De grenzen van de overheidVan “grote overheid” naar “grote samenleving”

Jan Van DorenAdjunct-Directeur Kenniscentrum VOKA

Huidig systeem botst op limieten

De overheid is terug, meer dan ooit

- Brandweer in de financiële crisis- Architect nieuw industrieel beleid- Crisismanager op arbeidsmarkt- Investeerder- Zorgdiensten

Geen tijdelijke maar structurele trend

- Hoe rijker, hoe meer overheid (Wet van Wagner)- Trap omhoog na elke crisis (Peacock & Wiseman)- Diensten steeds duurder (Wet van Baumol)- Hoe meer globaal, hoe meer overheid buffert- Hoe minder internationaal competitief, hoe meer overheid

compenseert- Hoe hoger afhankelijksgraad (vergrijzing), hoe meer

overheid zorg opneemt

Zorgdiensten groeien als kool(toename aandeel in loonmassa 2000-2011)

- Onderwijs: + 6%- Publieke diensten: + 9%- Gezondheidszorgen: + 16%- Maatschappelijke dienstverlening: + 42%

Opwaartste druk op Belgische overheid houdt aan

- Vergrijzing

- Tanende internationale concurrentiekracht

Zorg is de koekoek in het nest van de overheid.

Factuur gezondheidszorg + ouderenzorg(overheidsuitgaven in % BBP)

Bron: Hoge Raad van Financiën, Studiecommissie voor de vergrijzing, 2012

2011 20177.7

7.8

7.9

8

8.1

8.2

8.3

8.4

8.5

8.6

+2,1 M €

Factuur ouderenzorg(bijkomende overheidsuitgaven in prijzen 2012)

Bron: ECOFIN, Ageing Report, 2012

2020 2030 20500

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

+9,2 M+1,8 M +3,6 M

Huidig model leidt tot vicieuze cirkel

Toenemende kosten

Toename publiek budget

Hoge belastingen

Economisch draagvlak

krimpt

Overheidsoptreden geen garantie voor succes

- Overheid mee aan bron financiële crisis/eurocrisis- Geen track record inzake industriebeleid- Anti-cyclisch beleid vaak symptoombestrijding- Overheid kan niet alle zorgnoden dekken

162.000Ouderen op

wachtlijst woonzorgcentra

bron: onderzoeksbureau Ablecare, 2012

12.000De afgelopen 10 jaar

20.000 tot 30.000Bijkomende bedden nodig

de komende 10 jaarbron: ING studie 2011

Overheid heeft belangrijke rol in maatschappelijke doelstellingen

- Rule of law: eigendomsrechten, veiligheid, rechtszekerheid (état gendarme)

- Bestaanszekerheid (stabilisatie)- Sociale gelijkheid (herverdeling)- Publieke voorzieningen aanvullend aan de markt

(allocatie)

Niet elke overheid even succesvol

- “Waar voor uw geld”

- “Why nations fail”: instituties en vertrouwen

“Waar voor je geld”- index (overheidsbeslag gerelateerd tot de duurzaamheidsindex)

1 Switzerland 2.08 18 Spain -0.03

2 Australia 1.15 19 Luxemburg -0.06

3 New Zealand 1.09 20 United States -0.09

4 Korea 1.01 21 United Kingdom -0.09

5 Iceland 0.91 22 Austria -0.37

6 Japan 0.89 23 Slovenia -0.44

7 Ireland 0.75 24 Poland -0.51

8 Slovakia 0.73 25 Czech Republic -0.57

9 Norway 0.56 26 Estonia -0.64

10 Chile 0.53 27 Denmark -0.80

11 Canada 0.52 28 France -0.97

12 Germany 0.38 29 Greece -1.03

13 Sweden 0.11 30 Belgium -1.07

14 Finland 0.10 31 Turkey -1.24

15 Portugal 0.10 32 Hungary -1.26

16 Netherlands 0.08 33 Italy -1.75

17 Mexico 0.04

• Wat bepaalt of een land welvarend is of niet? inclusieve instituties versus extractieve instituties

• Inclusive institutions: Inclusive economic institutions…are those that allow and encourage participation by the great mass of people in economic activities that make best use of their talents and skills and that enable individuals to make the choices they wish.

• Extractive institutions “such institutions are designed to extract incomes and wealth from one subset of society to benefit a different subset.”

Belang van instituties

VERTROUWEN?Land in nationale regering in regionale & lokale regering

België 38% 57%Duitsland 41% 63%

Denemarken 42% 70%Nederland 47% 57%

Zweden 59% 61%Griekenland 7% 22%

Spanje 11% 21%

From “big state” to “big society”

“We are in a transition from a big state to a small state, and from a small society to a big society”

Van “grote staat” naar “grote samenleving

Van “grote staat” naar “grote samenleving

- Verantwoodelijkheid individu- Rol middenveld- Ondernemerschap in (semi)publieke diensten- Overheid: van actor naar regisseur- Alles heeft een prijs

Belgisch/Vlaamse praktijk

- Levenslang leren (leerrekening)- Vlaamse zorgverzekering- Familiale solidariteit- Ondernemerschap in zorgdiensten- Rekening rijden- Meer inzetten of groei

De grenzen van de overheidCEDERDIALOGEN

Jan Van DorenAdjunct-Directeur Kenniscentrum VOKA