De Eerste Lijn: Crisismanagement

crisismanagement“Lesgeven lukte niet meer”

11

Kijk ook op

EL_130011_crisismanagement.indd 1 9/09/13 11:46

directeur emmanuel willemsens verloor een collega op school

“Haar naambordje hangt nog aan

de klas”

story

“Op vrijdag vertelden we al in alle klassen dat juf Greet een ongeluk had gehad en dat we hoopten dat het snel beter met haar zou gaan. Toen wisten we al dat die kans klein was. Maar we wilden geen domper op het sinterklaasweekend van de kinderen zet-ten. De ouders van de leerlingen van haar klas hebben we wel allemaal volledig op de hoogte gebracht. Op zondagavond is het hele team samengekomen in de school. Om elkaar te steunen, maar ook om af te spre-ken hoe we het zouden aanpakken. Dat was emotioneel heel moeilijk. Ze was een van de grote bezielers van de school en gaf hier al dertig jaar les. Enkele leraren die de kracht vonden, hebben toen al een bundel gemaakt waarin de leerlingen hun gevoelens kwijt konden.”

SCHULDGEVOEL“Rouwen gebeurt wel meer in een school. We hebben ook al ouders van kinderen ver-

loren. Maar dan sta je er zelf wat buiten. Nu werd ik van hier naar daar gesleurd. Ik heb onmiddellijk hulp gevraagd. Het CLB ving de pers op. Onze preventieadviseur heeft aan de verzekering duidelijk gemaakt dat de school alles had gedaan om ongeval-len te vermijden. Dat was een grote steun. Je vraagt jezelf af: er waren wel paadjes ge-maakt, maar had ik toch niet extra moeten strooien? Maar doordat het bleef sneeuwen, had dat geen zin. Mijn collega-directeur heeft alle administratie geregeld. Doordat ze nieuw en iets minder betrokken was, kon zij dat gemakkelijker doen. Ook de familie heeft ons volop gesteund. Daardoor kon ik me sa-men met de zorgjuf bekommeren om de le-raren en de familie van juf Greet. We kregen ook steun van een psycholoog van onze Ex-terne Dienst voor Bescherming en Preventie op het Werk. De eerste dagen was ze er full-time. De kinderen zochten vooral steun bij de juffen, maar de collega’s gingen wel bij haar langs.”

Op donderdag 1 december 2010 slaat het noodlot toe in de Basisschool Albertstraat in Beerse. Juf Greet Van Herpe (49) van het

vierde leerjaar glijdt uit in de sneeuw en valt op haar hoofd. ’s Avonds krijgt ze een hersenbloeding, drie dagen later overlijdt ze. “Vanaf dat

moment werd ik van hier naar daar gesleurd”, zegt directeur Emmanuel Willemsens. “Maar je hebt geen keuze, je moet erdoor.”

2


“Je staat ervoor en je moet erdoor”

APPELBOOM“Lesgeven lukte niet altijd. Als de leraar het moeilijk had, werkten de leerlingen in hun bundeltje. Voor de kinderen die iets wilden vertellen, stonden de zorgjuffen klaar. In elke klas legden we ook een herinnerings-boek voor de leerlingen die liever schreven of tekenden. Vooral de kinderen die al van juf Greet les hadden gekregen, hadden daar nood aan. Het vierde leerjaar van juf Greet werd opgevangen door een juf die al eerder aan de klas had lesgegeven. Zij heeft de klas fantastisch opgevangen.”

“De kinderen waren op de begrafenis en hebben ballonnen opgelaten. Ik heb een tekst voorgelezen. We hebben ook een ap-pelboom geplant voor juf Greet. We hebben op school geen plechtigheid gehouden om-dat dat te moeilijk was. Een jaar later her-dachten we juf Greet tijdens het winterfeest op school. Ook haar familie was er. Toen hebben we lichtballonnen opgelaten, lied-jes gezongen bij het kampvuur … Dat wa-

ren net de dingen die juf Greet deed. De col-lega’s hebben daar meer behoefte aan dan de kinderen. Ze stappen er sneller overheen. In de meeste klassen en in mijn bureau staat er nog een leuke, vrolijke foto van juf Greet. Aan de deur van het vierde leerjaar hangt nog altijd haar naambordje. Ooit halen we het eraf, maar nu nog niet. En als we het doen, beslissen we dat samen.”

HECHT TEAM“Naar aanleiding van het ongeval van juf Greet heeft de gemeente Beerse een crisis-plan voor alle scholen gemaakt. Toch val je vooral terug op je buikgevoel. Maar als er nog eens iets ergs gebeurt, zullen we wel ra-tioneler handelen. Je moet het hoofd koel houden. Doordat we een zeer hecht team zijn, namen we zelf veel initiatief en steun-den we elkaar. Van het ene moment op het andere sta je ervoor en moet je erdoor. Maar het is ons gelukt.”

3


Van arbeidsongeval tot zelfdodingScholen worden soms ruw en compleet onverwacht geconfronteerd met een ingrijpende gebeurtenis. Als leerlingen, leraren … betrokken zijn, is de weerslag op het leven op school erg groot. Scholen staan voor de moeilijke taak om het ‘normale’ schoolleven weer op gang te trekken. Daarnaast moeten ze ook ruimte maken voor het verwerkings of rouwproces.

DriE SOOrTEn CriSiSIn de school: brand met evacuatie en gewonden, voedselvergiftiging, zwaar on-geval tijdens de turnles, poging tot zelfdoding, overlijden, diefstal met vanda-lisme, vermoeden van grensoverschrijdend seksueel gedrag …

Buiten de school met leerlingen of personeel van de school• In schoolverband: busongeval, overlijden tijdens de schoolreis, verkrachting ...• Niet in schoolverband: zelfmoord of plots overlijden van een leraar of leerling,

aanranding van een leerling …

Buiten de school met een mogelijke dreiging voor de school: gasexplosie in naburig bedrijf, overval in de straat …

ZOnDEr nOODPLAn DUUrT EEn CriSiS 2,5 KEEr LAnGErCrisissen roepen angst, onzekerheid, stress en emoties op. Ze vragen van de directeur en alle personeelsleden inspanningen die totaal anders zijn dan je dagelijkse werk. Bovendien kijkt de pers vaak mee. De manier waarop een school handelt voor, tijdens en na een ingrijpende gebeurtenis is cruciaal voor de reacties, de verwerking en het herstel van het gewone schoolleven. Onge-veer zeven op de tien slachtoffers herstellen spontaan van een schokkende gebeurtenis, ongeveer twee op de tien hebben ernstige doorverwerkingspro-blemen. 1,5 à 3 procent houdt een blijvend trauma over. Zonder goed wer-kend noodplan duurt een crisis gemiddeld 2,5 keer langer.

fenomeen

“Ik heb gehuild in de klas. De kleuters kwamen me knuffelen om me te troosten” (MAGDA, kLEuTERONDERWIJZER, NA DE PLOTsE DOOD VAN EEN COLLEGA)

4


WAT iS EEn CriSiS?Een crisis is een onverwachte gebeurtenis die zo’n grote impact heeft op leer-lingen, leraren, directie … dat ze tijdelijk niet in staat zijn om op een normale manier te blijven functioneren in de klas of op school. soms is de impact zo groot dat zelfs de school in haar geheel tijdelijk niet normaal kan functioneren. Je bent slachtoffer van een ingrijpende gebeurtenis als je die gebeurtenis zelf hebt mee-gemaakt, getuige bent geweest of als je erover hebt gehoord.

Niet elke schokkende gebeurtenis groeit uit tot een crisis. sommige gebeurtenis-sen kan je perfect als school aan (1), voor andere heb je je netwerk nodig (2). Bij grote crisissen kondigt de overheid een rampenplan af (3) en neemt ze de coör-dinatie over.

DiT BEPAALT DE ErnST VAn EEn CriSiS: • Verwacht – onverwacht

Bv. het verwachte overlijden van een directeur die ernstig ziek was of een plots overlijden

• Betrokkenheid (familie of onbekenden) en belang in de school (populariteit, functie)Bv. de moord op een bevriende leerling of een leerling uit een ander leerjaar

• Draagkracht van de slachtoffers en de school• schade

Bv. gewonden, doden of materiële schade • Plaats: binnen of buiten de school, in de eigen gemeente …

Bv. een school uit de eigen gemeente die instort of een school in een andere provincie• Herkenbaarheid

Bv. crisis die je zelf al eens meemaakte of een nieuw incident

1 leerlingen, leraren, ouders, ouderraad, directie, schoolbestuur, CLB

2 politie, Centrum voor Slachtofferhulp, Centrum Algemeen Welzijn, Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, huis-artsen …

3 overheid, dorpsgemeenschap, pers, parochie, Rode Kruis, vrijwilligers, zie-kenhuizen, burgemeester …

1

2

3

5


“iedereen heeft tijd nodig”

fenomeen

Kan elk team een crisis aan?“Een school met een goed zorgbeleid of waar de sfeer heel collegiaal is, houdt beter stand. Maar een crisis cre-eert in de meeste teams verbondenheid. Het is ook een moment waarop je dingen kan veranderen. Problemen die er al langer zijn, komen naar boven. Directeurs spe-len een cruciale rol: ze moeten ervoor zorgen dat ouders opgevangen worden, leraren begeleiding krijgen en dat ondertussen ook nog eens de school blijft draaien. Dat vraagt warme zorg én een koel hoofd. soms zie je hen letterlijk naar adem snakken. Daarom is zelfzorg zo be-langrijk. Iedereen heeft na een crisis tijd nodig. Eigenlijk zou elke school met het crisisteam en alle betrokkenen moeten debriefen. Wat liep goed, wat kon beter en waar moeten we nog aan werken? Dat geeft je niet alleen de kans om het de volgende keer beter te doen, maar ook om kleine frustraties te ventileren.”

Hoelang moet de school ‘nazorgen’? “Als de crisis eenmaal is afgerond, verdwij-nen de hulpverleners. Maar de school moet nog een hele tijd alert blijven voor signalen. Je moet je nazorg afstemmen op het rouwproces van je leerlingen en collega’s. Na een tijdje ge-ven leerlingen aan dat ze terug willen naar het leven van alledag. Je blijft wel de boodschap geven: ‘Als het niet gaat, kan je bij die per-soon terecht’. Als een leerling slechter pres-teert of agressief is, kan dat nog een gevolg van de crisissituatie zijn. Leerlingen moeten altijd zelf kunnen kiezen hoeveel en welke na-zorg ze willen: willen ze naar een herdenking gaan of niet, willen ze praten of niet …”

Welke fouten maken scholen?“Veel scholen proberen tijdens een crisis alle geplande activiteiten, zoals een oudercon-tact of klassenraden toch te laten plaatsvin-den. Als je als leraar de hele dag verdrietige leerlingen troost, moet je ’s avonds gewoon moe naar huis kunnen gaan. Tijdens een cri-sis functioneer je in een tempo dat niet haal-baar is. Als je de energie niet hebt om een klassenraad voor te bereiden, doe je het beter niet. Ook focussen scholen die iets ernstigs hebben meegemaakt zoals de zelfmoord van een leerling, daar achteraf soms erg op. Als een leerling er somber bijloopt, verwijzen ze onmiddellijk door. Alert zijn is goed, maar je mag geen paniekvoetbal spelen.”

“Geen enkele instelling is crisisvrij, dus ook een school niet”, weten Barbara Meganck en Veerle Van Der Zwalmen, specialisten ‘crisis

op school’ bij het VCLB Waas en Dender. “Een school die een crisis meemaakt, stapt op een trein en weet niet wat ze allemaal nog zal

tegenkomen.”

© L

ieve

n V

an A

ssch

e

6


Klaar voor een crisis?doe de test• Ik heb het telefoonnummer van

de school in mijn gsm en porte-monnee

• Ik weet wie in het crisisteam van de school zit

• Onze school heeft een nood-plan voor als er zich een crisis voordoet

• Verschillende personen kunnen met het noodplan werken

• Onze school heeft altijd alle nut-tige gegevens (namen, adressen en foto’s van leerlingen, contact-gegevens van ouders, leraren …) binnen handbereik

• Onze school heeft modelbrieven voor elk mogelijk scenario

• Onze school kan snel over een crisisruimte beschikken, binnen of buiten de school

• Onze school oefent geregeld op mogelijke crisissen

• In onze school kan je grote en kleine problemen open bespreken

• Onze school heeft goede afspra-ken over omgaan met de pers

Hoe meer je ‘ja’ antwoordt, hoe meer je school klaar is om goed met een crisis om te gaan.

test

JA nEE ● ●

● ● ● ●

● ●

● ●

● ●

● ●

● ●

● ●

● ●

7


Het noodplan: denk vooruitHonderden leerlingen en personeelsleden, ouders, familie én buurtbewoners: een school is een kwetsbare minisamenleving. Daarom is het verstandig om je voor te bereiden op een crisis. Een noodplan biedt een houvast: het houdt het schoolteam overeind als de school davert op haar grondvesten.

7 DELEnEen noodplan maak je op maat van je school, samen met je preventieadviseur, je team, je CLB, deskundigen, de gemeentelijk ambtenaar noodplanning, brand-weer, politie … In elk noodplan horen zeker volgende elementen thuis:

1 Infofiche van de school: contactgegevens, wie is aanwezig en waar, wat zijn de schooltijden?

2 Kaarten: inplantingsplan in de buurt, plattegrond van het schoolterrein, plan van de gebouwen per verdieping. Hiervoor werk je samen met de brandweer.

3 Voorbereiding op noodsituaties: wat moet er in welke crisis gebeuren? Wie start het noodplan op? Wie roept het crisisteam samen? Wat doen de leerlin-gen, de leraren … Wie informeert wie?

4 Actiekaarten per mogelijke crisis. Breng risico’s in kaart: veel leerlingen fiet-sen naar school, sport- of technische school, een chemische fabriek naast de school … Op elke kaart staan richtlijnen: wie doet wat, volgens welke regels.

5 Contactgegevens: naam, functie en telefoonnummer van de mensen van het crisisteam, de interventieploeg, hulpverleners, hulpdiensten, brandweer, poli-tie, CLB en naamlijsten van alle personeelsleden en leerlingen.

6 Nazorg: na de crisis moet je niet alleen aandacht besteden aan het welzijn van collega’s en leerlingen, je moet ook eventuele schade laten opmeten, een dos-sier opstellen voor de verzekering, verantwoording afleggen … Hou daarvoor contactgegevens en documenten zoals de verzekeringspolis bij.

7 Bijlagen: een spiekbriefje met de vuistregels voor een slechtnieuwsgesprek, modelbrieven voor verschillende soorten crisissen, een lijst met alle nuttige contactgegevens, een modelpersbericht …

preventie

Je noodplan is nooit af, het is een ‘levend’ document.

• Check geregeld of alle gegevens nog up-to-date zijn. • Organiseer regelmatig een oefening.• Evalueer en stuur bij, ook na minder ingrijpende gebeurtenissen. • Laat je plan scherpstellen door collega’s én externe deskundigen.

8


het crisisteam • bestaat best uit een kern van drie à vier personen (directie, preventieadviseur,

CLB-medewerker, communicatieverantwoordelijke …) die je eventueel kan uitbreiden of veranderen van samenstelling naargelang het soort crisis;

• verzamelt informatie, houdt contact met de hulpdiensten en overheid, geeft leiding en stuurt bij, coördineert de samenwerking met interne en externe diensten (brandweer, politie …);

• heeft een communicatieverantwoordelijke. Die kent de feiten, volgt de actua-liteit en coördineert de verspreiding van informatie;

• heeft een woordvoerder. Meestal is dat de directeur. Maar dat betekent niet dat hij of zij ook de communicatieverantwoordelijke is.

Verzamel de foto’s van al je leerlingen (per klas) en zet

ze op een USB-stick.

Hou je crisisteam ook buiten de schooluren en tijdens vakanties be-reikbaar, zodat bijvoorbeeld ouders een geval van hersenvliesontsteking

kunnen melden.

Organiseer een vorming voor het schoolteam over hoe je collega’s en leer-

lingen kan helpen na een schokkende gebeurtenis of

plots overlijden.

Voorzie een apart telefoon-nummer voor de pers. Zo

hou je de andere telefoon-lijnen van de school vrij als

er iets ernstigs gebeurt. Zet dat nummer op je web-site en in het persbericht.

Zorg voor een lokaal dat je in een mum van tijd kan omvormen tot crisis-

ruimte, binnen of buiten de school.

Laat collega’s de noodnummers en het telefoonnummer van de school in

hun gsm opslaan.

Optimaliseer je registratiebeleid: wie is op school en waar, wie is op schoolreis, wie is naar het zwembad, wie is ziek?

1 2

3

4

6

5

7

DiT KAn JE METEEn DOEn:

9


“Een noodgeval wacht niet

op de directeur”

preventie

“Dit jaar was er een brand met een gewonde leerling. De receptioniste, de vertrouwensleraar, de preventiead-viseur … schoten automatisch in gang. Dat is de kracht van ons noodplan. Het geeft houvast wanneer je niet hel-der kan nadenken of dingen vergeet. Als je bij zo’n acuut incident nog orders moet geven, ben je te laat. Als direc-teur moet je mensen hebben die taken overnemen. De vertrouwenspersoon is meteen naar de getroffen klas getrokken, een collega zorgt voor betrokken leerlingen - familie, vrienden … - die niet in de klas van het slacht-offer zitten … Bovendien is de directeur niet altijd op school. En een crisis wacht niet.”

“In 2010 heeft een klas de brandoefening gecoördineerd. De leerlingen namen alle sleutelfuncties over: secretariaat, directeur … Als voorbereiding stelden ze ons vragen. Je moet hun haarfijn én volledig uitleggen wat jouw rol is. Dan stel je vast je dat je het niet he-lemaal weet. Zo hebben we nog lacunes ont-dekt en op basis daarvan het plan bijgestuurd. De brandoefening is trouwens een goede oe-fening om mensen alert te maken voor alle cri-sissituaties. Er is iemand afwezig, er loopt iets mis … Dat trek je open: die problemen duiken ook in andere crisissituaties op.”

“Ons noodplan is er niet in een vinger-knip gekomen. We hebben eerst al onze losse documenten verzameld en daar een lijn in gestopt. Ondertussen hebben we al aan-gevuld, geschrapt en geactualiseerd. Mijn grootste crisis was het plotse overlijden van mijn collega-directeur. Ik was volledig in shock. Gelukkig was ik niet de enige die met het noodplan kon werken. Collega’s namen over. Iedereen staat achter hetzelfde sys-teem. De manier van werken is door de groep goedgekeurd. Anders vraag je jezelf voort-durend af: staat de school achter wat ik doe? Het geeft je een veilig gevoel dat je de dingen doet zoals ze afgesproken zijn.”

“Ons noodplan ligt grijpklaar op verschillende bureaus”, zegt Luc DevlooCasier, directeur van OLV Ter Duinen in Zeebrugge.

“Het geeft rust in een woelige periode. Ik hoef me niet voortdurend af te vragen of mijn collega’s achter mijn beslissingen staan.

Ze hebben mee de krijtlijnen uitgetekend.”

© L

ieve

n V

an A

ssch

e

10


Bedwing de crisisElke crisis is anders. Je improviseertalent en gezond verstand zal je dus altijd nodig hebben. Maar als duidelijk is wie welke taken opneemt, verloopt een crisis meer gestructureerd, grijp je efficiënter in en communiceer je beter.

1 CHECK DE fEiTEn • Verzamel basisinformatie: wie, wat waar, wanneer, welke stappen zijn er al ge-

zet, contactinfo van de melder? • Check of de feiten kloppen: je moet zeker zijn van wat er gebeurd is voor je in

actie schiet.

2 rOEP HET CriSiSTEAM SAMEn• Overloop de informatie, ga na welke informatie ontbreekt.• Breng de hulpverlening die al op gang gekomen is in kaart.• Bepaal prioriteiten: wat moet eerst gebeuren voor leraren en ander personeel,

leerlingen, ouders?• Maak een taakverdeling: wie zorgt voor welke doelgroep?• Beslis welke interne of externe hulp je inroept (CLB, slachtofferhulp …).• Maak afspraken over de communicatie met de pers en duid een woordvoer-

der aan.• Check of je informatie of foto’s van je website moet verwijderen.• Richt een crisislokaal in.• Bij nationale, provinciale of gemeentelijke ramp: overleg met externe diensten.

aanpak

ViEr STAPPEn VOOr DE DirECTEUr

→11


3 OnDErnEEM ACTiEEERSTE DAG• Onthaal de hulpdiensten of externe diensten: politie, brandweer, ziekenwa-

gen, slachtofferhulp, CAW, Rode kruis …• Geef informatie en steun aan collega’s, medeleerlingen, ouders, pers …• Installeer telefoonpermanentie voor ouders en gezinsleden van rechtstreeks

betrokkenen, nodig ze uit op school, zorg voor psychologische ondersteuning, informeer over mogelijke reacties bij slachtoffers …

• Informeer leraren en medeleerlingen zo snel mogelijk, zorg voor ondersteuning en eventueel psychosociale hulp, ondersteun leraren in de opvang van leerlin-gen. Leerlingen worden het best opgevangen door iemand die dicht bij hen staat. Meestal is dat de klasleraar of een andere leraar die veel vertrouwen geniet.

• Richt een ontvangstlokaal voor de pers in en stel een persbericht op.

aanpak

nazorg• Ga na welke personeelsleden

nog een individueel gesprek nodig hebben, welke leerlingen opgevolgd moeten worden.

• Wees alert voor signalen zoals slecht presteren, agressie …

• Richt een rouwplekje in, geef het verlies letterlijk een plaats.

• Stel een tijdlijn op van gevoe-lige momenten in het school-jaar: eerste verjaardag van het incident, schoolfeest, diploma-uitreiking …

• Zorg ervoor dat de ouders van een overleden kind geen brieven meer krijgen van de school.

• Postuum toekennen van een at-test of diploma kan een grote emotionele waarde hebben.

EERSTE WEKEN• stem de schoolinterne zorg en de

hulpverlening van het CLB en externe diensten op elkaar af.

• Blijf al je doelgroepen informeren: brie-ven aan de ouders, info vergadering voor de leraren …

• Wees alert voor wat leerlingen en per-soneelsleden posten op Facebook, Twitter, blogs … Via de sociale media vang je signalen op weet je wat er echt onder hen leeft.

• start je ‘nazorg’ op.

4 EVALUEEr• Organiseer een afsluitende vergade-

ring: kan de school haar routine weer opnemen?

• Evalueer het proces met het crisis-team en met externe diensten: wat liep goed, wat kan beter?

• Pas je crisisdraaiboek aan op basis van wat je geleerd hebt.

“Vergeet de kracht van een gewone les wiskunde niet” (RIk PRENEN, CLB-MEDEWERkER VCLB LIMBuRG)

12


EERSTE DAGEN1 Verzamel de leerlingen in een rustig en warm lokaal en voorzie eten en drin-

ken. Laat de leerlingen dicht bij elkaar zitten.2 Geef zo veel mogelijk en precieze informatie. Draai niet om pijnlijke feiten

heen. Als er nog twijfel is, zeg dat dan ook.3 Laat je leerlingen ventileren. Leerlingen die heel emotioneel zijn, kunnen

eventueel apart opgevangen worden door een CLB-medewerker of een exter-ne hulpverlener.

4 Laat je leerlingen nadenken over wat ze zelf kunnen doen om de gebeurtenis te verwerken en stel materiaal ter beschikking (kaarsen, foto’s, kleurpotloden …).

5 spreek af wat de leerlingen later nog willen doen (bezoek brengen aan de ou-ders van het slachtoffer, iets maken in de praktijkles, ballonnen oplaten …).

6 schort de lessen op voor een rustige activiteit (wandeling, bezinningsmoment).

EERSTE WEKEN - mAANDEN7 Geef info over waar leerlingen die het erg moeilijk hebben, terechtkunnen.8 Hou leerlingen die zich heel sterk hebben gehouden in het oog. Vaak krijgen ze

pas later een terugslag.9 kom geregeld op de crisis terug om je leerlingen te helpen alles te verwerken.

Toon begrip voor verdriet, luister naar wat er onder je leerlingen leeft. Maak spanningen bespreekbaar.

NA ENKElE mAANDEN10 Verwijs leerlingen die na een langere periode (zes maand à twee jaar) de ge-

beurtenis niet goed verwerkt hebben, door.

ZOrG VOOr JEZELf Als directeur of leraar moet je het hoofd koel houden en anderen steunen. Maar bij een erg ingrijpende gebeurtenis ben je ook zelf getroffen. Verlies je-zelf niet uit het oog.• Schakel een collega in die kan meedenken, maar minder emotioneel

betrokken is (collega-directeur uit de scholengemeenschap, leraar die pas in de school werkt …).

• Creëer ruimte om je eigen emoties te ventileren. Sluit iedere vergadering af met de vraag hoe het gaat.

• Roep beter te veel hulp in dan te weinig. • Zoek steun bij elkaar en bied elkaar een luisterend oor.• Zorg voor een uitlaatklep (hobby, familie …).• Vraag indien nodig professionele hulp, bijvoorbeeld psychologische

begeleiding.

TiEn TiPS VOOr DE LErAAr

13


Vijf crisisvragen1 Een van onze leraren wordt verdacht van een misdrijf. De pers

‘achtervolgt’ me voor commentaar. Hoe reageer ik daar op?Om te voorkomen dat er geruchten ontstaan of journalisten minder betrouw-bare bronnen raadplegen, geef je het best zelf informatie. Als je zelf het initia-tief neemt, hou je meer controle. Maak dus een persbericht of organiseer een persconferentie. In principe staat enkel de woordvoerder de pers te woord. Als personeelsleden en leerlingen worden aangesproken, stem dan af wat ze mo-gen zeggen en wat niet: bepaal een eensgezind standpunt. Blijf altijd beleefd en geduldig.

meer info? lees de ‘De eerste lijn. Crisiscommunicatie’ (www.klasse.be/leraren/ deeerstelijn, deel 2)

2 Een leerling van mijn klas is overleden na een verkeersongeval. Hoe deel ik het slechte nieuws mee aan haar klasgenoten?

Draai er niet omheen, deel slecht nieuws meteen mee. Gebruik een inleidende zin waarin je je eigen emoties uitdrukt en meteen ook rekening houdt met de emo-ties van de anderen. “Het spijt me, maar ik heb slecht nieuws.” Geef het slechte nieuws zo kort, overzichtelijk en concreet mogelijk. Laat de emoties komen, ver-woord ze en geef het gevoel van ‘we proberen er samen uit te komen’. spreek af wat je met je klas zal doen en waar de leerlingen terechtkunnen.

3 Wat moeten we doen als een dolle schutter onze school binnendringt?

Je verwittigt onmiddellijk de politie en je geeft duidelijk informatie. Je verwittigt zo snel mogelijk iedereen in je school dat ze zich moeten verbergen en/of opslui-ten (tenzij ze zich onmiddellijk bij de uitgang bevinden). Bij voorkeur doe je dat via een intercom of anders via een megafoon, een afgesproken belsignaal of via de gsm’s van het personeel. Je zorgt voor zo weinig mogelijk verplaatsingen van leerlingen of personeelsleden. 4 We organiseren een herdenking voor een overleden leerling.

Sommige klasgenoten willen er niet naartoe. Laat ik dat toe?• Als je een herdenking organiseert, laat hen vrij om er naartoe te gaan. Dat

geldt ook voor een overledene groeten. Collectief gaan groeten, is geen goed idee.

• Laat slachtoffers ook zelf hun vertrouwenspersoon kiezen: vaak is dat iemand die ze al kennen.

• Laat leerlingen hun uitlaatklep kiezen om hun verdriet actief te verwerken. Leerlingen van de basisschool kiezen eerder voor knuffels, tekeningen en bal-lonnen, leerlingen van het zevende jaar Hout voor een werkstuk waar ze tij-dens de praktijkles aan kunnen werken.

help

14


5 Mag ik aan mijn leerlingen tonen dat ik het ook allemaal niet meer aankan?

Je mag je eigen verdriet tonen. Leerlingen houden sterk in de gaten hoe leraren omgaan met hun gevoelens. Een belangrijk houvast: wees authentiek. Leerlin-gen voelen haarscherp aan of gevoelens oprecht dan wel gespeeld zijn. steun ook elkaar. De aandacht die collega’s elkaar geven op moeilijke momenten, is een voorbeeld voor de leerlingen.

Heb je ervaring met een crisis op school? Deel ze via het forum van www.klasse.be/eerstelijn (klik door naar ‘Crisismanagement’).

De wet op Welzijn verplicht elke school om een noodplan te hebben. Daar-om stelt het Ministerie van Onderwijs en Vorming het ‘Canvas Intern Nood-plan voor Scholen en Internaten’ ter beschikking. Dat modelnoodplan kan je invullen op maat van je school. ond.vlaanderen.be/welzijn/welzijnswetgeving/arbeidsveiligheid.asp

MEEr infO nODiG?Draaiboeken over de aanpak van crisissen vind je bij het CLB of de begeleidingsdienst van je school.

Het Rode Kruis biedt ondersteuning aan scholen tijdens een crisis.www.onderwijs.rodekruis.be

Een ‘Centrum Algemeen Welzijnswerk’ biedt onmiddellijk hulp aan mensen met vragen en problemen.www.caw.be

Een ‘Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg’ biedt hulp aan mensen met psychische problemen (lijst via ‘zorgaanbod’).www.zorg-en-gezondheid.be

De Werkgroep Verder ondersteunt scholen die met (een poging tot) zelfdo-ding te maken krijgen.www.werkgroepverder.be

Elke school werkt samen met een ‘Externe Dienst voor Bescherming en Preventie op het werk’. Je kan er terecht voor psychologische bijstand.

Bij deze Eerste Lijn hoort ook een filmpje. Kijk en leef mee met de getuigen. Leer van andere scholen. Allemaal op www.tvklasse.be.

15


Wie contacteer ik

in geval van nood?

NOODNUMMERS

Politie 101

Hulpdiensten 100

Europees noodnummer 112

Telefoonnummer van de school

FUNctiE NaaM GSM

Directeur

Preventieadviseur

CLB-medewerker

Communicatieverant-woordelijke

Woordvoerder

Hoofdredacteur: Pieter Lesaffer • redactie: Leen Leemans, Michel van Laere • Vormgeving: Peter Mulders, Tim Sels • Sites & Multimedia: Michel Aerts, Toon Vandeputte • TV.Klasse: Wouter

Vanmol • Verantwoordelijke uitgever: Luc Jansegers • foto’s: Lieven Van Assche, Klasse

Dit dossier werd gemaakt in samenwerking met ouders, leraren, directeurs, VCLB Waas en Dender, VCLB Limburg, Kris

De Groof van CAW Kempen en de Afdeling Secundair Onderwijs en Leerlingenbegeleiding van het departement Onderwijs en Vorming. Het is het elfde van een vernieuwde reeks. De andere dossiers raadpleeg je nog steeds online op www.klasse.be/eerstelijn.

Vul deze poster aan. Hang hem op in alle lokalen van je school en stop een print in de infomap van alle nieuwe leraren. Geef je ook een exemplaar in zak-formaat mee aan je leraren die een activiteit buiten de school begeleiden?

Je vindt hem opwww.klasse.be/eerstelijn

klik en print


De Eerste Lijn: Crisismanagement

Documents

Transcript of De Eerste Lijn: Crisismanagement