De *ener, zijn brein en ontplooiing -...

08-12-15

1

De*ener,zijnbreinenontplooiing

JelleJolles

CentrumBrein&Leren,LEARN!ins*tuutVrijeUniversiteitAmsterdam

JelleJolles.KeynoteORSLek&Linge,Culemborg;Thema-avond7december2015

Toelichting Deze handout is gemaakt voor de lezing De tiener, zijn brein en ontplooiing. De lezing is gegeven voor de thema-avond van ORS Lek en Linge op 7-12-2015. De handout bevat van alle sheets de teksten zónder visuals. Copyright. Op voorwaarde van een adequate vermelding van auteur en bron kunnen de gegeven opinies en informatie verder worden verspreid. Vermeld dan: Bron: J. Jolles. De tiener, zijn brein en ontplooiing. Keynote ORS Lek en Linge, 7 dec 2015. www.jellejolles.nl Bronnen. - mijn boek ‘Ellis en het verbreinen’ uit 2012 - artikelen op mijn websites www.jellejolles.nl en www.hersenenenleren.nl zijn voor download beschikbaar. Jelle Jolles, [email protected], 7-12-2015


08-12-15

1

Rijping loopt tot na 25e jaar!

3

Ontplooiing!


Steunen? Sturen? Duwen? inspireren? Vrij laten?

4

Antwoord:ALLE!


1. Hersenen, waarnemen en informatie

verwerken

5


08-12-15

2

Informatie uit de zintuigen stuurt de ontplooiing

6


Het gaat om informatieverwerking … en aanpassing aan een veranderende

omgeving… aanpassingen leiden tot ervaringen en leren

7


Kernfuncties zijn waarnemen, handelen, acties. En de wijze waarop we onze ervaringen in woorden beschrijven

8


08-12-15

3

We zijn een nieuwigheids-machine

9


Spiegelneuronen, imitatie, en empathie, ‘inleven in de ander’

‘Spiegelen‘:hetgrotebelangvanleeDijdsgenotenendepeergroup’

10


Hersenen en lichaam zorgen voor interactie met de omgeving

•  Sturingvanhetlichaam

(hart,lever,interneorganen,zintuigen,spieren,hormonen)

•  DehogerefuncMes(waarnemen,taalenspreken,geheugendenkenenredeneren)_

•  Bewegenenhandelen,sociaalgedrag

•  Non-cogniMeveprocessen(moMvaMes,emoMes,plezier,angst,aNeer-bewustzijn,aandacht)

•  Biopsychologie:voedsel,slapen,sex…


08-12-15

4

TakeHome1

•  Letopslaap,stress,rustvanuwkind!!•  DediagnoseADHDwordtvééltevaakgegeven•  Hetlichaam(enhaarbrein)moetenervaringen

opdoen.Verschafdie!

12


2. Neuropsychologische ontwikkeling en

rijping

13


Het brein is plastisch, verandert het leven lang

14


08-12-15

5

Er zijn individuele verschillen in rijpingssnelheid. Hierdoor kunnen kinderen –

tijdelijk – jaren verschillen in hun functioneren.

15


Omgevingsprikkels zorgen voor aanpassing microstructuur hersenen

Leerkrachtenouderzijnalseentuinman.Zeverwijderenongebruikte

hersenconnecMes.AcMeveverbindingenwordenversterkt.

16


De ‘kluisjes in het brein’ moeten gevuld: kennis, ervaring, oefenen


08-12-15

6

Steun, Sturing, Inspiratie nodig: voor Kennis & Ervaringen

18


TakeHome2

•  Ouder:verschafdevoorwaardenvoorschoolsleren

•  Laatjekindervaringenopdoen.Coach.Speel.Geeffeedback.

•  AcMeverol,zachtsturen

19


3. Essentieel: de non-cognitieve functies,

‘executieve functies’

20


08-12-15

7

Executieve functies ontwikkelen zich van peutertijd tot ver in de volwassenheid

21


Sommigeniet-cogniMevefuncMesbeginnen

terijpenindeMenerMjd

22

•  Ervaringinhethandelen•  Impulscontrole

•  ConsequenMesoverzien•  Invoelen,empathie

•  EvaluaMevansocialeomgeving

•  PerspecMefname

•  Kiezenenbeslissen•  Verantwoordelijkheidnemen

•  ZelfinzichtenzelfregulaMe

Letop:erzijnenormeverschillentussenvroege,midden-enlateadolescenMe


23

Tieners gebruiken andere hersennetwerken dan volwassenen

Hersen-netwerkenblijvenzichreorganiserenomopMmaalintespelenopomgeving


08-12-15

8

De belangrijkste non-cognitieve functies •  Planningandprioriterenvancomplexerhandelingen

•  Zelf-evaluaMe(‘watwilik,waarbenik,watishetplan)

•  ZelfregulaMe(‘watzoudebesteaanpakzijn?Doeikhetgoed?’)

•  PerspecMef-name(‘watdenktdeander?’,‘watwildieman?’,‘watvoeltmama?’)

enempathie

•  Keuzegedrag:overzienvandedirecteconsequenMesookindeemoMonele

betekenis

•  Overzienvanlangetermijnconsequencesvankeuzenengedrag

DeovergrotemeerderheidvanMenersheeDnietervaring

omeengoedekeuzeenplanningtemaken.Omgevingisdaarvoornodig!

24

Bron:JelleJolles,‘Ellisenhetverbreinen’2012


Take Home 3

Voorwaardenvoorleren:

-veelverschillendeervaringen

-leermateriaaldatafracMefisen‘Wow!oproept’

-eenveranderendeomgeving

-steldeMenerinstaatomfoutentemaken

-inspireer!,faciliteer!

-geefkennis

-suggereerroutes,geefstrategieën

25


4.

Hoe?InspiraMegeven,routeswijzen;

welke?

26


08-12-15

9

Drama, rollen spelen, invoelen, lol, plezier, empathie en begrijpen van intenties

27

RollenspelenopschoolisgoedvoordeontplooiingvankindenMener


Puzzels, muziek spelen & strategiespel is goed voor het brein


Bewegen is goed voor cognitie


08-12-15

10

Verbeelden, verwonderen en inleven

Mentaalschema,nieuwsgierigheid,inleven,‘watgebeurtals…’


Jongens-meisjes: ze verschillen!

31


•  Meisjeshersenen zijn op zijn grootst op 10.5 jaar, jongens op 14.5 jaar •  Binnen de hersenen sommige structuren vóór 10e jaar op maximum,

andere na het 15e

32

Jongensbrein rijpt in sommige regio’s (veel) trager dan meisjesbrein


08-12-15

11

Meisjes kunnen het wél, maar doen het anders.....

33


‘Waarom luistert dat joch niet?’ Het hersen-weggetje tussen ‘taalbegrip’ en

‘doen’ is niet klaar

Dus:alleenmaarmetwoordenwerkenisbeslistNIETalMjd‘goed’

Alleenpratenen‘hetsamenuitzoeken’isNIETalMjdaanteraden

34


Take Home 4

•  Ouderwordt‘meedenkendecoach’

•  DeMenerheeDeensimpelegebruiksaanwijzing(…

blijfvanhetrodeknopjeaf)

•  Leer‘intenMesvananderen’•  Leer‘empathie’

•  Leerimpulsremming

•  Leercomplexeplanning

35


08-12-15

12

5. Neuropsychologie, motivatie en attitude

36


Pas in late adolescentie verdere ontwikkeling van ‘sociale cognitie’, ‘zelf-evaluatie’, perspectiefname’, ‘inschatting

emoties’

Steunenstructuuruitdeomgevingzijnnodigomdejongeretot

gestructureerdhandelenendenkentebrengen.

Omgevingwerktalsexternefrontaalkwab

37


Ook slimme tieners moeten ervaring opdoen met emoties (let op angst,

gedeprimeerdheid, middelengebruik)

38


08-12-15

13

Voor veel jeugdigen geldt ‘Oei ik groei. Wat wordt van me verwacht?’

39


De mentale organisatie ontwikkelt zich tot ver in de volwassenheid

Termen:controleprocessen,planning,consequenMes,prioritering,

evaluaMe,monitoring,explicitering,abstraheren,denken

40


Veel adolescenten zijn bezig met persoonlijke groei; faciliteer ze daarin!

•  SMmuleerzoekenvanfeedbackoprisico’snemen

en‘zoeken-van-je-weg’

•  LaatoefenenmetdeoplossingssMjl

OpdetenenlopenGeremd,ofjuistontremd,Stoerofverlegen

•  WaakvoorfixaMeopcijfersen‘excellent’

Liever:‘talent’.

WelkeverwachMngenzijner?•  Letopgedragsveranderingalscoping

Angst,depressie,anMsociaalgedrag•  Maakadolescentweerbaar,leerderisico-en

beschermendefactoren

•  Geefpsycho-educaMe;‘kennis’leidttot‘controle’!

41


08-12-15

14

Nog eens de non-cognitieve functies

•  Plannenenprioriteitenstellen•  Zelf-evaluaMe(‘waarstaik,waarwilikheen?’)•  ZelfregulaMe(‘watisdebestemanieromdatandersaante

pakken?;handelen)’

•  PerspecMef-name(‘watdenktdieanderervan?’,‘watisde

bedoeling?’)

•  Empathie,‘hoevoeltdieanderzich?’

•  Kiezenenoverzienvankeuzen,emoMonelebetekenisensocialeperspecMef

•  OverzienvanlangetermijnconsequenMesvankeuzenengedrag

42

Bron:JelleJolles,‘Ellisenhetverbreinen’2012


Enkele vroeg-rijpe tieners kunnen regie voeren over hun eigen leerproces.

Maar velen kunnen het nog lang niet!!! Láát de tiener on-volwassen zijn!

43


Take Home 5

•  Ontwikkelhetdénken•  SMmuleernieuwsgierigheidenverwondering

‘Wow,watisdat’‘Ehhh?Hoewerktdat?’

•  Zorgvoorvele,bredeervaringen.Vulzode‘legekluisjesindehersenen’

44


08-12-15

15

Kernpunten voor eerkracht, ouder, school, schoolleider, politiek, overheid: 2015+

-Kennisénvaardigheden-SMmuleerbreed,nieuwsgierigheid-Niet-cogni3evefactoren,ondernemend

-Persoonlijkegroeienaltude

-Houdrekeningmetindividueleverschillen-Ontwikkellatenttalent-Ontplooiingkostjaaaaren.

‘Eentraaggroeiendeboomkanookdehoogsteworden!’


Iedereen: help met bouwen van de brug •  … brug tussen scholier en diens toekomst •  … brug tussen onderwijspraktijk en wetenschap •  … brug tussen wetenschappers •  … brug tussen leerling en school/leraar •  … brug tussen ouder en school

46


twitter: @jellejolles

www.jellejolles.nl www.hersenenenleren.nl

47

Dankvoordeaandacht


De *ener, zijn brein en ontplooiing -...

Documents

Transcript of De *ener, zijn brein en ontplooiing -...