1

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

De Hoge Gezondheidsraad (1849-2009)

Schakel tussen wetenschap en volksgezondheid

2

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Méér dan de geschiedenis van een overheidsorgaan

-Silent actor (werkt achter de schermen de krijtlijnen uit van het Belgische gezondheidsbeleid- Ontwikkelingen hygiëne, medisch-wetenschappelijke ontdekkingen, gezondheidsbeleid, eerste sociale wetten- sociaal-economische context

3

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Chronologische structuur

- Deel 1: 1849-1884 Eerste werkingsjaren HGR- Deel 2: 1885-1913 Belangrijke cesuur bacteriologische ontdekkingen & arbeidersproblematiek- Deel 3: 1914-1940 (algemeen enkelvoudig stemrecht)- Epiloog: 1945-2009

4

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Deel 1

Context: zware landbouwcrisis, overvolle beluiken, epidemieën haast geen centraal gezondheidsbeleid -> gemeenten

15 mei 1849: oprichting HGR door Charles RogierOpdracht: adviseren over alles wat met hygiëne en gezondheid te maken had.

-> op vraag van de overheid -> uit eigen initatief

5

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Enkele thema’s

6

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Epidemieën

- CholeraAngst voor « miasmen »Wet op de onteigening per zone1867

- De pokkenvaccinatie1868: Vaccinatieinstituut van de Staat

Illustratie Archief stad Brussel

7

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Ziekenhuisarchitectuur

« Sterfhuis ». Controle bouwplannen. Bouwvoorschriften. Het ideaaltype: paviljoenbouw(isolatie, ventilatie, licht). Veel groenIllustratie: Instituut voor Volksgezondheid

8

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Kerkhoven

.Controle bouw/saneringsplannen. HygiënevoorschriftenBuiten dorpskernNiet rond kerkHygiënevoorschriften

Illustratie: Miat

9

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven

HGR oordeelt over gezondheid en hygiëne in bedrijven -> moeilijk balanceren tussen economische belangen en gezondheid(bv vlasnijverheid, gebruik loodwit)

Illustratie: Miat

10

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Deel 2

Context: Economische crisis, protectionisme -> verlies afzetmarkten

Cesuur 1:1886: wilde stakingen Waalse mijnstreek -> arbeidersproblematiek op politieke agenda (ook door sterker wordende BWP en de christen-democratische vleugel Katholieke partij)

11

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Arbeidershuisvesting

1886-1887: Onderzoek naar de arbeiderswoningen door HGR-> 1887: Nieuw reglement arbeiderswoningen-> 1889: Wet op de arbeiderswoningen. meer huizen. arbeider = eigenaar (fiscale voordelen, ASLK, beschermingscomités)

Illustratie: Musée de la Photographie

12

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Eerste sociale wetgeving-1886hygiëne en veiligheid op de werkvloer

-1889Kinderarbeid->arbeidsduur/rusttijden

-1905Zondagsrust (uitzonderingen)

Illustratie: de la Vie walonne

13

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Cesuur 2:De bacteriologische ontdekkingen

Ontdekking van tuberkelbacil en cholerabacil (1882 en 1883)-> Einde van miasmentheorie, bacteriën veroorzaken infectieziekten

14

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Hygiëne

- Pleidooi voor persoonlijke hygiëneHygiëne moet routine worden!

. Badhuizen/ zwembaden,douches op het werk, hygiëneonderwijs.

Illustratie: Musée de la Vie wallonne

15

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Bestrijden van infectieziektes

. Ontsmettingstechnieken in ziekenhuizen

.Strijd tegen tuberculose (1893)Preventiemaatregelen, bouwvoorschriften voor sanatoria, consultatiebureaus…

- Kinderziekten: preventie, hygiëne op schoolIllustratie: Universiteitsbibliotheek Gent

16

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Deel 3 Interbellum

Enkele thema’s

17

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Verplicht medisch schooltoezicht

1914- Verplicht in kleuter– en lager onderwijs

- Rol van de schoolarts centraal- Medische fiche

Illustratie: Liberaal archief

18

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Hervormde verpleegopleiding

Raad trekt lessen uit werk Engelse verpleegkundigen tijdens WOI.Nood aan wetenschappelijk onderbouwde verpleegopleiding.

1921: hervorming-> 3 jaar (hospitaal, ambulante, psychiatrisch verpleegkundigen) -> colleges anatomie, fysiologie, microbilogie-> kritiek ‘pseudo-dokters’ Illustratie: OCMW Antwerpen

19

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Preventieve gezondheidszorg-Tuberculose (schoolkolonies)

-Venerische ziekten (toename WOI)Vroeger: alleen prostituees geviseerdInterbellum: iedereen die besmet is-> oprichten consultatiebureaus informatie en gratis behandeling -> strikte discretie!

Illustratie: Koninklijke bibliotheek van België

20

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Sociale wetgeving

1919: Verplichte medische begeleiding van de werkende adolescent

1921: HGR controleert uitzonderingen op verbod nachtarbeid adolescenten

1921: HGR controleert uitzonderingen op de acht-urenwerkdag in industrie

-> Rode draad in geschiedenis HGR. Raad houdt rekening met economische belangen in tijden van crisis

21

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Jaren ’30Aantal adviezen HGR daalt significant

-> rode draad in de geschiedenis van HGRIn tijden van crisis: interesse van overheid in volksgezondheid daalt

22

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

1945-2009

. Introductie van verplichte ziekteverzekering-> stijging medische consumptie, medische verzorging wordt een verworven recht

. Gezondheidswet 31/09/1945 -> toename overheidsinmenging

. Enorme vooruitgang en specialisatie op wetenschappelijk-medisch gebied.

-> nieuwe thema’s op agenda van de HGR (pesticiden, ioniserende straling, orgaantransplantaties, kunstmatige inseminatie…)

23

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

HGR specialiseert zich na de oorlog in:

-Beschavingsziekten (verslavingen, psychosociale aspecten van ziekten)- Profylaxe van overdraagbare ziekten en gebruik van producten en organen van menselijke oorsprong. -Bescherming tegen chemische, fysische en biologische agentia-Hygiëne van voeding en voedingsmiddelen-Milieuhygiëne -Gezondheidsindicatoren-Hygiëne in de gezondheidszorg

24

HOGE GEZONDHEIDSRAAD

Reorganisatie vanaf 2007

- Ad hoc en permanente werkgroepen die snel kunnen inspelen op actualiteit (ipv de vroegere afdelingen die als eilandjes binnen de hgr opereerden)

- wetenschappelijke vooruitgang en specialisering-> toenemende vraag naar meer expertise.-> aanstelling van een wervingsbestand van 500 experts, verdeeld over alle wetenschappelijke instellingen van het land. - Transparant communicatiebeleid