de hoge rielenGeert De Kockere

de hoge rielenGeert De Kockere

© Tekst en foto’s: Geert De KockereProductie en concept: GREENz, www.greenz.tvDruk: D.Provo NV, GierleGezet uit Base02 en Futura

© 2010 de Hoge Rielen, Molenstraat 62, 2460 Kasterlee, www.dehogerielen.be

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigden/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande,schriftelijke toestemming van de uitgever.

Er zijn weinig plekken in Vlaanderen waar natuur en avontuur zo mooi samengaan als in de Hoge Rielen in Kasterlee. Het is om te beginnen een uitgestrekt en erg gevarieerd natuurgebied met loof- en naaldbos, met heide en vennen, met vijvers en poelen, met duinen en hooilandjes. Som-mige plekjes zijn er uniek. De havik broedt er, er wonen vossen, je vindt er orchideeën en ander kleurrijks en op de heide fladderen vlinders als snoeppapiertjes rond, terwijl hagedissen er liggen te zonnen. Mestkevers kruipen er over de zandpaadjes, de steenuil roept er in de schemering de muizen tot de orde en de kikkers kwaken er zich groen.

Natuur dus à volonté. Maar tegelijk is het een plek waar nog in de na-tuur mag worden gespeeld en geravot. Op enkele afgeschermde stukjes na is het gebied één grote speelplek, waar vooral jongeren opnieuw en spelenderwijs de band met de natuur kunnen voelen en ervaren. Er kun-nen vlotten worden gebouwd, er kan in touwen tussen de boomkruinen worden geklommen of naar waterdiertjes in de vijver worden gevist. En als dichter ligt de inspiratie hier dag in, dag uit, zomer en winter voor het rapen. Heerlijk!

De grote variatie aan natuur is in de Hoge Rielen opmerkelijk. Vooral die variatie en de poëzie van de natuur wilde ik in dit kijkboek centraal stel-len. Met veel foto’s dus, eigenzinnige tot filosofische beschouwingen over de natuur en litenatuurtjes, als kleine, poëtische knipoogjes. Misschien zetten ze aan om eens anders naar de Hoge Rielen en de natuur in het algemeen te kijken. Op een meer emotionele manier. In de Hoge Rielen wil de natuur vooral een bron van verwonderen, spelen en genieten zijn. Emotie in plaats van informatie, spel in plaats van studie. Als natuur er-gens voor dient, dan is het om van te genieten. En laat dat nu in de Hoge Rielen de belangrijkste filosofie zijn. Geniet van dit boek!

natuuren avontuur

Dennen zijn rare bomen. Ze nemen je staande beet. Ze doen voortdurend alsof. Alsof ze hun naalden niet la-ten vallen. Maar dat is slechts schijn. Hoe zou het anders kunnen dat er in een naaldbos zoveel naalden onder de bomen liggen? Nee hoor, naaldbomen zoals dennen en sparren laten wél hun bladeren vallen. Maar ze zijn slimmer dan de andere bomen. Ze laten niet alle naalden ineens vallen, maar doen het voortdurend, het hele jaar door. Naald na naald en nooit te veel ineens. Zo merk je het niet en denk je dat dennen en sparren hun naalden niet verliezen. Gefopt! Sommige dennen happen zelfs naar lucht. Zo lijkt het toch. Hun wortels steken boven de grond uit. Of is het de grond die van tussen de wortels is gekropen?

DENNENhappen naar lucht

Wandelenin een dennenbosis heel avontuurlijk.

Je loopt ervoortdurendop naalden.

Ook bij onszijn dennenen sparrenharsstikke mooi...

Dennendoen haast altijduit de hoogte.Maar het isgeen kwaaie wil.Het is hun natuur.

In de Hoge Rielen kun je onder som-mige dennenwortels trechtervormige kuiltjes vinden. Helemaal in de punt en onder het zand wacht de mierenleeuw op mieren die in de kuiltjes sukkelen. De larve (links) ziet er gevaarlijk uit. De volwassen mierenleeuw (rechts) lijkt eerder op een waterjuffer.

Waterjuffersen de kunstvan de liefde

Telkens als ik waterjuffers bezig zie, dan weet ik het zeker: hun liefde is kunst. Ze krullen van verlangen en maken zowel op het land, op het water als in de lucht de meest kunstige figuren. Van hartjes tot acrobatische hoogstandjes. Het lijken bij momenten halsbrekende toeren en gewaagde evenwichtsoefeningen. Ga op een zonnige lentedag aan de rand van een ven zitten en kijk. Je zult verwonderd zijn over zoveel liefde, over zoveel kunst in de liefde...

Parende waterjuffers vormen een paringsrad of -wiel. Het mannetje neemt het vrouwtje met zijn achterlijf tussen de kop en het borststuk vast. Ondertussen legt het vrouwtje met haar legboor eitjes in de stengel. Vaak zelfs onder water.

In de natuurkan een spelheel vruchtbaar zijn:

paartje rijden...

Libellenen waterjuffershebben hun eigenkamasutra.

Aan hun standjeskrijg je somskop noch staart.

Zij wel.

heideis vrouwelijkIs de heide mannelijk of vrouwelijk? vroeg ik mij af. Vrouwelijk, dacht ik meteen. Beslist vrouwelijk. Ze heeft haar momenten van uitzonderlijke schoonheid en bloei. Er valt veel aan te ontdekken. Ze is mysterieus. Ik weet er al veel over, maar zal er nooit alles over weten. Je kunt er jezelf in verliezen en niemand vindt je nog terug...

De Hoge Rielen heeft een grote en een kleine heide. Als die van halfweg augustus tot halfweg september in bloei staat, is het er wonderlijk mooi. Maar ook buiten het bloeiseizoen valt er op de heide altijd wel iets te zien of te beleven. Spinnen maken er hun webben, libellen komen er jagen en levendbarende hagedissen vinden er plekjes om te zonnen.

Heide iseen echtcultuurlandschap.Het is een plekwaar jedoor scheppenkunt vernieuwen.

Heidebeheer:het is vaakstrootje trekken.

Heideis altijd watuitdagend.

Ze ligt erhet liefstopen en bloot bij.

duinenzijn schouders

Duinen hebben voor mij altijd iets geheimzinnigs. Alsof er op die plek in het landschap iets verborgen zit. Een soort schat, bedekt met een hoop zand. Soms meen ik in de duinen zelfs reuzen te zien die er plat op hun rug liggen. Met een bolle buik of met opgetrokken knieën. Of schouders die hier en daar uit de grond opsteken. Veel duinen leven ook. Echt waar. Ze zijn in staat en mits wat hulp van vriend de wind om zich te verplaatsen. Héél geheimzinnig.

Berkenzijn de missionarissenonder de bomen.Ze proberenheidense strekente bekeren.

Duinenin het landschap:

de natuurhaalt hier evende schouders op.

Aan de rand van de Hoge Rielen bevinden zich de duinen. Er staan oude dennen als beeld-houwwerken in het zand. Er is heide en er zijn libellen. En zandbijen. Dat zijn bijen die niet in een kolonie leven en een nest in het zand graven. Overal zie je dan kleine gaatjes in de grond. Elk vrouwtje zorgt voor haar eigen kroost.

kikkerkwartierin het

kikkerkwartier

Er zijn zo van die plekken in de natuur waarop je niet of moeilijk uitgekeken raakt. Een vijver of een waterpoel is voor mij zo’n plek. Altijd weer is er iets anders te zien. Nooit is de vijver of de waterpoel gelijk aan de vorige keer. En wat speelt er zich op de bo-dem van die vijver af? Daar heb je het raden naar. En je verbeelding is een krak in raden. Je verbeelding raadt er op los en ziet de meest raadselachtige dingen op de bodem van de vijver. En heel vaak ook komt er vanzelf iets moois bovendrijven. Kikkers en sala-manders hebben er hun hoofdkwartier en talloze kevers bewegen zich als kleine duikbootjes in dat water. Een vijver, dat zijn twee werelden boven elkaar. De wereld onder de waterspie-gel en de wereld erboven.

Prachtig zijn de dotterbloemen (linksboven) die het Kikkerkwartier bij momenten geel kleuren. De groene kikkers presenteren zich graag op een blaadje. Van waterlelies bijvoorbeeld (linksonder). En de schaatsenrijders (rechts) tonen hun kunstjes. Het zijn roofdieren die andere insecten eten die in het water sukkelden.

Kikkers wetende weg naar de vijveruit het hoofd.

Die is er hennog voor de geboortedagenlang ingedrild.

Terrorismein de waterpoel:een kikkerblaast zichzelf op.

Waterlelies:

ook in de natuurkomt het bestemeestalbovendrijven.

Elk water heeft een waterspiegel. Of het nu een plasje, een meer, een vijver, een sloot of een ven is, altijd is er een waterspiegel. Vaak gerimpeld, maar niet zelden ook strak. Je ziet er de wereld anders in. Of misschien moet ik het zo for-muleren: je wordt uitgenodigd om er de wereld anders in te zien. Het heeft te maken met willen zien. Kun-nen zien. Durven zien misschien. Wie ver genoeg voorover durft buigen, ziet er ook zichzelf in. Het uitzicht kan verbluffend zijn. Je ziet plotseling dingen die je nog niet eerder zag. En of je het nu wilt of niet, je ziet in de waterspiegel de dingen altijd op hun kop. En dat kan wel eens verfrissend zijn.

waterals een spiegel

Waar de natuurin het water valt,ontstaat somseen sprookje:

spiegeltje spiegeltjein het water...

De natuurspiegelt zichgraag aan zichzelf.

In een vijver.Of in een vennetje.Het is een natuurlijkereflex.

Als je in de spiegelvan het waternaar de bomen kijkt,zie je ze

ondersom.

In de Hoge Rielen is er heel wat water. Er zijn een aantal heidevennen, maar ook een bosven. Er zijn vijvers (links) en er is zelfs een heel bijzonder trilveen (rechts). Rond een van de heidevennen groeit en bloeit zonnedauw. Dat is een vleesetend plantje met kleve-rige blaadjes. Daaraan blijven insecten hangen, waarna het blad zich rond het insect sluit en het langzaam verteert.

LoofLovengeloofdLoofbomen hebben loof. Het is een raar woord. Komt het van geloven? Maar waar geloven de bo-men dan in? Of komt het eerder van loven? Want bomen kun je loven. Omdat ze voor onze zuurstof zorgen en de grond voor ons vasthouden, zodat die niet onder onze voeten wegzakt of -schuift. Het is op zich een prestatie van jewelste. Redenen genoeg dus om te loven. Maar neen. Loof komt naar alle waarschijnlijkheid van ‘loubho’, wat plukken of uitrukken betekende. Zo verwijst ‘loof’ naar het afplukken van bladeren voor het winter-voer van dieren. En dat kun je alleen bij bepaalde bomen. Naalden zijn niet interessant als voer voor dieren. Loofbomen zijn dus alle bomen met loof dat voor dieren kan worden afgeplukt. Geloofd zij de bomen!

Bomen zijn goedin vertakken.En in afbladeren(vooral in de herfst).

Hun geloofwortelt heel diepen ze stammen afals de beste.

Bomen zijn goedin kruinieren.Ze pompenonvermoeibaarwater naar boven.Dag in, dag uit.

Alleen in de herfstlaten ze evenalles vallen.

Elk jaar weer,in de herfst,verliezende meeste bomenhun groen imago.

In de Hoge Rielen zijn er ook beuken, eiken (boven) en esdoorns (onder).

Sommige eiken, zoals de Amerikaanse eiken, zorgen in de herfst voor veel kleur.

OLlA vogalaHebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu wat unbidan we nu. Het is het oudste bekende Nederlandse vers. Vrij vertaald: Hebben alle vogels nesten begonnen, behalve ik en jij. Waarop wachten we nu? Neem dit van mij aan: vogels wachten nergens op. Tenzij op goed weer. Vogels zijn als klokken geprogrammeerd en zodra de inwendige wekker afloopt, schieten ze in gang en doen ze wat ze horen te doen: eten, nesten bouwen, naar het zuiden vertrekken,... Mooi aan vogels vind ik vooral dat ze van diverse pluimage zijn. Zij kennen de kunst van het multiculturele.

In de Hoge Rielen voelen de vogels zich thuis. De kauwen komen op de kampeergronden af en toe iets meepikken en om en rond het water zijn er eenden (onder), meerkoeten (rechts), waterhoentjes en af en toe zelfs een ijsvogel (boven).

Op een oever is het vaak druk.Het is de overlooptussen water en land.

Terwijl eenden er ontschepen,gaan meerkoeten te water.

Eenden op een vijverkunnen soms nogal tateren.

Maar één ding staat vast:hun discussieszijn nooit oeverloos.

Zei de ene kauwtegen de andere:

‘Ik kauw van jou!’

mieren

met hopen

Van alle insecten lijken de mieren misschien nog het meest op de mensen. Ze praten voortdurend met elkaar, dienen een koningin en overal staan soldaten op de wacht. Hun politiemacht is indruk-wekkend en ze leggen naar en van hun werk da-gelijks kilometers af in lange files.

Bosmieren onderhouden een hele maatschappij, waarin ieder zijn taak heeft. Is het bij ons, men-sen, anders? Hun bouwwerken zijn eenvoudig, maar toch ingenieus. En milieuvriendelijk.

Sommigen onder ons denken van zichzelf echte krachtpatsers te zijn. Maar hun toeren verbleken bij de toeren die de mieren uithalen. Ze verslepen tot vele keren hun eigen gewicht.

Als ik ze zo bezig zie, vraag ik mij af hoe mie-ren de wereld zien? Het moet een indrukwekkend zicht zijn. Reusachtige bloemen, majestueuze bo-men, gigantische bladeren,... En toch kruipen ze overal moeiteloos overheen. Erop en erover, lijken ze wel te denken. Maar dat is wat wíj denken...

Rode bosmierenin het bos,je ziet ze somsmet hopen.

Mierenzie je zelden alleen.Ze zijn haast altijdmet z’n miertjes.

In de Hoge Rielen zijn er verscheidene nesten van rode bosmieren te vinden. Met naalden en andere, kleine takjes bouwen ze hopen waarin een heuse samenleving wordt ondergebracht. Met soldaten, wachters en werksters. In lange rijen trekken ze er vanaf hun mierenhoop op uit om voedsel te zoeken. En met vereende krachten sleuren ze soms een gigantische buit mee naar huis.

Gestoeltemet een boodschapPaddenstoelen zijn altijd een teken aan de wand. In veel opzichten. Om te beginnen van een naderende winter. Dat weet iedereen: herfst, dat zijn paddenstoelen in het bos. Maar vaak vertellen paddenstoelen meer dan dat. Ze vertellen bijvoorbeeld over ziekte en verderf in de natuur. Over leven en dood. Paddenstoelen op een boom zijn vaak de aankondiging van een naderende dood. Ze wijzen niet zelden de plek aan waar een boom bij de eerst-volgende zware storm zal omknakken. Uit de kleur en de vorm van de paddenstoel kun je aflezen hoelang de boom het nog zal rekken. En bovendien: wie van sommige paddenstoe-len eet, ziet vaak meer dan hem lief is. Of dan er werkelijk te zien is...

Paddenstoelenzijn te benijden.Zij hoeven hun sporennooit te verdienen.

Ze krijgen ze vanzelf.

Paddenstoelenhebben geen manieren.

Ze duikenzomaar ergens op,zwammenaan één stuk dooren nemen niet eenshun hoed af.

Sommigepaddenstoelenkunnen staanzwammendat ze stinken!

In de herfst duiken hier en daar in de Hoge Rie-len paddenstoelen op. In de buurt van naaldbo-men en berken kunnen je de vliegenzwam (links) vinden. Ook eekhoorn-tjesbrood (rechts) is er een felgesmaakte pad-denstoel.

muizenissen

Als ik door een stuk natuur wandel en op het eerste zicht niets zie, dan doe ik alsof ik op een stukje ervan met mijn ogen inzoom en plots een muis tussen de bladeren zie wegritselen. En dan vraag ik mij af wat haar bezielt? Waar ze op dit ogenblik mee bezig zou zijn? Wat haar bekommernissen en muizenissen zouden zijn? Want muizen, egels en konijnen hebben beslist ook muizenissen. Hun muizenissen zijn wellicht niet dezelfde als de onze, maar daarom misschien niet minder belangrijk. Zij hoeven zich dan wel niet om de Stelling van Pythagoras te bekommeren, hun zorg is misschien wel van een veel grotere urgentie: hoe kom ik vandaag aan eten?

Egeltjesvolgen in de natuurvaak dezelfde weg.

Zo ontstaan erlangzaam wegeltjes.

Konijnen kunnenerg filosofisch zijn.

In het avondlichtzitten ze graagover ietsuit te weiden...

Ook zoogdieren vinden in de Hoge Rielen hun plek. Egels komen er bij valavond uit hun schuilplek en struinen over het domein. Konijnen zie je hier en daar op de kampeergronden zitten en muizen hoor je geregeld voor je voeten tussen de bladeren wegritselen.

De Hoge Rielen is wat Geert zegt: een opmerkelijke site, zowel de pure natuur als de cultureel-historische footprint blijven herkenbaar aanwezig. En toch is het een speelgebied voor de enen, een oase van rust voor de anderen, zelfs de contemplatieven vinden een plek, daar ergens in de duinen.

Dat de Hoge Rielen dit allemaal tegelijk kan zijn, is dankzij vele part-ners. De overheid die vanuit verschillende invalshoeken participeert in dit project: de ministers van Jeugd en Cultuur en zijn medewerkers binnen het Agentschap voor Sociaal Cultureel werk voor Jeugd en volwassenen, het Agentschap voor Natuur en Bos, Iva FM De Afdeling Gebouwen, het Fonds voor Culturele Infrastructuur en Vlaams Bouwmeester. De Alge-mene Dienst voor Jeugdtoerisme, de beherende instantie, heeft het domein waarop haar gasten verblijven niet alleen als decorum, maar ook de intrinsieke kwaliteiten altijd zelf als essentieel gezien. Dit boek moet ertoe bijdragen om precies dat essentiële naar voren te schuiven.

Geert De Kockere heeft een bijzondere empathie voor de details van de natuur. Poëzie ontstaat daardoor als vanzelf voor wie even stilstaat tijdens het spel, wat beter kijkt tijdens de wandeling, geraakt door het detail. Is dat niet altijd zo? Dat het detail je bij het grotere geheel brengt waardoor je meer waardeert? Waardoor je je eigen stappen als mens onderge-schikt maakt aan waar je loopt?

En komen we zo misschien ook wat dichterbij de diversiteit die er nodig is om met zovelen zinvol te kunnen overleven? De schoonheid die Geert presenteert, is een bijzondere poort om binnen die beleving te gaan en te ontdekken.

Ludo De Schryverdirecteur de Hoge Rielen

Stef Meeussencoördinator educatieve dienst

NAWOORD