de gidsde gids nrc. · 2016. 2. 27. · 12 nrc. n ex t 13.de gidsde gids G D O N D E R DA ARI U 25...
1
12 .de gidsde gids ‘K ijk, hier stond tij- dens de filmopna- men een hek met in trotse letters erop ‘Kweekerij Sievez’”, zegt schrijver Jan Siebelink (78). We bevin- den ons op de locatie van de verfilming van zijn roman Knielen op een bed vio- len. „Het leek een luchtspiegeling. De kwekerij lag er net zo bij als ik me herin- ner van vroeger: de bedden met violen, cyclamen en hortensia’s, de waterbak en gieters, de rietmatten en broeikassen waarin mijn vader met toewijding bloe- men kweekte. Het was griezelig, echt en toch niet echt tegelijk. De bloemen- pracht van de kwekerij in volle glorie. De kas staat symbool voor de schoon- heid van bloemen en tegelijk de neer- gang, want we wisten dat deze filmplek óók zou verdwijnen. Net als de werke- lijke kwekerij.” Dreigende kernreactor van Doel We brengen een bezoek aan de filmset waar regisseur Ben Sombogaart en zijn crew, onder wie hoofdrolspelers Barry Atsma als vader Hans Sievez en zijn vrouw Margje (Noortje Herlaar), twintig dagen verbleven. In de zomer, juli; het is nu februari. Het in de ogen van Siebe- link „aangrijpende” van deze filmplek is de ligging: in de roman bevindt de kwe- kerij zich aan de Bergweg in Velp. Daar staat ook het ouderlijk huis waar het ge- zin Siebelink met Jan als oudste zoon woonde. Die kwekerij is door een pro- jectontwikkelaar vernietigd, dus moes- ten regisseur en locatiescout uitwijken naar een nieuwe plek. Deze vonden zij net over de grens met België, in Oost- Vlaanderen op de rand van de Prosper- polder, niet ver van de Hedwigepolder en de dorpen Doel en Ouden Doel. De straatnaam is Oude Sluisstraat; ver- derop liggen Zoetenberm, Polderdijk en Muggenhoek. Dreigend in de verte: de kernreactor van Doel. We beklimmen het talud van de Scheldedijk: meters- hoge containerschepen varen voorbij. Zeg Hedwigepolder, Doel en Ouden Doel en denk: dichtgetimmerde huizen, kapotte boerenerven en deels afgebro- ken schuren. Ten gunste van natuur- compensatie, omdat de Schelde uitge- baggerd moet worden, zijn de dorpen ontruimd. Ontroerend detail is dat de kerk en het kerkhof onaangetast zijn, niet beklad met graffiti zoals de huizen. Het verbaast Siebelink dat hij hoorde dat instanties als Vogelbescherming Ne- derland deze ontpoldering steunen. Jan Siebelink: „Mensen mogen nooit voor natuur verjaagd worden, deze wereld zit al vol vluchtelingen. Ik kan me niet voorstellen dat een regering en natuur- instellingen in staat zijn mensen uit hun huizen en boerderijen te verdrijven. Ik zie ruïnes waar eens trotse huizen ston- den, verlaten boerenhoeven met kapot- gemaakte stallen. Ik heb het boek van Chris De Stoop hierover gelezen, Dit is mijn hof. Wat hij beschrijft is vergelijk- baar met Knielen op een bed violen. Een gezin dat dankzij een kwekerij, zoals van mijn vader, of door het boerenbe- drijf, zoals van Chris, verbonden is met de natuur wordt het leven ontnomen. Mijn vader raakte in de ban van christe- lijk-protestantse geloofsfanatici die hem te gronde richtten, en ook ons ge- zin. Doel en de omgeving bieden een apocalyptisch aanzicht, alsof het Laat- ste Oordeel hier woedde.” Een overgebleven glasscherf We lopen rond op de voormalige film- set. De deur van het huis staat open. Re- gisseur Sombogaart zegt desgevraagd dat hij een plek zocht „waar de kwekerij en het huis zo realistisch mogelijk nage- bootst konden worden, dankzij de pre- cisie van Siebelinks beschrijvingen”. Sombogaart: „We hoorden van een scout dat hier huizen en tuinen op de rand van de afgrond staan. We konden die betrekken, inclusief een schuur als technisch zenuwcentrum en een haag ernaast waarachter zich de begraaf- plaats bevindt.” Op het erf herinnert niets aan de film- set, behalve een glasscherf die is over- gebleven van de scène waarin natuurge- weld de tuinderij vernietigt. Siebelink raapt het glinsterende stukje op. We gaan het huis binnen, de trap op naar de slaapkamer. Hier speelt zich de lief- desscène af tussen Hans en Margje. We doen een kastdeur open, waarachter kindertekeningen en afgedankte kledij liggen. Alsof de voormalige bewoners haastig gevlucht zijn. Siebelink kijkt ernaar met een menge- ling van verwondering en tristesse: „Ik kan me niet voorstellen dat dit huis straks is verdwenen, van de wereld ge- veegd. De vrouw die hier woonde, en nu ergens naar een buitenwijk is gestuurd, schonk koffie tijdens de opnamen. Ze was blij dat haar huis nog een keer een betekenis krijgt.” Voordat de filmopnamen begonnen, memoreert Jan Siebelink, „namen we enkele minuten stilte in acht. De regis- seur zei dat we ons moesten realiseren dat zich hier op de filmset ook de echte tragedie afspeelt van verjaagde mensen. Vanuit dat besef is het idee ontstaan om van Knielen op een bed violen geen mee- dogenloze verfilming te maken. Hans en Margje verdienen onze aandacht, maar ook voor de oefenaren moeten we be- grip kunnen opbrengen. Dat maakt het drama des te menselijker.” ‘Mensen mogen nooit voor natuur verjaagd worden, deze wereld zit al vol vluchtelingen’ ‘Alsof het Laatste Oordeel hier woedde’ Het decor uit de film Knielen op een bed violen staat in een verlaten Vlaams dorp. Op pad met schrijver Jan Siebelink. Door KesterFreriks VaderHansSievez(BarryAtsma)in Knielenopeenbedviolen,opgenomeninVlaanderen. REPORTAGE VERHALEN VAN REFO’S 1 NietalleenJanSiebelinkrekendeaf met zijn gereformeerde jeugd: in haar debuutroman Dorsvloer met confetti (2009) beschrijft FrancaTreur (1981) hetlevenvaneenboerenfamilieineen Zeeuws bevindelijk gereformeerd mili- eu.Zelfgroeidezijinzo’nomgevingop. 2 Tekenares Gerrie Hondius (1970) maakt autobiografische strips over er- varingen en emoties. Ervaringen als dertiger met onenightstands vermeng- dezemetverhalenoverhaareigenge- reformeerdejeugdverwerktezeinde strip IkbenGod (2009). 3 Aleerdermaakte Ben Sombogaart films waarin gereformeerden de hoofd- rol speelden. Hij regisseerde bijvoor- beeld Bride Flight (2008), waarin het- gaatoverAdadiebijdegereformeerde dwingeland Frank blijft, vanwege de kinderen.
Transcript of de gidsde gids nrc. · 2016. 2. 27. · 12 nrc. n ex t 13.de gidsde gids G D O N D E R DA ARI U 25...
12 13nrc.n ex tD O N D E R DAG 25 FEBRUARI 2 0 16.de gidsde gids
Kommil Foo’s liedjes strelen soepelCA B A R E T
Schoft door Kommil FooGezien: 19/2, Kleine Komedie,Amsterdam. Tournee t/m 31/5.*4
Zachtaardige pop die trilten vibreert en verplettert
D e Amsterdamse band BirdOn The Wire, bestaand uit
drie vrouwen en een man,bracht onlangs de tweede cdE l e p h a n ta uit, met daarop eenzachtaardig maar niet minderverpletterend geluid. De bandbedient zich van dezelfde slui-merende stijl als het Ameri-kaanse Warpaint, waarbij nau-welijks strakke lijnen wordengespeeld: alles lijkt te trillen env ibreren.
POP
Bird On The WireElephantaOptredens: 26/2 Asterisk,Leeuwarden; 1/4 Wilhelmina,E i n d h ove n .*4M ich Walschaerts presen-
teert ons een door zijnbroer Raf belichaamd specimenvan de mens. En aan de handvan dit op een massagetafel lig-gende proefexemplaar laat hijzien wat zulke mensen allemaalin hun mars hebben: „Wat ze methun beperkte mogelijkheden al-lemaal kunnen – o nge l o o fl i j k .”
Dat is een grappig openings-nummer, maar het vormt tevensde aftrap van een reeks scènesen liedjes die iets te zeggen(en/of te lachen) hebben over demanier waarop de mensheid zijn
‘K ijk, hier stond tij-dens de filmopna-men een hek metin trotse letterserop ‘Kwe e ke r i jS i e ve z ’”, zegt
schrijver Jan Siebelink (78). We bevin-den ons op de locatie van de verfilmingvan zijn roman Knielen op een bed vio-le n. „Het leek een luchtspiegeling. Dekwekerij lag er net zo bij als ik me herin-ner van vroeger: de bedden met violen,cyclamen en hortensia’s, de waterbaken gieters, de rietmatten en broeikassenwaarin mijn vader met toewijding bloe-men kweekte. Het was griezelig, echt entoch niet echt tegelijk. De bloemen-pracht van de kwekerij in volle glorie.De kas staat symbool voor de schoon-heid van bloemen en tegelijk de neer-gang, want we wisten dat deze filmplekóók zou verdwijnen. Net als de werke-lijke kwekerij.”
Dreigende kernreactor van DoelWe brengen een bezoek aan de filmsetwaar regisseur Ben Sombogaart en zijn
crew, onder wie hoofdrolspelers BarryAtsma als vader Hans Sievez en zijnvrouw Margje (Noortje Herlaar), twintigdagen verbleven. In de zomer, juli; hetis nu februari. Het in de ogen van Siebe-link „a a ng r i j p e n d e” van deze filmplek isde ligging: in de roman bevindt de kwe-kerij zich aan de Bergweg in Velp. Daarstaat ook het ouderlijk huis waar het ge-zin Siebelink met Jan als oudste zoonwoonde. Die kwekerij is door een pro-jectontwikkelaar vernietigd, dus moes-ten regisseur en locatiescout uitwijkennaar een nieuwe plek. Deze vonden zijnet over de grens met België, in Oost-Vlaanderen op de rand van de Prosper-polder, niet ver van de Hedwigepolderen de dorpen Doel en Ouden Doel. Destraatnaam is Oude Sluisstraat; ver-derop liggen Zoetenberm, Polderdijk enMuggenhoek. Dreigend in de verte: dekernreactor van Doel. We beklimmenhet talud van de Scheldedijk: meters-hoge containerschepen varen vo o r b i j .
Zeg Hedwigepolder, Doel en OudenDoel en denk: dichtgetimmerde huizen,kapotte boerenerven en deels afgebro-ken schuren. Ten gunste van natuur-compensatie, omdat de Schelde uitge-baggerd moet worden, zijn de dorpenontr uimd. Ontroerend detail is dat dekerk en het kerkhof onaangetast zijn,niet beklad met graffiti zoals de huizen.
Het verbaast Siebelink dat hij hoordedat instanties als Vogelbescherming Ne-derland deze ontpoldering steunen. Jan
Siebelink: „Mensen mogen nooit voornatuur verjaagd worden, deze wereld zital vol vluchtelingen. Ik kan me nietvoorstellen dat een regering en natuur-instellingen in staat zijn mensen uit hunhuizen en boerderijen te verdrijven. Ikzie ruïnes waar eens trotse huizen ston-den, verlaten boerenhoeven met kapot-gemaakte stallen. Ik heb het boek vanChris De Stoop hierover gelezen, Dit ismijn hof. Wat hij beschrijft is vergelijk-baar met Knielen op een bed violen. E engezin dat dankzij een kwekerij, zoalsvan mijn vader, of door het boerenbe-drijf, zoals van Chris, verbonden is metde natuur wordt het leven ontnomen.Mijn vader raakte in de ban van christe-lijk-protestantse geloofsfanatici diehem te gronde richtten, en ook ons ge-zin. Doel en de omgeving bieden eenapocalyptisch aanzicht, alsof het Laat-ste Oordeel hier woedde.”
Een overgebleven glasscherfWe lopen rond op de voormalige film-set. De deur van het huis staat open. Re-gisseur Sombogaart zegt desgevraagddat hij een plek zocht „waar de kwekerijen het huis zo realistisch mogelijk nage-bootst konden worden, dankzij de pre-cisie van Siebelinks beschrijvingen”.Sombogaart: „We hoorden van eenscout dat hier huizen en tuinen op derand van de afgrond staan. We kondendie betrekken, inclusief een schuur alstechnisch zenuwcentrum en een haag
ernaast waarachter zich de begraaf-plaats bevindt.”
Op het erf herinnert niets aan de film-set, behalve een glasscherf die is over-gebleven van de scène waarin natuurge-weld de tuinderij vernietigt. Siebelinkraapt het glinsterende stukje op. Wegaan het huis binnen, de trap op naar deslaapkamer. Hier speelt zich de lief-desscène af tussen Hans en Margje. Wedoen een kastdeur open, waarachterkindertekeningen en afgedankte kledijliggen. Alsof de voormalige bewonershaastig gevlucht zijn.
Siebelink kijkt ernaar met een menge-ling van verwondering en tr iste sse: „Ikkan me niet voorstellen dat dit huisstraks is verdwenen, van de wereld ge-veegd. De vrouw die hier woonde, en nuergens naar een buitenwijk is gestuurd,schonk koffie tijdens de opnamen. Zewas blij dat haar huis nog een keer eenbetekenis krijgt.”
Voordat de filmopnamen begonnen,memoreert Jan Siebelink, „namen weenkele minuten stilte in acht. De regis-seur zei dat we ons moesten realiserendat zich hier op de filmset ook de echtetragedie afspeelt van verjaagde mensen.Vanuit dat besef is het idee ontstaan omvan Knielen op een bed violen geen mee-dogenloze verfilming te maken. Hans enMargje verdienen onze aandacht, maarook voor de oefenaren moeten we be-grip kunnen opbrengen. Dat maakt hetdrama des te menselijker.”
‘Me n s e nmogen nooitvoor natuurve r j a a g dwo rd e n ,deze wereldzit al volv l u c ht e l i nge n’
‘Alsof het Laatste Oordeel hier woedde’Het decor uit de film Kn i el e nop een bed violen staat in eenverlaten Vlaams dorp. Op padmet schrijver Jan Siebelink.Door Kester Freriks
Vader Hans Sievez (Barry Atsma) inKnielen op een bed violen, opgenomen in Vlaanderen.
Gedonder op de Veluwe
I s het gereformeerde geloof degrootste vloek van Neder-
land? Als je kijkt naar de hoe-veelheid afrekenliteratuur en innavolging daarvan ook films dieer inmiddels over het christelijkextremisme zijn gemaakt zou jebijna gaan geloven van wel.
Het nadeel is dat al die boek-verfilmingen vooral een soortbewegende plaatjesreeksenmoeten zijn ter illustratie vanwat al die honderdduizenden le-zers zich in hun hoofd ook almin of meer hebben voorge-steld, maar zelden een eigen vi-sie geven op het verfilmde mate-riaal. Ben Sombogaart probeertdat wel, zijn Knielen op een bedviole n is een soort horrorfilmmet veel donderwolken en drei-gende muziek. Dat moet ookwel, want veel voorgeschiedeniszit er niet bij. In enkele flash-
DRAMA
Knielen op een bed violenRegie: Ben Sombogaart.Met: Barry Atsma, Noortje Herlaar.In: 94 bioscopen*2
A d ve r t e n t i e
R E P O RTAG E
mogelijkheden benut. Tengoede of ten kwade.
Het duo Kommil Foo, van deGentse gebroeders Walschaerts,bestaat al ruim 25 jaar. De eersteshows waren spectaculair doorde combinatie van oergeestigeslapstick en een bluesy soortmuzikaliteit. Het aandeel van deslapstick is in de loop der jarenonvermijdelijk afgenomen – ennu goeddeels verdwenen. Maarde muzikaliteit bleef. En de ver-bale kolder werd alleen maar be-ter. De weemoed die tegelijk zoonweerstaanbaar in hun voor-stellingen oprukte, contras-teerde daar des te mooier mee.
Als resultaat is hun nieuweprogramma S ch of t een toon-beeld van theatrale balanceer-kunst, waarin hoogst lachwek-kende verhaaltjes, dialoogjes,een zingzegnummer over een
oversekste prins en een handvolvisuele effecten goed samen-gaan met de soepel strelendeliedjes die al vanaf hun beginja-ren een van hun specialiteitenvormen. Het slotchanson is dit-maal het mooiste: „Kom hier,dat ik u aan mijn borst druk.”
Het thema van de menselijkemogelijkheden komt af en toevoorbij in de gedaante van eenopstandige bedelaar („ik hebgeen zin om voor 5 euro uw ziel-tje te wassen”), een treffend liedover doodsangst en een scherp-zinnig referaat over de voor- ennadelen van democratie waarintwee wolven en één schaap dehoofdrol spelen. Maar ook alshet niet expliciet over goed ofkwaad gaat, is Kommil Foo hierop zijn best.
Henk van Gelder
backs wordt duidelijk dat hoofd-persoon Hans Sievez geplaagdmoet worden door een enormschuldgevoel. Er is iets niet pluismet de dood van zijn vader.Heeft hij daar misschien zelf dehand in gehad?
Een andere reden is er niet tebedenken waarom hij zo vatbaaris voor een Mefistofeles-achtigkomisch mannetje met bolhoeddat op een dag in zijn tuin staaten hem met iets wil chanteren.Maar met wat? En waarom isdeze goedmoedige kettingro-kende tuinder met leuk zoontjeen lieve vrouw met wie hij eenheus seksleven heeft daar zovatbaar voor?
Het blijkt allemaal tamelijkweinig met de bestseller van JanSiebelink van doen te hebben,maar ook niet substantieel ge-noeg voor een afgeleide inter-pretatie. Het was waarschijnlijkheiligschennis geweest om hetboek echt om te vormen tot eensoort Salem op de Veluwe, maarde vreemde rituelen en dezwarte wolk van mannenbroe-ders doen er wel aan denken.
Dana Linssen
Die muzikale zindering ont-staat door de geluidseffecten opgitaar en keyboard, wat leidt totde sprookjesachtige gitaarnotenvan bijvoorbeeld Goldie, en ij-lende keyboardklanken in BB. Dezang is langgerekt, maar warm-bloedig. Slechts de basgitaar le-vert een strak ploppend geluid.
Vooral de eerste helft van ditalbum is prachtig, daarna zijnsommige melodieën wat mindervernuftig, maar de muziek – zo -als de aanzwellende marimba in‘Silent Street’ – blijft subtiel.
Live is Bird On The Wire be-dwelmend, met een (vrouwe-lijke) drummer die in bijna elknummer een ander drumgeluidvoorbrengt, door de trommels tebedekken met stof of metaal.
Hester Carvalho
VERHALENVA N
R E FO’S 1Niet alleen Jan Siebelink rekende afmet zijn gereformeerde jeugd: in haardebuutroman Dorsvloer met confetti(2009) beschrijft Franca Treur (19 8 1)het leven van een boerenfamilie in eenZeeuws bevindelijk gereformeerd mili-eu. Zelf groeide zij in zo’n omgeving op.
2Tekenares Gerrie Hondius (1970 )maakt autobiografische strips over er-varingen en emoties. Ervaringen alsdertiger met onenightstands vermeng-de ze met verhalen over haar eigen ge-reformeerde jeugd verwerkte ze in destrip Ik ben God (2009).
3Al eerder maakte Ben Sombogaartfilms waarin gereformeerden de hoofd-rol speelden. Hij regisseerde bijvoor-beeld Bride Flight (2008), waarin het-gaat over Ada die bij de gereformeerdedwingeland Frank blijft, vanwege dek i n d e re n .
