De *ener, zijn brein en ontplooiing - murmellius.nl · EvaluaMe van sociale omgeving PerspecMefname...

04-12-15

1

De*ener,zijnbreinenontplooiing

JelleJolles

CentrumBrein&Leren,LEARN!ins*tuutVrijeUniversiteitAmsterdam

JelleJolles.KeynoteMurmelliusGymnasiumAlkmaar;Oudervereniging9november2015

Toelichting Deze handout is gemaakt voor de lezing De tiener, zijn brein en ontplooiing. De lezing is gegeven voor de oudervereniging van het Murmellius Gymnasium Alkmaar op 9-11-2015. De handout bevat van alle sheets de teksten zónder visuals. Copyright. Op voorwaarde van een adequate vermelding van auteur en bron kunnen de gegeven opinies en informatie verder worden verspreid. Vermeld dan: Bron: J. Jolles. De tiener, zijn brein en ontplooiing. Lezing ouderavond Murmellius Gymnasium Alkmaar 9 nov 2015. www.jellejolles.nl Bronnen. - mijn boek ‘Ellis en het verbreinen’ uit 2012 - artikelen op mijn websites www.jellejolles.nl en www.hersenenenleren.nl zijn voor download beschikbaar. Jelle Jolles, [email protected], 30-11-2015


04-12-15

1

Rijping loopt tot na 25e jaar!

3

Ontplooiing!


Steunen? Sturen? Duwen? inspireren? Vrij laten?

4

Antwoord:ALLE!


1. Hersenen, waarnemen en informatie

verwerken

5


04-12-15

2

Informatie uit de zintuigen stuurt de ontplooiing

6


Het gaat om informatieverwerking … en aanpassing aan een veranderende omgeving… aanpassingen leiden tot ervaringen en leren

7


Waarnemen, handelen, acties

8


04-12-15

3

We zijn een nieuwigheids-machine

9


Spiegelneuronen, imitatie, empathie en ‘inleven in de ander’

‘Spiegelen‘:hetgrotebelangvanleeDijdsgenotenendepeergroup’

10


Hersenen en lichaam zorgen voor interactie met de omgeving

•  Sturingvanhetlichaam

(hart,lever,interneorganen,zintuigen,

spieren,hormonen)

•  DehogerefuncMes

(waarnemen,taalenspreken,geheugen

denkenenredeneren)_

•  Bewegenenhandelen,sociaalgedrag

•  Non-cogniMeveprocessen

(moHvaHes,emoHes,plezier,angst,aIeer

-bewustzijn,aandacht)

•  Biopsychologie:voedsel,slapen,sex…


04-12-15

4

TakeHome1

•  Letopslaap,stress,rustvanuwkind!!•  DediagnoseADHDwordtvééltevaakgegeven•  Hetlichaam(enhaarbrein)moetenervaringen

opdoen.Verschafdie!

12


2. Neuropsychologische ontwikkeling en

rijping

13


Het brein is plastisch, verandert het leven lang

14


04-12-15

5

Individuele verschillen in rijpingssnelheid

15


Omgevingsprikkels zorgen voor aanpassing microstructuur hersenen

Leerkrachtenouderzijnalseentuinman.Zeverwijderenongebruikte

hersenconnecMes.AcMeveverbindingenwordenversterkt.

16


De ‘kluisjes in het brein’ moeten gevuld: kennis, ervaring, oefenen


04-12-15

6

Steun, Sturing, Inspiratie nodig: voor Kennis & Ervaringen

18


TakeHome2

•  Ouder:verschafdevoorwaardenvoorschoolsleren

•  Laatjekindervaringenopdoen.Coach.Speel.Geeffeedback.

•  AcMeverol,zachtsturen

19


3. Essentieel: de non-cognitieve functies,

‘executieve functies’

20


04-12-15

7

Executieve functies ontwikkelen zich van peutertijd tot ver in de volwassenheid

21


Sommigeniet-cogniMevefuncMesbeginnen

terijpenindeMenerMjd

Ervaringinhethandelen

Impulscontrole

ConsequenMesoverzien

Invoelen,empathie

EvaluaMevansocialeomgeving

PerspecMefname

Kiezenenbeslissen

Verantwoordelijkheidnemen

ZelfinzichtenzelfregulaMe

Letop:erzijnenormeverschillentussenvroege,midden-

enlateadolescenMe

22


Tieners gebruiken andere hersennetwerken dan volwassenen

23

Hersen-netwerkenblijvenzichreorganiserenomopMmaalintespelenopomgeving


04-12-15

8

De belangrijkste non-cognitieve functies •  Planningandprioriterenvancomplexerhandelingen

•  Zelf-evaluaMe(‘watwilik,waarbenik,watishetplan)

•  ZelfregulaMe(‘watzoudebesteaanpakzijn?Doeikhetgoed?’)

•  PerspecMef-name(‘watdenktdeander?’,‘watwildieman?’,‘watvoeltmama?’)

enempathie

•  Keuzegedrag:overzienvandedirecteconsequenMesookindeemoMonele

betekenis

•  Overzienvanlangetermijnconsequencesvankeuzenengedrag

DeovergrotemeerderheidvanMenersheeDnietervaring

omeengoedekeuzeenplanningtemaken.Omgevingisdaarvoornodig!

24

Source:JelleJolles,‘Ellisenhetverbreinen’2012


Take Home 3

Voorwaardenvoorleren:

-veelverschillendeervaringen

-leermateriaaldatafracMefisen‘Wow!oproept’

-eenveranderendeomgeving

-steldeMenerinstaatomfoutentemaken

-inspireer!,faciliteer!

-geefkennis

-suggereerroutes,geefstrategieën

25


4.

Hoe?InspiraMegeven,routeswijzen,hoe?

26


04-12-15

9

Drama, rollen spelen, invoelen, lol, plezier, empathie en begrijpen van intenties

27

RollenspelenopschoolisgoedvoordeontplooiingvankindenMener


Puzzels, muziek spelen & strategiespel is goed voor het brein


Bewegen is goed voor cognitie


04-12-15

10

Verbeelden, verwonderen en inleven

Mentaalschema,nieuwsgierigheid,inleven,‘watgebeurtals…’


Jongens-meisjes: ze verschillen!

31


Jongensbrein rijpt in sommige regio’s (veel) trager dan meisjesbrein

•  Meisjeshersenen zijn op zijn grootst op 10.5 jaar, jongens op 14.5 jaar •  Binnen de hersenen sommige structuren vóór 10e jaar op maximum,

andere na het 15e

32


04-12-15

11

Meisjes kunnen het wél, maar doen het anders.....

33


‘Waarom luistert dat joch niet?’ Het hersen-weggetje tussen ‘taalbegrip’ en

‘doen’ is niet klaar

Dus:alleenmaarmetwoordenwerkenisbeslistNIETalMjd‘goed’

Alleenpratenen‘hetsamenuitzoeken’isNIETalMjdaanteraden

34


Take Home 4

•  Ouderwordt‘meedenkendecoach’

•  DeMenerheeDeensimpelegebruiksaanwijzing(…

blijfvanhetrodeknopjeaf)

•  Leer‘intenMesvananderen’•  Leer‘empathie’

•  Leerimpulsremming

•  Leercomplexeplanning

35


04-12-15

12

5.

Denken,mentalizeren,redeneren

Gekmateriaal,spelletjes,uitdagen,vragen!

36


School en ouder: maak de voorwaarden voor brede ontwikkeling van ALLE functies

37

Bewegen,ac*e,doen•  Sensopathicplay•  Motorplay

•  ConstrucMveplay•  ‘As..if’play•  ‘CreaMve’play•  Makerplay

•  Socialplay•  CogniMveplay

Waarom‘spelen’meerisdanspelen…


Rommelmateriaal voor ‘alsof spel’. Mentaal schema

38


04-12-15

13

Stimuleer breed. Leer strategieën, Ruimtelijk denken.

39

Giveeyesandhandstoteacherandparent


Stimuleer taalflexibiliteit. Taalspel, taalcreativiteit

40


Daag uit. Guinness book of Records. De grootste mond….! He? Hoe kan dat?

41


04-12-15

14

…wat is er hier gebeurd?

42


Gebruik humor. LEER wat humor is. Leer dat te ervaren.

43


Stimuleer ‘he?’ Hoe zit dat? Wat voorbeelden uit onze interventie ‘DenkBeeld’

44


04-12-15

15

Vertel me wat over deze drie mannen…

45


Wat gebeurt er hier…?

46


Take Home 5

•  KenniszitNIETindegenen!!Stopheterin•  BereidjekindvooropdewereldvanSTRAKS•  ICT?Mwwwah.Heellbelangrijkmaarniet

belangrijkerdande3-Dwerelden3-Dvaardigheid

47


04-12-15

16

6. Neuropsychologie, motivatie en attitude

48


Pas in late adolescentie goede door-ontwikkeling ‘sociale cognitie’, ‘zelf-

evaluatie’, perspectiefname’, ‘inschatting emoties’

Steunenstructuuruitdeomgevingzijnnodigomdejongeretot

gestructureerdhandelenendenkentebrengen.

Omgevingwerktalsexternefrontaalkwab

49


Ook slimme tieners moeten ervaring opdoen met emoties (let op angst,

gedeprimeerdheid, middelengebruik)

50


04-12-15

17

Oei ik groei. Wat wordt van me verwacht?

51


De mentale organisatie ontwikkelt zich

Termen:controleprocessen,planning,consequenMes,prioritering,

evaluaMe,monitoring,explicitering,abstraheren,denken

52


Nog eens de non-cognitieve functies •  Plannenenprioriteitenstellen

•  Zelf-evaluaMe(‘waarstaik,waarwilikheen?’)

•  ZelfregulaMe(‘watisdebestemanieromdatandersaantepakken?;handelen)’

•  PerspecMef-name(‘watdenktdieanderervan?’,‘watisdebedoeling?’)

•  Empathie,‘hoevoeltdieanderzich?’

•  Kiezenenoverzienvankeuzen,emoHonelebetekenisensocialeperspecMef

•  OverzienvanlangetermijnconsequenMesvankeuzenengedrag

53

Bron:JelleJolles,‘Ellisenhetverbreinen’2012


04-12-15

18

Enkele vroeg-rijpe tieners kunnen regie voeren over hun eigen leerproces.

Maar velen kunnen het nog lang niet!!! Láát hun on-volwassen zijn!

54


Take Home 6

•  Ontwikkelhetdénken•  SMmuleernieuwsgierigheidenverwondering

‘Wow,watisdat’‘Ehhh?Hoewerktdat?’

•  Zorgvoorvele,bredeervaringen.Vulzode‘legekluisjesindehersenen’

55


twitter: @jellejolles

www.jellejolles.nl www.hersenenenleren.nl

56

Dankvoordeaandacht


De *ener, zijn brein en ontplooiing - murmellius.nl · EvaluaMe van sociale omgeving PerspecMefname...

Documents

Transcript of De *ener, zijn brein en ontplooiing - murmellius.nl · EvaluaMe van sociale omgeving PerspecMefname...