23 juli 1797) Petronella Numan, weduwe van predikant Johannes Engelbert Hugonis. Volgens de berichten had hij een grote familie, maar wie zijn kinderen en kleinkinderen waren, is met uitzondering van een dochter onbekend. De vader van Frederik Willem Nagel werd vermoedelijk geboren uit het eerste huwelijk. Frederik Willem Nagel had naast een tot de verbeelding sprekende grootvader een schoonvader die even-eens niet onopgemerkt bleef. Hij heette Carel van Naerssen9 en was blijkens een verklaring van de stede-lijke regering van Breda uit 1780 ‘van deftige familie’ en wat hemzelf betreft ‘van een goed comportement en wel sodanig dat aen ons deswegens nooit eenige de allerminste klagten zijn voorgekomen’. Datzelfde jaar vertrok hij als onderkoopman in V.O.C.-dienst naar Nederlandsch-Indië en kwam in 1781 in Batavia aan. Binnen een jaar was hij getrouwd om in 1784 met zijn echtgenote in Nederland terug te ke-ren. In 1789 vertrok hij voor de tweede maal als onderkoopman in V.O.C.-dienst naar de Oost, echter zijn vrouw en kinderen achterlatend en ‘zich van hun verderen levensloop weinig aantrekkende’.

  4

Zilveren theepot, vervaardigd naar aanleiding van het huwelijk (1724) van Carel van Naerssen en Johanna Catharina van der Heijden de Gouda, voorzien van hun alliantiewapen (collectie Amsterdam Museum). Zij waren de grootouders van de Carel van Naerssen die naar Nederlandsch-Indië vertrok en daar resident te Grissee was en met een Boeginese vrouw kinderen kreeg. In 1800 werd hij benoemd tot resident te Grissee, maar in 1808 wegens zijn houding jegens de Engel-sen door gouverneur-generaal Daendels ontslagen. Van 1812 tot in 1816 – dus tijdens het Engelse be-stuur over Java – was hij opnieuw resident te Grissee. Na het herstel van het Nederlands gezag over Java in 1816 gaf hij die residentie aan zijn opvolger over. F. de Haan oordeelde in ‘Personalia der periode van het Engelsch bestuur over Java 1811-1816’ negatief over hem. Hij was volgens deze auteur een ‘prul’ en wel in die mate dat men zich op basis van zijn correspondentie moet afvragen ‘wat de man eigenlijk uit-voerde te Grissee; een klerk had het precies even goed gekund’. Wel was hij een ontwikkeld man, die goed Frans verstond, een ‘flinke boekerij’, ‘surgical and other instruments’ en een ‘chemisch laboratorium’ bezat. Bovendien was hij ‘zeer vermogend. Kortom, in de woorden van De Haan, ‘een dilettant geleerde, een prulambtenaar, een aangenaam mensch’.10 Tijdens zijn tweede periode op Java leefde Van Naerssen in concubinaat met een Boeginese vrouw. Haar naam is niet bekend, maar bij haar verwekte hij drie dochters en twee zoons. Uit zijn oudste zoon stamt een uitgebreid nageslacht. De dochters trouwden met in Azië geboren Europeanen. De jongste dochter werd de vrouw van Frederik Willem Nagel, die we hiervoor al tegenkwamen. Concluderend kunnen we stellen dat het met Nederlandsch-Indië verbonden voorgeslacht van Waldemar Torenstra uit meer bestaat dan alleen een resident. Mannen als Thomas Nagel en Carel van Naerssen hebben eveneens bijgedragen aan zijn kleurrijke familiegeschiedenis. Over de achtergrond van zijn niet bij naam bekende Boeginese voormoeder zullen we vermoedelijk altijd in het duister tasten. Dit geldt ook voor de Chinese vrouw Caroline, helemaal zolang we haar Chinese naam niet kennen.

Indische afstamming van Waldemar Torenstra I. Een BOEGINESE VROUW, wier kinderen werden geadopteerd door CAREL VAN NAERSSEN, geb. Breda 18 nov. 1754, onderkoopman in V.O.C.-dienst, resident te Grissee 1800-1808 en 1812-1816, overl. Grissee 27 mei 1821,11 zn. van Mr. Carel Hendrik van Naerssen en Antonia Maria Sonnemans. II. CAROLINE VAN NAERSSEN, geb. Batavia verm. na 19 mei 1799 en vóór 18 mei 1800, overl. Soe-rabaja 28 okt. 1853, tr. Soerabaja (ondertr. ald. 29 sept.) 1 okt. 1820 FREDERIK WILLEM NAGEL, geb. op Ceylon verm. omstr. 1800, kadet aan de militaire school te Semarang 10 aug. 1818,12 tweede lui-tenant bij het bataljon infanterie nr. 20 1818-182313 en het 1e bataljon van de 20e afdeling nationale infanterie 1823-1824,14 eerste luitenant bij het 1e bataljon van de 20e afdeling nationale infanterie 1824-1828,15 kapitein bij het algemeen werfdepot te Soerabaja 1828-1830,16 geplaatst bij het 2e batal-jon infanterie 1830-1833,17 ontslag uit militaire dienst 1833,18 overl. Semarang 1 dec. 1836, zn. van .....

  5

III. CAROLINA CHARLOTTA NAGEL, geb. Semarang 23 mei 1837, overl. ’s-Gravenhage 21 juni 1905,19 tr. Probolingo 17 dec. 185520 REINIER SCHERIUS (R.N.L.), geb. Amsterdam 12 juni en ged. ald. (Nieuwe Kerk) 18 juli 1810, klerk ter algemene secretarie te Batavia -1832, derde commies 2e klasse 1832-183321 en tweede commies 1833-183522 bij de resident van Palembang, civiel gezaghebber te Moara Kompeh (Palembang) 1835-1836,23 idem te Gorontalo 1836-1840,24 secretaris van de residen-tie Ternate 1839-1843,25 assistent-resident van Saparoea en Haroeko (Amboina, Molukse Eilanden) 1843-1848,26 resident van Menado 1848-1852,27 met verlof naar Nederland 1851-1854,28 resident van Probolingo 1855-1864,29 wegens ziekte twee jaar verlof naar Nederland 1864,30 eervol ontslag uit ’s-lands dienst en pensioen 1866,31 overl. Brussel 4 mei 1869, zn. van Reinier Scherius en Catharina Gesina Tenkink.

Opgaven burgerlijke stand in: AN 1857, 490. IV. REINIER CAREL SCHERIUS,32 geb. Probolingo 21 sept. 1857,33 geëmployeerde op de suikeronderneming Ngempit (Pasoeroean) -1885, administrateur van de suikeronderneming Bekasi Oost of Winongan (Pasoeroean) 1885-,34 bibitplanter35 te Toe[m]pang bij Malang (Pasoeroean),36 overl. Malang 24 juli 1909, erkende een dochter (generatie V) van de CHINESE VROUW CAROLINE. V. HENRIËTTE JACOBA SCHERIUS, geb. Ngempit 15 maart 188537 en erk. Pasoeroean verm. tussen omstr. 28 sept. en omstr. 7 okt. 1887,38 overl. Utrecht 28 sept. 1950, tr. ’s-Gravenhage 20 aug. 1904 GERRIT JOHAN VAN MANSVELT, geb. Steenbergen 5 juni 1873, postdirecteur, overl. Utrecht 17 juli 1931,39 zn. van Gerrit Johan van Mansvelt en40 Johanna Fredrika Beek.

Opgaven burgerlijke stand in: Naamlijst 1889, 314. VI. REINIER CAREL VAN MANSVELT, geb. De Rijp 21 maart 1909, arts, overl. ’s-Gravenhage 14 okt. 1984, tr. ’s-Gravenhage 24 maart 1942 WENDELA CATHARINA MARIA BARONES VAN LYNDEN, geb. ’s-Gravenhage 7 okt. 1917, overl. ’s-Gravenhage 23 aug. 2006, dr. van Mr. Willem Jacob baron van Lynden en Anna van Hangest barones d’Yvoy.41 VII. WELMOED VAN MANSVELT (1946) tr. NICOLAAS TORENSTRA (1943). VIII. WALDEMAR GOVINDA TORENSTRA, geb. Amsterdam 29 maart 1974, acteur, sinds 2006 partner van SOPHIE FRANCINE HILBRAND, geb. Alkmaar 5 okt. 1975, tv- en radiopresentatrice en actrice. Uit deze relatie een zoon en een dochter.

  6

Bijlage 1 Huwelijksakte van Gerrit Johan van Mansvelt en Henriëtte Jacoba Scherius

  7

Bijlage 2 Overlijdensakte van Carolina Charlotta (Nagell, ten rechte) Nagel

Verkorte bronverwijzingen in de noten Adresboek Adresboek van Nederlandsch-Indië. Almanak Almanak van Nederlandsch-Indië. AN Almanak en naamregister van Nederlandsch-Indië. DNL De Nederlandsche Leeuw (kwartaalblad van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap

voor Geslacht- en Wapenkunde). LDS The Church of Jesus Christ of Later-Day Saints (Mormonen). NA Nederland’s Adelsboek. Naamlijst Naamlijst van Europesche inwoners van Nederlandsch-Indië. RA-I Regeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Eerste gedeelte.

Noten                                                         1. De Boeginezen waren een etnische bevolkingsgroep die in oorsprong op het zuidelijk deel van het eiland Celebes woonden.

Ten tijde van de Nederlandse aanwezigheid in de Indonesische archipel (V.O.C., koloniale tijd), trof men Boeginezen ook aan op andere eilanden van de archipel (Java, Borneo, Sumatra, de Molukken). Thomas Stamford Raffles, de Engelse luitenant-gouverneur van Java gedurende de periode 1811-1816 schreef over de Boeginezen in zijn Geschiedenis van Java (Nederlandse vertaling door J.E. de Sturler en in 1836 verschenen bij de Gebr. Van Cleef te ’s-Gravenhage en Amster-dam) het volgende (pag. 127): ‘De ondernemendheid der Arabieren, Chinezen en Boeginezen is zeer groot; zij zijn veelal ervarende handelaren, en Europeanen, die met het karakter van elke dezer natiën bekend zijn, kunnen zich op de nakoming hunner verbintenissen veilig verlaten, en wederkeerig hun vertrouwen winnen. Velen van hen, bijzonder bij de Boeginezen, bezitten aanzienlijke kapitalen.’

2. Nat. Archief, Archieven V.O.C., Grootboek van het schip “Schagen”, inv.nr. 14476, fol. 120. 3. Zie zijn grafschrift in: Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society. Volume XVI. 1899-1900 (Colombo 1901) 40;

en J. Penry Lewis, List of Inscriptions of Tombstones and Monuments in Ceylon (Colombo 1913) 228. 4. Zie zijn overlijdensbericht in: Bataviasche Courant van 1 nov. 1823. 5. De commandeur van Jaffnapatnam was direct ondergeschikt aan de gouverneur van Ceylon, die te Colombo zetelde. 6. De opgegeven benoemingsjaren zijn ontleend aan: Naamboek van de Wel-Edele Heeren der Hooge Indiasche Regeering, zoo tot,

als buiten Batavia; mitsgaders van de Politique Bedienden, die van de Justitie, de Kerk, Burgery, Zeevaart, Militie, Arthillery, Chirurgie, &c., zoo als dezelve [...] alhier in weezen zijn bevonden; Item der Gouverneurs, Directeurs en Commandeurs, mitsgaders verdere Opperhoofden en mindere Bedienden op de respective Comptoiren van Indië [...]. Deze publicatie verscheen jaarlijks,

  8

                                                        zowel te Batavia, als Amsterdam (bij de Amsterdamse reeks begint de titel met Naamboekje) en bevat een opgave van het Compagniespersoneel in de hogere rangen (bijvoorbeeld soldaten en de massa der ambachtslieden ontbreken) doorgaans per ultimo december van een jaar. In dit geval zijn met name de naamboeken van belang die de stand van zaken weergeven per ultimo dec. 1771, 1775-1776, 1779-1780, 1785-1789. De Wanny was een streek ten zuiden van Jaffna, die omstreeks 1785 gewapenderhand direct onder Nederlands bestuur werd geplaatst. Daarin had Thomas Nagel een aanzienlijk aandeel.

7. Zie voor de activiteiten van Thomas Nagel in de Wanny: Alicia Schrikker, ‘Dutch colonial attitude on Ceylon in the late eighteenth century: the memoranda of Thomas Nagel and Jacob Burnand’. Het betreft een paper, geschreven ten behoeve van de TANAP-workshop aan de Universiteit van Xiamen (China) in 2003 en via internet in pdf-format te downloaden. Dr. A.F. Schrikker is als universitair docent verbonden aan de Universiteit van Leiden. TANAP staat voor: Towards a New Age of Partnership in Dutch East India Company Archives and Research.

Zie ook (proefschrift): Alicia Frederika Schrikker, Dutch and British colonial intervention in Sri Lanka c. 1780-1815. Expansion and reform (Leiden 2007) 103-107.

Zie tevens: E.H.V., ‘Nagel of the Vanni’, Journal of the Dutch Burgher Union 23 (1934) 144-147; en Frits van Dulm, ‘Zonder eigen gewinne en glorie’. Mr. Iman Wilhelm Falck (1736-1785), gouverneur en directeur van Ceylon en Onderhorigheden (Hilversum 2012) 371.

8. Geb. 20 mei en ged. Colombo 9 aug. 1754, overl. 23 juni 1774 en begr. Jaffnapatnam (Hollandse Kerk).) 9. Zie uitgebreider over hem en zijn nageslacht: Roel de Neve, ‘Bastaardij op zijn Indisch. Bijlage. De Indische tak van het uit

Dordrecht afkomstige geslacht Van Naerssen’, DNL 2011, 187-200, ald. 196-200. 10 . F. de Haan, ‘Personalia der periode van het Engelsch bestuur over Java 1811-1816’, Bijdragen tot de Taal-, Land- en

Volkenkunde van Nederlandsch-Indië 92 (1935) 617-620. 11 . Overlijdensbericht in: Bataviasche Courant van 9 juni 1821 (67 jaar oud, gepensioneerd resident van Grissee;

ondertekening door zijn schoonzoons A. van Moesbergen, C.A.F. Loth, T (lees: F).W. Nagel, en zoon F. van Naerssen. 12 . Javasche Courant van 22 aug. 1818. De school werd geopend op 10 aug. 1818 en F.W. Nagel werd toen onder de kadetten

genoemd. De kadetten werden onderwezen in de wis- en natuurkunde, aardrijks-, sterren- en zeevaartkunde, ‘practische exercitien der infanterie’, bouwkunde, tekenkunde, Engels, Nederlands, geschiedenis en de inlandse talen. Aangezien Nagel al in Almanak 1819 werd vermeld als twee luitenant en dus als zodanig werd benoemd in 1818, moet zijn militaire scholing reeds zijn begonnen voor de instelling van de militaire school te Semarang.

13 . Eerste vermelding in: Almanak 1819. 14 . Eerste en enige vermelding in: Almanak 1824, 15 . Eerste vermelding in: Almanak 1825. 16 . Javasche Courant van 27 dec. 1828; eerste vermelding in: Almanak 1829. 17 . Javasche Courant van 7 dec. 1830 (voorletters F.V.); eerste vermelding in: Almanak 1831. 18 . Javasche Courant van 3 juli 1833 (Gouvernementsbesluit van 23 juni 1833, nr. 5). Er is van hem bij het Nationaal Archief

geen stamboek aanwezig. 19 . Burgerlijke stand van ’s-Gravenhage, Overlijdensregister 1905, aktenr. 1792, d.d. 22 juni 1905 (met haar familienaam

gespeld als Nagell). 20 . Uit dit huwelijk werd (voor zover bekend) ook nog geboren: Henri Jacques Scherius, geb. Probolingo 2 mei 1862

(geboortebericht in: Bataviaasch Handelsblad van 14 mei 1862), overl. Malang 10 sept. 1928 (Burgerlijke stand van Malang, Overlijdensregister 1928, aktenr. 72 (LDS-filmnr. 1357951; www.roosjeroos.nl), tr. Pasoeroean 17 mei 1894 Claire Flavie Reijnst, geb. Pasoeroean 14 jan. 1869, overl. ....., dr. van Maximiliaan Felix Reijnst en Helena Maria Magdalena Pool. Uit dit huwelijk nakomelingen.

21 . Javasche Courant van 29 maart 1832 (benoeming). 22 . Javasche Courant van 28 aug. 1833 (benoeming). 23 . Nederlandsche Staats-Courant van 12 jan. 1836; eerste vermelding in: Almanak 1836. 24 . Eerste vermelding in: Almanak 1837. 25 . Nederlandsche Staats-Courant van 17 dec. 1839 (benoeming). 26 . Javasche Courant van 12 aug. 1843; eerste vermelding in: AN 1844. 27 . Rotterdamsche Courant van 24 aug. 1848; eerste vermelding in: AN 1849. 28 . Algemeen Handelsblad van 20 nov. 1851 (twee jaar verlof naar Nederland); eerste vermelding in AN 1852; laatste

vermelding in: AN 1854. 29 . Algemeen Handelsblad van 1 juni 1855; eerste vermelding in: AN 1856. 30 . Rotterdamsche Courant van 30 aug. 1864. 31 . Java-Bode van 18 mei 1866. Er is van hem bij het Nationaal Archief geen stamboek aanwezig. 32 . Hij tr. Pasoeroean 15 juni 1888 Jeanette Christine van Vollenhoven, geb. Pasoeroean 18 juni 1863, door Indonesische

vrijheidsstrijders vermoord Soerabaja 29 okt. 1945 en herbegr. Nederlands ereveld Kembang Kuning te Surabaya, dr. van Joan van Vollenhoven en Jane Josephine Mathilde Pool.

33 . Geboortebericht in: Java-Bode van 30 sept. 1857. 34 . Soerabaiasch-Handelsblad van 21 febr. 1885 (artikel onder de kop ‘Uit Pasoeroean’, waarin zijn benoeming tot administra-

teur werd aangekondigd). Die benoeming had blijkens Soerabaiasch-Handelsblad van 4 juli 1885 plaatsgehad, aangezien hij onder de kop ‘Indische Nieuws (In een kort bestek)’ in een opsomming van personen werd aangeduid als R. Scherius, Bekassi, Oost-Passaroean’ (er had natuurlijk moeten staan Bekassi(-)Oost, Passaroean, RdN); als administrateur van de

  9

                                                        onderneming Bekasi Oost (Winongan) in de afdeling Pasoeroean, residentie Pasoeroean nog vermeld in RA-I 1896, Bijlagen, 335 (met voorletters R.C.).

35 . Kweekplantjes, bijvoorbeeld bij rijst of suikerriet. 36 . Adresboek (1899, 1901, 1903-1909). Adresboek 1899: ‘Scherius, R. – bibitplanter - >>Doepang” – Malang’; Adresboek

1901: ‘Scherius, R.C. – bibitplanter – Doepang. Malang’; Adresboek 1903-1908: ‘Scherius, R.C. – bibitplanter – Toepang, Malang (J.C. van Vollenhoven)’; Adresboek 1909: ‘Scherius, R.C. – bibitplanter – Toebang, Malang (J.C. van Vollenhoven).’ Waarschijnlijk werd bedoeld Toempang, 17 km ten zuidoosten van Malang (zie: B. Wieringa, Beknopt Aardrijkskundig Woordenboek van Nederlandsch-Indië (Haarlem 19172) 360.

37 . Zij werd dus geboren om en nabij het tijdstip waarop haar vader administrateur van Bekasi Oost werd. Zij is vermoedelijk voor haar opvoeding naar Nederland gestuurd, mogelijk na het huwelijk van haar vader in 1888 met een Europese vrouw. Of zij nog contact heeft gehad met haar natuurlijke moeder is onbekend.

38 . Zie voor haar geboorteaangifte en erkenning de opgaven burgerlijke stand in: Naamlijst 1889, 314. 39 . Burgerlijke stand van Utrecht, Overlijdensregister 1931, aktenr. 1138, d.d. 18 juli 1931. 40 . Zij tr. Renkum 19 juli 1872 (Burgerlijke stand van Renkum, Huwelijksregister 1872, aktenr. 16, d.d. 19 juli 1872). De

bruidegom werd geboren te Utrecht op 30 maart 1843 (Burgerlijke stand van Utrecht, Geboorteregister 1843, aktenr. 471, d.d. 1 april 1843) en was een zoon van Gerrit Johan van Mansvelt en Johanna Wilhelmina van der Breggen Pauw. De bruid werd geboren te Wageningen op 30 juni 1845 (Burgerlijke stand van Wageningen, Geboorteregister 1845, aktenr. 61, d.d. 30 juni 1845) en was een dochter van Peel Beek, koopman (1845), rentmeester (1872), en Janna Anthonia Theodora van Rijn. Zij overleed te Rhenen op 23 september 1892 (Burgerlijke stand van Rhenen, Overlijdensregister 1892, aktenr. 111, d.d. 24 sept. 1892 (47 jaar oud).

41 . NA 1998, 601-602.