DEZE UITGAVE

IS VERRIJKT MET LAYAR

Kristian Bezuidenhout over zijn Beethoven Belevenis

MAGAZINE SEP.OKT.NOV.2012

Tori Amos al twintig jaar verrassend aan de top

Paul Koek over nieuwe muziek: ‘Dit mag dus bestaan.’

Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival

DE DOELEN SINDS 1697De geschiedenis van de Doelen wortelt in de Middeleeuwen. Toen was ‘de Doele(n)’ een plek binnen de stad waar het Schuttersgilde oefende in het schieten met pijl en boog op een doel. Na verloop van tijd kwamen de Schutters niet alleen meer om te schieten, maar ook om te drinken, om vrienden en kennissen te ontmoeten en om een spelletje te spelen. In 1697 kreeg de toenmalige Doele toestemming om ook muzikale activiteiten te ondernemen. Daarmee kunnen we de lijn doortrekken tot nu. In het huidige gebouw gaan concerten hand in hand met de congresfunctie, en komen mensen samen om te genieten en te leren van muziek.

U houdt het gloednieuwe magazine van de Doelen in handen. Dit is de vertrouwde Concertagenda, maar in een ander jasje. Achterin vindt u de chronologische agenda zoals u die gewend bent, voorin staan artikelen en interviews die u het verhaal áchter onze programmering vertellen. Hoe komt het programma van de Doelen tot stand? Wat is ervoor nodig om bijzondere producties te ontwikkelen? Welke verhalen gaan er achter de muziek schuil? Wat brengt onze bezoekers naar de Doelen? Met dit magazine en de nieuwe DoelenCampus (zie p.10-13) nodigen wij u uit om nóg meer te genieten van en te leren over muziek.

We wensen u veel leesplezier! Gabriël Oostvogel, directeur-voorzitter

BESTE LEZER

EDITORIAL

2 REDACTIE

PHILIP LEUSSINKredacteur de DoelenEen keuze uit drie maanden concertaanbod blijkt heel eenvoudig! Als liefhebber van oude en nieuwe muziek, en veel daartussen, heb ik een groot zwak voor Berio . Hij combineert traditionele volksmuziek met moderne vocale technieken, vermengt koor en orkest letterlijk tot één ensemble, rekt speeltechnische grenzen op, citeert Mahler en Ravel en restaureert Schubert zoals een archeoloog een opgegraven vaas met neutrale klei weer tot een eenheid maakt. Dat alles verenigd in één componist! De Berio tweedaagse (eind september) staat dus in mijn agenda .

FEMKE TER HORSTdesign manager Studio Lonne WennekendonkVoor mij is een concert als een wandeling in de natuur. Geïnspireerd, met nieuwe energie en het gevoel dat ik de hele wereld aan kan kom ik terug van een concert. Wie wil dat nou niet. Een kenner ben ik niet, wel een liefhebber. Tijdens het maken van het magazine zie ik de concerttitels regel matig. Eigenlijk wil ik overal heen. Klassiek, jazz, nieuwe muziek dat maakt voor mij niet uit. Als de muziek maar ruimte laat voor mijn eigen verbeelding. Dan kom ik vol inspiratie en energie uit een concert. Ik ben erg benieuwd naar het concert van Calefax met Eric Vloeimans waarin improvisatie een rol speelt, gecombineerd met muziek van een paar eeuwen terug. Dat is zeker een van de concerten waar ik bij zal zijn!

TIPS VAN DE REDACTIE

HANS DE LANGEprogrammeur wereldmuziek, jazz en speciale projecten de DoelenHet is alweer jaren geleden. Ik zat met een goede vriend in een piepklein restaurantje op het Kaapverdische eiland São Vicente. We genoten van het eten, elkaars gezelschap en droomden over nieuwe muziekprojecten. Zou het niet mooi zijn om Kaapverdiaanse musici en een groot orkest samen te brengen? Die droevige morna’s, puur al zo mooi, uitgevoerd door een toporkest? Toen stapte Tito Paris binnen en voegde zich bij ons. Gedrieën droomden we verder. Die droom wordt nu werkelijkheid. Dina Medina, Grace Evora en Tito Paris in één programma met het Metropole Orkest en een feestelijke afterparty met Young Livity. Ik ben erbij.

MIRIAM DUIKERprogrammeur kinder ­voorstellingen de DoelenNatuurlijk bezoek ik ook het komende seizoen alle kinder­voorstellingen op de zondag­middag. Eerst met mijn oudste naar de Jurriaanse Zaal en daarna met de jongste naar de Eduard Flipse Zaal. Ik kijk zelf erg uit naar Vinni Puh door Insomnio voor 6­plussers. Grappige en innemende filmpjes van de Russische variant op Winnie de Poeh, begeleid door maar liefst 15 musici op het podium. Het kan bijna niet anders dan dat dit een feestje wordt. Al die voorstelling­bezoekjes beginnen thuis hun vruchten af te werpen. Regelmatig word ik getrakteerd op een ‘voorstelling tussen de schuifdeuren’ en mijn dochter gaat met volle overtuiging naar vioolles om later zelf in de Doelen te kunnen spelen!

26 DE DOELEN GEEFT DOOR BEZOEKERS AAN HET WOORD

34 SPEEL MEE! MAGIE AAN DE MAAS

36 ROTTERDAM PHILHARMONIC GERGIEV FESTIVAL HET FESTIVAL EN DE ZEE

42 CABO VERDE KAAPVERDIAANSE MUZIEK LEEFT!

44 JOHANNES BRAHMS UIT HET LEVEN VAN JOHANNES BRAHMS

48 SCHUTTERS ALLEREERSTE SCHUTTER VAN DE DOELEN

50 CONCERTAGENDA SEPTEMBER

56 CONCERTAGENDA OKTOBER

65 CONCERTAGENDA NOVEMBER

73 ALGEMENE INFORMATIE

2 REDACTIE TIPS VAN DE REDACTIE

4 BEETHOVEN BELEVENIS II KRISTIAN BEZUIDENHOUT AAN HET WOORD

10 DOELENCAMPUS LEREN OVER MUZIEK, MUSICI EN MUSICEREN

14 COMPONEREN VOOR DE DOELEN COMPONISTEN AAN HET WERK

16 ARTIST IN RESIDENCE PAUL KOEK, RED SOFA ARTIST IN RESIDENCE

22 TORI AMOS AL TWINTIG JAAR VERRASSEND EN AAN DE TOP

24 MR. CLASH PIONIERS TOEN, PIONIERS NU

INHOUDSOPGAVE 3

INHOUD

Bee

thov

en

‘Het verheugt mij weer te spelen met Frans Brüggen en zijn orkest!’‘Ja, laten we even kijken hoe de klank is, dat lijkt me een goed idee.’ Ontspannen loopt Kristian Bezuidenhout naar een kopie van een Graf-piano (type 1824) uit de stal van Edwin Beunk (meester-restaurateur van historische piano’s, zie: www.fortepiano.nl). Direct concentratie, een paar expressieve gebaren en Bezuidenhout ontlokt het fraaie instrument binnen een minuut een waanzinnige klank. Elke noot is doorleefd, Beethoven ademt en de fraaie basklanken die uit de houtnerven opstijgen verlenen de muziek een indringende intensiteit.

KRISTIAN BEZUIDENHOUT AAN HET WOORD

door Huib Ramaer foto’s Annelies van der Vegt

BEETHOVEN BELEVENIS II 5

6 BEETHOVEN BELEVENIS II

DE BEETHOVEN BELEVENIS IIWie erbij was, vorig jaar oktober, voelt het soms nóg tintelen. Want de Beethoven Belevenis, de serie waarin Frans Brüggen en het Orkest van de Achttiende Eeuw zich stortten op de negen symfonieën, liep uit op een regelrechte triomf. Zoiets schreeuwt natuurlijk om een vervolg. Daarom kunt u zich in de Doelen een lang weekend (10­12 november) komen laven aan de Beethoven Belevenis II. In één weekend worden dan alle piano­concerten van de meester uitgevoerd, met in de sprankelende hoofdrol Kristian Bezuidenhout. De Doelen ontmoette Kristian Bezuidenhout in Amsterdam voor een interview. Bekijk de beelden op www.dedoelen.nl/beethoven.

Snel thuis op toetsen en pedalen begint Bezuidenhout vervolgens met zijn baritonale stem college te geven vanachter de vleugel. ‘Beethoven was de nummer 1 klavierster van de jaren 1790 in Wenen’, legt hij uit, ‘vanaf 1800 werden piano’s almaar groter, ze gingen van vijf naar vijfenhalf octaaf en in de decennia van 1820 en 1830 kreeg je piano’s als deze: de klassieke Weense concertvleugels, de deluxe instrumenten van die tijd! En Beethoven was zonder twijfel innig vertrouwd met zulke piano’s.’ Diezelfde zaterdag dat we hem spreken, brengt hij met Pieter Wispelwey in de Kleine Zaal van de Philharmonie Haarlem al wat Beethoven componeerde voor cello en piano. ‘Een marathon van epische proporties’, beaamt hij ruimhartig lachend als we elkaar de volgende morgen treffen in zijn hotel in Amsterdam. ‘But it was fun!’ Toegegeven, een tikkeltje machtig vond hij het wel, twee concerten, acht Beethovenstukken, en alles op één dag.

‘Beethovens concerten zijn een springplank voor nieuwe ideeën.’

Geconcentreerd de handen vouwend: ‘Wat zo opmerkelijk is aan Beethoven, is dat hij in elke fase van zijn carrière de kaders zo ver mogelijk tracht op te rekken. De pianoconcerten brengen die

Het gekapte hoofd op een lichtgebouwd lijf in zwart overhemd en zwarte broek, de benen slank, de vingers rank, lijkt zijn fysiek te licht voor het rond de aardbol razende bestaan van een concertpianist. De zorg verdampt zodra Bezuidenhout gezeten op de bank van de comfortabele living in een Amsterdamse hotelkamer met bevlogen blik en sprekende handgebaren op zijn praatstoel raakt over Beethovens pianoconcerten.

stadia schitterend in kaart. Voortdurend is hij aan het proberen de magie die de steeds betere piano’s hem bieden, op de meest dramatisch mogelijke, op zo nodig aanstootgevende wijze uit te buiten.’

‘De instrumenten van Beethovens tijd, zijn gereedschap zou je kunnen zeggen, laten zijn muziek weer des te gevaarlijker klinken. Zoals tijdgenoten haar vermoedelijk hebben ervaren: die zoektocht naar het extreme, het absurde, het dramatische.’

Je hebt al deze concerten al eerder uitgevoerd met het Orkest van de Achttiende Eeuw in Amsterdam. Verwacht je in november weer totaal nieuwe dingen te ontdekken? ‘Ik denk van wel. De laatste keer in Amsterdam was het opnieuw een major voyage of discovery, in het bijzonder omdat we alle concerten, ook toen, binnen drie dagen hebben uitgevoerd.

Dan valt er geen gat. Je duikt er echt in, alsof je het Kanaal over zwemt. Je moet gewoon doorzwemmen en de hele afstand in één keer overbruggen. Er is geen weg terug.’

BEETHOVEN BELEVENIS II 7

KRISTIAN BEZUIDENHOUTOpgegroeid in Zuid­Afrika, werd Kristian Bezuidenhout opgeleid in Australië, een continent waar de eerste sterpianist op historische vleugels zich noodgedwongen een sportersmentaliteit moest aanmeten. Blonken zijn Australische vrienden op het rugbyveld uit in dropkicks en penaltykicks of vermorzelden ze elkaar bijna in de scrum, de frêle Bezuidenhout kon slechts de blits maken op de toetsen. Al doende werd hij zich steeds meer bewust van de pianogeschiedenis onder die toetsen. Bezuidenhout liet en laat geen kans liggen op histo rische vleugels te spelen. Hoe anders klonk Beethoven op de vleugels uit zijn tijd! Hoeveel beter viel alles soms op zijn plek op de piano’s van Stein, Streicher en Walter! Of de Franse Érard waarop Ludwig zowel zijn Vierde als zijn Vijfde Pianoconcert componeerde. De moderne piano bouwers van het eerste uur. Mannen die nijver timmerend in hun ateliers vóór Beethoven en mét Beethoven hun piano’s ontwikkelden.

Je kwam tot ons via drie continenten. Zuid-Afrika, waar je geboren bent. Je studeerde in Australië, daarna in Rochester, New York. Wij hadden ondertussen hier in Europa al onze fortepianisten: Andreas Staier, Arthur Schoonderwoerd. Luisterde je buiten Europa al naar hun uitvoeringen? ‘Ja, absoluut!’

Zijn je Europese voorlopers een oriëntatiepunt voor je geweest?‘Jazeker, heel sterk! Ik was toen ik opgroeide een gretig verzamelaar van cd’s.’

Europa kwam tot je via de cd?‘Ja, in Australië wel, het hele veld van uitvoerders heb ik echt ontdekt door naar cd’s te luisteren. Weet je, Australië heeft een geweldig netwerk van concerten, maar ik kreeg domweg de kans niet om veel van die live concerten mee te maken. Toen Frans Brüggen naar Australië kwam met zijn orkest, of andere Europese musici, heb ik altijd veel concerten moeten missen. Wat ik wél had waren de nieuwe cd-releases en ik kocht ze gewoon allemaal!’ ‘Voor het eerst luisteren naar John Eliot Gardiners uitvoeringen van de Beethovensymfonieën. De pure kracht van het voor de eerste keer luisteren naar dat soort cd’s... Dingen die ik beluisterde van het Freiburger Barockorchester, ik bedoel, je kunt je niet voorstellen hoezeer de klanken van die orkesten nieuwe horizonten voor je openen, als je het hebt over interpretatie.’

Wanneer overkwam je dat, op welke leeftijd?‘Ik was ongeveer dertien, denk ik.

Dertien! En met de mensen die je toen beluisterde, treed je nu op! ‘Ja, het is fantastisch om je helden te ontmoeten en gewoon met ze te kunnen werken. Mensen als Frans en John Eliot, het zijn ‘gewone’ mensen in de zin van dat ze leven en ademen zoals wij, maar niet in het licht van alles wat die figuren bereikt hebben! Ze hebben de wereld voor altijd veranderd, waar het interpretatie betreft. En ik heb groot respect voor wat er dankzij dit soort verbazingwekkend briljante mensen gebeurd is in de muziekwereld. En weet je wat zo fascinerend is aan Frans Brüggen? Hij gebruikt de notentekst voortdurend als springplank voor nieuwe ideeën.’ Dan zegt hij: “ik moet je even spreken over een paar trillers”. En dan stelt hij voor ze nét even anders te nemen dan gebruikelijk.’

8 BEETHOVEN BELEVENIS II

BEKIJK DE EERSTE AFLEVERING VAN DE BEETHOVEN THUISCURSUS MET LAYARMeer weten over Layar? Zie p. 73. Geen Layar? Bekijk de

Beethoven Thuiscursus uit 2011 dan op www.dedoelen.nl/thuiscursus

MIS DE BEETHOVEN BELEVENIS II NIET! Orkest van de Achttiende Eeuw

ZATERDAG 10 NOVEMBERBeethoven Dansen selectie van Frans Brüggen / Pianoconcert nr.2 / Piano concert nr.1

ZONDAG 11 NOVEMBERBeethoven Ouverture Pro­metheus / Piano concert nr.3 / Piano concert nr.4

MAANDAG 12 NOVEMBERBeethoven Symfonie nr.4 / Pianoconcert nr.5

Alle concerten inclusief inleidingen.Zie voor meer informatie de agenda op p. 68­70.

GRATIS EVENEMENT VOOR ABONNEMENTHOUDERSHeeft u alle concerten van De Beethoven Belevenis besteld, of bestelt u deze nog? Dan kunt u de gratis presentatie door Edwin Beunk bijwonen over de fortepiano.

Lees meer in de agenda op p. 68.

BEETHOVEN BELEVENIS II 9

LEREN OVER MUZIEK, MUSICI EN MUSICERENVanaf seizoen 2012­2013 neemt de Doelen informatie en educatie serieuzer dan ooit. Met de DoelenCampus krijgen zaken als inleidingen, nabesprekingen, debatten, openbare masterclasses en online cursussen meer cachet en een duidelijk overkoepelende paraplu. Doel is om u de weg te wijzen naar meer verdieping in uw muziekbeleving. Vooral de gratis thuiscursus is daarbij

DOELENCAMPUS: GRATIS UW KENNIS OVER MUZIEK VERBREDEN

een belangrijk element. Na het succes van de cursus die de Beethoven Belevenis begeleidde (ruim 1500 deelnemers) is er dit seizoen de online cursus Britse koormuziek. De afleveringen van de koorcursus worden via de e­mail­nieuwsbrief van de Doelen – geheel gratis – verspreid. U kunt zich inschrijven voor de nieuwsbrief via www.dedoelen.nl/informatie.

10 DOELENCAMPUS

OP DE RED SOFA MET… Diverse musici en componisten nemen plaats op de Red Sofa om u in een openhartig vraaggesprek meer te leren over hun werk. Deze maanden o.a. gesprekken met componist Ned McGowan (donderdag 18 okt), filmmaker Phil Grabsky (zondag 21 okt), slagwerker Colin Currie (zondag 11 nov) en artist in residence Paul Koek (vrijdag 26 okt). De gesprekken zijn gratis inbegrepen in de toegangs­kaart voor het betreffende concert.

MASTERCLASS EMANUEL AXDe dag na zijn concert in de Grote Zaal geeft Emanuel

Ax een masterclass aan drie speciaal geselecteerde studenten van Codarts. De masterclass is gratis

toegankelijk en biedt u een unieke kans om Ax in een intieme setting aan het werk te zien.

vrijdag 19 oktober

CURSUS OPERA IN DE STADDe Rotterdamse Schouwburg, het Luxor Theater en de Doelen organi­seren een gezamenlijke operacursus. U bezoekt in iedere zaal een opera die wordt voorafgegaan door een cursusavond. start woensdag 12 septemberKijk op www.dedoelen.nl/operacursus voor meer informatie.

WORKSHOP ALLES HEEFT EEN RITME (6+)

De Doelen hecht er veel waarde aan om kinderen van jongs af aan bekend te maken

met muziek. Via educatieve programma’s, mooie voorstellingen, maar ook door kinderen zelf muziek te laten maken,

zoals tijdens deze workshop. zaterdag 27 oktober

AAN DIT ICOON HERKENT U IN DE AGENDA VANAF PAGINA 50 ALLE ACTIVITEIT DIE IN HET KADER VAN

DOELENCAMPUS PLAATSVINDEN.

EEN GREEP UIT DE DOELENCAMPUS ACTIVITEITENHier vindt u een kleine selectie uit de lange lijst met activiteiten in het kader van DoelenCampus. Meer informatie over aanvangstijden en eventuele kaartverkoop (de meeste activiteiten zijn gratis en inbegrepen in de toegangskaart voor het betreffende concert) vindt u verderop onder de betreffende datum in de agenda. Alle Doelen­Campus activiteiten herkent u in de agenda aan dit icoontje

© H

ans

Hijm

erin

g

© M

arco

Bor

ggre

ve

DOELENCAMPUS 11

© B

arba

ra M

ulde

rink

MEET & GREETEen meet & greet met de musici biedt u de kans om zélf de vragen te stellen. Na afloop van diverse concerten krijgt u de kans om musici te ontmoeten, het Storioni Trio bijvoorbeeld. zondag 23 september

‘Mijn startpunt voor deze online cursus was eigenlijk zeer persoonlijk. Ik wilde teruggaan naar de stoel waar ik vroeger zat toen ik dagelijks zong in het koor van de Lincoln Cathedral, en weer die enorme nagalm van zes seconden voelen. Of de geest van William Byrd, die er organist was en wiens muziek we nagenoeg elke week op de lessenaars hadden, in het schip van de kathedraal zien opdoemen. Daar heb ik het prachtige verhaal van de Engelse koormuziek meegekregen, het verhaal dat ik graag met iedereen wil delen.’ En dat is precies wat Neil Wallace, hoofd programmering van de Doelen, doet. Zowel in een serie met vijf concerten waarin vier eeuwen Britse koormuziek centraal staat,

‘Het is een goede manier om de luister-ervaring te verrijken en te verdiepen.’

als in de daaraan gekoppelde online thuiscursus. ‘Het gebeurt zelden in Nederland, in Europa, dat een concertzaal een redelijk overzicht geeft van de Britse koortraditie’,

motiveert Wallace zijn keuze. ‘Op zich is dat geen probleem natuurlijk, maar de Britse koortraditie is wel een wereld op zich. En om te begrijpen waar het allemaal vandaan

komt moet je terug naar het eenstemmige middeleeuwse gezang, maar ook naar de Engelse architectuur, het landschap, de natuur. De klank van de Britse muziek

door Paul Janssen foto’s Tessa Joosse

DOELENCAMPUS: NEIL WALLACE OVER DE THUISCURSUS BRITSE KOORWERKEN

GRATIS THUISCURSUS OVER BRITSE KOORTRADITIENa het succes van de online thuiscursus die de Beethoven Belevenis vorig seizoen begeleidde, gaat de Doelen dit seizoen verder op dit pad. Onder de vlag van de DoelenCampus bereidt de Doelen een online cursus voor die parallel aan de koorserie de rijkdom van de Britse koortraditie belicht.

12 DOELENCAMPUS

HÄNDEL, BRITTEN EN VAUGHAN WILLIAMSHet eerste concert gekoppeld aan deze thuiscursus vindt plaats op 14 oktober. Op het programma werken van Händel, Britten en Vaughan Williams. Bekijk de luistercursus voor uw concertbezoek voor een nog intensere luisterervaring. Zie agenda p. 61 voor het concert.

Ontvang de thuiscursus via e­mailDe afleveringen worden via de e­mail­nieuwsbrief van de Doelen – gratis – verspreid. U kunt zich inschrijven voor de nieuwsbrief via www.dedoelen.nl/informatie

– en we hebben het in dit geval grotendeels over Engelse componisten – is daar heel nauw mee verweven.

We kennen hier de rijke renaissancetraditie van het Westen, de inbreng van de Lage Landen, Duitsland, Zuid-Europa, maar wat weten we van de Engelsen? ‘Ze hadden een vergelijkbare traditie, maar waren wel degelijk afgesneden van het vasteland. In Engeland liepen wellicht niet de grootste vernieuwers rond, maar componisten als Thomas Tallis en William Byrd waren wél grote perfectionisten die een heel eigen bijdrage leverden aan de geschiedenis. En natuurlijk kun je in vijf concerten en een thuiscursus niet werkelijk de diepte in, maar je kunt wel uitleggen

waar het over gaat en waar de muziek van componisten als Tallis, Purcell en Britten vandaan komt.’ Zie het als een soort starterspakket – een verleiding om meer werken van Byrd, Vaughan Williams, Tallis of Britten of hun vele tijdgenoten te beluisteren of bestuderen.

Wallace vertelt tijdens de cursus de verhalen bij filmfragmenten die hij op locatie maakte met filmmaker Tessa Joosse. Ze bezochten King’s College Cambridge, Aldeburgh, Snape Maltings, Lincoln Cathedral – wat erg mooie maar ook hilarische taferelen opleverde, want hoe vertel je iets over muziek en het landschap in een typische Britse storm met windkracht 6 en horizontale hoosbuien.

‘De cursus valt onder wat we de DoelenCampus noemen. Het is een terrein dat we heel serieus nemen. We hebben vorig jaar met de Beethoven thuiscursus, gekoppeld aan de Beethoven Belevenis, gemerkt dat er een grote belangstelling is om te leren, meer te weten over de achtergronden van de muziek. Alles wat te maken heeft met beeld, geschiedenis en historische feiten wordt door het publiek zeer op prijs gesteld. Het is een goede manier om de luisterervaring te verrijken en te verdiepen. En daarom bieden we het ook gratis aan.’

DOELENCAMPUS 13

BEKIJK ALVAST DE EERSTE AFLEVERING VAN DE THUISCURSUS BRITSE KOORWERKEN MET LAYAR

Meer weten over Layar? Zie p. 73.

Als onderdeel van de reeks Red Sofa-concerten hecht de Doelen veel belang aan het scheppen van nieuw werk. De Doelen verstrekt daarom geregeld compositieopdrachten. Deze opdrachten vormen een belangrijk deel van ons werk, maar dat de Doelen achter deze composities zit, blijft eigenlijk vaak verborgen. Daarom hier een overzicht van componisten die momenteel – in opdracht van de Doelen – aan nieuwe composities werken.

COMPONISTEN AAN HET WERK

SANTA RATNIECE Deze jonge, veelbelovende Letse componiste schrijft in opdracht van de Doelen haar tweede strijkkwartet voor het Kronos Quartet. Kronos zal het nieuwe werk tijdens hun 40ste jubileum in première brengen. Nederlandse première wordt in seizoen 2014­2015 gepland.

ANTHONY FIUMARA Schrijft in opdracht van de Doelen en in samenwerking

met Lunapark en November Music een nieuw concert voor piano en ensemble voor pianist Ralph van Raat. Uitvoering november 2013.

JAMES MACMILLAN De Schotse componist James MacMillan is net klaar met zijn Credo, een substantieel werk

voor kamerorkest en koor waarvan de Doelen een van de vier opdrachtgevers is. Credo beleeft in seizoen 2014­2015

haar Nederlandse première. De Doelen wordt tevens mede­opdrachtgever van de St Luke Passion van MacMillan.

HANS KOOLMEES Op verzoek van de Doelen en

Sinfonia Rotterdam schrijft de Rotterdamse componist Hans Koolmees het vierde

Rotterdam Concerto. Het wordt een dubbelconcert voor twee Nederlandse virtuozen: blokfluitist Erik Bosgraaf en

panfluitist Matthijs Koene. Première najaar 2014.

14 COMPONEREN VOOR DE DOELEN

COMPONISTEN 15

HAYO BOEREMA Het werk voor drie (beroeps)koren, slagwerk, orgel en participerend publiek is ruimtelijk opgezet en beleeft in de Doelenserie ‘Stemtovenaars’ zijn wereldpremière. Dit concert vindt plaats in de Laurenskerk op zaterdag 11 mei 2013.

ERIKS EŠENVALDS De jonge Letse componist zal in 2013 het derde deel van zijn Sun Dogs Trilogy voltooien. De Doelen, mede­opdrachtgever van het tweede deel en opdrachtgever van het derde deel voor kamer­koor en ensemble, zal de wereld­première van de complete trilogie in 2014­2015 presenteren.

VANESSA LANN Op verzoek van Sinfonia Rotterdam schrijft de Amerikaans­Nederlandse componiste het derde Rotterdam Concerto, voor de vermaarde fagottist Bram van Sambeek. Première najaar 2013.

MAYKE NAS Is net terug uit Berlijn, waar ze dankzij een beurs een jaar lang mocht wonen en werken. In opdracht van de Doelen componeert ze een nieuw stuk voor het vooraanstaande Amerikaanse ensemble eighth blackbird en Lunapark. Uitvoeringen op 5, 6 en 7 april 2013 in Muziek gebouw aan ’t IJ, Muziekgebouw Frits Philips en de Doelen.

DAVID LANG De beroemde New Yorkse Bang­On­A­Can­componist David Lang schrijft een nieuwe opera (werktitel Prisoner of the State) voor kamerorkest, mannenkoor en vier solisten. De Doelen is uitvoe­rend producent en mede­opdrachtgever met Concertgebouw Brugge, Düsseldorf Symphoniker, Northern Sinfonia en de Barbican (Londen). Première seizoen 2014­2015.

Dic

k Ra

aijm

aker

s

‘Wanneer ik speel ben ik volstrekt gelukkig.’Paul Koek is dit seizoen artist in residence van de Red Sofa-serie voor nieuwe muziek van de Doelen. Als slagwerker en regisseur maakt hij grensverleggend en aangrijpend muziektheater. Met Johan Simons vormde hij jarenlang de drijvende kracht achter Theatergroep Hollandia, en in 2005 richtte hij het muziektheaterensemble de Veenfabriek op, waarvan hij artistiek leider is. ‘Voor mij is muziek altijd louterend,’ zegt Koek. ‘Zelfs als het muziek is die ik afschuwelijk vind.’

PAUL KOEK, RED SOFA ARTIST IN RESIDENCE 2012-2013

door Joep Stapel foto’s Sanne Donders

ARTIST IN RESIDENCE 17

de fantastische muziek van componisten als Messiaen, Boulez, noem maar op, en opeens krijg je te horen dat dat niet meer mag. Dan zegt zo’n PVV-nitwit: die hobby doe je maar op je zolderkamer. Daar heb ik voor het eerst het Entartete-principe gevoeld. Als we ons dit creatieve potentieel laten afpakken worden we teruggeworpen naar vóór de twintigste eeuw en slaan we een onwaarschijnlijk mooi deel van de muziekgeschiedenis over. Muzikaal heeft die generatie een wonderschone wereld neergezet. De grootste is voor mij misschien wel Messiaen; een componist van dat formaat zie ik op dit moment niet.

Maar er is een kentering aan de gang. De Red Sofa-serie is daar een voorbeeld van. Ik heb het gevoel dat we op een rustige manier dat verguisde verleden weer naar boven aan het halen zijn en dat we het dieptepunt hebben gehad.

Welke muziek luistert u thuis? Ik luister naar alles. ’s Avonds loop ik zonder vooropgezet idee mijn cd-kast na en trek er iets uit. Dat kan John Abercrombie of Tony Williams zijn, maar ook de Mozart-collectie van het Kruidvat. Soms ook de meest afschuwelijke cd’s, voor meditatieve doeleinden of zo. Daar denk ik over na, bekijk het van alle kanten. Houden mensen hiervan? Zit ergens een mooie noot verstopt? Interessante instrumentatie? Daar steek ik dan iets van op. Het zuivert mijn vakje problemen en verrijkt mijn vakje inspiratie en vrijheid. Maar dat alles in een weldadige ontspanning.

U bent een hartstochtelijk advocaat van nieuwe muziek. Waarom? Ik heb de afgelopen jaren gemerkt dat er op vrij agressieve wijze een afrekening plaatsvond met de modernisten. Daar ben ik heel erg van geschrokken. Jarenlang speel je met volle overtuiging

PAUL KOEK ARTIST IN RESIDENCE 2012-2013 slagwerker en regisseur – Roelofarendsveen, 1954 – studeerde slagwerk aan Koninklijk Conservatorium Den Haag – speelde in ensembles als Hoketus, LOOS, Toneelgroep De Appel en Toneelgroep Amsterdam – sluit zich in 1984 aan bij Theatergroep Hollandia, vanaf 1993 mede­artistiek leider, en startte daarbinnen de Veenstudio, gericht op muziektheater – gaat in 2005 zelfstandig verder met de Veenfabriek, laboratorium en productieplaats voor muziektheater – slagwerker bij TRACK, ensemble van de Veenfabriek – regisseur van o.a. Voet (2005), Smekelingen (2006), Sharing the Same Shade (Holland Festival 2007), Kristal (Holland Festival 2009) en Orfeo, naar Monteverdi (2009­2011) en van locatieproducties als Haar leven haar doden (2007) in V&D, Licht is de Machine (2008) op vliegveld Valkenburg en Kasimir en Karoline (2009) op het theaterfestival van Avignon – sinds 1991 docent Muziektheater aan Koninklijk Conservatorium Den Haag; in 2010 startte T.I.M.E. (This Is Music­theatre Education), de nieuwe Master muziektheater, mede op zijn initiatief – in 2009 kreeg Paul Koek voor zijn oeuvre de Prins Bernhard Cultuurfonds Theaterprijs

18 ARTIST IN RESIDENCE

ARTISTS IN RESIDENCEDE DOELEN 2009-2013Paul Koek is niet de eerste Red Sofa artist in residence in de Doelen. Ralph van Raat, Tomoko Mukaiyama en Arnold Marinissen gingen hem voor. Maar wat houdt het in, om artist in residence zijn?Een artist in residence is vooral een gast van de Doelen, een bijzon­dere kunstenaar die we bewonderen en met wie we samen plannen maken. Plannen die veel verder strekken dan reguliere concerten. Gedurende het seizoen zien we de artist in residence meerdere keren terug. Met bijzondere (en vaak gewaagde) experimenten, in spraakmakende samenwerkingsverbanden, in de uitvoering van een lievelingsproject van de kunstenaar of om speciaal voor hem/haar gecomponeerde muziek uit te voeren.

Nadat u in 2009 de Prins Bernhard Cultuurfonds Theaterprijs had gewonnen, was uw eerste reactie, haast opgelucht, ‘Dit mag dus bestaan.’Muziektheater schijnt een erg moeilijk genre te zijn om te promoten. Is het musical? Is het opera? Het is moeilijk publiek te trekken voor voorstellingen die men niet precies kan plaatsen. Maar muziektheater is gewoon wat het is. Er wordt muzikaal en theatraal gewerkt op een podium. Er zijn geen wetten. Het is de meest vrije, meest multidisciplinaire vorm van maken.

Bij het verkopen van voor stellingen aan zalen krijg ik wel eens te horen: ‘Laat het woord “muziektheater” maar weg, dan gaat het al wat beter.’ En al zitten er vervolgens vierhonderd man in de schouwburg, men blijft ons beschouwen als een risico. Neem de Medea die we gemaakt hebben met Muziektheater Transparant. Zelfs zo’n voorstelling, die ik reken tot de absolute hoogtepunten

ARNOLD MARINISSEN 2009-2010slagwerker –

debuteert met zijn

Lunapark, een jong

ensemble dat staat voor ‘spanning,

avontuur en onverwachte bochten’,

muziek van Brian Eno tot Steve Reich

– maakt het podium van de Grote Zaal

tot het toneel van een avontuurlijke en

grensverleggende solovoorstelling, met

fraaie, verstilde filmbeelden –

TOMOKO MUKAIYAMA 2010-2011pianiste en visueel

kunstenaar – sterk

visuele, theatrale

pianorecitals – speelt Four Walls van

Cage met cult dansgezelschap Club Guy

& Roni – Sonic Tapestry V­SHOES’: instal­

latieperformance met de meest onwaar­

schijnlijke schoeniconen gecombineerd

met ruim vier eeuwen pianoliteratuur –

RALPH VAN RAAT 2011-2012pianist – stort zich

met gemak op de

moeilijkste noten van

Ives en Rzewski – is ook in de verstilde

muziek van Adams en Harvey zeer over­

tuigend – trakteert het publiek op een

bijzonder afwisselend programma op

zijn eigen verjaardag (‘nog nooit zo veel

visite gehad’) –

ARTIST IN RESIDENCE 19

in mijn loopbaan, heeft het moeilijk, jubelende recensies ten spijt. Ik ben dan ook heel blij dat we Medea dit seizoen in de Doelen kunnen doen.

U werkt nu veelal als regisseur. Als u opnieuw zou mogen kiezen, zou u dan weer een muziekopleiding volgen? Zeker weten! Mijn geluk is geweest dat ik aan het eind van mijn eerste jaar aan het conservatorium bij Theater De Appel kwam te werken. Mijn ritme was: in alle vroegte naar het conservatorium, overdag repeteren bij De Appel, ’s avonds weer studeren. Op die tijden had ik het slagwerklokaal voor me alleen. Zo deed ik vanuit grote leergierigheid en enthousiasme eigenlijk twee dingen tegelijk. Toen begreep ik al niet waarom die combinatie niet vaker werd gemaakt.

Welke van beide dingen zit het diepst: de liefde voor klank of de wil tot theater? Dan denk ik toch de muziek. Dat is telkens opnieuw mijn voedingsbodem. Ook als ik radeloos ben: muziek brengt me verder. Wanneer ik speel ben ik volstrekt gelukkig. Het wassen van de oren – het is zo ongrijpbaar en zo rijk.

Een van uw Red Sofa-voorstellingen is ‘Een avond in de geest van Dick Raaijmakers’. Raaijmakers (1930), met wie u veel heeft gewerkt, is een pionier geweest op het gebied van zowel elektronische muziek als muziektheater; denkt u dat hij op waarde wordt geschat? Ja. Maar in een stille hoek. In kleine kring wordt hij enorm gewaardeerd, wat ook zijn prijzenkast laat zien. Als ik ‘nee’ zou antwoorden, zou ik in feite beweren dat er iets mis is met de hele structuur: hoe dragen wij in Nederland dat soort grote geesten? Niet goed. Dat is een wantrouwen waartoe ik geneigd ben, maar dat ik tegelijkertijd wantrouw in mijzelf. Mijn lange samenwerking met Dick Raaijmakers is erg mooi geweest, met een grote creatieve eerlijkheid. Aanvankelijk was het de bedoeling om tijdens deze avond een nieuwe versie van Intona (1991) voor 12 microfoons te doen, maar een reproductie van eerder werk zou Dick jammer vinden. Het moet een transformatie

‘Als je op een autosloperij een Griekse tragedie maakt, heb je te maken met een directeur die liever naar Feyenoord gaat.’

doormaken. Ik heb Benjamin Verdonck gevraagd, die ik beschouw als een van de grootste Europese kunstenaars van dit moment, en samen gaan wij iets maken vanuit de filosofie van Dick. Hoe dat precies zal uitpakken kan ik in dit prachtige tijdschrift nog niet uitleggen. Het blijft een verrassing, ook voor mezelf. Ik kan wel verklappen dat we de ontroering zullen aanraken, want daar is muziek voor.

20 ARTIST IN RESIDENCE

‘Ik kan uren naar het water kijken, op zoek

naar een ritme.’

Hoe belangrijk is het om in de Doelen te staan? Moeilijke vraag. Ik ben trots, uiteraard, want normaliter zijn de grote concertzalen voor mij onneembare burchten. Ik weet dat ik er in het grotere geheel van de programmering niet zo veel toe doe. Dat is ook niet erg. Maar het is natuurlijk geweldig om hier te zijn en door een groter publiek gezien te worden. Al is het in vergelijking met de Kuip op zondagmiddag natuurlijk werken op de vierkante millimeter.

Wanneer je zoals ik veel op locatie werkt, maak je een hele andere wereld mee dan in het normale circuit van geprogrammeerde zalen. Een concertzaal is luchtdicht. Op locatie ademt alles juist, er zijn amper regels of beperkingen. Er is daglicht, er is omgevingsgeluid. En je krijgt voetbalsupporters op bezoek. Als je op een autosloperij een Griekse tragedie maakt, heb je te maken met een directeur die liever naar Feyenoord gaat. En dat ook zegt: ‘Hou toch op met dat theater!’ Maar na een maand staat hij vol overgave mee te regisseren. Dat zuig ik niet uit mijn duim, de schellen waren die man van de ogen gevallen. Dat is schitterend. Zo’n aanraking is mogelijk, maar je moet er wel op uit.

ARTIST IN RESIDENCE 21

PAUL KOEK ARTIST IN RESIDENCE, BELEEF ZIJN WERK LIVE OP:VR 26 OKTOBER Een avond in de geest van Dick Raaijmakers met onder meer een nieuwe versie van Intona Rumori voor 12 microfoons

Zie voor meer informatie de agenda op p. 64.

TORI AMOS AL TWINTIG JAAR VERRASSEND EN AAN DE TOP

EENMALIG CONCERT TORI AMOS IN DE DOELEN

door Bas Jansen

22 TORI AMOS

Het is twintig jaar geleden dat Tori Amos’ debuutalbum Little Earthquakes uitkwam. Twee jaar later volgde de wereldwijde doorbraak Under The Pink, vooral te danken aan de hit Cornflake Girl. Met haar aankomende release Gold Dust, die in oktober moet verschijnen, kijkt Tori Amos terug op haar fascinerende carrière tot nu toe. Bij ieder album dat ze uitbrengt, weet Amos de gemoederen weer bezig te houden en haar trouwe fans en de muziekpers te verrassen. En dat is razend knap, in de soms meedogenloze muziek­business. Amos heeft echter altijd haar eigen paden bewandeld en zocht telkens naar nieuwe inspiraties, nieuwe concepten en compo­sities en de mogelijkheden die haar natuurtalent op de piano haar boden. Op haar nieuwe album blikt ze terug en steekt ze haar meest dierbare nummers in een verse, orkestrale jas.

Gold Dust, het dit najaar te verschijnen dertiende studioalbum van de 48­jarige muzikante, is een bijzondere terugblik op de carrière van Amos. De altijd wat opstandige en rebelse zangeres koos zelf liederen uit haar oeuvre en nam deze opnieuw op met het Metropole Orkest. De samenwerking komt voort uit een project van de zangeres en het orkest in 2010, toen ze samen optraden in het kader van De Week van het Me­tropole. Een liefdevol eerbetoon aan een repertoire vol emotioneel ge­

laden en intelligente nummers, gezongen door een van de meest eigen en krachtige stemmen in de popmuziek van de laatste twee decennia.Voor Amos begon het allemaal echt met het debuutalbum Little Earthquakes uit 1992. Een voor Amos’ begrippen relatief conventioneel album, waar haar pianospel en stem het meeste werk doen. De teksten zijn cryptisch, extreem persoonlijk en met zware thema’s als religie en schuld zet de dan 29­jarige Amos zich direct neer als een bovengemid­delde singer­songwriter. Meest opvallend nummer is Me and a Gun, een autobiografisch lied over een verkrachting door een fan die ze in 1984 naar huis bracht na een show. De combinatie van het volledig a cappella gezongen nummer en het onderwerp maken het tot een adembene­mend lied, dat je bij de keel grijpt. Twee jaar na Little Earthquakes volgt Under The Pink, waarop ze voor het eerst gebruik maakt van haar Bösendorfer, een vleugel die ze vanaf dan altijd gebruikt, zowel live als op plaat. De verwachtingen bij pers en publiek worden moeiteloos ingelost, onder meer dankzij het opgewekte Cornflake Girl, waarmee ze een wereldwijde hit scoort. Maar ook op Under The Pink verrast ze, niet in de laatste plaats dankzij het duet met Trent Reznor (bekend van de stevige elektronische rockband Nine Inch Nails) en het centrale thema: masturbatie.

METROPOLE ORKESTHet Metropole Orkest is altijd op zoek naar bijzondere samenwerkingen en optredens. De afgelopen jaren was het orkest onder meer te zien op Low­lands, Pinkpop en Noorderslag en speelde het samen met artiesten als An­tony & The Johnsons, de populaire dance­act Basement Jaxx en de symfoni­sche metalgroep Within Temptation. In de Doelen is het Metropole een graag geziene gast. Het trad daar onder meer op met koning van de raï Khaled, Moya Brennan, Izaline Calister, Lilian Vieira, de Turkse ster Sertab Ernener en fadozangeres Ana Moura. Het orkest onder leiding van Jules Buckley zal Tori Amos behalve in Rotterdam, ook in België en Engeland begeleiden.

TORI AMOSMyra Ellen Amos is geboren op 22 augustus 1963 in Newton, North Carolina. Tori’s vader, dominee Edison Amos, is van Ierse komaf, haar moeder is half Cherokee. Vanaf haar prille jeugd was Tori gegrepen door muziek en op haar vijfde was ze de jongste student aan het Peabody Conservato­rium ooit. Ze maakte de opleiding niet af en bracht in 1988 met haar band Y Kant Tori Read een album uit. Dit flopte volledig en pas vier jaar later verschijnt haar eigen debuutalbum Little Earthquakes.

‘Mijn relatie met al deze nummers is veranderd

door de jaren heen, terwijl de nummers op

zich mijn leven weer hebben veranderd.’

TORI AMOS 23

TORI AMOSMAANDAG 1 OKTOBER Het uitver kochte optre den met het Metropole Orkest op 1 oktober in de Doelen is de enige Nederlandse show tijdens deze toer.

Zie voor meer informatie de agenda op p. 56 .

In de jaren die volgen blijft Amos zich ontwikkelen, zoekende naar de randen van de popmuziek. Haar conceptalbums worden wisselend ontvangen: Scarlet’s Walk uit 2002, over een vrouw die een fictieve reis maakt door de Verenigde Staten na 11 september; The Beekeeper (2005), waar de rol van de vrouw en de oerzonde centraal staan; Ame­rican Doll Posse uit 2007, waar ze vanuit vijf verschillende personages, gebaseerd op een godin uit de Griekse mythologie, zong en ook live optrad. Maar het persoonlijke staat altijd centraal bij Amos, getuige ook From the Choirgirl Hotel uit 1998, die sterk beïnvloed is door diverse miskramen die ze heeft gehad en Boys For Pele (1996), waarop ze een stukgelopen relatie verwerkt.

Strange Little Girls uit 2001 is een album vol met covers met nummers geschreven door mannen over vrouwen, maar dan vanuit vrouwelijk perspectief bekeken en herbewerkt. Ze experimenteerde met live­albums (The Original Bootlegs – 2005, Welcome to Sunny Florida – 2004), compilaties en best of’s (Tales of a Librarian – 2003, A Piano: The Collection – 2006) en zelfs een kerstplaat (Midwinter Graces – 2009). Op haar meeste recente album Night of Hunters, een plaat die uitkwam bij het vermaarde klassieke label Deutsche Grammophon, ging ze terug naar haar klassieke roots en bewerkte allerlei werken uit de klassieke muziek van onder meer Bach, Schubert en Satie.

Haar exceptionele talent, haar indringende teksten, haar immer kritische houding naar de buitenwereld en haar platenmaatschappijen en conceptuele insteken maken haar tot een soms onnavolgbare artiest. Iets om te koesteren en bij stil te staan tijdens het unieke optreden in de Doelen. Zelf zegt ze: ‘Mijn relatie met al deze nummers is veranderd door de jaren heen, terwijl de nummers op zich mijn leven weer hebben veranderd. Dus het gaat bij dit album niet alleen over het opnieuw vangen van het verleden, maar ook het je realiseren dat de nummers een verhaal vertellen in het heden; tien, soms twintig jaar nadat ik ze oorspronkelijk opnam.’

De Doelen is sinds de opening van het huidige gebouw (1966) een plek waar ’s werelds grootste namen optreden. Dat geldt ook voor popmuziek. Nirvana, Aretha Franklin en Ike & Tina Turner, The Rolling Stones, Lou Reed, Paul McCartney & Wings, Nine Inch Nails – het is maar een fractie van de artiesten die hier stonden. Door de opening van andere zalen in Nederland, en de steeds hoger wordende eisen die aan de techniek werden gesteld, kozen veel popacts de laatste decennia niet meer voor de Doelen. Maar sinds de verbouwing van de Grote Zaal in 2009 is weer een stijging in het aantal popconcer­ten zichtbaar. Niet alleen werd de akoestiek voor symfonisch

(onversterkte) muziek geopti­maliseerd maar ook werden alle gewenste faciliteiten voor ge­luidsversterking en licht naar de nieuwste standaard gebracht. Met zijn capaciteit van 1800 tot 2100 stoelen (afhankelijk van de op­stelling rond het podium) staat de Doelen qua omvang tussen Ahoy enerzijds en een poppodium als Rotown anderzijds, waarbij

de kwaliteit van het geluid een van de belangrijkste factoren is. Ook andere zalen van de Doelen spelen daarin een rol. Zo probeert de Doelen bij te dragen aan een gezond popklimaat in Rotterdam.

De afgelopen jaren mochten we namen verwelkomen als Elvis Costello, The National, Joe Jack­son, Ben Howard en Blaudzun. Met nieuwe edities van Songbird (met o.a. Michael Kiwanuka en Justin Nozuka) en shows van on­der anderen Tori Amos, The Kyte­man Orchestra en Tindersticks is de Doelen weer het gebouw waar de groten der aarde optreden en een van de belangrijke podia voor popmuziek in Rotterdam.

PIONIERSTOEN

Nirvana

24 MR. CLASH

optreden van Nirvana in de Doelen 1991

BEKIJK HET CONCERT VAN NIRVANA IN DE DOELEN MET LAYAR

Meer weten over Layar? Zie p. 73.

Een van de opvallendste nieuwe evene­menten op muziekgebied is Mr. Clash, een evenement dat tot stand komt in samenwerking met Rotterdammers uit de muziekscene. Als vaste gast van de Doelen presenteert Mr. Clash iedere drie maanden volgens een inmiddels beproefd recept een spannend programma voor de onderzoekende muziekliefhebber.

PIONIERSNU

Diverse acts zorgen voor een verrassende festivalavond waar je bij moet zijn. Tijdens Mr. Clash spelen niet alleen upcoming bands voordat ze doorbreken bij het grote publiek, maar zijn er ook de meest uiteenlopende verrassende en theatrale optredens. Natuurlijk staat bij een evenement ín en ván de Doelen live gespeelde muziek

centraal, maar andere disciplines worden tijdens dit mini­festival niet uitgesloten.

Kenmerkend is dat de avond een mix van verschillende genres biedt (van pop tot klassiek, van hiphop tot jazz&world) en dat er een vaste ‘Clash’ in het program­ma is opgenomen, waarin twee totaal verschillende muziekstijlen

elkaar ontmoeten. In eerdere edities waren dat acts als DJ Git Hyper ft. Zapp4, Robert Mitchel 3io & special guest Ntjam Rosie, The Mirror Conspiracy ft. Arts the Beatdoctor en Kypski & Matangi.

MC Zanillya neemt het publiek tijdens Mr. Clash mee naar de optredens, die omlijst worden met theatrale entr’actes, dj’s en videokunst. Onder het genot van hapjes en cocktails klinkt avontuurlijke, hedendaagse muziek van artistiek hoog niveau nog net even lekkerder. Naast de samenwerking met de jonge Rotterdammers zijn Codarts en de VPRO bij de organisatie betrok­ken. De volgende Mr. Clash vindt plaats op zaterdag 15 september. Op het programma staan Vive la Fête, Ming’s Pretty Heroes vs. Berlage Saxophone Quartet, De Avonduren en The Very Next.

Vive La Fête

publiek van de laatste Mr. Clash avond

MR. CLASH 25

MR. CLASH IS ONLINEfacebook.com/MrClashSaysyoutube.com/MrClashSaystwitter.com/MrClashSays

BESTEL NU KAARTEN VOOR MR.CLASHZATERDAG 15 SEPTEMBERVive la Fête, De Avonduren, The Very Next, Ming’s Pretty Heroes, Berlage Saxophone Quartet, DJ Swoolish, Zanillya.

Zie voor meer informatie de agenda op p. 54.

Niet alleen achter de concerten in de Doelen schuilen mooie verhalen die we graag vertellen. Ook onze bezoekers verdienen het om in het zonnetje gezet te worden. Want de mooie reacties die we dagelijks mogen ontvangen, doen ons beseffen dat de bijzondere verhalen voor het oprapen liggen.

‘Ik heb een gitaar, maar die ligt al jaren onder mijn bed. Mijn zoon van twaalf is veel muzikaler.’

door Elsbeth Grievink foto’s Sanne Donders

MIEK WALDA42, grafisch ontwerper, woont in Rotterdam

26 DE DOELEN GEEFT DOOR

DE DOELEN GEEFT DOOR 27

JANNEKE MULDER32 jaar, advocaat, woont in Rotterdam

28 DE DOELEN GEEFT DOOR

JAAP HOOGENHOUT71 jaar, gepensioneerd, woont in Rotterdam

DE DOELEN GEEFT DOOR 29

BRAM BAKKER64 jaar, organisatie-adviseur en schrijver, woont in Rotterdam

30 DE DOELEN GEEFT DOOR

RAYMOND ACOSTA ESCOBAR

25 jaar, DJ en communicatie- en programma- adviseur in de cultuursector, woont in Rotterdam

DE DOELEN GEEFT DOOR 31

‘De emoties die muziek

kan oproepen, dat is het

allermooiste.’

JANNEKE MULDER32 jaar, advocaat, woont in Rotterdam‘Laatst werd ik door een vriendin meegevraagd naar het concert van Sir Simon Rattle in de Doelen. Zij is liefhebster van klassieke muziek, ik luister eigenlijk altijd naar Indiemuziek, het liefst in de auto en op festivals. Maar ik vind dat je open moet staan voor nieuwe dingen, dus stemde ik in. Het was het tweede klassieke concert dat ik in mijn leven meemaakte in de Doelen en ik vond het heel bijzonder. Soms voelde ik me wel wat ongemakkelijk als nieuwkomer – Wanneer moet je bijvoorbeeld klappen? Iedereen leek dat precies te weten, behalve ik! – en ik moest me goed concentreren. Maar ik vond het fantastisch om mee te maken. Vooral toen ik de volgende dag

de lovende recensies in de krant las, dacht ik: daar ben ík bij geweest. Om de kwaliteit van de muziek echt te herkennen en waarderen, moet ik me er nog meer in verdiepen. Het is toch een belangrijk stuk cultuur, dat ik niet wil missen. Dus een volgende keer als ik weer word meegevraagd, zeg ik gewoon weer ‘ja’.’

MIEK WALDA42, grafisch ontwerper, woont in Rotterdam‘Als ik sta te koken of hapjes en taarten klaarmaak voor een verjaardag. Dat zijn de momenten waarop ik het meest geniet van goede muziek. Eva Cassidy of Charlie Dee. Meestal vrouwelijke singer­songwriters. Als ik aan het werk ben en me even wil afslui­ten van mijn collega’s, dan zet ik Radio 6 aan. Door de zwoele jazz en soul kan ik me beter concen­treren op het ontwerpen. Van zelf een muziekinstrument bespelen is het nooit gekomen. Ik heb een gitaar, maar die ligt al jaren onder mijn bed. Mijn zoon van twaalf is veel muzikaler. Die zoekt op YouTube op hoe je welk akkoord moet spelen en binnen een mid­dag heeft hij een liedje onder de knie. Daar ben ik jaloers op! Hij komt de laatste jaren vaker in de

Doelen dan ik. Met school bezoekt hij concerten. Dat vind ik heel goed. Leert die YouTube­gene­ratie ook nog wat over klassieke muziek. Zijn eerste concert was Peter en de Wolf, een kindervoor­stelling in de Doelen waar ik met hem naar toe ben gegaan toen hij een jaar of drie, vier was. Heel indrukwekkend vond hij dat.’

‘Wanneer moet je klappen?

Iedereen leek dat precies

te weten, behalve ik!’

32 DE DOELEN GEEFT DOOR

BRAM BAKKER64 jaar, organisatie-adviseur en schrijver, woont in Rotterdam‘Muziek betekent ontzettend veel voor mij. Muziek is de weg naar het onzegbare. Diepe ontroering, zielsaanraking. Muziek kan zaken overbrengen, die niet met woorden uit te leggen zijn. Probeer je dat toch, dan maak je het kapot, denk ik. Daarom gaan we zo graag naar concerten, mijn vrouw en ik. Onze voorkeur ligt in de baroksfeer. Händel en Bach, die hoek. Een concert dat nog heel helder op mijn netvlies staat, omdat het zo ontzettend mooi was, is een concert onder leiding van dirigent Jordi Savall. Weergaloos. Maar ook thuis luister ik graag naar mooie muziek. Gisteren draaide ik Cantate BWV 106, de Actus

Tragicus, van Bach. Dat zet ik op en ondertussen ben ik bezig in huis, met de muziek op de achtergrond. Ik schrijf graag – ik heb al twee boeken uitgebracht, een derde is in aantocht – en muziek is een van mijn belangrijkste inspi­ratiebronnen.’

JAAP HOOGENHOUT71 jaar, gepensioneerd, woont in Rotterdam‘De emoties die muziek kan oproepen, dat is het allermooi­ste. Mijn smaak is breed. Bij het Derde Pianoconcert van Rachma­ninov rollen de tranen me over de wangen, maar bij We’ll meet again van Vera Lynn evengoed. Operette, jazz, Franse chansons: ik ben er allemaal gek op. Muziek is de houvast in mijn leven, ik word er rustig van. Of heel plezie­rig onrustig, dat gebeurt ook! Ik luister dagelijks naar Maartje van Weegen, en ik mail regelmatig naar het programma met tips en verzoekjes. Maar er gaat niets boven levende muziek, live, in een mooie concertzaal. Soms ben ik wel drie keer per week in de

Doelen te vinden. Vorig jaar heb ik er mijn zeventigste verjaar­dag gevierd. Samen met al mijn vrienden en vriendinnen heb ik kunnen genieten van een concert van het Metropole Orkest, waar ik een ontzettende fan van ben. Onvergetelijk!’

RAYMOND ACOSTA ESCOBAR25, DJ en communicatie- en programma-adviseur in de cultuursector, woont in Rotterdam‘Hiphop, soul, jazz… dat is mijn ding. In mijn muziekcollectie vind je Di Angelo, The Whitest Boy Alive, Ab­soul, Miles Davis en nog veel en veel meer. In de Doelen kwam ik tot voor kort nooit. Tot ik Mr. Clash ontdekte. Hier mogen muziekstromingen met elkaar clashen. Zit je ineens naar een optreden te kijken van DJ Kypski, maar dan samen met een strijk­kwartet. Naar DJ Kypski zou ik uit mezelf wel gaan, maar naar een strijkkwartet niet. Door Mr. Clash kom ik daar dan toch mee in aanraking en verbreed ik mijn

muzieksmaak. De combinatie van bekend en onbekend maakt het interessant. Bovendien is de setting gezellig. Het is heel cosy en knus, en jong en oud zit door elkaar heen.’

‘De combinatie van bekend en

onbekend maakt het interessant.’

‘Muziek is de weg naar het onzegbare.’

Reageren op deze rubriek? Of heeft u zelf een bijzonder verhaal dat u ons wilt vertellen? Mail ons: communicatie@dedoelen.nl

DE DOELEN GEEFT DOOR 33

voor kinderen gemaakt. Daarom zijn ze wit van kleur en hebben ze een afbeelding van een waterlelie die langzaam open gaat. Trouwens, alleen de sultan van Yogyakarta en van Solo hebben een gamelan die wit is! Moet je nagaan hoe bijzonder het is dat jij nu ook op een wit instrument mag spelen.

Een gamelan bestaat uit een heleboel instrumenten. Er zijn melo­die­ en ritme­instrumenten. Elk instrument heeft zijn eigen naam. Zo is er bijvoorbeeld een gender, slenthem, gambang, bonang, saron, kempul en natuurlijk de grote gong, de gong ageng. Die namen hoef je natuurlijk niet te onthouden. Samen klinken ze als een kaartenhuis van muziek. Heel bijzonder, heel anders dan de muziek die wij kennen. En, geloof het of niet, je wordt er rustig van!

Stel je voor. De instrumenten staan voor je. Ze zijn wit, de kleur van de onschuld. En er staan mooie roze lotusbloemen op. Het zijn allemaal slaginstrumenten. Ze zijn prachtig om te zien, prachtig om te horen! De grote gong bijvoorbeeld, die hoor je niet alleen, maar de trilling ervan voel je ook in je buik. Mensen in Indonesië, waar de instrumenten vandaan komen, zeggen zelfs dat er een geest in woont. De klank van de gamelan is anders dan bij onze instrumenten. Er zit een zweving in de klank. Als je je ogen dicht doet, lijkt het of je ergens in Indonesië bent. Pure magie!

De naam gamelan komt van het Javaanse woord gamel dat hamer be­tekent. Je moet immers met een soort hamer op de instrumenten slaan. De instrumenten van deze gamelan zijn gebouwd in de stad Solo. Dat is een stad die op het eiland Java ligt. Onze instrumenten zijn speciaal

MAGIE AAN DE MAAS

De gamelan komt uit Indonesië (okee, dat wist je misschien al), van de eilanden Bali en Java.EEN WORKSHOP GAMELAN VOOR HET HELE GEZIN

door Arent te Kloese foto’s Rick Messemaker, iStockphotoillustraties Barbara Mulderink

Misschien herken je dit wel: je bent in een museum en je ziet mooie voor werpen staan die je graag wil aanraken. Maar dat mag niet! Er hangen bordjes bij met AANRAKEN VERBODEN! Niet in de Doelen: daar mag je tijdens de workshop gamelan de instrumenten, afkomstig van het Wereldmuseum Rotterdam, écht aanraken. Je mag er zelfs op spelen. Dat mag samen met je papa of mama, opa of oma en vriendjes en vriendinnetjes.

34 SPEEL MEE!

Gamelan is het woord voor zowel de muziekstijl, de instrumenten als de bespelers. Ingewikkeld hè?

Een gamelanorkest kan

bestaan uit vijf instrumenten,

maar net zo makkelijk uit wel

veertig instrumenten!

Gamelan rijmt op koekenpan.

Eigenlijk hoort er

bij deze muziek ook

nog een poppenspel.

Dat heet wayang.

In een orkest geeft de dirigent leiding aan de muziek. De dirigent dirigeert met zijn handen of met een stokje en laat zien wanneer er gespeeld moet worden, hoe hard en hoe snel er gespeeld moet worden en hoe de muziek moet klinken. In een gamelanorkest is de trommelspeler de dirigent. Hij dirigeert niet, maar speelt mee. Je kunt aan zijn spel horen hoe hard, hoe snel en met welk karakter de gamelan moet klinken en wanneer de muziek begint of stopt.

Nieuwsgierig geworden? Kom dan naar de Doelen toe en probeer het zelf uit. Dan ben je straks een van weinige kinderen die kunnen zeggen dat ze op echte Indonesische gamelan­instrumenten gespeeld hebben.

GAMELAN WORKSHOPVOOR HET HELE GEZINZATERDAG 29 SEPTEMBER De workshop gamelan is voor iedereen vanaf zes jaar.Je bent aan het einde van de workshop dus bijna een volleerd musicus!

Zie voor meer informatie de agenda op p. 56.

Ook je papa en mama doen mee aan de

workshop, het is dus leuk voor het hele

gezin. En na al het oefenen maak je

met iedereen een mooi muziekstuk.

Je bent aan het einde van de workshop

dus bijna een volleerd musicus!

SPEEL MEE! 35

Yann

ick

Néz

et-S

égui

n

‘The sea is all about us.’Bovenstaande versregel van T.S. Eliot vat de kern van het festivalthema Sea & You perfect samen. De zee vertelt ons verhaal. Iedereen denkt de zee te kennen, maar is het niet eerder de zee die onze ware oorsprong kent? Het Festival verklankt onze bijzondere relatie met de zee in vele toonaarden en haalt daarvoor de allerbeste musici naar Rotterdam. De concerten van onder andere het Artemis Quartet, het Goeyvaerts Trio en Lise de la Salle mag geen enkele muziekliefhebber missen. Ook stersolisten Olli Mustonen, Andreas Ottensamer en Christianne Stotijn zijn van de partij en natuurlijk ontbreken onze twee dirigenten in residentie niet.

ROTTERDAM PHILHARMONIC GERGIEV FESTIVAL: HET FESTIVAL EN DE ZEE

ROTTERDAM PHILHARMONIC GERGIEV FESTIVAL 37

‘Ik kijk ontzettend uit naar het komende Festival en misschien wel in het bijzonder naar de opera Otello. Giuseppe Verdi was een van de grootste operacomponisten aller tijden. Al zijn opera’s zijn zo sterk en geliefd dat ik bijna geen favoriet kan kiezen. Toch springt Otello er voor mij uit, vanwege de unieke combinatie van energie, kracht en harmonie.’ Valery Gergiev

Yannick Nézet-Séguin is onze gids tijdens The Magnificent Night of the Sea. In twee luiken komt het symfonische zee-repertoire aan bod: via de Moldau (Smetana) en de Rijn (Wagner) varen we langs Chaussons Poème de l’amour et de la mer om uit te monden in Sibelius’ Oceaniden. De zilte nacht wordt logischerwijs afgerond met La Mer van Debussy.Valery Gergiev trotseert storm en wind om de opera Otello van Verdi te laten openbloeien op het grote podium van de Doelen. Vergezeld van koor en orkest van zijn Mariinsky wordt het een woelige zeereis om nooit meer te vergeten.

Iedereen is een eilandOnze relatie met de zee is niet steeds die van toerist aan het strand. De zee is een genadeloze vijand. Schippers zien de dood in de ogen, trotseren storm en vele andere gevaren. De zee wint steeds van diegenen die geen respect tonen. De zee is zout, koud en overspoelt onze voetsporen in het zand. Aan de horizon doemt het dodeneiland op. Maestro Valery Gergiev neemt ons mee naar de twee meest beroemde eilanden van de laatste adem. Zowel Reger als Rachmaninov baseerden hun muzikale reis naar de overzijde op het befaamde schilderij van Böcklin. Ook de eilanden van de profeet Zarathustra worden door Gergiev betreden via het symfonisch gedicht Also sprach Zarathustra van Richard Strauss.

Een eiland van een geheel andere orde is dat van Robinson Crusoe. In The Island verkennen violist Alexander Balanescu en gitariste Ada Milea een ogenschijnlijk onbewoond eiland. Crusoe ijlt over zeemeerminnen, kannibalen en piraten met houten benen. Muziektheater van het bovenste drijfhout.

Het gegeven ‘every man is an island’ is tevens een van de uitgangspunten voor een eerste uitgebreide samenwerking met het Ro Theater. Brechts Trommelen in de Nacht wordt ter zee gelaten in een unieke dubbelregie van Alize Zandwijk en Jetse Batelaan. Het theaterstuk is ontroerend, vrijgevochten en confronterend en wordt kracht bijgezet door een geruchtmakende groep drummers onder leiding van percussionist Eric Thielemans.

38 ROTTERDAM PHILHARMONIC GERGIEV FESTIVAL

GERGIEV FESTIVAL 39

They that go down to the sea in shipsHet Festival presenteert dit jaar een paar eigen producties omtrent psalm 107. Het befaamde Choir of King’s College, Cambridge (de traditie gaat terug tot de 15de eeuw) stelde speciaal voor het Festival een programma samen omtrent deze psalm. In de Laurenskerk is het Belgische ensemble Transports Publics dat vanuit Purcells anthem op deze psalm de confrontatie aangaat met organist Hayo Boerema in de reeks ‘Orgel anders’. De schipbreuk van Charles II, waarnaar Purcell refereert, is de geschiedenis zo goed als vergeten. Het lot van de Titanic is echter alom bekend. Dvoráks klassieker Uit de Nieuwe Wereld wordt in het herdenkingsjaar 2012 op ironische wijze gekoppeld aan Bryars The Sinking of the Titanic.

Twee emmertjes water halenTijdens Little G, de festivalhappening voor kinderen, zijn zwembandjes aan te raden. De waterinstallaties van François Cys en Daan Brinkmans Skin Instrument nodigen uit tot het spelen met klank. Na een muzikale strandwandeling met celliste Claire Goldfarb en een bezoek aan de bodem van de oceaan met percussionist Jan Cherlet gaat het richting Londen. Actrice Alexandra Aerts doet haar rubberen laarzen aan en tackelt Händels Water Music. Twee emmertjes water halen ...

‘Every man is an island.’

Valery Gergiev

ROTTERDAM PHILHARMONIC GERGIEV FESTIVAL 39

We Sea YouMet de tweede editie van de stadshappening C the City geeft het Festival opnieuw een muzikaal geschenk aan thuisstad Rotterdam. Meer dan 25 concerten zijn gratis te beleven op de Kop van Zuid. Lekker kort, zeer gevarieerd en van de hoogste kwaliteit. Dit jaar gaat het Festival in zee met de Wereldhavendagen. Onder andere meester-bandoneonist Gabriel Rivano, de Duitse a cappella-groep Niniwe en een heus zeeschelpenkoor zijn van de partij. Alsook de West-Javaanse kacapi-groep Dangiang Parahiangan en het moderne sprookje De wijdere wereld van water. Zie en hoor het bonkend hart van Rotterdam!

Dat Rotterdam tevens de hand niet omdraait voor een avontuur-lijk project weet het Festival al lang. Vorig jaar was Het Langste Orkest ter Wereld van de partij op de Erasmusbrug en dit jaar spreken we af op het Schouwburgplein. Na het openingsconcert vindt daar de Nederlandse première plaats van Exit F, een nieuwe compositie van Michael Maierhof. De muziek van deze Duitse componist leverde wereldwijd al een golf van enthousiaste reacties op met juichende recensies en een uitzinnig publiek. Nu komt de musicus naar Rotterdam met een alles overtref fend project voor ensemble Nadar, elektronica en ... vier hetelucht-ballonnen. Sea You in September!

‘Het Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival is een muzikaal en energiek hoogtepunt in het culturele jaar, waar ik elk jaar weer naar uitkijk. Ik verwacht dat het in Prokofjevs Vijfde Symfonie zeker niet zal ontbreken aan die enorme energie die we zo goed kennen van Valery Gergiev. Daarom kijk ik vooral uit naar het openingsconcert.’Ruud Bos, CEO GDF SUEZ Energie Nederland en bestuurslid Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival

‘In het Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival 2012 kijk ik het meest uit naar het concert van het Choir of King's College, Cambridge. Dit prachtige koor heeft een heel bijzondere plek in mijn hart. De zuiverheid en schoonheid, geworteld in de niet te evenaren Engelse traditie, is voor mij steeds opnieuw een topervaring, die ongetwijfeld nog zal worden versterkt door de ambiance van de Doelen.’Hans Smedema, bezoeker

40 ROTTERDAM PHILHARMONIC GERGIEV FESTIVAL

Lise de la Sallemaandag 10 september

Scottish Circuszondag 9 september

Laurenskerkconcert woensdag 12 september

Artemis Quartetdinsdag 11 september

Goeyvaerts Triozaterdag 15 september

Choir of King’s College, Cambridge vrijdag 14 september

Trommelen in de Nachtvrijdag 14 en zaterdag 15 september

Your New Worlddonderdag 13 september

The Islandwoensdag 12 september

ROTTERDAM PHILHARMONIC GERGIEV FESTIVAL7-15 SEPTEMBEREen programmering die reikt van opera tot symfonisch zeerepertoire.

Zie voor meer informatie de agenda op p. 51.

ROTTERDAM PHILHARMONIC GERGIEV FESTIVAL 41

KAAP VERDIAANSE MUZIEK LEEFT!Dansbare coladeira, geëngageerde funaná, weemoedige morna, opzwepende batuque, mystieke tabanka en natuurlijk soulvolle Kaapverdiaanse pop en fusion: de ongelooflijk veelzijdige muziek is momenteel het belangrijkste export­product van Cabo Verde. Maar wat weten we eigenlijk van die tien kleine eilanden in de Atlantische Oceaan, 400 kilometer voor de kust van Senegal? In aanloop naar de Noite Cabo Verde op 17 november een leidraad door dit muzikale paradijs.

Voordat de Portugese overheer­sers ze in de vijftiende eeuw gingen gebruiken als opslag­ en doorvoerplaats van goederen en slaven, waren de droge en winde­rige eilanden van Cabo Verde on­bewoond. Het Kaapverdische volk komt dus voort uit een versmel­ting van geïmporteerde culturen, aanvankelijk vooral de Portugese en de Afrikaanse. Vanwege de barre omstandigheden was het er moeilijk overleven. De eerste Kaapverdianen hadden een pak moed, doorzettingsvermogen en levenslust nodig, waarbij muziek goed van pas kwam.

De eerste autochtone muziek was derhalve een mengvorm van Europese melodieën (mazurka, contradanse en wals) en de ritmes van de slaven. De best bewaarde Afrikaanse vorm is de batuque: muziek gespeeld door vrouwen, waarbij ze zingen in een vraag­ en antwoordstructuur begeleid door ritmisch handge­klap en getrommel op textiel. Ook de dansbare funaná is sterk Afrikaans getint: haar teksten, begeleid door diatonische accor­deon en metalen schraper, pakten vroeger sociale misstanden aan. In andere stijlen, zoals de leven­dige coladeira en de religieus­sociale tabanka, zijn de Europese en Afrikaanse elementen wat gelijker verdeeld.

Toen de ontberingen van de slavernij voorbij waren, werd de scheepvaart de grootste bron van werkgelegenheid: na jaren van gedwongen arbeid was dit het volgende element dat het gevoel van saudade (heimwee naar huis en het gemis van naasten) versterkte. De morna, inmiddels de nationale muziekstijl van Cabo Verde, is daar het uitgelezen voorbeeld van: de lange, treurige ballades die een afwezige ge­liefde of verre thuisstad bezingen kregen later een wereldwijd gezicht in de vorig jaar overleden Césaria Évora.

MUZIEK ALS BELANGRIJKSTE EXPORTPRODUCT

door Elda Dorren foto’s Flickr

42 CABO VERDE

Santo Antão

São Vicente

São NicolauBoa Vista

Sal

MaioSantiago

PraiaFogo

Brava

Ilhéus do Rombo

Cabo Verde

migreerden daarom in de jaren zeventig naar Europa. Na Lis­sabon kwam het grootste deel in Rotterdam terecht, een stad die een grote rol speelde in de ontwikkeling van de Kaapverdi­sche diasporamuziek. Niet alleen op straat, waar elk jaar op 24 juni de optocht ter ere van São João (Johannes de Doper) wordt ge­houden, maar ook in de studio’s: in de jaren zeventig ontstonden in de migrantengemeenschap van de Maasstad belangrijke groepen als La Voz de Cabo Verde.

Met de generatie van artiesten als Gil Semedo en Splash! – moderne musici die hun roots vermengen met westerse beats – werd Rotterdam zelfs het grootste

epicentrum van Kaapverdiaanse muziek buiten de eilandengroep. Inmiddels zijn de klanken van Cabo Verde niet meer weg te denken uit het muziekcircuit. Een keur aan topartiesten als Sara Tavares, Tito Paris, Tcheka, Dina Medina en Suzanna Lubrano verspreidt hun erfgoed – in aanstekelijke en swingende fu­sion – in theaters en op festivals wereldwijd. De Kaapverdiaanse muziek leeft: op de eilanden en in de diaspora, in de traditie en in moderniteit, in de ‘saudade’ en in de ontembare levenslust.

De scheepvaart had ook tot gevolg dat de Kaapverdische eilanden een kruispunt van culturen werden. Zo kreeg haar muziek ook invloeden uit de andere Lusophone landen zoals Angola en Mozambique, maar vooral Brazilië. De Portugese taal, het gevoel van saudade en instru­menten als de cavaquinho (soort ukelele) waren al gemeengoed, maar nu brachten de zeelieden andere gewoonten mee zoals de feestelijke carnavalsgebruiken uit Brazilië. Dankzij die invloed is het Kaapverdiaanse carnaval nu een belevenis op zich. Na de hoogtijdagen van de scheepvaart was er op de eilan­den nog steeds geen werkgele­genheid. Massa’s Kaapverdianen

De Kaapverdiaanse muziek leeft: op de eilanden en in de diaspora, in de traditie en in moderniteit, in de saudade en in de ontembare levenslust.

KAAPVERDIANEN IN ROTTERDAM Niet alleen wat betreft artiesten en studiowerk is Rotterdam belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de Kaapverdiaanse muziek. Ook de zalen speelden een grote rol. Met name de Doelen pionierde: hier gaf de grote morna­diva Césaria Évora in 1995 haar eerste concert voor Nederlands pu­bliek en vond drie jaar later het evenement Dunya on Stage – geheel gewijd aan de Kaapverdiaanse muziek – plaats. Die aandacht is onverminderd: vorig jaar organiseerde de Doelen wederom een groot Cabo Verde Festival om zowel de Nederlandse liefhebbers als de 15.000 Kaapverdianen in Rotterdam te bedienen.

NOITE CABO VERDEZATERDAG 17 NOVEMBERTito Paris, Dina Medina en Grace Evora on stage met het Metropole Orkest.

Zie voor meer informatie de agenda op p. 70.

CABO VERDE 43

UIT HET LEVEN VAN JOHANNES BRAHMSdoor Stephen Westra

Nu schrijf ik haar. Dit kan zo niet doorgaan, die stilte tussen ons. Duurt al een jaar en het laat me niet los. Waar is mijn pen? Natuurlijk, gewoon op mijn lessenaar in de studeerkamer waar ik hem gisteravond heb laten liggen. Beetje dom om de inktpot open te laten staan, ik zal hem bijvullen… Een paar minuten later staat Johannes Brahms aan zijn lessenaar: ‘Lieve Clara! Vergun het een arme afzijdige, je vandaag te schrijven dat hij U met immer gelijke verering gedenkt…’

Wenen, 13 september 1892, zes uur in de ochtend. Een enigszins statig maar weinig opvallend huis aan de Karlsgasse 4 in het centrum van de stad. Effen grijs gepleisterd – de Weners weten dat hier op de derde verdieping hun componist Brahms woont, maar het pand nodigt niet uit tot bezoek. Dat is bewust. Brahms houdt niet van opdringerige bezoekers of dwepende vrouwen aan zijn deur, om van toeristen nog maar te zwijgen. Toen hij het appartement twintig jaar geleden besloot te huren, was het precies wat hij zocht: een rustige plek, met drie gemeubileerde kamers gerieflijk genoeg voor een vrijgezel. Muziekkamer, studeerkamer annex bibliotheek, en slaapkamer – geen eetkamer, afgezien van het ontbijt gebruikt hij de maaltijden buitenshuis.

‘Want een afzijdige ben ik voor jou, méér dan enig ander. Dat heb ik nu al lange tijd en pijnlijk moeten voelen en ik had niet verwacht dat het op zo wrange wijze tot uitdrukking zou komen…’ Nu hij een besluit heeft genomen, stromen de woorden rustig uit zijn pen. De elastische stevigheid van de ganzenveer stimuleert en bevalt hem stukken beter dan de knijperige kleine vulpen die sinds kort in de mode is. Kaarslicht zou ook prettig zijn, prettiger dan dat schelle elektrische licht dat ze laatst tegen zijn zin hebben aangelegd. Maar handig is het wel... – Clara. Een

verdrietige kwestie die me eenzaam maakt. Ik was natuurlijk bot; jajaja meneer Johannes Brahms is weer grof geweest, zoals zo vaak… ‘Helaas is in het algemeen mijn muziek aangenamer dan ikzelf…’ schreef ik ooit aan de lieve Elisabeth, jonge charmante vriendin, nu helaas dood… Maar Clara zou na veertig jaar ‘trouwe dienst’ beter moeten weten! Wij zijn toch zielsgenoten! En heb ik haar niet altijd geholpen. Toen ze na Roberts dood achterbleef met zeven kinderen; toen ze ziek en panisch was; toen ze zo lang niet kon optreden en ik haar een wissel van tienduizend gulden stuurde, met alleen maar de vraag er vooral met niemand over te praten dat ze van mij kwamen. Want het is niet netjes dat een vrouw als zij, een beroemd concertpianiste, soms financiële steun nodig heeft…

Brahms knipt het licht uit en loopt naar de muziekkamer aan de voorkant van het huis. Schuift de witte kanten gordijnen opzij en opent een raam. Het is stil op de Karlsplatz, met een beetje ochtendmist. In de verte de vage contouren van het gebouw van de Gesellschaft der Musikfreunde; je hoort een licht gorgelen van het riviertje de Wien. – Alles komt weer boven. Hartstochten van vroeger. Ik was nog geen twintig toen ik Clara en Robert Schumann leerde kennen, de mooiste mensen die ik ooit heb ontmoet. Schumann begroette mijn muziek als die van een god – en ach, wat had ik toen nog eigenlijk geschreven? – en maakte er enorme reclame voor. Het opende de wereld voor mij; zonder Robert was ik nooit zover gekomen. En zij? Ik werd verliefd. Dat was ook na Roberts vreselijke dood niet simpel – ze was Roberts weduwe… Maar we trouwden niet… God, wat ik haar toen allemaal voor brieven schreef: nu is ze een grijze dame… ‘De hele dag zou ik wel willen doorbrengen met jou lieve naampjes te geven zonder dat ik er ooit genoeg van krijg.’ ‘Ik geloof dat ik je binnenkort onder glas of in goud moet vatten…’ Nou nou… – Brahms draait zich abrupt van het venster weg. Dingen van vroeger… Het is tijd voor andere taal, ouwe Hamburgse straatjongen die je d’r bent, nog altijd… En potztausend waar gáát het nou helemaal om dat dat mens zo moeilijk doet? Ik bedoelde het goed.

DOSSIER JOHANNES BRAHMS IIWie was Johannes Brahms? Sommigen zetten hem neer als een producent van degelijk Duits eiken. Anderen zien in de Duitse componist juist een radicale vernieuwer. Voor het publiek zit er maar één ding op: zelf luisteren. De Doelen helpt graag en legt samen met het Rotterdams Philharmonisch het Dossier Johannes Brahms aan. In vier concerten maakt u kennis met Brahms als componist en leert u meer over het leven van de mens áchter de hart verscheurend mooie muziek. Neem op deze pagina’s alvast en kijkje in zijn wereld.

JOHANNES BRAHMS 45

Om half 8 heeft Frau Truxa het ontbijt klaar. Netjes op tijd, zoals altijd. En ze is in voor een praatje, wat Brahms zo ’s morgens altijd goed doet. Het is mooi zoals de septemberzon nu voorzichtig de kamer in begint te schijnen en het blauwe kleed over de vleugel belicht. De heldere kleur doet Brahms denken aan gentianen op een alpenwei. Ook Raphaels Sixtijnse Madonna krijgt al een kleurtje… De componist drinkt zijn koffie – goede, hete, hier in Wenen gebrande koffie, hij proeft het meteen – en wiebelt in zijn leunstoel wat heen en weer. Een genoeglijk moment, altijd weer.

Later, aan de vleugel. Brahms pakt het intermezzo waaraan hij de afgelopen zomer heeft gewerkt. Hij wil er wat aan sleutelen. Maar zijn kleine handen hebben de eerste maten nog niet gespeeld, of plotseling opent er zich iets in zijn borst. En vreemd, verder spelen lukt ineens amper; zijn vingers beginnen te trillen… ze kunnen de verende octaven niet volhouden, de wiegende melodie ertussen wordt brokkelig. Tot zijn ergernis voelt Brahms zijn ogen vochtig worden. Had Clara dan ook laten rusten. Maar ik mis haar. Het begrip, het vertrouwen. Wat is dat toch tussen mensen? Wat is het hart?

Hij herinnert zich de woorden van de oude ballade die hem op het idee van dit stuk brachten. ‘Schlaf sanft, mein Kind, schlaf sanft und schön! Mich dauert’s sehr, dich weinen sehn.’ Ze passen deze muziek als een moederhand om het hoofdje van haar kind…

Hij stopt met spelen. Zo kun je niet werken, man… Hij tilt zijn hoofd op en als door een nevel kijkt hij de kamer rond. Ziet hoe de zon langzaam verder naar binnen kruipt en het licht het gele parket verguldt… Hoog aan de muur kijkt de portretbuste van Beethoven toe. Het duurt wel even voor Brahms zijn werk hervat, maar werkt dan de hele verdere ochtend hard.

Tegen twaalven wordt hij opgeschrikt door voetstappen op de gang. ‘Frau Truxa…ja?’ ‘Herr Brahms! Bezoek!’ ‘Ah, Billroth al… Laat ‘m bovenkomen.’ Brahms slaat de papieren op de pianolessenaar dicht en loopt naar de deur.‘Zo ouwe geleerde kop! Onze Theodor, de brave mensensnijder!’ begroet hij de gast, die al net zo’n mooie volle baard heeft als hijzelf. ‘Goed je te zien! En wie heb je met je slimme chirurgische ingrepen vandaag weer van het leven beroofd, beroemde professor? Ik zat net te lezen in je pathologieleer en ik durf nooit meer met jou op vakantie…!’ ‘Hans! De begenadigde notenkraker! Hoe is het, in een grappende bui?’ ‘Altijd als ik jou zie! Dat weet je. Ik heb vanmorgen de ouwe Clara maar weer ’s de vredespijp aangereikt. Dat gedonder met die Schumann-symfonie zit me dwars. Ik vertelde je dat ik Schumanns Vierde liet uitgeven in de eerste versie. Die is toch stukken beter dan de revisie, hè? En dat was tegen Clara’s zin… ‘Tegen de zin van Robert,’ zegt ze. Ze maakte me vreselijke verwijten. Ons contact is kapot. Ruzie is vreselijk, Theo. Ik hoop dat ze ’t een beetje goed oppakt…’‘We gaan nu eerst even wat eten, jongen. En dan maken we daarna een wandeling door de stad. Ik wil bij de winkel van Haslinger het nieuwe Dumkytrio van Dvorák bekijken. Wat dacht je van knödel met spek in Zum roten Igel?’

Ruim drie maanden later, half december 1892. Samen met Frau Truxa versiert Brahms in de bibliotheek de kerstboom. Zijn humeur is uitstekend. En in zijn hart is het rustig. Eindelijk… Hij zal zich op kerstavond niet alleen voelen bij de boom. Ver weg zal er iemand aan hem denken. Want wat hij Clara een tijdje terug schreef, viel in goede aarde. Die moeilijke brief die eindigde met de woorden: ‘Je weet dat ik de uiterlijke aanleiding van onze ruzie niet kan accepteren…En het is hard te horen dat ik voor jou ‘niets méér ben dan een slechte ervaring’. Goed, dat verdroeg ik, ik ben aan eenzaamheid gewend… Maar voor jou wil ik herhalen dat jij en je man de mooiste ervaring in mijn leven zijn en alles vertegenwoordigen wat er het rijkst en het edelst in is…’ Clara knorde nog wat over zijn ‘grillen’ maar herstelde toch de vriendschapsband. – Brahms prikt vrolijk nog een extra strosterretje tussen het dennengroen. Vanavond zal hij haar weer schrijven. ‘Ik begin aan de kerstboom en daarbij denk ik aan jou…’

46 JOHANNES BRAHMS

BEZOEK DOSSIER JOHANNES BRAHMS II MAANDAG 5 NOVEMBER Matthias Goerne zingt de Vier ernste Gesänge

DONDERDAG 8 EN VRIJDAG 9 NOVEMBER Ein deutsches Requiem door het Rotterdams Philharmonisch o.l.v. Yannick Nézet­Séguin

VRIJDAG 16 NOVEMBER Brahms en Bach

ZATERDAG 17 NOVEMBER Theatrale kamer muziek­happening met het Rubens Kwartet

Zie voor meer informatie de agenda op p. 66­70.

Clara Schumann

KERST 1870 BRAHMS (GEBOREN 1833 IN HAMBURG) KIEST WENEN ALS VASTE WOONPLAATS.

JAREN ’70 PREMIÈRES VAN O.A. HAYDNVARIATIES, VIOOLCONCERT, SYMFONIE NR. 1 EN 2.

JAREN ’80 PREMIÈRES VAN O.A. PIANOCONCERT NR. 2, SYMFONIE NR. 3 EN 4.

1890 KONDIGT HET STRIJKKWINTET OPUS 111 AAN ALS ZIJN ‘LAATSTE WERK’. DE LAATSTE ZEVEN JAAR VAN BRAHMS’ LEVEN VERLOPEN RUSTIG: VRIENDSCHAPPEN, VAKANTIEREIZEN, STUDIE.

1891 COMPONEERT GEÏNSPIREERD DOOR HET SPEL VAN RICHARD MÜHLFELD TOCH NOG KLARINETTRIO EN KLARINETKWINTET.

HERFST 1891 RUZIE MET HARTSVRIENDIN CLARA SCHUMANN (ONTMOET IN 1853) NAAR AANLEIDING VAN BRAHMS’ BEMOEIENIS MET DE UITGAVE VAN SCHUMANNS VIERDE SYMFONIE.

ZOMER 1892 TIJDENS ZIJN JAARLIJKSE VAKANTIE IN BAD ISCHL IN DE SALZKAMMERGUT, SCHRIJFT BRAHMS DE PIANOSTUKKEN OPUS 116 EN 117 (‘WIEGELIEDEREN VAN MIJN SMART’).

WINTER 1892 VERZOENING MET CLARA.

1893 GROOTSE MUZIKALE VIERINGEN VAN BRAHMS’ 60STE VERJAARDAG. DE COMPONIST ONTLOOPT ALLE SPEKTAKEL DOOR REIS NAAR ITALIË.

MAART 1896 CLARA OVERLIJDT.

APRIL 1897 EEN MAAND NA EEN UITVOERING IN WENEN VAN DE VIERDE SYMFONIE, OVERLIJDT BRAHMS THUIS. HIJ WORDT BEGRAVEN OP HET ZENTRALFRIEDHOF IN WENEN.

JOHANNES BRAHMS 47

geboortehuis van Brahms

door Elsbeth Grievink foto’s Sanne Donders

ALLEREERSTE SCHUTTER VAN DE DOELEN

CINTHUS VAN KEULEN

Martha en Cinthus van Keulen

48 SCHUTTERS

Meneer van Keulen, wat betekent muziek voor u? ‘Heel veel. Ik heb het niet van huis uit meegekregen, maar toen ik als kleine jongen met Jeugd en Muziek bij de concerten van Eduard Flipse terecht kwam, was ik verkocht. Vandaag de dag word ik ‘s ochtends wakker met Radio 4, speel ik met plezier op het orgel dat in de woonkamer staat en begeleid ik het zanguurtje in het bejaardenhuis op piano. Daarnaast ga ik ontzettend graag naar klassieke concerten in de Doelen.’

Welke concerten bezoekt u het liefst?‘Ik houd enorm van barokconcer­ten en orgelmuziek. Het orgel is de koning van de instrumenten, wist u dat? Geert Bierling vind ik een fantastische organist, hem mag ik graag zien spelen. Sinds ik gepensioneerd ben, en meer tijd heb om naar concerten te gaan, kom ik zeer regelmatig in de Doelen. Ik voel me er senang.’

Wat spreekt u zo aan in de Doelen?‘De belangrijkste reden is de mu­ziek. Maar ik heb ook erg veel met het gebouw. Ik heb het gebouwd zien worden vanaf 1962 en heb er altijd een voorliefde voor gehad. Door mijn werk heb ik altijd veel gereisd. Overal waar ik kwam, be­zocht ik het concertgebouw. Van Parijs tot Tokyo. Van Dresden tot Sydney. Nu wil ik niet zeggen dat de Doelen het mooiste concert­gebouw van de wereld is, maar een plekje in de top tien heeft het zeker. Het gebouw ademt rust en ruimte. Ik zorg altijd dat ik er een half uur voor het concert al ben, om me in alle rust op het concert voor te bereiden. Dat lukt me daar, al lopen er tweeduizend mensen om me heen. In andere concertgebouwen heb ik soms het gevoel alsof ik een museum bezoek, maar in de Doelen ben ik een avond uit.’

Waarom bent u Schutter geworden? ‘Toen ik de brief van de Doelen ontving, heb ik de Dikke Van Dale erbij gepakt om te kijken wat een Schutter eigenlijk is. Iemand die deel uitmaakt van een uit burgers bestaand plaatselijk verdedi­gingskorps, las ik. Nou, dat sprak mij wel aan. In dit geval bescherm ik geen stad, maar wel een plek die mij lief is. Ik ben Schutter geworden vanwege de band die ik met de Doelen voel én omdat ik het doodzonde zou vinden als de kwaliteit van klassieke muziek­concerten naar beneden zou gaan, door de crisis.’

Uw zus Martha is ook Schutter geworden. Op uw aanraden?‘Nee hoor, dat wilde ze zelf. Ik was uitgenodigd voor het concert van Sir Simon Rattle, en nam haar mee als introducée. Ze vond het fantastisch en zei na afloop: “De volgende keer wil ik niet als introducée mee, maar zelf uitge­nodigd worden.” Dus zo ging dat.’

Geniet u van de voordelen die u als Schutter hebt?‘Het is leuk om uitgenodigd te worden voor concerten en inlei­dingen, maar ik doe het niet voor de douceurtjes. Ik vind het vooral fijn om nóg meer betrokkenheid te voelen bij mijn concertgebouw.’

Eind vorig jaar stuurden wij een aantal bezoekers een brief, waarin wij hen vroegen om Schutter te worden van de Doelen en ons te steunen met een jaarlijkse gift. Al snel kwamen er aanmeldingen binnen. Als eerste meldde zich Cinthus van Keulen.

‘In andere concertgebouwen heb ik soms het gevoel alsof ik een museum bezoek, maar in de Doelen ben ik een avond uit.’

WILT U OOK SCHUTTER WORDEN?Schutters zijn particuliere donateurs, die ons met een periodieke gift helpen om onze ambities te realiseren. Zij schenken ons gedurende vijf jaar een bedrag van € 500 per jaar. Dankzij de nieuwe Geefwet is deze gift 125% aftrekbaar van de belasting, waardoor de werkelijke schenking een stuk lager is. De gift wordt vastgelegd in een notariële akte, kosteloos verzorgd door Van Heeswijk Notarissen. Kijk op www.dedoelen.nl/schutters of neem contact op met Irma van Lierop via i.vanlierop@dedoelen.nl

SCHUTTERS 49

50 AGENDA50 AGENDA

Flamencodanser Marco Flores vrijdag 19 oktober

The Kyteman Orchestra zaterdag 24 november

Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival7-15 september

Rotterdamse Orgeldagen 8-14 oktober

Matthias Goerne maandag 5 november

Hier treft u de chronologische concertagenda van de maanden september tot en met november met alle concerten die de Doelen zelf programmeert en de concerten van het Rotterdams Philharmonisch Orkest en andere organisatoren. De concerten zijn voorzien van icoontjes waaraan u in één oogopslag ziet of ze met de Red Sofa Bankpas (zie dedoelen.nl/redsofa) gratis toegankelijk zijn, of pauzedrankjes zijn inbegrepen, etc.

SEPTEMBEROKTOBERNOVEMBER

CONCERTAGENDA DE DOELEN 2012

BESTEL KAARTEN ONLINE WWW.DEDOELEN.NL

RED SOFA BANKPAS zie p. 73

DOELENCAMPUS zie p. 73

JONGERENTARIEF zie p. 73

PAUZEDRANKJE INBEGREPEN zie p. 73

Maria João Pires woensdag 31 oktober

Vive La Fête Mr. Clash, zaterdag 15 september

KOFFIE INBEGREPEN zie p. 73

AGENDA SEPTEMBER 51

SEPTEMBER VR 7 SEPTEMBER FOR YOU, FOR FREE MENRotterdam Philharmonic Gergiev Festival

klassiek - symfonisch - festival

Grote Zaal 20.15 uur

Rotterdams Philharmonisch OrkestValery Gergiev dirigentm.m.v. Olli Mustonen piano

Rachmaninov Het dodeneilandSjtsjedrin Pianoconcert nr.4 ‘Kruistoonsoorten’Prokofjev Symfonie nr.5

‘Ik wilde de lof zingen van de vrije, gelukkige mens’, zei Sergej Prokofjev over zijn Vijfde Symfonie uit 1944. Bij de première hoorde men tot in de con-certzaal de saluutschoten waarmee het Rode Leger zijn victorie vierde. Blijde tijdingen over de wederop-standing uit de dood klinken ook in het Vierde Pianoconcert van Rodion Sjtsjedrin: ‘het feestelijke luiden op hoogtijdagen, met Pasen… het A tot Z van Russisch klokgelui’ – aldus de componist.

Van 19.15 tot 19.45 uur inleiding in de Jurriaanse Zaal (entree € 5)

rang top 1e 2e 3e

prijs € 56 49 40 24CJP / t/m 26 € 18 18 18 18

DO YOU SEARotterdam Philharmonic Gergiev Festival

festival - grensverleggend - eigentijds

Schouwburgplein 22.30-23.00 uur

Nadar EnsembleMichael Maierhof EXIT F

vrij entree

ZA 8 SEPTEMBER HAPPENING C THE CITYRotterdam Philharmonic Gergiev Festival

klassiek - festival

Diverse locaties 14.00-17.00 uur

vrij entree

ZARATHUSTRA CALLINGRotterdam Philharmonic Gergiev Festival

klassiek - symfonisch - romantiek - festival

Grote Zaal 20.15 uur

Rotterdams Philharmonisch OrkestValery Gergiev dirigentm.m.v. Narek Akhnazaryan cello

Reger Die Toteninsel, Tondichtung nach BöcklinDutilleux ‘Tout un monde lointain’ voor cello en orkestStrauss Also sprach Zarathustra

De afgrond peilen om tot de sterren

te reiken. Ontwaken uit diepe dromen om het licht te vinden. De dood in de ogen zien om het leven te omarmen: de leerstellingen van Zarathustra inspireerden Richard Strauss tot een weergaloos symfonisch gedicht. ‘...het zwijgzame dodeneiland met de graven van mijn jonge jaren, daar wil ik een groenblijvende levenskrans naartoe dragen. Mijn hart volgend voer ik over zee’, aldus Zarathustra.

Van 19.15 tot 19.45 uur inleiding in de Jurriaanse Zaal (entree € 5)

rang top 1e 2e 3e

prijs € 56 49 40 24CJP / t/m 26 € 18 18 18 18

ZO 9 SEPTEMBER LITTLE GRotterdam Philharmonic Gergiev Festival

familieconcert - festival

Diverse zalen 10.00-14.30 uur

Bij Little G kies je tussen een muzikaal parcours of een componeerworkshop.

Workshop (6-9 jr)Samen met kinderen maakt componist Thomas Smetryns een gloednieuwe zeecompositie, met muziekinstrumen- ten van het strand: water, emmers, gieters, schelpjes, windklokjes en zand.

prijs € 5

Diverse zalen 12.00-14.30 uur

Muzikaal parcours (4-9 jr)Tijdens het muzikaal parcours stel je zelf je route samen. In de zalen, gangen en de Hal van de Doelen zijn overal muzikale verrassingen te vinden. Een onvergetelijke ontdek-kingstocht voor het hele gezin!

prijs € 10

OTELLORotterdam Philharmonic Gergiev Festival

klassiek - opera - festival

Grote Zaal 14.30-17.40 uur

Solisten, koor en orkest van het Mariinsky TheaterValery Gergiev dirigentm.m.v. Aleksandrs Antonenko tenor

Verdi Otello

‘Gierende wind, golvende strijkers, massale vreugdekreten; er zijn weinig opera’s die zo krachtig beginnen als Otello van Verdi’, schreef de Volkskrant. Plaats van handeling is Cyprus, eiland van rotsen en duistere cipressen. Daar ontrolt zich een bloed-stollend drama rondom de zeeheld Otello, die ten val wordt gebracht door zijn doortrapte vertrouwensman Jago. Deze mooiprater weeft een dodelijk web van liefde en wraakzucht, begeerte en jaloezie waaraan geen ontsnappen mogelijk is. (Italiaans gezongen, Nederlands boventiteld)

Van 13.30 tot 14.00 uur inleiding in de Eduard Flipse Zaal (entree € 5)

rang top 1e 2e 3e

prijs € 62 53 45 28CJP / t/m 26 € 18 18 18 18

SCOTTISH CIRCUSRotterdam Philharmonic Gergiev Festival

volksmuziek - modern - festival

Arcadis Zaal 20.15-22.00 uur

The Whistlebinkies

Cage Scottish Circusen andere Schotse folkmuziek

© M

arco

Bor

ggre

ve

Arno

ld B

öckl

in -

Isle

of t

he D

ead

WWW.DEDOELEN.NL DE SNELSTE EN MET ‘PRINT AT HOME’ DE GOEDKOOPSTE MANIER OM KAAR-TEN TE KOPEN

52 AGENDA OKTOBER

Quatro Concerti di Venezia 4:

LA NOTTERotterdamse Orgeldagen

klassiek - orgelrecital - barok - festival

Arminius 22.30 uur

Bert Mooiman piano en kistorgel Geert Bierling harmonium en kistorgelm.m.v. Willem de Vries bariton (in de rol van ‘Il Casanova’)Simon Wierenga trompetRotterdam Bassoonplayers

Na het optreden door Bernard Foccroulle in de Doelen (aanvang 20.15 uur) wordt u geheel in Veneti-aanse sfeer met lampionnen en een tamboer begeleid naar de Arminius-kerk, waar het nachtconcert ‘La Notte’ zal plaatsvinden.

prijs € 12 R’pas / 65+ € 10CJP € 10

ZA 13 OKTOBER Quatro Concerti di Venezia 1:

HÄNDEL IN VENETIËRotterdamse Orgeldagen

klassiek - orgelrecital - festival

Laurenskerk 13.00 uur

Leo van Doeselaar orgelGeert Bierling orgelm.m.v. Rob van de Laar hoornHerman Jeurissen hoornFons Verspaandonk hoornJasper de Waal hoorn

Als aanstormend componist reisde de jonge Händel vanuit Saxen naar Italië. Toen hij in Venetië aankwam compo-neerde hij de opera Agrippina die daar in première ging. Het Venetiaanse publiek was laaiend enthousiast over zijn weergaloze aria’s. Voortaan stond de Duitse Händel bekend als Il Caro Sassone (de geliefde Saks).

prijs € 12 R’pas / 65+ € 10CJP € 10

Quatro Concerti di Venezia 2:

MATINEE IN TEATRO LA FENICERotterdamse Orgeldagen

klassiek - orgelrecital - vocaal - festival

Pelgrimvaderskerk 15.30 uur

Francis van Broekhuizen sopraanKlara Uleman mezzosopraanBert Mooiman pianoAd van Sleuwen harmonium & orgel

Twee Nederlandse operastemmen van formaat samen met de door Rossini zo geliefde combinatie van piano en drukwindharmonium brengen het operatheater La Fenice tot leven in de

Pelgrimvaderskerk van Delfshaven. De ouverture ‘La gazza ladra’, uitge-voerd op het deftige Bätz/Witte-orgel van de Pelgrimvaderskerk, zal menig hart sneller doen kloppen.

prijs € 15 R’pas / 65+ € 1250

CJP € 1250

Quatro Concerti di Venezia 3:

BERNARD FOCCROULLE - DOELENORGELOrgel & dans, Rotterdamse Orgeldagen

klassiek - orgelrecital - muziektheater - dans

Grote Zaal 20.15 uur

Bernard Foccroulle DoelenorgelSalva Sanchis dans en choreografieTarek Halaby dansManon Santkin dansGeorgia Vardarou dans

Deel I: Salve reginaFoccroulle / Schlick Spiegel, 11 verzen over het Salve regin

Deel IIDusapin Memory (2008)Bach Concert in d naar Vivaldi BWV596

Deel III: Das Erbe Frescobaldis Berio Fa-Si (1975) voor orgel en registrantenBuxtehude Toccata in F BuxWV156

Met de rug naar het publiek een im-mens instrument bespelen, dat is de weerbarstige concertpraktijk van een organist. Hij zit op ruime afstand en bij grote kerkorgels ook nog eens hoog en verscholen achter een rugwerk. In de Doelen is die afstand aanzienlijk kleiner en kun je de lichaamstaal van de musicus volgen. Met zijn feno-menale spel slaat de Luikse organist Bernard Foccroulle met gemak een brug naar de luisteraar, die nog wordt versterkt door samenwerking met de Spaans/Belgische choreograaf Salva Sanchis en drie dansers.

prijs € 22 R’pas / 65+ € 20CJP € 15 t/m 16 jaar € 9

© H

ans

Hijm

erin

gN

B h

ighl

ight

Jurriaanse Zaal en Foyer 19.00 uur

Met deze eigenzinnige line up biedt de tweede editie van Hollandse Kost een bijzondere kijk op Nederlands-talige muziek. De gepresenteerde acts zijn nauwelijks op de radio te horen of in hitlijsten terug te vinden. Hiervoor moet je dit festival bijwonen!

HOLLANDSE KOSTmet o.a. Roosbeef, The Kik, Lucky Fonz III, Het Zesde Metaal en Jeroen Kant & Ratten in de Schuur

populair - popmuziek - singer/songwriter

ZA 13 OKTOBER

Roos

beef

© T

om R

oelo

fs

Op twee podia worden zes acts gepresenteerd, met in elk geval Roosbeef, The Kik, Lucky Fonz III, Het Zesde Metaal en Jeroen Kant & Ratten in de Schuur. De definitieve line up volgt later.

Deuren open vanaf 18.00 uur

prijs € 2250

RED SOFA BANKPAS

DOELENCAMPUS

JONGERENTARIEF

PAUZEDRANKJE INBEGREPEN

KOFFIE INBEGREPEN

AGENDA OKTOBER 53

ZO 14 OKTOBER BRAMBORRY (1-3 JAAR)

familieconcert - muziektheater

Eduard Flipse Zaal 14.00 en 16.00 uur

Theater De Spiegel

Drie saxofonisten gaan op ontdekking in een reuzegroot prentenboek. Met wonderlijke klanken, grillige vormen en heldere kleuren maken ze een muzikaal schilderij, geïnspireerd op het beeldend werk van de Tsjechische kunstenares Kveta Pacovská. Haar magische, kleurrijke kunstobjecten verschijnen in Bramborry levensgroot op het podium en prikkelen de fanta-sie. Een coproductie met Théâtre de la Guimbarde (Charleroi).

prijs € 15 t/m 16 jaar € 9

DE SULEIKA’S (6+)en Het Mysterie van de Gevoelige Snaar: Hoe klinkt verliefd?

familieconcert - muziektheater

Jurriaanse Zaal 14.00 uur

Trio Suleika Maurice Lammerts van Bueren piano Emmy Storms vioolPepijn Meeuws celloJochem Stavenuiter regie

Help! Pepijn, Emmy en Maurice doen de Suleika! Dat lijkt op een dans maar dan anders. En waarom zou je niet met z’n drieën op een cello spelen? Waarom klinkt die viool zo zoet? En waarom heeft die pianist zijn hand in het verband? Een muziekvoorstel-ling waarin alles anders gaat. Wel met de mooiste muziek die voor pianotrio is geschreven!

prijs € 15 t/m 16 jaar € 9

BATTLE OF THE ORGANS 010 VS. 020Rotterdamse Orgeldagen

klassiek - orgelrecital - festival

Laurenskerk 15.00 uur

Bernard Winsemius organist Nieuwe Kerk, AmsterdamHayo Boerema organist Grote of Sint Laurenskerk, RotterdamLeo van Doeselaar organist Concert-gebouw, AmsterdamGeert Bierling stadsorganist Rotterdam en organist de Doelen en Stadhuis, Rotterdam

Twee Amsterdamse en twee Rot-terdamse organisten die eerder in de week als solist hebben opgetreden, gaan tijdens dit finaleconcert een muzikale strijd met elkaar aan. Een muzikale 010-020 wedstrijd, die plaatsvindt rond de Marcussenorgels in de Laurenskerk en op het podium onder het grote hoofdorgel, waar vier gestemde kistorgels staan te wachten op hun bespelers.

prijs € 12 R’pas / 65+ € 10CJP € 10

SINFONIA ROTTERDAM & LAURENS COLLEGIUMBijbelse Britten

klassiek - koormuziek - DoelenCampus

Grote Zaal 20.15 uur

Sinfonia RotterdamConrad van Alphen dirigentm.m.v. John Mark Ainsley tenorMaarten Koningsberger baritonLaurens Collegium Rotterdam

Laurenscantorij Wiecher Mandemaker koordirigent

Händel Zadok the Priest: Coronation anthem for George II HWV258Elgar Great is the Lord (Psalm 48)Vaughan Williams Five Mystical SongsBritten Saint Nicolas

Religie. Spiritualiteit. Mystiek. Elke gradatie komt voorbij in een concert waarvoor je niet hoeft te geloven om er toch door te worden geraakt. Britten, geen kerkganger, treft in de cantate Saint Nicolas de juiste toon. En hoewel Elgar zijn hart had ‘gebar-ricadeerd’ voor elk religieus gevoel, pronkt hij met zijn kijk op psalm 48. Vermoedelijk is Händel de enige componist op dit programma met een onwankelbaar geloof. Christopher Maltman en John Mark Ainsley, toppers uit de Britse zang-school, mengen hun stemmen met de jonge professionals van het Laurens Collegium, de Laurens Cantorij en met Sinfonia Rotterdam.

Om 19.30 uur inleiding door Neil Wallace

rang top 1e 2e 3e

prijs € 40 38 36 34R’dam / 65+ € 38 36 34 22CJP € 28 27 25 24t/m 16 jaar € 9 9 9 9

DO 18 OKTOBER MUSIC MATTERS PRESENTS… The Wildcard Show

populair - concours - jong talent

Eduard Flipse Zaal 20.00 uur

Een muzikale strijd om de laatste plekken voor de Music Matters Award 2012. Door Rotterdamse muziekorga-nisaties wordt hét talent van het mo- ment aangedragen. Een professionele jury beslist welke acts doorgaan naar de finale van de Music Matters Award op 8 december in Theater Zuidplein.

De Music Matters Award is dé muzi-kale talentenjacht van Rotterdam, waarin alle genres welkom zijn: van pop tot jazz en van klassiek tot hip-hop. Eerdere winnaars waren Sabrina Starke, Kevin Ferreira da Silva, Ntjam Rosie, Ming’s Pretty Heroes en Rass Motivated. De winnaar wint een geldbedrag, wordt een jaar lang begeleid en mag zich gedurende dat jaar Muziekambassadeur van Rotterdam noemen.Lees meer over dit concert op p. xx

prijs € 10

EMANUEL AX - PIANOBeethoven en Schubert

klassiek - pianorecital - classicisme

Grote Zaal 20.15 uur

Emanuel Ax piano

Beethoven Sonate in A op.2 nr.2Beethoven Sonate in c op.13 ‘Pathétique’ Schubert Sonate in Bes D960

Emanuel Ax is een alleskunner. Die conclusie trok de jury van de VSCD Klassieke Muziekprijs, toen ze de Amerikaanse pianist in 2010 uitriep tot winnaar van de categorie ‘meest in-drukwekkende individuele prestatie’. De ene keer sleept Ax een Grammy Award in de wacht met 18de-eeuwse sonates van Haydn. Dan weer vraagt hij een hedendaagse componist als John Adams een nieuw pianoconcert te schrijven, dat Ax vervolgens natuur-lijk zelf in première brengt. In zijn Doelenrecital richt de Ame-rikaan zich op de klassieke reuzen Beethoven en Schubert.

prijs € 36 R’pas / 65+ € 34CJP € 25 t/m 16 jaar € 9

vervolg donderdag 18 oktober >>

© B

arba

ra M

ulde

rink

© B

arba

ra M

ulde

rink

© E

ric

van

Nie

uwla

nd

© Jo

hn M

ark

Ains

ley

© M

auri

ce Je

rry

Bez

nos

BESTEL KAARTEN ONLINE WWW.DEDOELEN.NL

54 AGENDA OKTOBER

>> vervolg donderdag 18 oktober

iPAD CONCERTO

red sofa - DoelenCampus

Jurriaanse Zaal 21.00 uur

Sinfonia RotterdamConrad van Alphen dirigentm.m.v. Susanna Borsch iPad

McGowan Rotterdam Concerto II voor iPadTakemitsu Rain Coming

Eind vorig seizoen ging het tweede Rotterdam Concerto in première. Een werk voor de onwaarschijnlijke com-binatie van iPad en groot ensemble, geschreven door de Amerikaanse com-ponist Ned McGowan, die sinds 1994 in Nederland woont. Op de bewuste avond toonde pianiste Keiko Shichijo virtuoos en overtuigend alle muzikale mogelijkheden van het multimedi-atablet. McGowan brengt jazz, rock, Indiase muziek, minimalisme en zijn eigen hedendaagse signatuur moeiteloos samen in een fascinerend en opwindende mix. Pianiste Susanna Borsch zal deze keer de iPad bespelen. Ook op het programma Takemitsu’s sensuele natuurevocatie Rain Coming, een werk dat net als water metamor-foses ondergaat en uitmondt in een zee van sonoriteit.

Om 20.15 uur Neil Wallace in gesprek met Ned McGowan

prijs € 24 R’pas / 65+ € 22CJP € 17 t/m 16 jaar € 9

VR 19 OKTOBER EMANUEL AXgeeft openbare masterclass

klassiek - pianorecital - masterclass

Jurriaanse Zaal 10.30-12.30 uur

Openbare pianomasterclass door Emanuel Ax

Drie pianostudenten van Codarts Rotterdams Conservatorium nemen deel aan deze masterclass. Carlos Baños speelt het Tweede Scherzo van Chopin, Anamaria Stefan buigt zich met Emanuel Ax over het Pianoconcert in g van Ravel en Seda Coruk werkt met de maestro aan Chopins Eerste Ballade.

vrij entree

MARCO FLORESFlamenco met dansworkshop

wereldmuziek - flamenco - meet & greet

Jurriaanse Zaal en Foyer 19.30 uur

Danser Marco Flores (1981, Arcos de la Frontera) begon op jonge leeftijd aan zijn flamencocarrière en verhuisde al snel naar Sevilla en Madrid waar hij samenwerkte met onder anderen Antonio Canales en Javier Latorre. Hij oogst groot succes met zijn solovoorstellingen, zo heeft hij dit jaar met zijn voorstelling ‘De Flamencas’ op het Festival de Jerez de Premio de la Crítica in de wacht gesleept.Een complete flamenco-avond incl. workshop flamencodans, meet & greet, inleiding, interview met de artiesten en live muziek in de foyer.

prijs € 21 R’pas / 65+ € 19CJP € 14 t/m 16 jaar € 9

ZA 20 OKTOBER THE ROYAL WIND MUSIC‘Mens Innovata’: het Engelse hof 1540-1620

klassiek - kamermuziek - authentiek

Jurriaanse Zaal 20.15 uur

The Royal Wind Musico.l.v. Paul Leenhouts

Muziek van o.a. Edmund Turges, John Dowland, Anthony Holborne, John Coprario en William Byrd

Als Henry VIII in 1509 koning van Engeland wordt, is de muziekpraktijk aan het hof beperkt en ouderwets. Maar de koning houdt van muziek: volgens een kroniek uit 1510 bespeelt hij elke dag verschillende instrumen-ten, waaronder de blokfluit. Tijdens zijn regering wordt de muziekpraktijk aan het hof radicaal vernieuwd. Henry importeert de Italiaanse mode van het musiceren met instrumenten van dezelfde familie. Een van zijn eerste aankopen in Italië is een consort van blokfluiten. Aan het einde van zijn leven bezit de koning maar liefst 76 blokfluiten. Deze instrumenten wor-den bespeeld door de oorspronkelijke ‘Royal Wind Music’.

prijs € 31 R’pas / 65+ € 29CJP € 22 t/m 16 jaar € 9

SEZEN AKSU & ACOUSTIC BAND presented by Triptime.nl

populair - Turkije - popmuziek

Grote Zaal 20.15-23.00 uur

Sezen Aksu, diva van de Turkse muziek, geeft een eenmalig concert

op Nederlandse bodem. Honderden songs schreef en componeerde zij, waaronder tientallen hits. Er staan meer dan 20 albums op haar naam. Door haar fenomenale zang en magi-strale composities staat zij ook buiten haar geboorteland voor uitverkochte zalen. Al 35 jaar de ongekroonde koningin van de Turkse muziekwereld denkt zij nog niet aan troonsafstand. Integendeel, onlangs verscheen haar nieuwe album Öptüm, met daarop een aantal potentiële evergreens. Zij zal nummers van deze cd en vele onvergetelijke hits vertolken.

Het concert van Sezen Aksu wordt mede mogelijk gemaakt door Triptime.nl (Mystiek Productions).

rang top 1e 2e 3e

prijs € 125 75 65 55

Toprang = VIP-arrangement à € 125 (incl. beste

stoelen + open buffet en drankjes bij inloop

en pauze)

ZO 21 OKTOBER RAY CHEN & JULIEN QUENTIN Mozart - Brahms - Ysaÿe

klassiek - kamermuziek - meet & greet

Jurriaanse Zaal 11.00 uur

Ray Chen viool Julien Quentin piano

Mozart Vioolsonate in Bes KV454Brahms Vioolsonate nr.3 in d op.108 Ysaÿe Sonate nr.2 voor viool soloSaint-Saëns Havanaise

Als jongste deelnemer wint violist Ray Chen (1989) in 2009 de Koningin Elisabethwedstrijd in Brussel. Zijn debuutalbum ‘Virtuoso’ is goed voor de prestigieuze Echo Klassik 2011. De pers roemt het gemak waarmee deze in Taiwan geboren Australische violist moeilijke passages uit zijn viool tovert. Dit programma voert van een Mozart-sonate naar de virtuoze Ha-vanaise van Saint-Saëns. Daar-tussen Brahms, bij wie kamermuziek vaak

© P

aul V

os

© M

arco

Bor

ggre

ve

BEKIJK EN BELUISTER DE

PREMIÈRE VAN HET VAN HET IPAD CON-CERTO MET LAYAR OF VIA WWW.DEDOELEN.NL/IPAD.Meer weten over Layar? Zie p. 73.

AGENDA OKTOBER 55

symfonische allure krijgt. Van Eugène Ysaÿe klinkt de Tweede Sonate voor viool solo. Grappig trouwens om te bedenken dat Ysaÿe nog vioolles heeft gegeven aan de Belgische koningin Elisabeth. Zij initieerde in 1937 de Koningin Elisabethwedstrijd onder de naam Concours Eugène Ysaÿe.Lees meer over dit concert op p. xx

Na afloop meet & greet met de musici en een

glaasje champagne.

prijs € 21 R’pas / 65+ € 19CJP € 15 t/m 16 jaar € 9

R’DAMS JEUGD SYMFONIE ORKEST (RJSO)Jubileumconcert

klassiek - symfonisch - jong talent

Grote Zaal 14.00-16.00 uur

Rotterdams Jeugd Symfonie Orkest (RJSO)Rotterdams Studenten Orkest Jeppe Moulijn dirigentRotterdams Jeugd Orkest en Rotterdams Jeugd Strijkers Ensemble Jim Roodnat dirigent

De vereniging Rotterdams Jeugd Symfonie Orkest (RJSO) bestaat 40 jaar! De vereniging stimuleert de muzikale ontwikkeling van jonge getalenteerde musici, van het primair onderwijs tot en met de universiteit, om zo in Rotterdam jongeren de kans te geven in een jeugdorkest te spelen. De vereniging telt drie ensembles en orkesten voor verschillende leeftijdsgroepen. Ter gelegenheid van dit jubileum wordt een gevarieerd concert gegeven met op de lessenaars klassieke muziek, een speciale jubile-umcompositie en een cross-over met moderne muziek.

prijs € 10 studenten € 5t/m 17 jaar € 5

WO 24 OKTOBER TUSSEN PARIJS & PETERSBURG

klassiek - kamermuziek - romantiek

Jurriaanse Zaal 20.30 uur

Leden van het Rotterdams Philharmonisch OrkestKarel Schoofs hoboOlivier Patey klarinetPieter Nuytten fagotJelger Blanken piano

Poulenc Trio voor hobo, fagot en pianoPoulenc Sonate voor klarinet en fagotGlinka Sonatensatz voor fagot en pianoGlinka Trio pathétiqueSchmitt A tour d’anches

Met hun vloeiende melodieën en schilderachtige klankkleuren zijn de 20ste-eeuwse Franse componisten – Francis Poulenc en Florent Schmitt voorop – wereldkampioen kamer-muziek voor blaasinstrumenten. Maar toen deze meesters nog niet geboren waren, was er Mikhail Glinka, die in Sint-Petersburg eigenhandig de basis legde voor de Russische klassieke mu- ziek en met zijn Trio pathétique bewon- deraars wist te oogsten tot in Parijs.Lees meer over dit concert op p. xx

prijs € 27 CJP / t/m 26 € 9

Piet

er N

uytt

en©

Fab

rice

Rou

sson

Jurriaanse Zaal 14.00-17.30 uur

Nederlands Blazers Ensemble en gasteno.l.v. Bart Schneemann hobom.m.v. Phil Grabsky film

In dit Zondagfestival gaan de musici van het Nederlands Blazers Ensemble en filmmaker Phil Grabsky op zoek naar de ware Mozart. Op het programma onder meer de Gran Partita, dat mirakel van 18de-eeuwse blaaskunst en Grabsky vertoont delen uit zijn bejubelde film In search of Mozart.

NEDERLANDS BLAZERS ENSEMBLE EN GASTENMozart exploded

klassiek - kamermuziek - film - meet & greet

ZO 21 OKTOBER

14.00-14.45 uurMozart Drie nieuwe adagio’s voor blazers

15.15-16.00 uurPhil Grabsky in gesprek op de Red Sofa over zijn film ‘In Search of Mozart’ en Bart Schneemann over de Gran Partita.

16.30-17.30 uurMozart Gran Partita

Na afloop meet & greet met spelers van het NBE.

prijs € 34 R’pas / 65+ € 32CJP € 24 t/m 16 jaar € 9

© N

BE,

Bar

t Sch

neem

ann

BELUISTER HET NEDERLANDS BLAZERS ENSEMBLE EN MOZART ALVAST MET LAYAR.

In samenwerking met Radio 4 Concerthuis.Meer weten over Layar? Zie p. 73.

WWW.DEDOELEN.NL DE SNELSTE EN MET ‘PRINT AT HOME’ DE GOEDKOOPSTE MANIER OM KAAR-TEN TE KOPEN

SEPTEMBER VR 7 SEPTEMBER FOR YOU, FOR FREE MENRotterdam Philharmonic Gergiev Festival

klassiek - symfonisch - festival

Grote Zaal 20.15 uur

Rotterdams Philharmonisch OrkestValery Gergiev dirigentm.m.v. Olli Mustonen piano

Rachmaninov Het dodeneilandSjtsjedrin Pianoconcert nr.4 ‘Kruistoonsoorten’Prokofjev Symfonie nr.5

‘Ik wilde de lof zingen van de vrije, gelukkige mens’, zei Sergej Prokofjev over zijn Vijfde Symfonie uit 1944. Bij de première hoorde men tot in de con-certzaal de saluutschoten waarmee het Rode Leger zijn victorie vierde. Blijde tijdingen over de wederop-standing uit de dood klinken ook in het Vierde Pianoconcert van Rodion Sjtsjedrin: ‘het feestelijke luiden op hoogtijdagen, met Pasen… het A tot Z van Russisch klokgelui’ – aldus de componist.

Van 19.15 tot 19.45 uur inleiding in de Jurriaanse Zaal (entree € 5)

rang top 1e 2e 3e

prijs € 56 49 40 24CJP / t/m 26 € 18 18 18 18

DO YOU SEARotterdam Philharmonic Gergiev Festival

festival - grensverleggend - eigentijds

Schouwburgplein 22.30-23.00 uur

Nadar EnsembleMichael Maierhof EXIT F

vrij entree

ZA 8 SEPTEMBER HAPPENING C THE CITYRotterdam Philharmonic Gergiev Festival

klassiek - festival

Diverse locaties 14.00-17.00 uur

vrij entree

ZARATHUSTRA CALLINGRotterdam Philharmonic Gergiev Festival

klassiek - symfonisch - romantiek - festival

Grote Zaal 20.15 uur

Rotterdams Philharmonisch OrkestValery Gergiev dirigentm.m.v. Narek Akhnazaryan cello

Reger Die Toteninsel, Tondichtung nach BöcklinDutilleux ‘Tout un monde lointain’ voor cello en orkestStrauss Also sprach Zarathustra

De afgrond peilen om tot de sterren

OKTOBER MA 1 OKTOBER BATTLE OF THE ORGANS 010 VS. 020Rotterdamse Orgeldagen

klassiek - orgelrecital - festival

Laurenskerk 15.00 uur

Bernard Winsemius organist Nieuwe Kerk, AmsterdamHayo Boerema organist Grote of Sint Laurenskerk, RotterdamLeo van Doeselaar organist Concert-gebouw, AmsterdamGeert Bierling stadsorganist Rotterdam en organist de Doelen en Stadhuis, Rotterdam

Twee Amsterdamse en twee Rot-terdamse organisten die eerder in de week als solist hebben opgetreden, gaan tijdens dit finaleconcert een muzikale strijd met elkaar aan. Een muzikale 010-020 wedstrijd, die plaatsvindt rond de Marcussenorgels in de Laurenskerk en op het podium onder het grote hoofdorgel, waar vier gestemde kistorgels staan te wachten op hun bespelers.

prijs € 12 R’pas / 65+ € 10CJP € 10

SINFONIA ROTTERDAM & LAURENS COLLEGIUMBijbelse Britten

klassiek - koormuziek - DoelenCampus

Grote Zaal 20.15 uur

Sinfonia RotterdamConrad van Alphen dirigentm.m.v. John Mark Ainsley tenor

Maarten Koningsberger baritonLaurens Collegium Rotterdam Laurenscantorij Wiecher Mandemaker koordirigent

Händel Zadok the Priest: Coronation anthem for George II HWV258Elgar Great is the Lord (Psalm 48)Vaughan Williams Five Mystical SongsBritten Saint Nicolas

Religie. Spiritualiteit. Mystiek. Elke gradatie komt voorbij in een concert waarvoor je niet hoeft te geloven om er toch door te worden geraakt. Britten, geen kerkganger, treft in de cantate Saint Nicolas de juiste toon. En hoewel Elgar zijn hart had ‘gebar-ricadeerd’ voor elk religieus gevoel, pronkt hij met zijn kijk op psalm 48. Vermoedelijk is Händel de enige componist op dit programma met een onwankelbaar geloof. Christopher Maltman en John Mark Ainsley, toppers uit de Britse zang-school, mengen hun stemmen met de jonge professionals van het Laurens Collegium, de Laurens Cantorij en met Sinfonia Rotterdam.

Om 19.30 uur inleiding door Neil Wallace

rang top 1e 2e 3e

prijs € 40 38 36 34R’dam / 65+ € 38 36 34 22CJP € 28 27 25 24t/m 16 jaar € 9 9 9 9

WO 31 OKTOBER LUNCHCONCERT R’DAMS PHILHARMONISCH

klassiek - symfonisch - romantiek

Grote Zaal 12.45-13.15 uur

Rotterdams Philharmonisch OrkestJérémie Rhorer dirigentm.m.v. Bertrand Chamayou piano

Mendelssohn Ouverture A Midsummer Night’s DreamSchumann Introduktion und Allegro appassionato

vrij entree

Toegang via entree Grote Zaal vanaf een kwartier voor aanvang

NOVEMBER DO 1 NOVEMBER ITALIAANSE SYMFONIE

klassiek - symfonisch - romantiek

Grote Zaal 20.15 uur

Rotterdams Philharmonisch OrkestJérémie Rhorer dirigentm.m.v. Bertrand Chamayou piano

Mendelssohn Ouverture A Midsummer Night’s DreamWeber KonzertstückSchumann Introduktion und Allegro appassionatoMendelssohn Symfonie nr.4 ‘Itali-aanse’

‘Ken je het land waar de citroenen bloeien?’ Zo begint Goethes Mignon, een liefdesverklaring aan Italië. Goethe moet die vraag ook aan de

jonge Felix Mendelssohn heb-ben gesteld, met wie hij een diepe vriendschapsband had. Aangespoord door Goethes lyrische verhalen reisde Mendelssohn naar Italië. Daar schreef hij zijn zonovergoten Italiaanse Symfonie: muziek waarin duizend citroenen bloeien.

Om 19.15 uur inleiding door Kees Wisse (entree € 4)

rang top 1e 2e 3e

prijs € 52 47 37 21CJP / t/m 26 € 9 9 9 9

VR 2 NOVEMBER ITALIAANSE SYMFONIE

klassiek - symfonisch - romantiek

Grote Zaal 20.15 uur

Rotterdams Philharmonisch Orkest

zie donderdag 1 november

Om 19.15 uur inleiding door Kees Wisse (entree € 4)

THE GHOST, THE KING & I

jazz

Eduard Flipse Zaal 20.30 uur

Samen met Frans van Geest (The Ghost) op contrabas en Vincent Koning (The King) op gitaar laat pia-nist Rob van Bavel (I) zich inspireren door de muziek van de drumloze jazztrio’s van Oscar Peterson en Art Tatum, maar ook door Bill Evans en McCoyTyner. Het repertoire van dit illustere trio bestaat uit eigen stukken van Van Bavel en bewerkte jazzsongs uit het Amerikaanse songbook reper-toire. Ook wordt er een stap naar de klassieke muziek gemaakt met

© Y

anni

ck C

oupa

nnec

©

Yan

nick

Cou

pann

ec

© E

ddy

Wes

tvee

r

Jurriaanse Zaal 20.15 uur

Matthias Goerne bariton Alexander Schmalcz piano

Brahms Vier ernste GesängeBrahms 9 Lieder und Gesänge op.32

In dit concert buigt Matthias Goerne zich met zijn onwaarschijnlijk lenige stem over de liedkunst van Brahms. Brahms, die bijna tweehonderd liederen schreef, ging bij het compo-neren bedrieglijk simpel te werk. Hij prevelde de tekst net zo lang voor zich uit, totdat hij de ‘natuurlijke muzikaliteit’ van de woorden had gevonden. Met de Neun Lieder und

MATTHIAS GOERNE & ALEXANDER SCHMALCZDossier Johannes Brahms II

klassiek - liedrecital - DoelenCampus

MA 5 NOVEMBER

Gesänge vestigde hij in 1865 als vocale componist zijn naam. In 1896, het jaar voor zijn dood, voltooide Brahms de Vier ernste Gesänge, op teksten uit de bijbel. Matthias Goerne laat zich vergezellen door rasbegeleider Alexander Schmalcz.

Om 19.30 uur inleiding door Huib Ramaer

rang top 1e 2e prijs € 36 32 29 R’dam / 65+ € 34 31 27 CJP € 25 23 20 t/m 16 jaar € 9 9 9

© M

arco

Bor

ggre

ve

AGENDA NOVEMBER 58ALGEMENE INFORMATIE 58

KAARTVERKOOPALGEMENE INFORMATIE CONCERTAGENDA

WWW.DEDOELEN.NL KOOPT U AL KAARTEN VIA INTERNET?Kaarten kopen voor een concert in de Doelen wordt steeds gemak-kelijker. Via www.dedoelen.nl kiest u uw favoriete zitplaats uit en print u uw kaarten thuis zonder boekingskosten. Daarmee is bestellen via internet niet alleen handig en snel, maar ook goedkoper!

TELEFONISCHBij de kassa van de Doelen via 010 217 17 17. Van maandag tot en met zaterdag bereik baar van 14.00 tot 18.00 uur.

RED SOFA BANKPAS Voor € 79 per seizoen beschikt u over de Red Sofa Bankpas, waar-mee u gedurende het seizoen voor alle Red Sofa-concerten met dit icoon een gratis kaart kunt reserveren. Zie ook www.dedoelen.nl/redsofa

DOELENCAMPUS DoelenCampus is het nieuwe platform van de Doelen voor verdieping in de muziek. Evenementen met dit icoon bieden deze verdieping in de vorm van een inleiding, master-class, workshop, nabespreking, cursus of meet & greet.

KOFFIE/THEE INBEGREPEN

Bij concerten met dit icoon zijn koffie en thee bij de prijs van uw concertkaart inbe grepen, zowel voorafgaand aan het concert als in de pauze.

PAUZEDRANKJE INBEGREPEN

Een nieuwe service van de Doelen. Bij concerten met dit symbool zijn pauzedrankjes bij de prijs van uw concertkaart inbegrepen. Niet alleen koffie en thee, maar ook fris, wijn en bier. Bij deze concerten loopt u in de pauze dus gewoon even langs het buffet en kunt u in alle rust van uw drankje genieten. Geen pauze tijdens het concert? Dan krijgt u uw drankje vóór het concert van ons. Bij de luxe wijnbar kunt u tegen een kleine bijbetaling genieten van bijzondere wijnen en champagne.

JONGERENKORTING Vanaf een uur voor aanvang kunnen houders van een CJP, studenten t/m 29 jaar en stu-denten van Codarts Hogeschool voor de Kunsten en van Theater

Hofplein voor concerten met dit symbool één toegangskaart per pas kopen voor € 9,- (indien beschikbaar). De pas of college-kaart moet getoond worden en de plaatsen worden toegewezen door de kassamedewerker.

LAYAR Artikelen in dit magazine

worden regelmatig ondersteund door video’s en muziekfragmen-ten. Uiteraard kunt u al deze extra informatie raadplegen via www.dedoelen.nl. U kunt deze informatie ook rechtstreeks op uw smartphone of tablet active-ren via de Layar-app. Download de layar-app in de app store en scan de pagina’s waar u het Layar symbooltje ziet staan voor extra video- en geluidsfragmenten.

KASSABALIEDe kassabalie aan Schouwburg-plein 50, Rotterdam is van maandag tot en met zaterdag geopend van 14.00 tot 18.00 uur. U kunt hier terecht om kaarten te kopen en zelf uw stoel uit te kiezen.

LEGENDA

BEGUNSTIGERS VAN CONCERT- EN CONGRESGEBOUW DE DOELEN IN SEIZOEN 2012-2013

COLOFONHet Doelenmagazine is een uitgave van Concert- en congres-gebouw de Doelen en verschijnt drie maal per seizoen.

PROGRAMMERINGMiriam DuikerHans de LangeMadelène RooversNeil Wallace (Hoofd programmering)Frank van Berkel (Jazz International Rotterdam)Piet Hein Boks (Kamermuziekvereeniging)

REDACTIE EN TEKSTMira van Baalen, Mathijs Bouwman, Elda Dorren, Elsbeth Grievink, Bas Jansen, Paul Janssen, Arent te Kloese, Philip Leussink, Huib Ramaer, Joep Stapel, Neil Wallace, Stephen Westra

CONCEPT EN ONTWERPStudio Lonne Wennekendonk

COVERFOTO Kristian Bezuidenhout: © Annelies van der Vegt

ADVERTENTIESAfdeling Marketing en Communicatie de Doelen, Femke Meeuwissen, 010 217 17 44, f.meeuwissen@dedoelen.nl

DRUKMediaCenter Rotterdam

OPLAGE 35.000

De Doelen heeft getracht alle rechthebbenden te achterhalen.Drukfouten voorbehouden.

De Doelen maakt uitsluitend gebruik van FSC-papier.

Direct concentratie, een paar expressieve gebaren en Bezuidenhout ontlokt het fraaie instrument binnen een minuut een waanzinnige klank. Elke noot is doorleefd, Beethoven ademt...

WWW.DEDOELEN.NL